آبها

استفتائات آب- آیت الله مکارم مدظله

اقسام آب ها

1) فاضلاب

آبهای فاضلاب که تصفیه می شود

سوال: در تصفیه خانه جریان مخلوط فاضلاب صنعتى و انسانى مراحل مختلفى را طى مى کند و در مرحله اصلى، تبدیل به حالتى خواهد شد که با حالت اوّلیّه فاضلاب تصفیه نشده، کاملاً متفاوت است و مایعى ایجاد مى شود که حالت آب مضاف را دارد. در ادامه خطّ تصفیه، با جدا سازى مایع مذکور دو فاز ایجاد مى شود، که یک فاز آن کاملاً زلال و شبیه آب معمولى بدون رنگ و بو و بدون آثار آلودگى است. چنانچه آب خروجى از تصفیه خانه داراى مشخصّات ظاهرى آب معمولى باشد، آیا پاک است؟ در صورت منفى بودن پاسخ، آیا اتّصال آن با آب جارى یا کر یا باران، باعث طهارت آن مى شود؟

پاسخ: آب مزبور نجس است؛ ولى اگر به آب کر یا باران متّصل و سپس ممزوج گردد پاک خواهد شد.

طهارت فاضلاب تصفیه شده

سوال: تصفیه آبهاى زاید و فاضلاب و غیره به آب زلال در بعضى از کارخانه ها و مراکز انجام مى گیرد، آیا این آبها پاک هستند؟

پاسخ: اشکال دارد مگر این که با آب جارى یا کر به اندازه کافى مخلوط شود.

مصارف فاضلاب تصفیه شده

سوال: نظر جنابعالى در مورد آب به دست آمده از تصفیه خانه فاضلاب، و استفاده از آن در مصارف گوناگون چیست؟ ضمناً آب تصفیه شده مراحل زیر را طى مى کند.

1ـ آشغالگیرى: در این مرحله آشغالهاى درشت از فاضلاب ورودى جدا مى شود.

2ـ دانه گیرى: که در آن، ذرّات شن و ماسه و آشغالهاى ریز گرفته مى شود.

3ـ استخرهاى وسیع در اندازه 100 × 100 متر به تعداد 5 عدد که پشت سر هم واقع شده، و فاضلاب به ترتیب در یک یک آنها وارد، و سپس خارج مى شود. نهایتاً آب خروجى به طور تقریباً صاف از تصفیه خانه خارج مى شود. در طول این مسیر، با انجام اعمالى، میکروبها فعّال شده، و فاضلاب را تجزیه نموده، و موادّ فاضلاب در پایان در استخرها ته نشین مى شود، به گونه اى که آب خروجى، تقریباً صاف، ولى همراه با رنگ و بوى خیلى کم مى باشد.

پاسخ: آبهاى مزبور پاک نیست; ولى مى توان براى زراعت وشرب حیوانات از آن استفاده کرد.

ریختن فاضلاب در رودها و دریاچه ها

سوال: ریختن فاضلابها در چشمه ها، رودها و دریاچه ها موجب تلف شدن هزاران هزار جاندار آبزى و صدمات غیرقابل جبران به طبیعت است نظر مبارک نسبت به انجام چنین کارى چیست؟

پاسخ: آلوده کردن رودخانه ها و دریاچه ها به طورى که موجب اتلاف جانداران آبزى شود و در نتیجه مردم گرفتار خسارت و زیان گردند، جایز نیست.

اشتراک چاه آشپزخانه و حمام

سوال: آیا یکى بودن چاه آشپزخانه با حمّام، در صورت تنگ بودن حیاط، یا مطلقاً، از نظر شرعى اشکالى دارد؟

پاسخ: اشکالى ندارد; ولى بهتر جدا کردن این دو چاه است.

2) آب مضاف

حکم آب سفید رنگی که ابتدا از لوله خارج می شود

سوال: گاه آبى که از لوله خارج مى شود کاملاً به رنگ سفید است; ولى هرگاه چند لحظه در ظرفى بماند صاف و بى رنگ مى شود، آیا این آب در ابتدا مضاف است؟

پاسخ: مضاف نیست و حبابهاى هوا است که آن را به این صورت درآورده است.

تطهیر با آب دریا

سوال: با توجّه به این که درصد نمک آب خلیج فارس و دریاى عمان و بسیارى ازدریاهاى دیگر بالاست به طورى که در هر متر مکعب آن 200/3 کیلو گرم نمک وجود دارد، آیا این آب حکم آب مضاف را دارد؟

پاسخ: این گونه آبها مضاف نیست و شستشو با آن موجب طهارت است.

تغییر رنگ آب لوله کشی به واسطه کلر

سوال: گاهى از اوقات آبى که از شیر خارج مى شود، به علّت وجود کلر، یا چیزهایى دیگر، رنگ آب ندارد. آیا این آب مضاف به حساب مى آید؟ آیا وضو با چنین آبى جایز است؟

پاسخ: چنین آبى مضاف نیست; و وضو با آن اشکالى ندارد

تطهیر مخرج بول با محلول آب و سرکه

سوال: باسلام چنانچه خانمی به توصیه پزشک جهت طهارت خود در دستشویی از محلول آب و کمی سرکه استفاده کند آیا محل شسته شده پاک است یا آن آب مضاف محسوب شده و پاک کننده نیست؟

پاسخ: در صورتی که آب بوی سرکه دهد مضاف شده و باعث تطهیر نیست می تواند قبلا خود را با آب معمولی تطهیر کند و بعد با آن محلول بشوید.

3) آب مطلق

شک در مضاف یا مطلق بودن آب

سوال: اگر ندانیم آبی مضاف است یا مطلق، چه حکمی دارد؟

پاسخ: نمی توان با آن وضو یا غسل انجام داد یا چیزی را آب کشید؛ مگر اینکه حالت سابقه آن، مطلق بوده باشد.

4) آب باران

پاک شدن لباس نجس به وسیله ی باران

سوال: اگر سگی شلوار ما را لیس بزند و بعد باران ببارد و شلوار و کل بدن خیس شود، آیا سر تا پای انسان نجس می شود یا اینکه نجاست پاک می گردد؟ آیا با ریختن آب باران باید کار خاص دیگری صورت داد تا نجاست رفت شود؟

پاسخ: در صورتیکه آب باران بر آن جاری شود و از آن بگذرد و بریزد شلوار و بدن پاک می شود.

5) آب جاری

طهارت مخرج بول با آب رودخانه

سوال: اگر شخص بعد از بول کردن در نهر آب جاری داخل گردد وبعد مکث طولانی خارج شود آیا مخرج بول او طاهر گردیده یا چون تعدد غسل مخرج بول صورت نگرفته هنوز نجس است؟

پاسخ: پاک گردیده است زیرا در آب کر و جاری تعدد و تکرار لازم نیست.

حکم آب گرم مصرفی که از طریق آبگرمکن وارد لوله ها می شود

سوال: آیا آب گرمی که از آبگرمگن و از طریق سیستم لوله کشی ساختمان در دسترس قرار می گیرد مانند آب سرد لوله کشی حکم آب جاری را دارد؟

پاسخ: آری.

ترشح نجاست در توالت هنگام شستشو

سوال: گاهى از اوقات که آب شلنگ را باز مى کنیم آب وقتى به سوراخ توالت مى ریزد ترشّح مى کند، آیا این ترشّح نجس است؟ با علم به ان که در سوراخ مدفوع و ادرار وجود دارد.

پاسخ: چنانچه با آن ترشّح نجاست همراه نباشد، نجس نیست; زیرا آب جارى با ملاقات نجاست نجس نمى شود; مگر این که بو، یا رنگ، یا طعم نجاست به خود گیرد.

استفاده از آبهای مجهول المالک

سوال: استفاده از آب قنات و آبى که صاحبانش مجهول مى باشد، ولى در فضاى باز جریان دارد، براى گرفتن وضو و شستن فرش و مانند آن چه حکمى دارد؟

پاسخ: استفاده در حدّى که متعارف و معمول است مانعى ندارد.

آب چاهی که توسط پمپ وارد لوله ها می شود

سوال: سوال اینجانب در مورد حکم آبی است که در سیستمی به این شرح قرار داشته باشد:

آب از چاه توسط یک پمپ اوتوماتیک (خودکار) وارد لوله کشی می شود و این پمپ به این شکل عمل می کند که با هر بار باز شدن شیر آب به طور خوکار شروع به کار کرده و از آب داخل منبع کوچک خود (با این توضیح که مقدار آب داخل منبع بعلاوه آب داخل لوله ها از مقدار آب کر کمتر می باشد) به لوله ها آب پمپ می کند و هر لحظه که مقدار آب داخل منبع از مقداری خاص کم شود بدون قطع آب در حال پمپ، بلافاصله منبع خود را پر می کند پس در نتیجه مصرف کننده در تمامی لحظات مصرف بدون قطع آب قادر به استفاده از آب می با شد.

پاسخ: حکم آب جاری را دارد.

6) آب چاه

تأثیر نجاست در آب چاه

سوال: در یکى از روستاهاى خوزستان سه چاه آب قلیل در کنار هم است، در یکى از چاهها سگ ولوغ کرده و در دوّمى چیز نجس ریخته شده است. اما سوّمى پاک است، ولى ما نمى دانیم که کدام یک از آن، چاه ها پاک است در این صورت که شبهه، محصوره است، آیا اجتناب از همه آنها لازم است؟

پاسخ: چنانچه چاههاى معمولى باشد که از آن آب مى جوشد با ملاقات نجس، نجس نمى شود مگر این که رنگ یا طعم یا بوى آن تغییر پید ا کند.

7) آب قلیل

ترشحات آب لوله کشی

سوال: وقتی آب لوله کشی با فشار به جایی مثل یک دیوار برخورد می کند و مقداری از آن آب در اثر برخورد شدید با دیوار به اطراف می پاشد و آنها را خیس می کند این مقدار آب برگشتی یا جدا شده از آب اصلی (اگر مقدار قابل توجهی باشد) حکم آب جاری را دارد یا آب قلیل؟

پاسخ: آنچه جدا می شود حکم آب قلیل را دارد.

غساله آب قلیل

وضو و غسل با باقی مانده آب وضو یا غسل دیگر

سوال: آبى که با آن وضو گرفته، یا غسل مستحب یا واجبى کرده ایم، در ظرفى جمع شده است. آیا مى توان از این آب مجدّداًبراى تطهیر، یا وضو و حتّى غسل استفاده کرد؟

پاسخ: با آب وضو مى توان وضو گرفت یا غسل کرد، ولى با آب غسل (البتّه منظور در این جا آب قلیل است،) غسل و وضو اشکال دارد، ولى بدون شک انتخاب آبى که مورد استعمال واقع نشده، در هر حال بهتر است.

ترشحات شستن نجاسات با آب قلیل

سوال: لباس و بدنی که با آب قلیل شسته می شود و در حین شستن آب به جای دیگر تراوش کند مثلا به لباسی دیگر آیا آنها را نجس می کند؟ یعنی تراوش آب قلیل که نجاست را با آن می شو یند نجس است ؟

پاسخ: در صورتیکه شستشو با آب قلیل باشد باید آن را دور از خود نگهدارند تا ترشحات آن بازنگردد ولی ترشحات شستن مخرج بول و غائط مستثنی است و نجس نیست.

8) آب کر

ترشحات آب کر بعد از تماس با نجاست

سوال: قسمتی از بدن انسان در حال خونریزی است اگر انسان این قسمت را با آب کر بشوید و آب بعد از برخورد با زمین به لباس او پاشیده شود آیا لباس او نجس خواهد شد ؟

پاسخ: هرگاه با آب کر بشوید ترشحات آن پاک است.

ترشحات آب شیر از محل نجس

سوال: اگر آب شیر در حالتی که به محل نجس بخورد در حالتی که به عین نجاست بخورد و به ما بپاشد، چه حکمی دارد؟ برای آب قلیل چطور ؟

پاسخ: اگر ذرات نجاست در آن نباشد در آب شیر اشکالی ندارد ولی در آب قلیل نجس است.

متفرقه آب ها

ذخیره سازی آب آشامیدنی در ظروف فاقد درپوش

سوال: متأسفانه آب منطقه ما در بسیاری از اوقات قطع می باشد و اهالی منطقه ناگزیر از ذخیزه سازی آب می باشند، در هنگام آگاهی از قطع آب اهالی منطقه تلاش زیادی می کنند که آب بیشتری را نگهداری کنند و بسیاری از ظرفها فاقد درپوش می باشد طبعا درهنگام وزش باد اشیائی به درون آب می افتد، یا باد گرد و غبار روی آن می ریزد، سؤال این است استفاده خوراکی از این آب که قدری کثیف تر از آبهای معمولی می باشد چیست؟

پاسخ: در دستورات اسلامی آمده است که آب آشامیدنی باید در ظرف تمیز و سرپوشیده باشد و اگر مجبور باشید از غیر آن بنوشید به مقدار ضرورت مانعی ندارد.

زمان استفاده از آب "نیسان"

سوال: لطفا زمان دقیق استفاده از آب "نیسان" را بیان فرمایید.

پاسخ: آب نیسان از حدود 22 فروردین تا 22 اردیبهشت است و ما در «مفاتیح نوین» شرح آن را نوشته ایم.

مستحبات نوشیدن آب

سوال: آیا اینکه بعضی ها می گویند در شب باید نشسته آب خورد صحت دارد؟ دلیل این کار چیست؟ و به طور کلی در دین اسلام رعایت چه اموری هنگام نوشیدن آب وارد شده است؟

پاسخ: روایاتی در این زمینه وارده شده که در «وسائل الشیعه» در باب هفت از ابواب «الاشربة المباحة» آمده است.