11صفر: ليلة الهرير در جنگ صفين

هریر به معنای زوزه سگ، و کنایه از همهمه و ناله و غوغاست. سخت‌ترین شب حمله جنگ صفین از نظر تلفات گسترده دو سپاه و فراوانی ناله و فریاد زخمیان و مجروحان، «لیلة الهریر» (شب غوغا و ناله) نام دارد
درشب جمعه يازدهم صفر سال 38 هجري امیر مؤمنان علی علیه السلام پس از اقامه نماز جماعت صبح،یارانش را برای جنگی مهم نوید داد و دستور فرمود عمامه و زره و شمشیر رسول خدا صلي الله عليه و آله را برایش بیاورند. آن روز از صبح تا شب، جنگ و ستیز قهرمانان ادامه داشت تا جایی که سپاهیان امام علی علیه السلام نماز ظهر  عصر خود را در حال جنگ، و تنها با اشاره دست و سر به جا آوردند.

با فرا رسیدن شب، گمان می‌رفت که عملیات به پایان رسیده، ولی برخلاف انتظار همگان، امام علی علیه السلام پس از اقامه نماز مغرب و عشاء و ایراد خطبه، دستور ادامه حمله را صادر فرمود و خود رو به جانب قبله ایستاد، دست به دعا به درگاه خداوند قادر برداشت و با بانگ رسا گفت:« یا الله یا رحمن یا رحیم یا واحد یا احد یا صمد یا الله یا اله محمد. . . انا نشکو الیک غیبة نبینا صلی الله علیه و آله و کثره عدونا و تشتت اهوائنا؛ ربنا افتح بیننا قومنا بالحق و انت خیر الفاتحین »

سپس در سیاهى شب چون شیر غضبناك با همراهى جمعى از اصحابش به لشكر معاویه حمله كرد. امیرالمومنین علیه السلام با كشتن هر یك از یاران معاویه ، تكبیر سر مى داد، روایت مى كنند، كه آن شب از امیرالمومنین علیه السلام پانصد تكبیر شنیده شد،كه با هر تكبیر مردى از اهل شام را به دست خویش هلاك كرد.

بزرگان و مشایخ اهل شام در آن تاریكى شب ناله و ضجه سردادند و گفتند: اى اهل عراق ! از خدا بترسید، بر این معدود لشكر معاویه كه باقى مانده اند رحم كنید و آنان را به زنان و فرزندانشان ببخشایید اما این ناله ها و تضرع هیچ فایده اى نداشت ، جنگ تا صبحگاهان بر پا بود و مبارزان على علیه السلام پیوسته و پى در پى حمله مى كردند و مى كشتند، به طورى كه سى و شش هزار نفر از طرفین كشته شدند و جنگ همچنان ادامه داشت . جمعى كثیر از اصحاب معاویه كشته و زخمى شدند.

در آن شب، که جنگ و ستیز تا سحرگاهان ادامه داشت و لشگر ستمگر معاویه در آستانه سقوط قرار گرفته بود، فریاد ناله مجروحان و غریو و چکاچک شمشیرها و نیزه‌ها دشت را پر کرده بود. به همین دلیل «لیلة الهریر» نام گرفت.
در اين جنگ جمعي از لشكر اميرالمؤمنين عليه السلام به شهادت رسيدند، كه از جمله انها «عمار ياسر، اويس قرني، هاشم مرقال، پسر هاشم، خزيمة بن ثابت، صفوان بن حذيفه، عبدالله بن بديل، عبدالله بن حارث برادر مالك اشتر كه از خواص اميرالمؤمنين عليه السلام بودند.

از لشكر معاويه نيز جمع كثيري به درك واصل شدند. جنگ صفين 14 ماه به طول انجاميد، سرانجام معاويه براي فرار از شكست با حيله عمرو عاص و نفاق عده اي مثل اشعث بن قيس كندي متوسل به حیله «قرآن بر سر نیزه‌ها کردن» شد وكار به حكميت كشيد.