احکام نماز و روزه مسافر

نيت نماز مسافر

سؤال1484. نيت نماز مسافر چگونه است؟ آيا ذكر قصر يا اتمام، در نيّت لازم است؟

جواب: قصد انجام وظيفه فعليه كافى است و نيّت لازم نيست به زبان ذكر شود.

نماز شخص بى‌هوش

سؤال1485. شخصى را در حال بى‌هوشى از قم به تهران برده‌اند. وى در تهران به هوش مى‌آيد. قرار است يک هفته در تهران بماند. با توجّه به اينكه خودش قصد مسافت نكرده است، تكليف نمازش ـ در اين يک هفته در تهران ـ چگونه است؟

جواب: چون قصد سفر نداشته، بايد نمازش را تمام بخواند.

نماز استيجارى در سفر

سؤال1486. آيا در سفر مى‌توان نماز استيجارى خواند؟ و در صورت جواز، بايد شكسته بخواند يا تمام؟

جواب: بله، جايز است و به كيفيت استيجار عمل مى‌كند، مثل نماز قضا.

روزه استيجارى در سفر

سؤال1487. آيا مسافر مى‌تواند روزه استيجارى بگيرد؟

جواب: خير، نمى‌تواند.

نذر روزه قضا در سفر

سؤال1488. آيا صحيح است شخصى نذر كند كه روزه قضاى ماه رمضان خود را در سفر بگيرد؟

جواب: خير، صحيح نيست.

روزه نذر غير معين

سؤال1489. آيا در سفر مى‌توان روزه نذرى گرفت؟

جواب: خير، مگر اينكه روزه در سفر و حضر يا خصوص سفر را نذر كرده باشد.

روزه قضا در سفر

سؤال1490. آيا در سفر مى‌توان روزه قضا به‌جا آورد؟

جواب: خير، نمى‌توان.

نماز قضا در سفر

سؤال1491. آيا در سفر مى‌توان نماز قضا به‌جا آورد؟

جواب: بله، مى‌توان.

جواز اقامه نماز جمعه توسّط مسافر

سؤال1492. آيا مسافر مى‌تواند نماز جمعه را اقامه كند؟

جواب: مى‌تواند.

قضاى نماز مسافر

سؤال1493. مسافرى به علت عذر (مثل جنابت يا حيض، يا نفاس و يا عدم طهارت) نمازش را نمى‌خواند تا به وطنش برسد، وقتى به وطنش يا جايى كه مى‌خواهد ده روز بماند رسيد، وقت تحصيل طهارت لباس و بدن را ندارد و نمازش قضا مى‌شود. آيا بايد نمازش را شكسته بخواند يا تمام؟

جواب: چون در آخر وقت كه قضا شده، نماز تمام بوده است، بايد آن را به‌صورت تمام قضا كند.

روزه سال قبل در سفر

سؤال1494. كسى كه يک روز از روزه سال قبل را نگرفته و فقط يک روز به ماه رمضان سال جديد باقى مانده و در همين روز مجبور به مسافرت است، آيا مى‌تواند روزه خود را در اين روز بگيرد؟

جواب: نمى‌تواند، بلكه بايد مسافرت نرود و روزه‌اش را بگيرد و اگر سفر ضرورى باشد، بعد از ماه رمضان آن را قضا كند و كفاره تأخير هم بدهد.

روزه معين در سفر

سؤال1495. كسى كه نذر كرده مثلاً دوشنبه را روزه بگيرد و در همان روز برايش سفر ضرورى پيش آمد، آيا بايد در حين سفر روزه بگيرد؟ در صورت عدم جواز روزه نذرى در سفر، وضعيت نذر او به چه صورت خواهد بود. آيا بايد كفاره شكستن نذر را به‌جا آورد يا بايد يک روز ديگر، روزه فوت شده را به‌جا آورد؟

جواب: اگر نذر او شامل سفر نبوده و سفر ضرورى باشد، كفاره نذر ندارد و فقط آن روزه را قضا كند.

طى مسافت بدون نيّت روزه و برگشت قبل از ظهر به وطن

سؤال1496. آيا مسافر بعد از قصد مسافت و طى مسافت، كه نيّت روزه نداشته، چگونه مى‌شود كه اگر قبل از ظهر به وطن بازگردد، بايد نيّت روزه نمايد و حال آنكه مى فرماييد: نيّت قطع، مبطل صوم است؟

جواب: اگر تا قبل از ظهر مفطرى به‌جا نياورده، بايد نيّت روزه كند و اين عدم نيّت صوم است به‌جهت عدم وجوب و عدم صحّت نه نيّت قطع صوم واجب.

مسافرت به اندازه مسافت شرعى به‌جهت ابطال روزه

سؤال1497. كسى كه در ماه رمضان به شهر هشت فرسخى مسافرت مى‌كند و منظورش اين است كه در همان شهر روزه‌اش را بخورد. ولى نتوانسته و فرصت پيدا نكرده تا مبطل به عمل آورد و بعد از برگشتن در محل، نيّت روزه همان روز را نموده است، آيا روزه‌اش صحيح است؟

جواب: اگر قبل از ظهر به محل خودش رسيد، بايد نيّت روزه كند و روزه‌اش صحيح است.

نوافل يوميّه در سفر

سؤال1498. آيا مسافر مى‌تواند نوافل يوميّه را به‌جا آورد و براى او نيز مستحب مى‌باشد؟

جواب: نافله ظهر و عصر در سفر، يعنى در جايى كه بايد نماز ظهر و عصر را شكسته خواند ساقط مى‌شود و اما در نافله عشا [نظر] مختار، عدم سقوط آن در سفر است، ولى احتياط اين است كه به نيّت اينكه شايد مطلوب باشد، به‌جا آورد.

نمازى را كه مسافر در سفر تمام خوانده

سؤال1499. مسافر در سفر نماز را تمام خوانده، روزه را هم گرفته، بعداً! فهميده كه بايد نماز را شكسته بخواند و روزه را افطار نمايد. آيا نماز و روزه قبلى وى درست است يا احتياج به اعاده دارد؟

جواب: اگر اصلاً جاهل به حكم سفر بوده، نماز و روزه‌اش صحيح است. (توضيح بيشتر در مسائل ١١٠۴ الى ١١٠٨ و ١٣۵٩ و ١٣۶٠ رساله مذكور است)

زمان افطار براى مسافر خارج از كشور

سؤال1500. شخصى در ماه مبارک رمضان به خارج از كشور سفر مى‌كند، آيا اين مسافر بايد با اذان ايران افطار كند يا به اذان محل ورود؟ نماز وى چگونه است؟

جواب: با اذان آن محل افطار و نماز را بايد به‌جا آورد.

حكم مسافرى كه در ماه رمضان بميرد

سؤال1501. كسانى كه چند روز مانده به پايان ماه رمضان از دنيا بروند و در اين مدت مسافر بوده‌اند، حكم روزه‌شان چگونه است؟ آيا بايد قضا شود؟ نماز آنها در صورتى كه به‌جا نياورده باشند، بايد تمام قضا شود يا به‌صورت شكسته؟

جواب: بايد روزه و نمازشان به‌صورت شكسته قضا شود.

حكم نماز و روزه شخص زندانى

سؤال1502. گاهى فردى دستگير مى‌شود و به زندانى فرستاده مى‌شود كه در فاصله ۴۵ كيلومتر شهر قرار دارد و نمى‌داند حبس او چه مقدار طول مى‌كشد. حكم نماز و روزه او چيست؟

جواب: اگر بعد از رسيدن به هشت فرسخ، سى روز در محلى بماند و در تمام سى روز در رفتن و ماندن مردّد باشد، بعد از گذشتن سى روز، اگرچه مقدار كمى آنجا بماند، بايد نماز را تمام بخواند و روزه‌اش را بگيرد.

نماز مريض

سؤال1503. شخصى را به علت بيمارى قلبى از شهرستان به تهران آورده‌اند و معلوم نيست مداواى او چقدر طول مى‌كشد، حكم نماز و روزه او چگونه است؟

جواب: پس از گذشتن سى روز كه در رفتن و ماندن مردد بود، بايد نماز را تمام بخواند و روزه‌اش را بگيرد.

خواندن نماز با انگشتر طلا براى مرد مسافر

سؤال1504. مردى در حين سفر، نماز را با انگشتر طلا خوانده است، حكم نماز او چگونه است؟ اگر قرار است قضا نمايد، آيا به همان صورت شكسته بخواند؟ با توجه به اينكه حكم حرمت طلا را براى مرد مى‌دانسته و عمداً با آن نماز خوانده است؟

جواب: بايد نمازش را شكسته قضا كند.

مراجعت از سفر به محل كار

سؤال1505. شخص مسافر هرگاه در مراجعت از سفر به محل كارش وارد شود و بخواهد بعد از پايان كار به وطن برود، آيا رسيدن به محل كار قاطع سفر است يا خير؟

جواب: خير قاطع سفر نيست؛ مگر اينكه از محل كار به وطن، مرتب در تردّد كمتر از ده روز باشد.

حكم عبادات ملوانان

سؤال1506. شغل پرسنل ناوچه، سفر دريايى است، ولى احتمال دارد چند ماهى هم سفر دريايى نداشته باشند. يا به طور معمول در ماه یک هفته بيشتر سفر دريايى نمى‌روند. در اين صورت نماز و روزه اينها چگونه است؟

جواب: حكم مسافر را دارد.

نماز و روزه در طول خدمت سربازى

سؤال1507. سربازى كه محل خدمت سربازيش با وطن او به قدر مسافت شرعى فاصله دارد و مى‌داند مدت چهار يا پنج ماه يا بيشتر در محل خدمت خواهد بود، و هر هفته روزهاى تعطيل به وطن باز مى‌گردد. بفرماييد آيا از كسانى كه شغل آنها در سفر است محسوب مى‌شود يا خير؟

جواب: بله، دائم‌السّفر محسوب مى‌شود.

ترتيب در نمازهاى قضا

سؤال1508. اگر شخصى چهار سال نماز باطل خوانده و در اين مدت پنج يا شش بار مسافرت كرده باشد، قضاى نمازهاى شكسته و تمام را به چه نحو بخواند تا ترتيب حاصل شود؟

جواب: طريق احتياط اين است كه در هر محدوده زمانى كه احتمال سفر مى‌دهد، جمع بخواند.

تعدد محل كار و سكونت

سؤال1509. شخصى ساكن شميران، امّا مغازه و محل كسبش در تهران است، اين شخص اگر خواست به قم برود، به تهران كه رسيد نمازش قصر است يا تمام؟

جواب: نمازش تمام است.

كسى كه در اول وقت مسافر و در آخر وقت حاضر بوده

سؤال1510. مسافرى هستم كه نماز ظهر و عصر را در راه نخواندم. به شهر خود هم كه رسيدم هنوز وقت باقى بود، ولى فراموش كردم. شب يادم آمد كه نماز ظهر و عصر را نخوانده‌ام، حال كه بايد قضا كنم، آيا شكسته بخوانم يا تمام؟

جواب: بايد به‌نحو تمام قضا كنيد.

شخصى در اول وقت حاضر و در آخر وقت مسافر بوده

سؤال1511. شخصى نماز ظهر و عصر را در اول وقت نخوانده و مسامحه كرد و بعد مسافرت نمود و در سفر هم نمازش قضا شد؛ بعد از مراجعت اگر بخواهد نماز ظهر و عصرش را قضا نمايد، آيا تمام بخواند يا قصر؟

جواب: بايد به‌نحو قصر قضا كند.

شخصى كه قصد مسافرت دائم را ندارد

سؤال1512. شخصى كه در طول جنگ چهار ساله افغانستان، به‌خاطر اينكه در اين مبارزه سهم داشته باشد، دائماً در سفر بوده (گاهى در افغانستان و گاهى در ايران و پاكستان)، ولى قصد مسافرت دائم را نداشته، اما قهراً چنين وضعى به وجود آمده و در آينده امكان دارد اين وضع ادامه يابد، آيا روزه صحيح و نماز شخص مذكور تمام است اگر تمام است، در ماه رمضان چنانچه مسافرت از ايران به پاكستان نمايد، چه تكليفى دارد؟

جواب: اگر دائماً در سفر است، به‌طورى‌كه ده روز را در محل واحد نمى‌ماند، هر چند از روى ناچارى، نماز و روزه‌اش در اين مدت تمام و صحيح است.

شكسته بودن نمازهايى كه به‌صورت كامل خوانده شده است

سؤال1513. كسى كه پس از مدتى فهميد نمازهايى را كه كامل خوانده، بايد شكسته بخواند، نمازهاى او صحيح است يا باطل؟

جواب: اگر نمى‌دانسته كه بايد نماز را شكسته بخواند و قصد قربت در نماز داشته، نمازش صحيح است؛ اما اگر مى‌دانسته كه بايد نماز را شكسته بخواند، لكن بعضى از خصوصيّات آن را نداند، مثلاً نداند در سفر هشت فرسخى بايد شكسته بخواند، در صورتى كه وقت باقى است، بايد بنابر احوط نماز را شكسته بخواند و اگر وقت گذشته، به‌طور شكسته قضا نمايد. اما در صورت فراموش كردنِ مسافر بودن خود، اگر در وقت يادش بيايد بايد شكسته به‌جا آورد و اگر بعد از وقت يادش بيايد، قضاى آن نماز بر او واجب نيست.

مراد از ظهر

سؤال1514. آيا مراد از ظهر ـ كه اگر مسافر قبل از ظهر حركت كند، روزه‌اش باطل و اگر بعد از ظهر حركت كند، روزه‌اش صحيح است، ظهر حقيقى است؟

جواب: بله، همان ظهر شرعى است.

حكم افراد ييلاق‌نشين

سؤال1515. افراد ييلاق‌نشين، در سابق مسافت بين ده ييلاق را با اسب و شتر مى‌آمدند و در بين راه چندين روز بلكه گاهى يک ماه در يک جا مى‌ماندند و در نتيجه، روزه‌شان را مى‌گرفتند؛ ولى اكنون همين مسافت را در مدت خيلى كم با ماشين طى نموده و چندين ساعته به مقصد خود مى‌رسند. آيا تكليف آنان در بين راه، تمام است يا شكسته؟

جواب: شكسته است.

روزه گرفتن در هنگامى كه وظيفه‌اش جمع بين شكسته و تمام است

سؤال1516. در صورتى كه وظيفه مكلّف در بعضى موارد، جمع بين نماز شكسته و تمام باشد، آيا مى‌تواند روزه بگيرد يا خير؟ و اگر در ماه رمضان گرفت، آيا لازم است بعداً آن را قضا كند يا خير؟

جواب: روزه واجب معين مثل ماه رمضان را، هم بايد بگيرد و هم قضايش را به‌جا آورد.

رابطه نماز با روزه مسافر

سؤال1517. آيا در شكسته و تمام بودن نماز و گرفتن روزه و نگرفتن آن تفاوتى وجود دارد؟ و يا اينكه در همه موارد حكم روزه و نماز يكسان است؟

جواب: تفاوتى ندارد؛ مگر در مورد مسافرت قبل از ظهر يا برگشت از سفر در بعد از ظهر و لزوم افطار در مواضع تخيير در نماز.

علت شكسته شدن نماز در سفر

سؤال1518. با توجه به اينكه علت شكسته شدن نماز، به نظر مى‌رسد كه مسافرت‌هاى سخت و مشكل در گذشته هم چون سفر به‌وسيله چهارپايان بوده است، ولى امروزه كه اين مشكل، با وسايل نقليه پيشرفته، مانند: قطار و هواپيما برطرف شده است، آيا باز هم لزومى به شكسته بودن نماز مى‌بينيد؟

جواب: بله، قصر در موارد آن لزومى است.

احكام مسافر در مكه و مدينه

سؤال1519. خواهشمندم نظر مبارک خود را در خصوص مسئله نماز مسافر در مكه و مدينه قديم و جديد مرقوم فرماييد؟

جواب: به مسئله ١١٠٢ رساله رجوع شود[1]