نماز جمعه
نماز جمعه، گردهمایی هفتگی مسلمانان بر محور «یاد خدا» و «عبادت» پروردگار است. خطبه هایی که امام جمعه می خواند، هم جنبه ی موعظه و سازندگی دارد، هم روشنگر و آگاهی بخش است. این نماز، از شؤون حکومت اسلامی است که بعد سیاسی و حکومتی هم دارد. همچنین از مظاهر شکوه امّت اسلامی و اقتدار حاکمیّت دینی می باشد. اینکه در قرآن، سوره ای به نام «جمعه» وجود دارد و در آن به مسلمانان دستور داده شده که جمعه ها به سوی این نماز بشتابند، بیانگر اهمیّت آن است. نماز جمعه هم مسلمین را متّحد می کند، هم تبلیغات دشمن را خنثی می کند و هم وسیله ای برای آشنا شدن با تکالیف اجتماعی و مسائل جهانی اسلام است. همچنین نوعی بسیج نیرو به شمار می آید، حضور مستمرّ در این مراسم نیز، نشانه ی همبستگی با امّت اسلام و آرمان های نظام اسلامی است.
مسأله ۷۶۲- نماز جمعه که در روز جمعه به جای نماز ظهر خوانده می شود، در عصر حاضر (زمان غیبت امام عجل الله تعالی فرجه الشریف) واجب تخییری است (۱) و احتیاط مستحب آن است که در این زمان که حکومت عدل اسلامی در ایران برقرار است حتی المقدور نماز جمعه ترک نشود.
(۱) مکلف در ادای فریضة واجب ظهر روز جمعه، بین خواندن نماز جمعه یا نماز ظهر مخیّر است.
مسأله ۷۶۳- شرکت نکردن در نماز جمعه به سبب اهمیّت ندادن به آن، شرعاً ناپسند است.
شرایط نماز جمعه
مسأله ۷۶۴- شرایط صحت نماز جمعه، عبارت است از:
۱. به جماعت برگزار شدن؛
۲. نمازگزاران حداقل پنج نفر باشند؛ (یک نفر امام و چهار نفر مأموم)
۳. رعایت تمام شرایطی که در نماز جماعت معتبر است، مانند اتصال صفوف؛
۴. حداقل وجود یک فرسخ (۱) فاصله با نماز جمعه مجاور.
(۱) یک فرسخ حدود ۵۱۲۵ متر می باشد.
مسأله ۷۶۵- مسافری که نمازش شکسته است، می تواند در نماز جمعه شرکت کند و به جای نماز ظهر، نماز جمعه را بخواند.
مسأله ۷۶۶- میزان در مقدار فاصله بین دو نماز جمعه، محل برگزاری نماز است، نه شهری که نماز جمعه در آن برپا می شود.
مسأله ۷۶۷- اگر دو نماز جمعه در فاصله ی کمتر از یک فرسخ برگزار شود، نمازی که زودتر برگزار شده، صحیح و دومی باطل است و در صورتی که هم زمان با هم اقامه شوند، هر دو باطل هستند.
شرایط امام جمعه
مسأله ۷۶۸- تمام شرایط معتبر در امام جماعت؛ مانند عدالت، در امام جمعه نیز لازم است.
مسأله ۷۶۹- اگر هنگام اقتدا به امام جمعه، اطمینان به عدالت او داشته باشد و بعد از نماز شک در عدالت یا یقین به عدم عدالت وی پیدا کند، نمازهایی را که به او اقتدا کرده، صحیح است.
مسأله ۷۷۰- اگر نصب فردی به امامت جمعه موجب وثوق و اطمینان مأموم به عدالت وی شود در صحت اقتدا به او کافی است.
وقت نماز جمعه
مسأله ۷۷۱- وقت نماز جمعه از اول زوال خورشید (اول ظهر) شروع می شود و احتیاط واجب آن است که از اوایل عرفی وقت نماز ظهر به تأخیر نیفتد.
مسأله ۷۷۲- امام جمعه میتواند خطبه های نماز جمعه را قبل از ظهر بیان کند.
کیفیت نماز جمعه
مسأله ۷۷۳- نماز جمعه دو رکعت است و دو خطبه دارد که توسط امام جمعه، قبل از نماز بیان می شود.
مسأله ۷۷۴- بنابر احتیاط باید قرائت نماز جمعه با صدای بلند خوانده شود و مستحب است در رکعت اول، سورة جمعه و در رکعت دوم، سوره ی منافقون خوانده شود و همچنین خواندن دو قنوت (یکی در رکعت اول پیش از رکوع و دیگری در رکعت دوم پس از رکوع) مستحب است.
وظیفه امام جمعه
مسأله ۷۷۵- واجب است امام جمعه (نه فرد دیگر) خطبه ها را در حال ایستاده بخواند و اگر نمی تواند ایستاده خطبه بخواند، باید شخص دیگری خطبه ها و نمازجمعه را بخواند.
مسأله ۷۷۶- واجب است امام جمعه، پس از خطبه ی اوّل و پیش از خطبه ی دوم کمی بنشیند.
مسأله ۷۷۷- جایز نیست خطیب جمعه خطبه ها را آهسته ایراد کند، بلکه بنابراحتیاط واجب باید طوری با صدای بلند خطبه بخواند که حداقل تعداد لازم برای نماز جمعه (چهار نفر) بشنوند؛ بلکه احتیاط مستحب آن است که هنگام موعظه و سفارش به تقوا، صدای خود را هر چند به وسیله ی بلندگو به همه ی حاضران برساند.
مسأله ۷۷۸- در خطبه ی اوّل واجب است خطیب جمعه، حمد و ثنای الهی بگوید و سپس بر پیغمبر(صلی الله علیه وآله) درود بفرستد و مردم را به تقوا سفارش کند و یک سوره ی کوچک قرآن بخواند. در خطبه ی دوم نیز حمد و ثنای الهی را ایراد کند و بر پیغمبر اکرم (صلی الله علیه وآله) درود بفرستد. احتیاط واجب آن است که در خطبه ی دوم نیز مردم را به تقوا سفارش کند و سوره ی کوچکی از قرآن بخواند و احتیاط مستحب است که در خطبه ی دوم پس از درود بر پیغمبر(صلی الله علیه وآله)، بر امامان معصوم (علیهم السلام) نیز درود بفرستد و برای مؤمنین طلب مغفرت کند.
وظیفه نمازگزاران جمعه
مسأله ۷۷۹- بنابر احتیاط باید نمازگزاران به خطبه های امام گوش دهند و ساکت باشند و از حرف زدن بپرهیزند.
مسأله ۷۸۰- احتیاط مستحب آن است که مأمومین هنگام ایراد خطبه ها، رو به روی امام باشند و بیش از مقدار مُجاز در نماز روی خود را از قبله برنگردانند.
مسأله ۷۸۱- اگر مأموم به چیزی از خطبه های نماز جمعه نرسد، بلکه فقط هنگام نماز حاضر شود و به امام جمعه اقتدا کند، نماز او صحیح و مُجزی از نماز ظهر است، حتی اگر لحظاتی پیش از رکوع رکعت آخر نماز جمعه را درک کند، می تواند به نیت نماز جمعه اقتدا کند و رکعت دوم خود را مانند رکعت دوم نماز جمعه بخواند و این نماز از نماز ظهر کفایت می کند.
مسایل متفرقۀ نماز جمعه
مسأله ۷۸۲- نماز جمعه از شعایر اسلامی و از مظاهر وحدت مسلمانان است و انجام هر کاری که منجر به بروز اختلاف بین مؤمنان و پراکندگی صفوف آنها شود، جایز نیست.
مسأله ۷۸۳- اقتدا در نماز عصر روز جمعه به فردی غیر از امام جمعه اشکال ندارد.
مسأله ۷۸۴- کسی که در نماز جمعه شرکت نکرده، می تواند نماز ظهر را اول وقت بخواند و واجب نیست صبر کند تا نماز جمعه تمام شود.
مسأله ۷۸۵- اقامه ی نماز جماعت ظهر، هم زمان با اقامه ی نماز جمعه در مکان دیگری نزدیک محل نماز جمعه فی نفسه اشکال ندارد ولی با توجه به اینکه ممکن است انجام این کار باعث تفرقه ی صفوف مؤمنین یا بی اعتنایی به نماز جمعه و یا اهانت به امام جمعه حساب شود، سزاوار است چنین جماعتی برگزار نشود، بلکه درصورتی که مستلزم مفسده و حرامی باشد، واجب است از اقامه ی آن اجتناب گردد.