بسم الله الرحمن الرحیم
چهل حدیث از آقا امام جعفر صادق (علیه السلام)
(1) داوری منصفانه: مَنْ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ رُضِيَ بِهِ حَكَماً لِغَيْرِهِ.
کافی، ج۲، ص۱۴۶.
هرکس که در مورد خود، رعایت انصاف نماید، به داورى دیگران پذیرفته شود.
(2) اعتماد نکردن به برخی: إِذَا كَانَ الزَّمَانُ زَمَانَ جَوْرٍ وَ أَهْلُهُ أَهْلَ غَدَرٍ فَالطُّمَأْنِينَةُ إِلَى كُلِّ أَحَدٍ عَجْزٌ.
تحف‌العقول، ص۳۵۷.
آنگاه که روزگار، زمانۀ ستم باشد و مردمش اهل نیرنگ باشند، اعتماد به هرکسى درماندگى است.
(3) نشانه رایی از بلاها: إِذَا أُضِيفَ الْبَلَاءُ إِلَى الْبَلَاءِ كَانَ مِنَ الْبَلَاءِ عَافِيَةٌ.
تحف‌العقول، ص۳۵۷.
چون بلا بر بلا فزاید، (نشانۀ) رهایى از بلا باشد.
۴. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ صِحَّةَ مَا عِنْدَ أَخِيكَ فَأَغْضِبْهُ فَإِنْ ثَبَتَ لَكَ عَلَى الْمَوَدَّةِ فَهُوَ أَخُوكَ وَ إِلَّا فَلَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)
چون خواستى سلامت نفس برادرت را دریابى، او را به خشم آور. اگر در رفاقت با تو استوار ماند، او برادر تو است، وگرنه برادرت نیست.
۵. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَعْتَدَّ بِمَوَدَّةِ أَحَدٍ حَتَّى تُغْضِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)
به رفاقت کسى اعتماد مکن، تا او را [از روی امتحان،] سه بار به خشم آورى.
۶. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَثِقَنَّ بِأَخِيكَ كُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَا تُسْتَقَالُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷)
به دوستت اعتمادِ مطلق مکن، زیرا زمین‌خوردن و ازپاى‌درآمدن بر اثر دلباختگى و اعتماد همه‌جانبه، درمان و جبرانى ندارد.
۷. قَالَ علیه‌السلام: الْإِسْلَامُ دَرَجَةٌ وَ الْإِيمَانُ عَلَى الْإِسْلَامِ دَرَجَةٌ وَ الْيَقِينُ عَلَى الْإِيمَانِ دَرَجَةٌ وَ مَا أُوتِيَ النَّاسُ أَقَلَّ مِنَ الْيَقِينِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
اسلام یک درجه است، و ایمان درجهای است روى اسلام، و یقین درجهای است روى ایمان، آنچه مردم به آن رسند کمتر از یقین است.
۸. قَالَ علیه‌السلام: إِزَالَةُ الْجِبَالِ أَهْوَنُ مِنْ إِزَالَةِ قَلْبٍ عَنْ مَوْضِعِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
برکندن کوه‌ها آسان‌تر از برکندن دل‌ها از جاى خویش است.
۹. قَالَ علیه‌السلام: الْإِيمَانُ فِي الْقَلْبِ وَ الْيَقِينُ خَطَرَاتٌ. (محاسن برقی، ج۱، ص۲۴۹)
ایمان در قلب است، و یقین، خطورها و الهاماتى است.
۱۰. قَالَ علیه‌السلام: الرَّغْبَةُ فِي الدُّنْيَا تُورِثُ الْغَمَّ وَ الْحَزَنَ وَ الزُّهْدُ فِي الدُّنْيَا رَاحَةُ الْقَلْبِ وَ الْبَدَنِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
میل به دنیا، مایۀ غم و اندوه است و بىمیلى و زهد به دنیا، مایۀ آسایش دل و پیکر است.
۱۱. قَالَ علیه‌السلام: مِنَ الْعَيْشِ دَارٌ يُكْرَى وَ خُبْزٌ يُشْرَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
از عیش در زندگی، داشتن خانهاى اجارهاى و نانى خریدنى است.
۱۲. قَالَ علیه‌السلام لِرَجُلَيْنِ تَخَاصَمَا بِحَضْرَتِهِ: أَمَا إِنَّهُ لَمْ يَظْفَرْ بِخَيْرٍ مَنْ ظَفِرَ بِالظُّلْمِ وَ مَنْ يَفْعَلِ السُّوءَ بِالنَّاسِ فَلَا يُنْكِرِ السُّوءَ إِذَا فُعِلَ بِهِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
حضرت به دو مرد که در حضورش نزاع مىکردند، فرمود: هان! هرکه با زورگویى پیروزى یابد، پیروزىاش نیکو نباشد و آن‌کس که با مردم بدى کند، نبایستى از بدى مردم، ناراحت گردد.
۱۳. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: التَّوَاصُلُ بَيْنَ الْإِخْوَانِ فِي الْحَضَرِ التَّزَاوُرُ وَ فِي السَّفَرِ التَّكَاتُبُ. (کافی، ج۲، ص۶۷۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: برقرارى ارتباط بین برادران در وطن، دیدار یکدیگر است و هنگام سفر، نامه‌نگارى است.
۱۴. قَالَ علیه‌السلام: لَا يَصْلُحُ الْمُؤْمِنُ إِلَّا عَلَى ثَلَاثِ خِصَالٍ التَّفَقُّهِ فِي الدِّينِ وَ حُسْنِ التَّقْدِيرِ فِي الْمَعِيشَةِ وَ الصَّبْرِ عَلَى النَّائِبَةِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: مؤمن جز به سه خصلت نیک نشود: فهم عمیق در دین، اندازه‌دارى نیکو در زندگانى و بردبارى بر ناگوارى.
۱۵. قَالَ علیه‌السلام: الْمُؤْمِنُ لَا يَغْلِبُهُ فَرْجُهُ وَ لَا يَفْضَحُهُ بَطْنُهُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بر مؤمن، عورتش چیره نگردد و شکمش او را رسوا نسازد.
۱۶. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: صُحْبَةُ عِشْرِينَ سَنَةً قَرَابَةٌ. (کافی، ج۶، ص۱۹۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: هم‌نشینىِ بیست‌ساله، [به‌منزلۀ] خویشاوندى است.
۱۷. قَالَ علیه‌السلام: لَا تَصْلُحُ الصَّنِيعَةُ إِلَّا عِنْدَ ذِي حَسَبٍ أَوْ دِينٍ وَ مَا أَقَلَّ مَنْ يَشْكُرُ الْمَعْرُوفَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: احسان جز به خانواده‌دار و دیندار شایسته نیست، و چه کمیابند آنها که احسان و محبت را حق‌شناسند.
۱۸. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: إِنَّمَا يُؤْمَرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يُنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مُؤْمِنٌ فَيَتَّعِظُ أَوْ جَاهِلٌ فَيَتَعَلَّمُ وَ أَمَّا صَاحِبُ سَوْطٍ أَوْ سَيْفٍ فَلَا. (کافی، ج۵، ص۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: به‌راستى مؤمن [چون] امربه‌معروف شود یا نهى‌ازمنکر گردد، پند پذیرد؛ یا نادان یاد گیرد، ولى آنکه که تازیانه و شمشیر دارد [پند یا آموزش را] قبول نکند.
۱۹. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّمَا يَأْمُرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ مَنْ كَانَتْ فِيهِ ثَلَاثُ خِصَالٍ عَالِمٌ بِمَا يَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا يَنْهَى عَادِلٌ فِيمَا يَأْمُرُ عَادِلٌ فِيمَا يَنْهَى رَفِيقٌ بِمَا يَأْمُرُ رَفِيقٌ بِمَا يَنْهَى. (تحف‌العقول، ص۳۵۸)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: تنها کسى مىتواند امربه‌معروف کند یا نهى‌ازمنکر نماید که داراى سه صفت باشد: به آنچه امر مىکند و از آنچه نهى مىنماید آگاه باشد، عادلانه امر کند و نهى نماید، با مهربانى و نرمی امر و نهى کند.
۲۰. قَالَ علیه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ أَنْعَمَ عَلَى قَوْمٍ بِالْمَوَاهِبِ فَلَمْ يَشْكُرُوهُ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ وَبَالًا وَ ابْتَلَى قَوْماً بِالْمَصَائِبِ فَصَبَرُوا فَكَانَتْ عَلَيْهِمْ نِعْمَةً. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداوند بخشش‌هایی به مردمى داد و شکرش نکردند و آن نعمت‌ها وبال آنها شد؛ و مردمى را به مصیبت‌ها گرفتار کرد و صبر کردند، و بلاها براى آنها نعمت شد.
۲۱. قَالَ علیه‌السلام: صَلَاحُ حَالِ التَّعَايُشِ وَ التَّعَاشُرِ مِلْءُ مِكْيَالٍ ثُلُثَاهُ فِطْنَةٌ وَ ثُلُثُهُ تَغَافُلٌ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: مصلحت زندگى و معاشرت اجتماعى، به پیمانهاى پر می‌ماند که دو سوم آن هوش و زیرکى، و یک‌سومش نادیده گرفتن و تجاهل است.
۲۲. قَالَ علیه‌السلام: مَا أَقْبَحَ الِانْتِقَامَ بِأَهْلِ الْأَقْدَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: انتقام‌جویى قدرتمندان چه زشت است.
۲۳. قِيلَ لَهُ مَا الْمُرُوَّةُ؟ فَقَالَ علیه‌السلام: لَا يَرَاكَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لَا يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَكَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
از امام صادق علیه‌السلام پرسیده شد: مردانگى چیست؟ فرمود: خدا تو را آنجا که منع کرده، نبیند و آنجا که امر کرده، گم نکند.
۲۴. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: مَكْتُوبٌ فِي التَّوْرَاةِ اشْكُرْ مَنْ أَنْعَمَ عَلَيْكَ وَ أَنْعِمْ عَلَى مَنْ شَكَرَكَ فَإِنَّهُ لَا زَوَالَ لِلنَّعْمَاءِ إِذَا شُكِرَتْ وَ لَا بَقَاءَ لَهَا إِذَا كُفِرَتْ. الشُّكْرُ زِيَادَةٌ فِي النِّعَمِ وَ أَمَانٌ مِنَ الْغِيَرِ. (کافی، ج۲، ص۹۴)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: در تورات نوشته شده: سپاس آن‌کس که نعمتت داده، بگذار؛ و بر کسى که شکرت گفت، نعمت بخش، که نعمت‌ها با شکرگزارى زوال نپذیرند، و با کفران و ناسپاسى بقا نیابد. سپاس‌گزارى نعمت را افزون کند، و ایمنى و پناه از دگرگونی [نعمت] باشد.
۲۵. قَالَ علیه‌السلام: فَوْتُ الْحَاجَةِ خَيْرٌ مِنْ طَلَبِهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ أَشَدُّ مِنَ الْمُصِيبَةِ سُوءُ الْخُلُقِ مِنْهَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: از دست‌دادن حاجت و نیاز، بهتر از تقاضاى به نااهل است، و دشوارتر از گرفتارى، بدخویی ناشى از آن گرفتارى است.
۲۶. سَأَلَهُ علیه‌السلام رَجُلٌ أَنْ يُعَلِّمَهُ مَا يَنَالُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ لَا يُطَوِّلَ عَلَيْهِ، فَقَالَ علیه‌السلام: لَا تَكْذِبْ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
مردى از امام صادق علیه‌السلام درخواست کلامى کوتاه نمود که حاوى خیر دنیا و آخرت باشد، ایشان فرمود: دروغ مگو.
۲۷. قَالَ علیه‌السلام: الدَّيْنُ غَمٌّ بِاللَّيْلِ وَ ذُلٌّ بِالنَّهَارِ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: بدهکارى، اندوه شب است و خوارى روز.
۲۸. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا صَلَحَ أَمْرُ دُنْيَاكَ فَاتَّهِمْ دِينَكَ. (تحف‌العقول، ص۳۵۹)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: چون کار دنیایت سامان یافت، به دین و آئین خود بدگمان شو.
۲۹. قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام: بَرُّوا آبَاءَكُمْ يَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُمْ وَ عِفُّوا عَنْ نِسَاءِ النَّاسِ تَعِفَّ نِسَاؤُكُمْ. (کافی، ج۵، ص۵۵۴)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: با پدران خود خوش‌رفتارى کنید تا مشمول خوش‌رفتارى فرزند خود گردید؛ و نسبت به زنان مردم رعایت عفّت و پاکدامنى بنمایید تا زنانتان عفیف و پاکدامن گردند.
۳۰. قَالَ علیه‌السلام: مَنِ ائْتَمَنَ خَائِناً عَلَى أَمَانَةٍ لَمْ يَكُنْ لَهُ عَلَى اللَّهِ ضَمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکه خائنى را امانت‌دارِ امانتى کند، او را نزد خدا ضمانتى نباشد.
۳۱. قَالَ علیه‌السلام: الْحَيَاءُ عَلَى وَجْهَيْنِ فَمِنْهُ ضَعْفٌ وَ مِنْهُ قُوَّةٌ وَ إِسْلَامٌ وَ إِيمَانٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: حیا دو گونه است: یکى ضعف و ناتوانى است، و دیگرى نیرومندى و اسلام و ایمان.
۳۲. قَالَ علیه‌السلام: تَرْكُ الْحُقُوقِ مَذَلَّةٌ وَ إِنَّ الرَّجُلَ يَحْتَاجُ إِلَى أَنْ يَتَعَرَّضَ فِيهَا لِلْكَذِبِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: رعایت نکردن حقوق، زبونى است، و مرد را براى پوزش‌خواهى به دروغ وامىدارد.
۳۳. قَالَ علیه‌السلام: إِذَا سَلَّمَ الرَّجُلُ مِنَ الْجَمَاعَةِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ وَ إِذَا رَدَّ وَاحِدٌ مِنَ الْقَوْمِ أَجْزَأَ عَنْهُمْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: یک نفر که از میان جمعى سلام کند، از همه کافى است و یکى هم که از جمعى جواب گوید، کفایت کند.
۳۴. قَالَ علیه‌السلام: السَّلَامُ تَطَوُّعٌ وَ الرَّدُّ فَرِيضَةٌ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: سلام، مستحب است و جواب سلام، واجب.
۳۵. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ بَدَأَ بِكَلَامٍ قَبْلَ سَلَامٍ فَلَا تُجِيبُوهُ. (تحف‌العقول، ص۳۶۰)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: هرکه پیش از سلام، آغاز سخن کند، جوابش نگویید.
۳۶. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ: تَصَافَحُوا فَإِنَّهَا تَذْهَبُ بِالسَّخِيمَةِ. (کافی، ج۲، ص۱۸۳)
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که فرمود: به‌هم دست بدهید که کینه را می‌برد.
۳۷. قَالَ علیه‌السلام: اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ وَ دَعْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ سِتْراً وَ إِنْ رَقَّ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: از خدا اندکى هم که باشد، پروا کنید؛ و میان خود و خدا پردهاى، هرچند نازک، بگذارید.
۳۸. قَالَ علیه‌السلام: مَنْ مَلَكَ نَفْسَهُ إِذَا غَضِبَ وَ إِذَا رَغِبَ وَ إِذَا رَهِبَ وَ إِذَا اشْتَهَى حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: آن‌کس که هنگام خشم، طمع، ترس، و خواهش نفس خویشتندار باشد، خدا بدنش را بر آتش حرام می‌کند.
۳۹. قَالَ علیه‌السلام: الْعَافِيَةُ نِعْمَةٌ خَفِيفَةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِيَتْ وَ إِذَا عُدِمَتِ ذُكِرَتْ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: عافیت، نعمتى سبک‌وزن است. تا هست، فراموش مىشود و چون رفت، به یاد مىآید.
۴۰. قَالَ علیه‌السلام: لِلَّهِ فِي السَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّفَضُّلِ وَ فِي الضَّرَّاءِ نِعْمَةُ التَّطَهُّرِ. (تحف‌العقول، ص۳۶۱)
امام صادق علیه‌السلام فرمود: خداى را در حال گشایش، نعمت احسان و تفضل است، و در سختى، نعمت پاکى [از گناه].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
