سرمایه‏

سؤال 942: شرکتى از برادران فرهنگى به نام شرکت تعاونى فرهنگيان چندين سال است که تأسيس گرديده و سرمايه آن از همان ابتدا از سهم تعدادى از فرهنگيان تشکيل شده بود که هريک صد تومان پرداختند، در ابتدا سرمايه شرکت کم بود، ولى در حال حاضر با افزايش تعداد اعضا، سرمايه آن بالغ بر هجده ميليون تومان به اضافه ماشينهاى شرکت است. سود آن بين سهامداران به نسبت سهمشان تقسيم مى‏شود، و هريک از آنان براحتى مى‏تواند سهم خود را دريافت نموده و با شرکت تسويه حساب نمايد. تاکنون خمس سرمايه و سود آن پرداخت نشده است، آيا با توجه به موقعيت من به عنوان رئيس هيأت ادارى شرکت، جايز است که اگر خمسى به حساب شرکت تعلّق بگيرد، اقدام به پرداخت آن کنم؟ آيا رضايت سهامداران در اين‌باره شرط است؟
پاسخ: پرداخت خمس سرمايه شرکت و سود حاصل از آن، تکليف هريک از اعضا نسبت به سهم خود از مجموع دارايى شرکت است، و انجام اين کار توسط مسئول هيأت ادارى آن، متوقف بر کسب اجازه و وکالت از سهامداران شرکت است.

سؤال 943: تعدادى از افراد تصميم به ايجاد صندوق قرض‏الحسنه بين خود گرفته‏اند تا هنگام نياز به يکديگر قرض‏الحسنه بدهند. هر عضو علاوه بر مبلغى که در ابتداى تشکيل پرداخته، بايستى هر ماه براى افزايش موجودى صندوق مبلغى را بپردازد، اميدواريم لطف فرموده چگونگى پرداخت خمس هر عضو را بيان فرماييد و در صورتى که سرمايه صندوق به‌طور دائمى به عنوان قرض در دست اعضا باشد، اداى خمس آن چگونه خواهد بود؟
پاسخ: اگر هر يک از افراد سهامدار سهم شراکت خود را از منفعت کسب يا از حقوق خود بعد از پايان سال خمسى پرداخته باشد، واجب است خمس آن را بپردازد. ولى اگر آن را در بين سال داده است، در صورتى که دريافت آن براى او در پايان سال خمسى وى ممکن باشد، بايد خمس آن را در پايان سال بدهد، و در غير اين صورت تا آن را از صندوق دريافت نکرده، پرداخت خمس آن بر او واجب نيست.

سؤال 944: آيا صندوق قرض‏الحسنه شخصيت حقوقى مستقلى دارد؟ اگر داشته باشد، آيا به سود حاصل، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ اگر شخصيت حقوقى مستقلى نداشته باشد، کيفيت پرداخت خمس آن چگونه است؟
پاسخ: اگر سرمايه صندوق ملک شخصى اشخاص به نحو اشتراک باشد، سود حاصل از آن، نسبت به سهم هريک از اعضا ملک شخصى او خواهد بود و بايد خمس آن را در زائد برمؤونه سالش بپردازد. ولى اگر سرمايه صندوق ملک شخص يا اشخاص نباشد مثل اينکه از مال وقف عام و مانند آن باشد، سود حاصل از آن، خمس ندارد.

سؤال 945: تعداد دوازده نفر از مؤمنين توافق کرده‏اند که هريک از آنان هرماه مثلاً بيست دينار در صندوقى بريزند، و در هر ماه يک نفر آن مبلغ را برداشته و به مصرف هزينه‏هاى شخصى خود برساند، که بعد از دوازده ماه نوبت به آخرين نفر خواهد رسيد، بدين معنى که او آنچه را در اين مدت پرداخته که مقدار آن دويست و چهل دينار مى‏شود، برمى‏دارد، آيا خمس بر او واجب است يا اينکه جزء مؤونه وى محسوب مى‏شود؟ اگر اين فرد سال خمسى معيّنى داشته باشد و مقدارى از پولى که دريافت شده، پس از پايان سال نزد او بماند، آيا جايز است براى اين قسمت از آن مبلغ، سال خمسى معيّنى قرار دهد تا از لزوم پرداخت خمس آن رهايى يابد؟
پاسخ: آنچه را که افراد به صندوق مى‏پردازند، اگر از درآمد سالانه شان در بين سال باشد، هر آنچه را که هر يک از افراد در نوبت خود از صندوق دريافت مى‏نمايد تا در مخارج سال صرف کند اگر مقدارى از آن قرض از صندوق و مقدارى معادل مبالغى باشد که از منافع همان سال به صندوق پرداخته است، خمس ندارد، ولى اگر از منافع سال قبل باشد، بايد خمس آنچه را که از منافع سال قبل است، بپردازد، و اگر از منافع هر دو سال باشد، منفعت هرسالى حکم خاص خود را دارد، و چنانچه مبلغ دريافتى او از سهم خود که از منافع سال به صندوق واريز نموده، زائد بر مخارج آن سال باشد، نمى‏تواند براى رهايى از خمس مقدار زائد، سال خمسى مستقلى براى آن قرار دهد، بلکه واجب است که براى همه منافع سالانه خود يک سال خمسى قرار دهد و خمس مازاد بر مؤونه آن سال را بپردازد.

سؤال 946: خانه‏اى را با پرداخت مبلغى به عنوان رهن اجاره کرده‏ام، آيا پس از گذشت يک سال به آن مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: مبلغى را که به موجر قرض داده‏ايد، اگر از منفعت کسب باشد، خمس دارد.

سؤال 947: ما براى انجام کارهاى عمرانى احتياج به هزينه زيادى داريم که پرداخت يکباره آن براى ما مشکل است، لذا اقدام به تأسيس صندوقى براى عمران کرده‏ايم، و هر ماه مبلغى را در آن به وديعه مى‏گذاريم و بعد از آنکه مقدارى جمع شد، آن را صرف کارهاى عمرانى مى‏کنيم، آيا به اين مال پس‏انداز شده خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: اگر مبالغ پرداخت شده از طرف هر شخص از درآمد سال او باشد و تا زمان مصرف آن در کارهاى عمرانى تحت مالکيت او باقى بماند و آن شخص بتواند در پايان سال خمسى آن را از صندوق پس بگيرد، واجب است که خمس آن را بپردازد.

سؤال 948: چند سال قبل اقدام به محاسبه اموالم و تعيين سال خمسى براى خودم نمودم، در آن زمان نود و هشت رأس گوسفند که خمس آنها داده شده بود و همچنين مقدارى پول نقد و يک موتورسيکلت داشتم. چند سال است که گوسفندان من براثر فروش تدريجى آنها کم شده، ولى پول نقدم زياد شده است. در حال حاضر شصت رأس گوسفند و مقدارى پول نقد دارم، آيا پرداخت خمس اين پول بر من واجب است يا اينکه فقط بايد خمس مقدار زيادى آن را بدهم؟
پاسخ: اگر مجموع قيمت گوسفندهاى موجود با اموال نقدى که داريد، بيشتر از مجموع قيمت نود و هشت رأس گوسفند با پول نقدى باشد که قبلاً خمس آن را پرداخت کرده‏ايد، مقدار زائد خمس دارد.

سؤال 949: فردى ملکى (خانه يا زمين) دارد که خمس به آن تعلّق گرفته است، آيا مى‏تواند خمس آن را از درآمد سال بپردازد؟ يا اينکه واجب است اول خمس سود را بدهد و سپس خمس ملک را از سود مخمّس پرداخت کند؟
پاسخ: اگر بخواهد خمس آن را از درآمد سال بپردازد، واجب است که خمس آن را هم بپردازد.

سؤال 950: اموالى را از محل پولى که بنياد شهيد ماهيانه به فرزندان صغير شهداى عزيز مى‏پردازد يا از محل سود کارخانه يا زمين زراعى که ملک بعضى از شهداى عزيز جهت امرار معاش شان بوده، براى فرزندان شهدا پس‏انداز کرده‏ايم و گاهى مقدارى از اين اموال پس‌انداز شده براى تأمين نيازهاى ضرورى آنان مصرف مى‏شود. خواهشمنديم بيان فرماييد که آيا اين سودها و حقوق پس‏انداز شده خمس دارد يا اينکه تا زمانى که بزرگ نشده‏اند، خمس ندارد؟
پاسخ: آنچه به فرزندان عزيز شهدا از پدران آنان به ارث مى‏رسد و يا توسط بنياد شهيد به آنان پرداخت مى‏شود، خمس ندارد، ولى از سود حاصل از ارث يا هديه‏اى که بنياد شهيد به آنان مى‏دهد، آن مقدارى که تا زمان رسيدن به بلوغ شرعى در ملک آنان باقى مى‏ماند، بنا بر احتياط بر هريک از آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن تکليف، خمس سود آن را بپردازد.

سؤال 951: آيا به مالى که انسان براى تحصيل درآمد و انجام معاملات تجارى مصرف مى‏کند، خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟
پاسخ: آنچه را که از درآمد سال براى به دست آوردن درآمد از کارهاى تجارى و غير آن مصرف مى‏کند از قبيل هزينه‏هاى انباردارى، حمل و نقل، وزن کردن، واسطه معامله و مانند آن، از درآمد همان سال استثنا مى‏شود و خمس ندارد.

سؤال 952: آيا اصل سرمايه و سود آن خمس دارد؟
پاسخ: اگر به مقدارى باشد که با پرداخت خمس آن، درآمد کسب با بقيه وافى به هزينه‌‌ى زندگى او نيست و يا اينکه کسب با بقيه، مناسب با شأن عرفى او نباشد خمس ندارد.

سؤال 953: اگر کسى طلاى مسکوک داشته باشد و به حد نصاب هم برسد، آيا علاوه بر زکات، پرداخت خمس آن هم واجب است؟
پاسخ: اگر جزء منفعت کسب محسوب شود، حکم ساير درآمدهاى کسب را در وجوب خمس دارد.

سؤال954: من و همسرم از کارمندان وزارت آموزش و پرورش هستيم، همسرم هميشه حقوق خود را به من هديه مى‏کند، و با مقدارى پول در شرکت کشاورزى کارمندان آموزش و پرورش که عضو آن هستم، سهيم شده‏ام، ولى نمى‏دانم که آن مبلغ از حقوق خودم بوده يا همسرم، با توجه به اينکه پولى که از حقوق ماهيانه همسرم تا پايان سال خمسى‏ام پس‏انداز شده کمتر از پولى است که او در طول سال مى‏گيرد، آيا به مبلغ مذکور خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: آنچه از اموال پس‏انداز شده و از پولى که بابت خريد سهم الشرکه پرداخته‏ايد که مربوط به حقوق خودتان است، خمس دارد، و آن قسمت که توسط همسرتان هديه شده، خمس ندارد، و آنچه را هم که شک داريد از حقوق خودتان است يا همسرتان، پرداخت خمس آن واجب نيست، اگر چه احوط پرداخت خمس و يا مصالحه آن است.

سؤال 955: آيا به پولى که به مدت دو سال به‌صورت قرض‏الحسنه در بانک بوده، خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: هر مقدارى که از منفعت کسب پس‏انداز مى‏شود، يک‏بار به آن خمس تعلّق مى‏گيرد و پس‏انداز آن در بانک به‌صورت قرض‏الحسنه موجب سقوط خمس آن نمى‏شود. بله، قرضى که نمى‏تواند آن را تا سر سال خمسى از قرض گيرنده پس بگيرد، تا آن را پس نگرفته، پرداخت خمس آن واجب نيست.

سؤال 956: شخصى که برخود يا خانواده تحت تکفّل خود سخت مى‏گيرد تا بتواند مقدارى پس‏انداز نمايد و يا مقدارى قرض مى‏کند تا بتواند مشکلات زندگى‏اش را حلّ کند، اگر مال پس‏انداز شده و يا مالى که قرض گرفته، تا سر سال باقى بماند، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: پس‌انداز درآمدِ سال براى صَرف در مؤونه در سال بعد، اگر در آستانه صرف در مؤونه تا چند روز آينده باشد، پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس پولى که قرض کرده است، برعهده قرض‌گيرنده نيست، ولى اگر از درآمد سال خود قسط‌هاى آن را بپردازد و عين مالى که قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسى نزد او باقى باشد، واجب است که خمس آن را به ميزان اقساطى که پرداخت نموده، بپردازد.

سؤال 957: دو سال است قطعه زمينى را براى ساخت خانه خريده‏ام، اگر از مخارج روزمرّه پولى را براى ساختن خانه در آن پس‌انداز کنم، زيرا در حال حاضر مستأجر هستم، آيا در پايان سال به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: اگر عين مال از درآمد سال را قبل از رسيدن سال خمسى به مصالح ساختمانى مورد نياز تبديل کنيد، و يا آنکه پول پس‌انداز شده از درآمد سال را مى‏خواهيد در آينده نزديک پس از پايان سال خمسى صرف ساختمان مسکن خود نماييد، خمس ندارد.

سؤال 958: من تصميم به ازدواج گرفته‏ام، و براى کسب درآمد، قسمتى از سرمايه خود را به دانشگاه سپرده‏ام، آيا مصالحه در رابطه با خمس آن امکان دارد؟
پاسخ: اگر مال مذکور از منفعت کسب شما باشد، با گذشت سال خمسى، پرداخت خمس آن واجب است و خمسِ قطعى قابل مصالحه نيست.

سؤال 959: سازمان حج در سال گذشته اقدام به خريد همه اثاثيه و لوازم مورد نياز کاروان حج که ملک اينجانب بود، کرد، من پول لوازم فروخته شده‏ام را که دويست و چهارده هزار تومان بود، در تابستان امسال دريافت کردم، علاوه بر آن، مبلغ هشتاد هزار تومان در سال گذشته گرفته‏ام، با توجه به اينکه سال خمسى براى خود تعيين کرده‏ام و هر سال خمس زائد بر مؤونه را مى‏پردازم، و با توجه به اينکه اثاثيه و لوازم مذکور مورد نياز من در ايام عهده دارى مديريت کاروان حج جهت اداره حجّاج بوده است، و در وقت فروش آن ترقى قيمت نسبت به قيمت خريد آن داشته است، آيا پرداخت خمس پول فروش آن يا خمس تفاوت قيمت آن در حال حاضر واجب است؟
پاسخ: اگر لوازم را با مال مخمّس خريده باشيد، پول فروش آن خمس ندارد، در غير اين صورت، پرداخت خمس آن واجب است.

سؤال 960: من صاحب مغازه‏اى هستم که هر سال پول نقد و جنس‏هاى خود را محاسبه مى‏کنم و چون بعضى از کالاها تا آخر سال خمسى فروخته نمى‏شود، آيا پرداخت خمس آن در آخر سال و قبل از فروش واجب است يا اينکه بايد بعد از فروش، خمس آنها پرداخت شود؟ اگر خمس کالا را بدهم و سپس آن را بفروشم، چگونه بايد در سال آينده محاسبه کنم؟ و اگر آن را به فروش نرسانم و قيمت آن تغيير کند، چه حکمى دارد؟
پاسخ: کالايى که تا سر سال فروخته نشده و مشترى براى خريد آن پيدا نشده است، در حال حاضر پرداخت خمس افزايش قيمت آن واجب نيست بلکه سود حاصل از فروش آن در آينده از سود سال فروش محسوب مى‏شود، ولى کالايى که افزايش قيمت پيدا کرده و کسى هست که در طول سال آن را بخرد، ولى شما براى اينکه سود بيشترى ببريد، آن را تا پايان سال نفروخته‏ايد، بايد با رسيدن سال خمسى، خمس افزايش قيمت آن را بپردازيد، و در اين صورت آن کالا به قيمتى که در سر سال خمسى ارزيابى شده و خمس افزايش قيمت آن پرداخت شده، در سال آينده استثناء مى‏شود.

سؤال 961: سه برادر، خانه سه طبقه‏اى خريدارى نموده و در يک طبقه ساکن شده و دو طبقه ديگر را اجاره، داده‏اند. آيا به دو طبقه مورد اجاره خمس تعلّق مى‏گيرد يا خير؟ و آيا جزء مؤونه آنها محسوب مى‏شود؟
پاسخ: اگر خانه را از محل درآمد سالانه شان براى سکونت تهيه نموده‏اند و فعلاً به خاطر نياز به مخارج زندگى اجاره داده‏اند، به آن خمس تعلّق نمى‏گيرد، ولى اگر بعضى طبقات آن را به قصد اجاره دادن ساخته يا تهيه کرده‏اند تا اجاره آن را صرف هزينه‏هاى زندگى کنند، آن مقدار از خانه حکم سرمايه را دارد، که خمس دارد.

سؤال 962: شخصى مالک مقدارى گندم بوده که خمس آن را پرداخت نموده و هنگام برداشت محصول جديد، همان گندم مخمّس را مصرف مى‏کرده و به جاى آن گندم جديد مى‏گذاشته و چندين سال به همين ترتيب عمل نموده است، آيا به گندمى که به جاى گندم مصرف شده مى‏گذاشته، خمس تعلّق مى‏گيرد؟ و در صورت تعلّق خمس، آيا همه آن خمس دارد؟
پاسخ: گندمى را که خمس آن را پرداخته، اگر مصرف کند، نمى‏تواند معادل آن از گندم جديد را از خمس استثنا کند. بنا بر اين آنچه را که از گندم جديد مصرف مؤونه سال خود کرده، خمس ندارد، و آنچه که از آن تا سر سال خمسى باقى مانده، خمس دارد.

سؤال 963: من به توفيق خداوند هر سال خمس اموالم را مى‏پردازم، ولى در طى سالهايى که اقدام به محاسبه خمس اموالم کرده‏ام، هميشه در حساب آنها شک داشته‏ام، اين شک چه حکمى دارد؟ آيا واجب است امسال همه اموال نقد خود را حساب کنم يا اينکه به شک در اين مسأله اعتنا نمى‏شود؟
پاسخ: اگر در صحّت‏ حساب خمس منفعت کسب سالهاى گذشته شک داشته باشيد، به آن اعتنا نمى‏شود و پرداخت مجدد خمس بر شما واجب نيست. ولى اگر در منفعت کسب شک داشته باشيد که آيا جزء منفعت کسب سالهاى قبل است که خمس آن پرداخت شده، يا جزء منفعت کسب امسال است که خمس آن داده نشده، بر شما واجب است که احتياطاً خمس آن را بپردازيد، مگر اينکه احراز کنيد که خمس آن را قبلاً پرداخته‏ايد.

سؤال 964: اگر مثلاً فرشى را با مال مخمّس به قيمت ده هزار تومان بخرم و بعد از مدتى آن را به پانزده هزار تومان بفروشم، آيا پنج هزار تومان اضافه بر مال مخمّس، جزء منفعت کسب محسوب مى‏شود و خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: اگر آن را به قصد فروش خريده‏ايد، آن مقدارى که بيشتر از قيمت خريد است، جزء منفعت کسب محسوب مى‏شود و در زائد بر مؤونه سال، خمس واجب است.

سؤال 965: آيا کسى که براى هر يک از درآمدهاى خود سال خمس جداگانه‏اى قرارداده، جايز است خمس سودى را که سر سال خمسى آن رسيده، از سودهاى ديگرى که سال بر آنها نگذشته است، بپردازد؟ در صورتى که بداند اين درآمدها به‌طور کامل تا پايان سال باقى مى‏مانند و چيزى از آنها صرف مؤونه نمى‏شود، چه حکمى دارد؟
پاسخ: هرگاه بخواهد خمس منفعت يک کسب را از درآمد کسب ديگر بپردازد، بايد خمس مبلغ پرداختى را نيز بپردازد و درآمدهايى که چيزى از آن به مصرف هزينه‏هاى زندگى نمى‏رسد، مخير است بين اينکه خمس آن را هنگام حصول آن بپردازد يا تا رسيدن سال خمسى، صبر کند.

سؤال 966: شخصى مالک ساختمان دو طبقه‏اى است، و خودش در طبقه بالا سکونت دارد و طبقه پايين را به شخص ديگرى داده است و به علت بدهکارى مبلغى از او قرض گرفته بدون اينکه اجاره‏اى بگيرد، آيا به اين مبلغ خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: واگذارى استفاده مجانى از خانه به کسى به‌خاطر اينکه مالى از او قرض گرفته است، وجه شرعى ندارد، و به هر حال مالى که قرض گرفته است، خمس ندارد.

سؤال 967: مکانى را براى معاينه پزشکى بيماران از اداره اوقاف و متولى وقف به مبلغ معيّنى در هر ماه اجاره کرده‏ام و مبلغى پول هم به عنوان پذيره از من گرفته‏اند، با توجه به اينکه در حال حاضر اين پول از ملک من خارج شده و هيچ‌گاه مالک آن نخواهم شد، آيا خمس به آن تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: اگر پرداخت اين مبلغ در حکم قيمت انتقال سرقفلى باشد و از منفعت کسب باشد، واجب است که خمس آن پرداخت شود.

سؤال 968: شخصى براى احياى زمين موات جهت کاشت درختان ميوه به اميد استفاده از حاصل آن اقدام به حفر چاه عميق نموده است، با توجه به اينکه اين درختان بعد از چند سال ديگر ثمر مى‏دهند و هزينه زيادى هم دارند، اين شخص مبلغى بيش از يک ميليون تومان صرف آن نموده است. وى تاکنون حساب سال نداشته، ولى در حال حاضر که تصميم گرفته براى اداى خمس، اموالش را حساب کند، مى‏بيند که قيمت چاه و زمين و باغ بر اثر تورم، معادل چندين برابر هزينه اوليه شده است، بنا بر اين اگر مکلّف به پرداخت خمس قيمت فعلى آنها شود، توانايى آن را ندارد و اگر مکلّف به دادن خمس از عين زمين و باغ و غير آن شود، در مضيقه و سختى مى‏افتد، زيرا خود را به زحمت انداخته و به اميد استفاده از ثمرات آن براى تأمين مخارج زندگى خود و خانواده‏اش متحمل هزينه‏ها و مشکلاتى شده است، تکليف او نسبت به خمس اموالش چيست؟ چگونه خمس خود را حساب کند تا به راحتى بتواند آن را بپردازد؟
پاسخ: زمين مواتى را که به قصد تبديل آن به باغ ميوه احياء نموده بعد از کم کردن مخارج احياى آن، خمس دارد، و مخير است که خمس زمين را از عين آن بدهد و يا از قيمت فعلى آن. و همچنين چاه، نهال‌ها و کاشت و پرورش آن و مانند آن، به قيمت عادلانه فعلى خمس دارد، مگر اينکه به اين باغ براى هزينه زندگى نياز داشته باشد و با پرداخت خمس آن درآمدش وافى براى هزينه زندگى نباشد که در اين صورت خمس ندارد.

سؤال 969: شخصى حساب سال براى خمس نداشته و اکنون تصميم گرفته است که حساب سال داشته باشد، وى که از ابتداى ازدواج تا به حال بدهکار بوده است، خمس خود را چگونه محاسبه کند؟
پاسخ: اگر از گذشته تا به حال درآمدى بيشتر از مخارج زندگى نداشته، نسبت به گذشته چيزى بر عهده او نيست.

سؤال 970: منافع و محصولات زمين و اموال موقوفه، از جهت خمس و زکات چه حکمى دارد؟
پاسخ: اعيان موقوفه مطلقاً خمس ندارد، حتى اگر وقف خاص باشد، ثمره و نماء آن هم مطلقاً خمس ندارد، و به نماء وقف عام قبل از قبض توسط موقوف عليه زکات تعلّق نمى‏گيرد، ولى بعد از قبض، پرداخت زکات آنچه از نماء وقف که قبض شده، در صورتى که واجد شرايط وجوب زکات باشد، واجب است، و در نماء وقف خاص هم اگر سهم هر يک از موقوف عليه به حد نصاب برسد، زکات واجب است.

سؤال 971: آيا سهم سادات(کثّرهم‌الله‌تعالى) و سهم امام(عليه‏السلام) به منفعت کسب کودکان تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: بنا بر احتياط بر آنان واجب است که بعد از رسيدن به سن بلوغ خمس منفعت کسب خود را که قبل از بلوغ به دست آورده‏اند و تا زمان بلوغ بر ملک ايشان باقى مانده است، بپردازند.

سؤال 972: آيا به ابزارى که در کار و کسب استفاده مى‏شود، خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: ابزار و آلات کسب، حکم سرمايه را دارد که اگر از درآمد کسب تهيه شود، خمس دارد.

سؤال 973: اخيراً طى توافقى که سازمان حج و زيارت با بانک ملى ايران بعمل آورده، متقاضيانِ حج تمتع با مراجعه به بانک، مبلغ يک ميليون تومان به‌صورت قرارداد مضاربه‌اى به نام خود به حسابى در بانک ملى واريز نموده، فيش آن را دريافت مى‌دارند، اين پول تا هنگام تشرف به نام واريز کننده و در حساب شخصى او باقى مى‌ماند و طبق قرارداد مکتوب مبلغى در حدود 17٪ به دارنده حساب در پايان هر سال منفعت مضاربه تعلّق مى‌گيرد. سازمان حج و زيارت فقط براى کسانى که زودتر ثبت نام کرده‌اند اولويت قائل شده و پس از حدود سه سال نوبت اشخاص را اعلام و در صورت تمايل آنها را به حج اعزام مى‌دارد. زمان اعزام که فرا رسيد واريز کننده، پولى را که در حساب مضاربه‌اى خود دارد از بانک اخذ و همراه با مانده هزينه‌ها به حساب حج و زيات واريز مى نمايد و سپس به حج مشرف مى‌شود. حال خواهشمند است با عنايت به اينکه قرارداد مذکور به‌صورت کتبى بوده و شفاهاً گفتگويى بين صاحب پول و بانک رد و بدل نمى‌‌شود. بفرماييد مبلغ درصدى که صاحب مال به عنوان منفعت مضاربه دريافت مى‌کند چه صورتى دارد؟
پاسخ: عمليات بانکى به‌صورت قرارداد کتبى به نحو فوق الاشاره بى‌اشکال است و سود حاصله از معامله‌ى مضاربه‌اى براى سپرده‌گذار حلال است، و اصل سپرده اگر از درآمد کسب غير مخمّس بوده خمس دارد، و سود حاصله اگر پيش از سال عزيمت به سفر حج قابل وصول نبوده، جزو درآمد سال وصول محسوب است، که اگر در همان سال هزينه سفر حج شود خمس ندارد.

س 974: کارمندانى که سر سال خمسى آنها در پايان ماه اسفند است و حقوق خود را پنج روز زودتر از سر سال خمسى مى‏گيرند تا در ماه اول سال جديد مصرف کنند، آيا پرداخت خمس آن واجب است؟
پاسخ: اگر حقوقى را که قبل از پايان سال دريافت مى‏کنند تا آخر سال خمسى در مؤونه مصرف نکنند، پرداخت خمس آن واجب است البته اگر داشتن مبلغى پس‌انداز جزو مؤونه او محسوب شود خمس ندارد.

سؤال 975: بسيارى از دانشجويان براى حل مشکلات غيرقابل پيش بينى خود در هزينه‏هاى زندگى صرفه‏جويى مى‏کنند و در نتيجه مبلغ قابل توجهى از کمک هزينه تحصيلى که به آنها پرداخت مى‏گردد، جمع مى‏شود، سؤال اين است که با توجه به اين که اين مبلغ از طريق صرفه‌جويى در پولى که وزارت آموزش عالى به آنها مى‏پردازد، جمع مى‏شود، آيا به آن خمس تعلّق مى‏گيرد؟
پاسخ: کمک هزينه تحصيلى خمس ندارد.