عزت در دست خداست

برای رسیدن به مقام عزت، انسان باید اموری را در ارتباط با خداوند متعال مراعات کند. آن موارد عبارتند از:

1. ایمان

ایمان، خداباوری و قیامت، طریقی برای راه یابی به منبع عزت است. چنان‌که قرآن می‌گوید: «و لله العزه و لرسوله و للمومنین»؛ عزت، مخصوص خدا، رسول و مومنان است.

در اصول فقه، قانونی است که می‌گوید: «تعلیق به وصف، مشعر به علیت است»؛

یعنی چون عزت مندی برای کسانی است که دارای صفت ایمان بوده و مومن باشند، بنابراین طبق قانون اصولی مذکور، این ایمان است که آنها را عزیز گردانیده و به ایشان عزت بخشیده است.

2. تذلل و خضوع در برابر خداوند

چون عزت در دست خداوند است، پس آن را باید در تذلل به درگاه او طلب کرد. امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: «اعلم انه لا عز لمن لا یتذلل لله»؛

بدان کسی که در برابر خداوند، کوچکی نکند، به عزت نخواهد رسید.

گردن فرازی در برابر خداوند، انسان را به منبع عزت، نزدیک نخواهد کرد.

3. تذلل و کوچکی در برابر حق

برخی از مردم، عزت را در باطل جست‌وجو می‌کنند و بر این اشتباه خود اصرار دارند؛ در حالی که حقیقت طلبی، از لوازم ورود به مقام عزت است. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «التذلل للحق اقرب الی العز من التعزز بالباطل»؛

کوچکی در برابر حق، به عزت نزدیک‌‌تر از این است که کسی خود را به واسطه باطل به عزت زند.

همچنین از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که:

«العز ان تذل للحق اذا لزمک»؛

عزت آن است که هرگاه با حق روبه رو شدی، در برابر آن فروتن باشی.

امام عسکری (علیه السلام) نیز فرموده اند: «ما ترک الحق عزیز الا ذل و لا اخذ به ذلیل الا عز»؛

عزیزی، حق را ترک نکرد، مگر این که به خواری کشیده شد و ذلیلی حق را نگرفت، مگر این که عزیز شد.

در نتیجه، حق و باطل، مدار عزت و ذلت هستند و انسان باید با دقت بنگرد که کدام یک را بر می‌گزیند.

4. اطاعت از خداوند

تقوا یعنی اطاعت خداوند که به دنبال آن، ایمان و باور دل، حاصل می‌گردد. اگر انسان، تقوا پیشه کند، یعنی اوامر و نواهی خداوند را در هر زمینه‌ای به کار بندد، به سراپرده عزت، قدم خواهد گذاشت. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این‌باره فرمودند: «ان الله تعالی یقول کل یوم: انا ربکم العزیز، فمن اراد عز الدارین فلیطع العزیز»؛

همانا هر روز، خداوند متعال می‌گوید: من خدای عزیز شما هستم؛ پس هر که عزت دنیا و آخرت را می‌خواهد، باید عزیز حقیقی را اطاعت کند.

با تامل در مفاد این حدیث پی می‌بریم که آنچه در این کلام قدسی خداوند آمده، در واقع سنتی است از سنت‌های الهی؛ زیرا پیامبراکرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: هر روز خداوند این ندا را سر می‌دهد. آری، اطاعت عزیز، انسان را به منبع عزت واقعی، نزدیک‌تر می‌کند. نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) خطاب به ابوامامه فرمود: «اعز امر الله یعزک الله»؛ دستورات خداوند را عزیز بدار تا او تو را عزیز بدارد.

نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که اطاعت خداوند، عزت واقعی را به انسان عطا می‌کند. حدیث شریفی از امام صادق (علیه السلام) نیز گویای همین حقیقت است: «من اراد عزا بلا عشیره و غنی بلا مال و هیبه بلا سلطان لینقل من ذل معصیه الله الی عز طاعته»؛ هر کس که عزت بدون خویشاوندی، بی‌نیازی بدون مال و هیبت بدون قدرت را می‌خواهد، باید از خواری معصیت خداوند به عزت اطاعت او نقل مکان کند.

ناگفته پیداست که معصیت خداوند، خود مساوی خواری و خفت است. این حقیقت را در روایت دیگری، چنین می‌خوانیم: «اوحی الله تعالی الی داوود(علیه السلام): یا داوود! انی ... وضعت العز فی طاعتی و هم یطلبونه فی خدمه السطان فلا یجدونه»؛

خداوند متعال به حضرت داوود (علیه السلام) چنین وحی فرمود: ای داوود! من عزت را در اطاعت و فرمان برداری خود قرار دادم؛ اما مردم آن را در خدمت به قدرتمندان طلب می‌کنند پس آن را نمی‌یابند.

امام علی (علیه السلام) می‌فرماید: هنگامی که خواهان عزت شدی، آن را با اطاعت و فرمان‌برداری خداوند طلب کن.