کار و کارگر

سؤال  - شخصی در اوایل دوران بلوغ، چند سال نماز و روزۀ استیجاری گرفته و بر اثر سهل انگاری و سایر معاذیر، بعضی از عبادات را به جا آورده و بعضی را نیمه کاره رها کرده، واسطۀ اجاره از دنیا رفته و ایر هم هیچ یک از اموات را نمی شناسد و همچنین مقدار کسری نماز و روزه ها را نمی داند و فعلاً مریض و پر مشغله است و توان انجام این همه عبادات را ندارد؛ لطفاً بفرمایید: راه برائت چنین شخصی از دیون، و رو سفیدی در پیشگاه باری تعالی چیست؟

جواب:دانستن نام واسطه و اجیر کننده و شخصی که بنا بود برای و عمل انجام شود لازم نیست؛ اگر در اجاره زمان خاص قید نشده و شرط نشده که خود اجیر عمل کند، واجب است از عهدۀ بدهی برآید، و مقداری که یقین درد اجیر شده را، باید از عهده آن برآید، ولو این که دیگری را اجیر کند تا عمل مورد نظر را انجام دهد.

سؤال 41 – اگر انسان برای ظالمی کار کند که نفس کار مباح باشد – مثل کشاورزی و دامپروری – حکم آن و اجرتی که دریافت می دارد از نظر شرعی چگونه است؟

جواب:اگر در مقابل کار حلال اجرت می گیرد، حلال است .

سؤال 42 – ما ارأیکم – دام ظلکم – فیمن یعمل موظفاً عند الدولة غیر الاسلامیّه مثل لبنان و یتقاضی راتباً شهریاً، فهل یحتاج قبضه و صرفه الی مجّرد الاذن العام منکم، او انّه لا بدّ الأذن الخاص من ممثلیکم لکلّ فرد فرد؟ فالرّجاء من سما حتکم ان تفتونا مأجورین لتوضیح الامر لمقلّدیکم فی لبنان!

جواب:اذا کان العمل محلّلاً راتبه ایضاً یکون حلالاً و لا یحتاج الی الاذن.

سؤال 43 – در شرکتی (ملی شده ) چند نفر از کارکنان شرکت به طور تمام وقت در دفتر انمن اسامی مشغول بوده اند و همان حقوق خود را که قبل از ترک شغل های قبلی خود دریافت می داشتند، مدیریت فعلی شرکت به آقایان مذکور حکم اشتغال به کار داده است و لیکن ایشان به عناوین مختلف، از قبول شغل، سر باز می زنند، تقاضا داریم روشن فرمایید:

1-     پرداخت حقوق به آقایان در حالی که از قبول شغل سر باز می زنند چه وضعی دارد؟

2-     اگر آن ها از قبول شغل سر باز زنند آیا شرکت موظّف است به ادامۀ استخدام است؟

3-     تکلیف حقوقی که آقایان بدون انعام کار مفید برای شرکت، در ایّام قبل از مدیریت فعلی دریافت کرده اند چیست؟

جواب:چنانچه کارگر و یا کارمند از انجام شغلی که برای آن استخدام شده سر باز زند استحقاق اجرت ندارد و اگر حقوقی بدون انجام کار گرفته ضامن است .

سؤال 44 – تعمیر کار چیزی را تعمیر کرده آیا هر چه گفت باید به او داد یا نه؟ در صورت مشخص نبودن اجرة المثل چه باید کرد؟

جواب:باید اجرت المثل بدهد و اگر مشخص نیست مصالحه نمایند .

سؤال 45 – مقداری جنس از طرف مؤسسۀ قرض الحسنه ای خریداری می شود تا پس از فروش اگر منافعی به دست آمد برای این صندوق وسائل ضروری خریداری شود ولی به علّت نداشتن جا در محل، آن ها را به طور امانی در گوشۀ مغازه ای که مجاور این مؤسسه قرار دارد می گذارند، صاحب مغازه، این اجناس را به فروش رسانده و پس از فروش، مبلغی سود عاید گردیده و مغازه دار هم اظهار می کند که نصف سود به او تعلق می گیرد در صورتی که اجناس مزبور مانع وی نبوده و کم کم به فروش رفته و از پولش هم استفاده می کرده و ضمناً قراری با وی در این مورد نشده؛ اکنون که از وی خواسته شده که پول را به صدوق واریز نماید، امتناع می کند؛ آیا چنین حقی به ایشان تعلق می گیرد یا خیر؟

جواب:اگر به مغازه دار دستور فروش داده شد و شرط مجانی بودن کار وی نشده می تواند اجرة المثل را مطالبه نماید .

سؤال 46 – کار های غیر مستقلی را که اولاد در خانه و برای امرار معاش انجام می دهد (چه در زمان بلوغ یا غیر بلوغ ) حق ادعای اجرت از پدر دارد یا نه؟

جواب:اگر به دستور پدر نیست یا به قصد مجّان انجام می دهند استحقاق اجرت ندارند .

سؤال 47 – راننده ای بنا به دستور رئیس اداره برای انجام کاری برای ده روز به منطقه ای سفر می کند، اما این راننده برای این که خیلی در آن منطقه ایجاد مزاحمت نکند این کار ده روزه را فشرده انجام می دهد (از کار هیچ کم نمی شود) و در مدت 6 روز به پایان می رساند؛ در ضمن اداره هم کار را می خواهد نه مدت را ! آیا حقوقی را که این راننده باید بگیرد حقوق همان ده روز را باید بگیرد یا حقوق شش روز را ؟ (ضمناً حقوق ماهیانه و قوق مأموریت علی حدّه می باشد ) 

جواب:چنانچه کارمزد باشد نه روز مزد، تمام مزد کار را استحقاق دارد.

سؤال 48 – اگر شخصی (حقیقی یا حقوقی) به طور قهری برای عده ای اجیر، موجر قرار گرفت لیکن قرارداد بین اجیر ها و موجر سابقشان را نتوانست قبول کند آیا می تواند دستمزد یا حقوق آنان را به میل خود کسر نماید و قرارداد را به طور یک جانبه تغییر دهد؟ تکلیف اجیر ها چیست؟ تکلیف موجر قهری چیست؟ اگر اجیر اجرت جدید را نپذیرد تکلیف چیست آیا می تواند شرایط سابق عقد اجاره را مطالبه کند؟

جواب -  در مدت اجاره، اجاره به قوت خود باقی است و اجرت و شرایط همان است که در عقد اجاره مقرر شده است .

سؤال 49 – لطفاً به دو سؤال زیر پاسخ بفرمایید:

1-اجیری در نگی وقت نماز، نماز را ترک کرده کار می کند اجرتش چه صورت دارد؟

2-کاسب در مکان یا روی فرشی که وقوف و قیام و قعود برآن حرام است نشسته یا ایستاده کار می کند اجرتی که می گیرد چه صورت دارد؟

جواب:در هر دو مسأله اجرت کار خود را مالک می شود هر چند خلاف شرع کرده است.

سؤال 50 – شخصی، جوانی را برای این که فقط روز ها در کار هایش به او کمک نماید، با حقوقی که راضی می شود به کار می گیرد، این جوان مدتی کار می کند، بعد تقاضای اضافه حقوق می کند و آن شخص حقوق او را اضافه و او را راضی می کند، این عمل سالها تکرار می شود تا مدت قریب به ده سال، و حقوق از ماهی سیصد تومان به پنج هزار تومان می رسد و این شخص در این مدت غیر از حقوق مقرّره از هر کمکی به آن جوان دریغ ننموده و اضافه بر حقوق، هر ساله براب یک ماه حقوق هم به او عیدی می دهد، اکون آن شخص در اثر کهولت سن و ضعف مزاج، خود را بازنشسته می کند و چون طبعاً دیگر به آن جوان هم احتیاجی ندارد، او را جواب می کند؛ آیا این جوان شرعاً می تواند ادعای دریافت پولی بماید یا خیر؟

جواب:چنانچه در عقد قرارداد شرط دریافت چیزی بعد از پایان قرارداد و عمل نشده، حقی ندارد .

سؤال 51 – پدر من دباغ کشتارگاه تهران است ولی چون کاری نیست انجام دهد او صبح ها می رود امضاء می کند، می آید. حقوقی که می یرد حلال است یا حرام ؟

جواب:اگر مطابق مقررات کشتارگاه حقوق می گیرد حلال است .

سؤال 52 – اینجانب مدت 14 سال در یک تجارتخانه در بخش حسابداری مشغول به کار بودم و در این مدت هیچ گونه قراردادی جهت مزد یا ادامه کار و یا کار دادن با هم نداشتیم، پس از انقلاب اسلامی این تجارتخانه تعطیل شد، و اینجانب که در سن چهل سالگی می باشم بی کار شدم، آیا بنده طبق شرع مقدس اسلام حقی بر صاحب کار دارم یا نه ؟

جواب -  بیش از اجرت خدماتی که انجام دادید حقی بر صاحب کار ندارید مگر آنکه در ضمن عقد لازم شرطی بر صاحب کار کرده باشد.

سؤال 53 – آیا مدیریت شورای اسلامی کارخانه یا هر مؤسسه ای می تواند به عناوینی شبیه کمک به جنگ زدگان بدون کسب رضایت از کارکنان مبلغی از حقوق آنان را قبل از پرداخت برداشت نمایند؟ در صورتی که به این نحوه عده ای رضایت خاطر ندارند .

جواب - نسبت به حقوق کارکنان باید طبق قراداد عمل شود .

سؤال 54 – قریب سه سال دفتر دار تجارتخانه ای بوده ام و حقوق ماهیانه و پاداش را دریافت داشته ام ولی عرفاً و قانوناً سالی یک ماه حقوق بنام سنوات خدمت نیز به کارمند پرداخت می شود آیا شرعاً این مبلغ قابل پرداخت است یا خیر؟

جواب:اگر معارف و قانونی است گرفتن آن مانع ندارد .

سؤال 55 – آموزگاری پیمان بسته که در مقابل خدمت موظف 24 ساعت در هفته حقوق دریافت نماید حال اگر بعضی ساعت ها کارهای شخصی انجام داده، و دانش آموزان بدون معلم بوده اند – یا معلم دیگری به جایش بوده – آیا حق استفاده از حقوق را دارند و اگر بگیرند جائز است یا خیر؟ و اگر چنانچه ودشان شخصاً مریض شوند و آن ساعتی که می بایست کار موظف انجام دهند که در مقابلش حقوق بگیرند گرفتن آن مقدار پولی که در برابرش هیچ گونه کاری انجام نداده است جایز و قابل تصرف است یا خیر؟

جواب:تابع مقررات استخدامی است و اگر بر خلاف نموده استحقاق اجرت ندارد.

سؤال 56 – مالکی زمینی را به مساحت یک هکتار به دست شش نفر داده که جو و گندم بکارند بعد مالک به این شش نفر گفته شما این زمین را به صورت باغ درآورید و درخت کاری کنید چون جو و گندم منفعت زیادی نمی دهد لذا مالک، زمین را کنده و این شش نفر زمین را هموار کردند و درخت کاشتند و قرار بود مالک به این شش نفر مزد کارگری دهد ولی مزد هم نداد و این شش نفر مدت بیست سال باغ و درخت کاری را حفاظت و نگهداری می کردند تا درخت ها همه بزرگ شدند و میوه می دادند و مدت بیست سال مزد نگرفتند چون کشاوز بودند، بعد از بیست سال، مالک این زمین را از دست این شش نفر گرفت و داد به یک نفر دیگر حالا حدود هشت سال است که در دست آن فرد می باشد، اکنون آن شش نفر ادعای باغ و ریشه درخت را می کنند که هزار درخت و مجموعاً یک هکتار زمین است لطفاً بفرمایید که به این شش نفر حق ریشه درخت می رسد یا خیر؟

جواب:درخت ها اگر برای مالک و از نهل او کاشته شد ملک مالک است و دیگران که به امر مالک کار کردند اگر به قصد گرفتن مزد کار کردند حق مطالبه اجرت المثل دارند[1].