ارث دسته اول (پدر، مادر و اولاد)-ارث

مسأله ۲۷۳۱- اگر وارث ميّت فقط يك نفر از دسته اول باشد مثلاً پدر يا مادر يا يك پسر يا يك دختر باشد، همه مال ميت به او مي رسد۱ و اگر چند پسر يا چند دخترباشند، همه مال به طور مساوي بين آنان قسمت مي شود۲ و اگر يك پسر و يك دختر باشد مال را سه قسمت مي كنند، دو قسمت را پسر و يك قسمت را دختر مي برد و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طوري قسمت مي كنند كه هر پسري دو برابر دختر ببرد.

۱- خوئي، تبريزي، سيستاني: و اگر پسر و دختر باشند، مال را طوري قسمت مي كنند كه هر پسر دو برابر دختر ببرد.

زنجاني: و اگر تنها چند پسر يا چند دختر باشند همه مال را به طور مساوي قسمت مي كنند و اگر پسر و دختر باشند مال را طوري تقسيم مي كنند كه هر پسر دو برابر دختر ببرد.

۲- وحید، مکارم: و اگر پسر و دختر باشند مال را طورى قسمت مى كنند كه هر پسر دو برابر دختر ببرد.

*****

فاضل: مسأله ۲۸۷۰- طبقه اول عبارتند از پدر ـ مادر ـ فرزندان ـ فرزندان آنها (نوه) به تفصيلى كه بيان مى شود.

فاضل: مسأله ۲۸۷۱- اگر وارث فقط يك نفر از طبقه اول باشد همه مال ميت به او مى رسد بنابر اين اگر پدر يا مادر يا يك پسر يا يك دختر تنها وارث باشد تمام مال ميت به او مى رسد.

فاضل: مسأله ۲۸۷۲- اگر وارث دو نفر از طبقه اوّل باشند:

الف- دو پسر: كه مال ميّت بين آنها بالسويه تقسيم مي شود.

ب- دو دختر: كه مال ميّت بين آنها بالسويه تقسيم مي شود.

ج – يك پسر و يك دختر: سهم دختر یک سوم و سهم پسر دو سوم مي شود.

د- پدر يا مادر و يك پسر: سهم پدر يا مادر یک ششم و بقيه سهم پسر مي شود.

ه- پدر يا مادر و يك دختر: سهم پدر يا مادر یک چهارم و بقيه سهم دختر مي شود.

و- پدر و مادر: تفصيل آن بيان می شود.

فاضل: مسأله ۲۸۷۳- اگر وارث ميّت همسر ميّت و يك نفر از طبقه اول باشند:

الف- پدر يا مادر و شوهر: سهم شوهر یک دوم و بقيه سهم پدر يا مادر مي شود.

ب- پدر يا مادر و زن: سهم زن یک چهارم و بقيه سهم پدر يا مادر مي شود.

ج- يك پسر يا يك دختر و شوهر: سهم شوهر یک چهارم و بقيه به پسر يا دختر مي رسد.

د- يك پسر يا يك دختر و زن: سهم زن یک هشتم و بقيه به پسر يا دختر مي رسد.

فاضل: مسأله ۲۸۸۳- اگر وارث ميت چند پسر يا چند دختر باشند، ـ همه مال بين آنها بالسويه تقسيم مى شود.

فاضل: مسأله ۲۸۸۴- اگر وارث ميت چند پسر و چند دختر باشند، ـ تمام مال بين آنها بگونه اى تقسيم مى شود كه هر پسر دو برابر هر دختر سهم ببرد مثلا اگر ميت دو پسر و سه دختر داشته باشد مال او به 7 قسمت تقسيم مى شود و هر پسر ۲ سهم و هر دختر ۱ سهم مى برد.

مظاهری: مسأله ۲۲۶۰- اگر وارث ميّت يك پسر يا يك دختر باشد، همه مال ميّت به او مى‏رسد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند مال به طورى بين آنان قسمت مى‏شود كه هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

مسائل اختصاصي

زنجاني: مسأله ۲۷۴۱- اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و يك يا چند پسر باشند، یک ششم مال را پدر يا مادر و پنج ششم باقي مانده را پسر يا پسران مي برند كه اگر چند پسر باشند، آن را به طور مساوي تقسيم مي كنند.

فاضل: مسأله ۲۸۸۵- اگر وارث، شوهر و پدر و مادر و فرزندان ميّت باشند، سهم شوهر یک چهارم مي شود و به هريك از پدر و مادر یک ششم مي رسد و بقيه مال بين بچه هاي ميت طبق مسائل گذشته تقسيم مي شود.

فاضل: مسأله ۲۸۸۶- اگر وارث، زن و پدر و مادر و فرزندان ميّت باشند، سهم زن یک هشتم و سهم پدر و مادر هر يك یک ششم ميشود و بقيه مال بين بچه هاي ميّت طبق مسائل گذشته تقسيم مي شود.

مسأله ۲۷۳۲- اگر وارث ميت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مي شود، دو قسمت آن را پدر و يك قسمت آن را مادر مي برد ولي اگر ميّت دو برادر، يا چهار خواهر، يا يك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان پدري باشند۱، يعني پدر آنان با پدر ميّت يكي باشد، خواه مادرشان هم با مادر ميت يكي باشد يا نه۲، اگر چه تا ميت پدر و مادر دارد اينها ارث نمي برند۳، امّا بواسطه بودن اينها مادر شش يك مال را مي برد و بقيه را به پدر مي دهند4.

1- خوئي، اراكي، تبريزي، وحید: همه آنان مسلمان و آزاد و پدري باشند...

مكارم: همه آنها پدري و مادري باشند يا پدري فقط (يعني پدر آنان با پدر ميّت يكي باشد) مادر شش يك مال را مي برد و بقيه به پدر مي رسد.

2- وحید: و حمل نباشند...

سيستاني: اگرميت دو برادر يا چهار خواهر، يا يك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همه آنان مسلمان و آزاد و پدر آنان با پدر ميّت يكي باشد، خواه مادرشان هم يكي باشد يا نه، به شرط اينكه به دنيا آمده باشند...

3- نوري: امّا آنان حاجب مادر مي شوند، يعني مانع مي شوند كه مادر بيش از شش يك ببرد و لذا مادر شش يك مال را مي برد و بقيه را به پدر مي دهند.

4- بهجت: به شرط آنكه برادران يا خواهران كافر نباشند و درحالي كه مادرشان آزاد و مسلمان است آنها بنده نباشند و هنگام مردن ميّت ، از مادر متولد شده باشند.

سبحانی:و در حقیقت وجود انان مانع از آن می شود که مادر یک سوم ببرد بلکه یک ششم می برد.

*****

فاضل: مسأله ۲۸۷۴- اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر باشند:

الف: اگر متوفّي حدّاقل دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر پدري داشته باشد هر چند با وجود پدر و مادر ارث نمي برند ولي نمي گذارند مادر بيش از یک ششم ارث ارث ببرد و اينها را حاجب مي گويند بنابراين سهم مادر یک ششم و بقيه به پدر مي رسد.

ب- اگر مادر حاجب نداشته باشد سهم مادر یک سوم و بقيه به پدر مي رسد.

زنجاني: مسأله ۲۷۴۶- اگر وارث ميّت، فقط پدر و مادر او باشند، گاه مادر حاجب دارد و گاه ندارد –مراد از حاجب در اين مسئله اين است كه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر داشته باشد كه همگي مسلمان وپدرشان با پدر ميّت يكي باشد (خواه مادرشان هم با مادر ميّت يكي باشد يا نه) – در صورتي مادر كه حاجب داشته باشد یک ششم مال را مي برد و پنج ششم باقي مانده به پدر مي رسد و در صورتي كه مادر حاجب نداشته باشد یک سوم مال را مي برد و دو سوم باقي مانده به پدر مي رسد.

مظاهری:مساله ۲۲۶۲- اگر شخصى بميرد و وارث او پدرش باشد همه مال ميّت به او مى‏رسد و همچنين است اگر وارث او مادرش باشد، و اگر پدر و مادر هر دو باشند يك قسمت مال ميّت به مادر و دو قسمت آن به پدر مى‏رسد به شرطى كه ميّت دو برادر پدرى يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد چون اگر اينها موجود باشند مادر شش يك مال را مى‏برد و بقيه به پدر مى‏رسد.

مسأله ۲۷۳۳- اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد، چنانچه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدري 1نداشته باشد، مال را پنج قسمت مي كنند؛ پدر و مادر، هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مي برد و اگر دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدري2 داشته باشد3، مال را شش قسمت مي كنند4، پدر ومادر، هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مي برد و يك قسمت باقيمانده را چهار قسمت ميكنند يك قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مي دهند5، مثلاً اگر مال ميت را 24 قسمت كنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مي دهند6.

1 و 2- وحید:با شرایطی که در مساله قبل گذشت ...

3- نوري: دراينجا نيز برادران و خواهران حاجب مادر می شوند و مانع از بردن مادر بيش از شش يك مال مي گردند و لذا...

4-خوئي: مشهور اين است مال را شش قسمت مي كنند...

سبحانی: اگر دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدرى داشته باشد، مال ميت را 24 قسمت مى كنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مى دهند.

5-وحید:و در نتیجه مال میت را 24 قسمت مى كنند: 15 قسمت آن را به دختر و 5قسمت آن را به پدر، و4 قسمت آن را به مادر مى دهند، هرچند احتیاط مؤكّد آن است كه مال را با رضایت پدر و دختر 5قسمت كنند.

6-خوئي: ولكن اين حكم محل اشكال است و بعيد نيست كه در اين صورت نيز پنج قسمت كنند.

بهجت: ولي در آن تأمل است.

*****

فاضل: مسأله ۲۸۷۵- اگر وارث پدر ومادر و يك دختر باشند:

الف: اگر مادر حاجب داشته باشد سهم او یک ششم مي شود و سهم پدر یک ششم و سهم دختر یک دوم مي شود و یک ششم باقيمانده بين پدر و دختر تقسيم مي شود و از چهار قسمت يك قسمت به پدر و بقيه به دختر مي رسد بنابراين مال ميّت به ۲۴ قسمت تقسيم مي شود و ۴ سهم آن به مادر و ۵ سهم به پدر و ۱۵ سهم به دختر مي رسد.

ب: اگر مادر حاجب نداشته باشدمال ميّت به ۵ قسمت تقسيم مي شود و يك سهم به پدر و يك سهم به مادر و سه سهم بقيه به دختر ميّت مي رسد.

مكارم: مسأله ۲۳۵۷- هرگاه وارث ميت فقط پدر ومادر و يك دختر باشند، مال را پنج قسمت مي كنند پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مي برد، مگر اين كه ميّت دو برادر و چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر پدري داشته باشد، در اين صورت مال را شش قسمت مي كنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت می برد و يك قسمت باقيمانده را پدر و دختر در ميان خود تقسيم مي كنند و احتياط آن است كه آن دو در اين تقسيم با هم صلح كنند.

سيستاني: مسأله ۲۷۵۰- اگر وارث میت فقط پدر و مادر و یک دختر باشد، چنانچه میت برادر و خواهری با شرایط فوق نداشته باشد، مال را پنج قسمت می‏کنند: پدر و مادر هرکدام یک قسمت، و دختر سه قسمت آن را می‏برد، و اگر برادر یا خواهر با شرایط گذشته داشته باشد، پدر یک پنجم و مادر یک ششم و دختر سه پنجم را می‏برند، و نسبت به یک سی‌ام که باقیمانده است و محتمل است سهم مادر باشد، همچنان که محتمل است سه‌چهارم آن سهم دختر و یک چهارم آن سهم پدر باشد ـ بنا بر احتیاط واجب ـ با هم مصالحه نمایند.

زنجاني: مسأله ۲۷۴۷- اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك دختر باشد، چنانچه مادر، حاجب (كه در مسأله پيش توضيح داده شد) نداشته باشد، پدر و مادر هر يك یک ششم و دختر یک دوم ارث مي برد و یک ششم باقي مانده را هم به همين نسبت بين آنها قسمت مي كنند. در نتيجه سرانجام پدر و مادر هر يك یک پنجم كلّ مال و دختر سه پنجم آن را ارث مي برد، و اگر مادر حاجب داشته باشد پدر و مادر هر يك یک ششم و دختر یک دوم ارث مي برد و یک ششم باقي مانده را نيز بين پدر و دختر به نسبت سهمهايشان تقسيم كرده یک چهارم آن را به پدر و سه چهارم آن را به دختر مي دهند، بنابراين سهم دختر پانزده بیست و چهارم از كلّ مال، سهم پدر پنج بیست و چهارم آن و سهم مادر چهار بیست و چهارم آن خواهد بود.

مظاهری: مساله ۲۲۶۳- اگر ميّت اولاد داشته باشد، هر كدام از پدر و مادر يك ششم مال را مى‏برند مگر در سه صورت:

اوّل: صورتى كه وارث ميّت پدر و مادر و يك دختر باشد كه در اين صورت مال را پنج قسمت مى‏كنند پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت آن را مى‏برد به شرطى كه ميّت دو برادر يا چهار خواهر يا يك برادر و دو خواهر نداشته باشد چون اگر اينها موجود باشند مال را شش قسمت مى‏كنند پدر و مادر هر كدام يك قسمت و دختر سه قسمت مى‏برد، و يك قسمت باقى مانده را چهار قسمت مى‏كنند يك قسمت را پدر و سه قسمت را دختر مى‏برد.

دوّم: صورتى كه وارث ميّت پدر يا مادر و يك دختر باشند كه در اين صورت مال را چهار قسمت مى‏كنند يك قسمت آن را پدر يا مادر و بقيه را دختر مى‏برد.

سوّم: صورتى كه وارث ميّت فقط پدر يا مادر و چند دختر باشند كه در اين صورت مال را پنج قسمت مى‏كنند يك قسمت را پدر يا مادر و چهار قسمت را دخترها به طور مساوى بين خودشان قسمت مى‏كنند.

مساله اختصاصی

فاضل:مساله ۲۸۷۶- اگر وارث پدر ومادر وشوهر میت باشند:

الف:اگر مادر حاجب داشته باشد سهم او یک ششم و سهم شوهر یک دوم و سهم پدر متوفی یک سوم می شود.

ب: اگر مادر حاجب نداشته باشد سهم او یک سوم و سهم شوهر یک دوم و سهم پدر میت یک ششم می شود.

مسأله ۲۷۳۴- اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك پسر باشند، مال را شش قسمت مي كنند، پدر و مادر هر كدام يك قسمت و پسر چهار قسمت آن را مي برد و اگر چند پسر يا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طوري تقسيم مي كنند كه هر پسري دو برابر دختر ببرد.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 2733.

*****

فاضل : مساله ۲۸۷۷- اگر وارث ميّت پدر و مادر و يك پسر باشند، در اين صورت سهم مادر یک ششم مي شود و فرقي نمي كند كه مادر حاجب داشته باشد يا نداشته باشد و سهم پدر هم یک ششم مي شود و بقيه مال به پسر مي رسد.

فاضل : مساله ۲۸۷۸- اگر وارث ميّت پدر و مادر و چند دختر يا چند پسر باشند، سهم مادر یک ششم و سهم پدر هم یک ششم و بقيّه مال بين پسرها و دختر ها بالسويه تقسيم ميشود.

فاضل : مساله ۲۸۷۹- اگر وارث ميّت پدر و مادر و چند پسر و دختر باشند، به مادر یک ششم و به پدر هم یک ششم مي رسد و بقيه بين پسر ها و دختر ها به نحوي تقسيم مي شود كه سهم هر پسر دو برابر سهم هر دختر بشود.

زنجاني: مسأله ۲۷۴۵- اگر وارث ميّت فقط پدر و مادر و يك پسر باشند، پدر ومادر هر يك یک ششم مال و چار ششم باقی ماندهرا پسر مي برد و اگر پدر و مادر و چند پسر يا چند دختر باشند، هر كدام از پدر و مادر یک ششم مال مي برند و فرزندان چهار ششم باقي مانده را بین خودشان قسمت مي كنند، و اگر وارث، پدر و مادر و پسر و دختر باشند، هر كدام از پدر ومادر یک ششم مال را مي برد و چار ششم باقي مانده به فرزندان مي رسد كه آن را طوري تقسيم مي كنند كه هر پسري دو برابر يك دختر ببرد، بنابراين اگر ميّت پدر و مادر و يك پسر و دو دختر داشته باشد، سهم هر يك از پدر و مادر یک ششم و سهم پسر دو ششم و سهم هر دختر یک ششم خواهد بود.

مسأله ۲۷۳۵- اگر وارث ميت فقط پدر و مادر و يك پسر يا مادر و يك پسر باشد1 مال را به شش قسمت مي كنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و پنج قسمت آن را پسر مي برد.2

اين مسأله در رساله آيات عظام فاضل و زنجاني ومظاهری نیست.

1-خوئي، تبريزي، سيستاني،وحید: اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و يك يا چند پسر باشند...

2-خوئي، تبريزي، سيستاني،وحید: و اگر چند پسر باشند، آن پنج قسم را بطور مساوي تقسيم مي نمايد.

مسأله ۲۷۳۶- اگر وارث ميت فقط پدر يا مادر ، با پسر و دختر باشد۱، مال را شش قسمت مي كنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر مي برد و بقيه را طوري قسمت مي كنند كه هر پسري دو برابر دختر ببرد.

این مساله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

۱- سيستاني: با چند پسر و دختر باشد...

*****

فاضل: مسأله ۲۸۸۰- اگر وارث ميّت پدر يا مادر و چند پسر باشند، سهم پدر يا مادر یک ششم و بقيه مال بين پسرها بالسويه تقسيم مي شود.

فاضل: مسأله ۲۸۸۲- اگر وارث ميّت پدر يا مادر و چند پسر و دختر باشند سهم پدر يا مادر یک ششم مي شود و بقيه مال بين بچه ها بگونه اي تقسيم مي شود كه هر پسر دو برابر هر دختر ارث ببرد.

زنجاني: مسأله ۲۷۴۲- اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و پسر و دختر باشند، یک ششم مال را پدر يا مادر مي برد و پنج ششم باقي مانده را بين پسر و دختر به گونه اي تقسيم مي كنند كه هر پسري دو برابر دختر ببرد؛ بنابراين اگر پدر و يك پسر و يك دختر باشند، سهم پدر سه هیجدهم، و سهم پسر ده هیجدهم و سهم دختر پنج هیجدهم خواهد بود. و اگر پدر و دو پسر و سه دختر باشند، سهم پدر هفت چهل و دوم، سهم هر يك از دو پسر ده چهل و دوم (بر روي هم بیست چهل و دوم) و سهم هر يك از سه دختر پنج چهل و دوم (بر روي هم پانزده چهل و دوم) خواهد بود. مسائل مشابه هم به همين شكل محاسبه مي گردد.

مسأله ۲۷۳۷- اگر وارث ميّت فقط پدر و يك دختر ، يا مادر و يك دختر باشد1، مال را چهار قسمت مي كنند، يك قسمت آن را پدر يا مادر و بقيه را دختر مي برد.

این مساله در رساله آیات عظام :فاضل ومظاهری نیست.

1- زنجاني: فرض پدر يا مادر یک ششم و فرض دختر یک دوم است و دو ششم باقي مانده را هم به همين نسبت بين ايشان تقسيم مي كنند. در نتيجه سرانجام یک چهارم كلّ مال را پدر يا مادر و سه چهارم آن را دختر مي برد.

سیستانی: اگر وارث میت فقط پدر یا مادر و یک دختر باشد...

مسأله ۲۷۳۸- اگر وارث ميت فقط پدر و چند دختر يا مادر و چند دختر باشد1، مال را پنج قسمت مي كنند، يك قسمت را پدر يا مادر مي برد و چهار قسمت را دختر ها بطور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند.

این مساله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- سیستانی: اگر وارث میت فقط پدر یا مادر و چند دختر باشد...

*****

فاضل: مسأله ۲۸۸۱- اگر وارث ميّت پدر يا مادر و چند دختر باشند، تمام مال متوفي را به پنج قسمت تقسيم مي كنند و يك قسمت آن را به پدر يا مادر مي دهند و بقيه آن را بين دختر ها بالسويه تقسيم مي كنند.

زنجاني: مسأله ۲۷۴۴- اگر وارث ميّت فقط پدر يا مادر و چند دختر باشند، فرض پدر يا مادر یک ششم و فرض دختران دو سوم است و یک ششم باقي مانده را هم به همين نسبت بين خود تقسيم مي كنند؛ بنابراين یک پنجم كلّ مال را پدر يا مادر مي برد و چهار پنجم مال به دختر ها مي رسد كه به طور مساوي بين خودشان قسمت مي كنند.

مسأله ۲۷۳۹- اگر ميت اولاد نداشته باشد، نوه پسري او اگر چه دختر باشد، سهم پسر ميّت را مي برد و نوه دختري او اگر چه پسر باشد، سهم دختر ميّت را مي برد1 مثلاً اگر ميت يك پسر از يك دختر خود و يك دختر از يك پسرش داشته باشد2، مال را سه قسمت مي كنند، يك قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختير پسر مي دهند3.

1-مكارم: [پایان مساله]

2-زنجانی: سهم پسر دختر یک سوم و سهم دختر پسر دو سوم خواهد بود و در صورت متعدّد بودن نوادگان، سهم پسر دو برابر سهم دختر است، بنابراين نوادگان دختري یک سوم سهم خود را به گونه اي تقسيم مي كنند كه هر پسر دو برابر هر دختر ببرد و نوادگان پسري هم دو سوم سهم خود را به اين شكل تقسيم مي كنند.

مظاهری: بنابراين مال را سه قسمت مى‏كنند يك قسمت را به نوه دخترى و دو قسمت را به نوه پسرى مى‏دهند و نوه دخترى يا پسرى اگر متعدد باشند هر كدام سهمى كه به آنها مى‏رسد طورى قسمت مى‏كنند كه هر پسرى دو برابر دختر ارث ببرد.

3- تبريزي: و اگر نوه پسري يا دختري بيشتر از يكي بوده و مختلف باشند، از آن سهم، پسر دو مقابل دختر ارث مي برد.

سيستاني: و در ارث بردن نوه ها، نبودن پدر و مادر شرط نيست.

*****

فاضل: مسأله ۲۸۸۷- اگرتمام فرزندان ميّت قبل از او مرده باشند فرزندان آنها (نوه ها) از متوفّي ارث مي برند، نحوه ارث بردن به اين صورت است كه فرض مي شود فرزندان ميّت زنده هستند و سهم هر يك را طبق مسائل قبل معيّن نموده و بين فرزندان آنها تقسيم مي كنيم مثلاً اگر ميّت يك پسر و يك دختر داشته باشد دو سوم اموال ميّت به فرزندان پسر او مي رسد (هرچند يك دختر باشد) و یک سوم اموال او به فرزندان دختر او مي رسد (هرچند پسر باشند).

فاضل: مسأله ۲۸۸۸- اگر يك يا چند فرزند ميّت زنده باشند نوه ها ارث نمي برند هر چند پدر آنها فوت شده باشد و آنها حقّ ندارند ادعاي سهم الارث پدر خود را در فرض حيات بكنند.

مسائل اختصاصي

زنجاني: مسأله۲۷۴۹- اگر همراه طبقه اوّل، شوهر يا زن وجود داشته باشد و در طبقه اول وارث قرابت بر وجود داشته باشد، تقسيم ارث روشن است، نخست شوهر و زن و وارث فرض بر ديگر (اگر وجود داشته باشد) ارث خود را مي برد و باقي مانده به وارث قرابت بر مي رسد، بنابر اين اگر وارث شوهر و پسر باشند، شوهر یک چهارم مي برد و بقيه به پسر مي رسد، و اگر شوهر و پدر و مادر و پسر و دختر باشند، شوهر یک چارم و هر يك از پدر و مادر یک ششم و پنج دوازدهم باقي مانده را پسر و دختر برده و پسر دو برابر دختر مي برد، در نتيجه سهام نهايي بدين گونه خواهد بود. شوهر نه سی و ششم، پدرو مادر هر يك سه سی و ششم، پسر ده سی و ششم و دختر پنج سی و ششم .

زنجاني: مسأله ۲۷۵۰- اگر همراه افراد فرض بر طبقه اوّل: شوهر يا زن هم باشد، در اينجا گاه مجموع فرضها از كلّ تركه بيشتر مي شود كه در اين صورت از سهم دختر يا دختران كم مي شود و سهم پدر و مادر و شوهر و زن تغييري نمي كند وگاه مجموع فرضها از كلّ تركه كمتر مي گردد كه در اين صورت مقدار باقي مانده به پدر و مادر و دختر يا دختران به نسبت سهام داده مي شود و به سهم زن و شوهر اضافه نمي گردد.

چند مثال از بيشترشدن مجموع فرضها از كلّ تركه:

۱- شوهر و پدر و چند دختر با هم باشند: فرض شوهر یک چهارم، فرض پدر یک ششم و فرض دختران دو سوم بوده كه مجموعاً سیزده دوازدهم شده و یک دوازدهم از كلّ تركه بيشتر مي گردد؛ اين یک دوازدهم از سهم دختران كم مي شود، در نتيجه سهم شوهر سه دوازدهم و سهم پدر دو دوازدهم باقي مانده وسهم دختران از هشت دوازدهم به هفت دوازدهم كاهش مي يابد.

۲- شوهر و پدر ومادر و يك دختر با هم باشند: در اين صورت فرض شوهر یک چهارم و فرض پدر یک ششم و فرض مادر یک ششم و فرض یک دختر یک دوازدهم مي گردد كه مجموع آن سیزده دوازدهم میشود و یک دوازدهم از كلّ تركه بيشتر است در اينجا هم سهم شوهر همان سه دوازدهم و سهم پدر و مادر هر يك دو دوازدهم بوده و سهم دختر از شش دوازدهم به پنج دوازدهم كاهش مي يابد.

۳- زن و پدر و مادر و دختران با هم باشند: در اين صورت فرض زن یک هشتم (با توضيحي كه بعداً خواهد آمد) و فرض هر يك از پدر و مادر یک ششم و سهم دختران دو سوم مي باشد كه مجموع آنها بیست هفت بیست و چهارم مي باشد. در اينجا سهم زن همان سه بیست و چهارم و سهم هر يك از پدر و مادر چهار بیست و چهارم بوده و سهم دختران از شانزده بیست و چهارم به سیزده بیست و چهارم كاهش مي يابد.

چند مثال از كم آمدن مجموع فرضها از كلّ تركه:

۱- شوهر و پدر يا مادر و يك دختر با هم باشند: فرض شوهر یک چهارم و فرض پدر يا مادر یک ششم و فرض دختر یک دوم بوده كه مجموعاً یازده دوازدهم بوده كه یک دوازدهم از تركه باقي مي ماند كه به نسبت سهام بين پدر (يا مادر) و دختر تقسيم مي گردد؛ در نتيجه، سهم نهايي شوهر همان چهار شانزدهم بوده و سهم پدر يا مادر به سه شانزدهم و سهم دختر به نه شانزدهم افزايش مي يابد.

۲- زن وپدر يا مادر و يك دختر با هم باشند: فرض زن یک هشتم و فرض پدر يا مادر یک ششم و فرض دختر یک دوم بوده كه مجموعاً نوزده بیست و چهارم گرديده كه پنج بیست و چهارم از تركه باقي مانده كه به نسبت سهام پدر (يا مادر) و دختر بين آنها تقسيم مي گردد. در نتيجه، سهم زن همان چهار سی و دوم باقي مانده و سهم پدر يا مادر به هفت سی و دوم و سهم دختران به بیست و یک سی و دوم افزايش مي يابد.

۳- زن و پدر يا مادر و دختران با هم باشند: فرض زن یک هشتم و فرض پدر يا مادر یک ششم و فرض دختران دو سوم خواهد بود كه مجموعاً بیست و سه بیست و چهارم گرديده و یک بیست و چهارم باقي مي ماند كه به نسبت سهام بين پدر (يا مادر) دختران قسمت مي شود. در نتيجه سهم زن همان پنج چهلم بوده و سهم پدر يا مادر به هفت چهلم و سهم دختران به بیست و هشت چهلم افزايش مي يابد.

سبحانی: مساله ۲۱۹۶- وجوهى كه به بازماندگان افراد بازنشسته پس از فوت پرداخت مى شود در صورتى كه از حقوق آنها در زمان خدمت كم شده و در وقت بازنشستگى پرداخت مى شود، جزء تَرَكه است و به تمام ورثه مى رسد و اگر از طرف خود اداره پرداخت مى شود، به هر كس بدهند به او اختصاص دارد.