احکام شرکت-فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

١ – سود نبردن شریکی که در سرمایه اولیه شرکت نداشته

سؤال:در یک کار صنعتی سه نفر با هم شریک بوده ایم. یکی از شریک ها سهم سرمایه اولیه را نپرداخته و حال در پایان کار سودی مانده، آیا شریکی که سرمایه اولیه را نداده سود می برد؟

جواب: در صورتی که در سرمایه اصلاً شرکت نکرده سودی نمی برد مگر این که کاری در آنجا انجام داده باشد که اجرت خواهد گرفت.

٢ – شراکت بدون سرمایه گذاری

سؤال:اگر کسی مقداری سرمایه داشته باشد که جنس است ولی بدهی اش بیشتر از سرمایه اش باشد می شود بدون سرمایه با او شریک شد و کمک کرد تا بدهی اش را بدهد؟

جواب: سرمایه گذاری احتیاج به پرداخت سرمایه دارد و الا در آنجا بصورت کارمند یا به شکل مضاربه باید عمل شود.

٣ – تلف شدن مالی که در منافعش با دیگری شریک است

سؤال:فردی گوسفندی را تحویل کسی داده تا منافعش مشترک باشد با قرارداد 5 ساله. پس از دو سال گوسفند تلف شده و در قرارداد، خسارت به عهده کسی قرار داده نشده است. حال خسارت به عهده چه کسی است؟

جواب: در صورتی که نگهدارنده در نگهداری آن کوتاهی نکرده باشد مسئولیتی ندارد و اگر کوتاهی کرده است مسئول خسارت وارده می باشد.

٤ – کسر شدن سهم شریک بعد از تقسیم ملک

سؤال:یک قطعه زمین مسکونی شراکتی خریده و تقسیم کردیم، الان مقداری از زمین شریکمان کوچه شده، آیا زمین ما غصبی نیست؟

جواب: هرگاه بعد از تقسیم، تصمیم گرفتند آن را کوچه کنند ضرری برای شما ندارد.

٥ – انجام معاملات شرکت با کفار حربی

سؤال:آیا با کفار حربی می توان شرکت و دیگر معاملات را انجام داد؟

جواب: در صورتیکه باعث تقویت آنها نشود و شرایط معامله کاملا حاصل باشد مانعی ندارد.

٦ – حق شرکت در صورت خیانت طرف دیگر شراکت

سؤال:فردی با شخص دیگری مطابق عقد شرکت، شریک می شود و هر کدام بخشی از سرمایه مورد نیاز شرکت را تامین می کنند و یکی از این شرکاء به عنوان عامل شرکت تعیین می شود و سرمایه در اختیار او قرار می گیرد تا اقدام به فعالیت اقتصادی مشخص شده در عقد شرکت بپردازد اما عامل بعد از یک سال می گوید که من سرمایه شرکت را به جای فعالیت اقتصادی، به بدهی های معوقه خود پرداخته ام، در ضمن این اعتراف عامل و دلایل و اسناد هم این ادعای خیانت او را کاملا تایید می کند. سئوال این است که آیا شریک مقابل می تواند به عنوان خسارت مبلغی بیش از اصل سرمایه اش از شریک عامل مطالبه کند یا صرفا اصل سرمایه خود را می تواند بگیرد؟

جواب: چیزی به عنوان خسارت نمی تواند بگیرد ولی اگر تورم در این مدت شدید بوده می تواند تورم (قیمت اجناس) را محاسبه کند و بگیرد.

٧ – شرط ضبط سهم الشراکة در صورت تخلف شریک

سؤال:اگر بنده با شخصی مبادرت به شراکتی ورزم و در این شراکت شرطی وضع گردد به این صورت که اگر هرکدام از طرفین شراکت، قبل از به سر آمدن مورد شراکت اقدام به رها کردن شراکت نماید و از تعهدات خود در قبال کار سر باز زنند بقیه حق دارند مقدار پول آورده او را ضبط کرده و به او پس ندهند آیا درست است که بنده با توجه به اینکه خود شخص مقابل که حال خود را صاحب قسمت پول ضبط شده توسط من میداند پول را به او پس ندهم، در ضمن این شرط توسط خود او وضع گردیده است. اگر درست نیست با توجه به اینکه مدتی از ضبط شدن مبلغ گذشته تکلیف چیست؟

جواب: احتیاط آن است که با هم مصالحه کنند.

٨ – قرار دادن اصل تسهیلات و سود آن به عنوان تسهیلات جدید

سؤال:در صورتیکه تسهیلات دریافتی از بانک تحت عنوان مشارکت مدنی معوق گردد آیا بانک میتواند سود تسهیلات را در زمان سرسید وام بهمراه جرائم آن به عنوان اصل مبلغ تسهیلات جدید محاسبه نموده و قرارداد جدید انعقاد نماید؟ بدیهی است سود جدید به تمامی جرائم و سود تسهیلات قبلی شامل می گردد.

جواب: در صورتیکه در عقود شرعیه سودی حاصل شده و حق بانک را نپرداخته می توان آن را در عقد جدید شرعی مورد معامله قرار داد ولی جریمه دیرکرد اشکال دارد.

٩ – فسخ شراکت

سؤال:شخصى براى پرداخت قیمت ماشینى که خریده بود به صد هزار تومان پول احتیاج داشت، به یکى از دوستانش مراجعه کرده و این پول را از او گرفته است و براى این که پول او به هنگام بازگشت ارزش خود را از دست ندهد او را در یک دانگ ماشین شریک مى کند، این کار چه حکمى دارد؟ و آیا مى تواند این معامله را فسخ کند؟

جواب: هرگاه معامله او نسبت به یک دانگ ماشین جدّى بوده معامله صحیح است و نمى تواند آن را پیش خود فسخ کند واگر معامله صورى بوده بیش از مقدار پول خود ( صد هزار تومان) چیزى طلبکار نیست.

١٠ – دریافت سود هدیه مشارکت از شرکت خودروسازی

سؤال:اینجانب برای خرید خودرو از یک شرکت خودروسازی اقدام نموده ام. این شرکت قیمت کامل خودرو را در زمان ثبت نام از اینجانب تحویل گرفت و طی قراردادی مقرر شد که پس از یک ماه خودرو به اینجانب تحویل شود و در غیر اینصورت (به عبارتی تاخیر در تحویل خودرو) به ازای مدت زمان تاخیر درصدی به عنوان سود هدیه مشارکت به اینجانب پرداخت نماید در حال حاضر این شرکت در تحویل خودرو تاخیر داشته است و قرار است درصدی به عنوان سود هدیه مشارکت به اینجانب پرداخت نماید. آیا دریافت این مبلغ جایز است یا خیر ؟

جواب: اشکالی ندارد.

١١ – دریافت سود هدیه مشارکت از شرکت خودروسازی

جواب: اشکالی ندارد.

١٢ – فسخ شراکت بدون اطلاع شرکاء دیگر

سؤال:من و چند نفر از خویشاوندان دیگر در ساخت یک گارگاه صنعتی مشارکت کرده ایم، یک نفر از ما بدنبال کارهای اداری و تهیه طرح و کارهای آن بوده است. البته بیشتر سهام متعلق به ایشان است ولی هنوز میزان سهام بین طرفین تعیین نشده. بعد از چندین سال ایشان بعلت اختلافات بوجود آمده از در اختیار گذاشتن حسابها جلوگیری می کند. ایشان در نظر دارد با بقیه شرکا بطور انفرادی تسویه حساب کند. آیا با توجه به اختلافات بوجود آمده با بقیه شرکا من می توانم با ایشان تسویه کنم. و بقیه شرکا را در نظر نگیرم؟

جواب: در صورتیکه مدت شرکت تمام نشده فسخ آن باید با توافق همه باشد.

١٣ – گرفتن سهم شراکت زودتر از موعد مقرر

سؤال:بنده مهندس عمران هستم و شرکت پیمانکاری دارم. کاری را به صورت شراکتی با شرکت دوستم برداشتم با قرار تقسیم سود به صورت نصف. دولت پنج درصد مبلغ کار را به عنوان ضمانت نامه حسن انجام کار تا یک سال نزد خود نگه می دارد اگر مشکلی نباشد بعد از مدت زمان یاد شده آزاد می کند. چون بنده نیاز به پول داشتم از دوستم خواهش کردم اگر ممکن است نصف آن پنج درصد که قرار بود بعد از یک سال به من برسد الان به من پرداخت کند. من هم کمی کمتر از حق خود بردارم تا ضرری به دوستم نرسانم. مثلا اگر قرار بود بعد از یک سال صد تومان بگیرم الان نود تومان بگیرم. می خواستم ببینم این کار من اشکال شرعی دارد یا نه؟

جواب: اشکال شرعی ندارد.

١٤ – امتناع شریک از فسخ شراکت

سؤال:دو نفر در سال 1376 متفقاً اقدام به اجاره و خرید ششدانگ سرقفلی یک باب مغازه می نمایند که پس از چند سال همکاری و ادامه شراکت دچار نزاع و اختلاف گردیده اند، حال با توجه به اینکه ادامه وضعیت اشاعه متعذر است راهکار شرعی جهت قلع ماده نزاع کدام است؟ با در نظر گرفتن اینکه احدی از شرکا حاضر به خرید سهم دیگری و یا فروش سهم خود است اما دیگری کلاً از خرید یا فروش امتناع می کند.

جواب: در اینجا به حاکم شرع مراجعه می کنند و او دستور می دهد که یا مجموع را بفروشند و در میان آن ها تقسیم کنند یا احدی سهم دیگری را مطابق قیمت روز بردارد و از هم جدا شوند و اگر خود ملک قابل جداسازی باشد سهم هر کدام را حاکم شرع جدا می کند.

١٥ – شراکت در خرید خودرو

سؤال:شخصى به این جانب مقدارى پول داده است تا با پولى که خود داشتم ماشینى خریده و ماهیانه مبلغ معیّنى به عنوان سود پول به او بدهم آیا این کار جایز است؟ و در صورت عدم جواز راه شرعى آن چیست؟

جواب: براى این که معامله صورت شرعى داشته باشد باید به این نحو عمل شود که معادل مبلغ مزبور از ماشین به صاحب پول واگذار شود سپس سهم او را از ماشین به مبلغ معیّنى اجاره کنید و براى طرفین حقّ فسخ معامله در رأس مدّت قرار داده شود و چنانچه معامله مزبور به همین نحو انجام شود صحیح است.

١٦ – عدم لزوم شناخت شریک

سؤال:آیا لازم است شریکها همدیگر را بشناسند؟

جواب: شناختن شریکها در عقد مشارکت ضرورتى ندارد، همین اندازه کافى است که شریکها معیّن و معلوم و مثلا نامشان در دفاتر ثبت شده باشد.

١٧ – حکم شراکت با کسی که علناً گناه می کند

سؤال:بنده در سعودی مشغول کار هستم طبق قوانین کاری اینجا مجبورم که در یک جاى مخصوص کارکنم متاسفانه صاحب کار من علنأ گناه میکند (کانالهاى مختلف تلویزیونهای دنیا را نگاه میکند و یا به غنا گوش می دهد) من غیر از اینکه کارگر این شخص هستم میتوانم شریک هم بشوم آیا گناه دارد اگر شریک بشوم؟

جواب: در اعمال خلاف او با او همکاری نکنید ولی در کار حلال مانعی ندارد نهی از منکر را نیز به مقدار توان فراموش نفرمایید.

١٨ – ضمانت دین به صورت شراکتی

سؤال:در قانون تجارت آمده است: شرکت تضامنی شرکتی است که تحت اسم خاصی میان چند نفر شریک برای انجام فعالیتهای تجاری بصورت تضامنی به وجود می آید. اگر دارایی شرکت برای پرداخت دیون آن کفایت نکند هر یک از شرکاء مسوول پرداخت تمامی بدهی شرکت می باشند

بنابر ماده فوق ضمانت در شرکت تضامنی بصورت ضم ذمه مدیونین به هم میباشد به نحوی که هر یک از شرکاء در هنگام انعقاد این شرکت متعهد می شوند که اگر شرکت توان پرداخت بدهی را نداشته باشد هر یک از آنها متضامناً مسوول بوده و اگر غرما به احد شرکاء رجوع نموده و او قدرت پرداخت نداشت دیگری آن را بپردازد و الخ.

حکم شرعی این ماده چیست و آیا مطابق شرع می باشد؟

جواب: این ماده مخالفتی با شرع ندارد ولی هر گاه یکی از آنها بپردازند می تواند به نسبت، آن را بر همه تقسیم کند.

١٩ – معامله ملک مشاع بدون اطلاع به شرکاء

سؤال:چند نفر به صورت مشترک مالک زمین دیمى هستند. دو نفر از شرکا سهم خود را به صورت مفروز با تعیین حدود آن به فردى فروخته اند. مورد معامله از قسمت مرغوب و بیشترین بخش ملک مورد معامله است. شریک دیگر نسبت به این معامله معترض است. آیا چنین معامله اى، که حقوق سایر شرکاء در آن لحاظ نشده، صحیح است؟

جواب: معامله ملک مشاع تنها به صورت مشاع جایز است. و اگر بدون توافق با سایر شرکاء مفروز کرده باشند، معامله باطل است، مگر این که آنها رضایت دهند.

٢٠ – شراکت با افراد غیر معتقد و اهل کتاب

سؤال:حکم شراکت و راه اندازی کسب و کار و تصرف در منافع مشترک بدست آمده با افراد ذیل در جامعه اسلامی و در کارهای حلال چگونه است؟

۱- کسی که معلوم نیست چه عقیده ای دارد و اظهار عقیده نمی کند.

۲- مسلمانی که می گوید به خمس و زکات اعتقادی ندارد.

۳- افراد اهل کتاب شامل مسیحیان و یهودیان.

جواب: شراکت با آنها اشکالی ندارد مشروط بر اینکه برای کسب و کار حلال باشد.

٢١ – مشارکت در سود به شرط تضمین اصل سرمایه

سؤال:در شرکتی فعالیت میکنم که ماهیانه مبلغی سود پرداخت میکند. یکی از دوستانم میخواهد وارد این شرکت شود اما ریسک نمیکند و میترسد (قابل ذکر است که شرکت کاملا مطمئن است و من هم نسبت به این شرکت مطمئن هستم اما دوستم این را نمیپذیرد)

مساله این است که او به من پیشنهاد داده است که پول او را ضمانت کنم و به او چک بدهم و در عوض او نیز 50 درصد سود ماهیانه خود را به من بدهد.آیا از نظر شرعی این کار درست است؟ و آیا پولی که به من میدهد حلال است؟

جواب: در صورتیکه در ضمن عقد خارج لازم این مسائل را شرط کند مانعی ندارد. و منظور از عقد خارج لازم این است که مثلا کتابی را به یکدیگر بفروشند و در ضمن آن معامله شرط مزبور ذکر شود.

٢٢ – تامین لوازم کار برای همسر

سؤال:این جانب براى همسر خود امکانات کار، اعمّ از خرید چرخ صنعتى و وسائل مورد نیاز، محلّ کار، برق و غیره فراهم نموده ام، آیا در درآمد حاصل از کار خیاطى ایشان شریک هستم؟ آیا ایشان بدون رضایت بنده مى تواند کار کند؟

جواب: در صورتى که آنها را به ایشان بخشیده اید، حقّى در درآمد آن ندارید. و اگر نبخشیده اید، باید طبق قرارداد عمل کند، و سهم شما را بپردازد.

٢٣ – سود سهام رستورانی که در آن مشروب سرو می شود

سؤال:من در شرکتی سهام دارم که صاحب یک رستوران در اروپا می باشد. در آن رستوران نوشابه هایی که در آنها مشروب هم هست در کنار غذا به مشتریان داده می شود. حکم سود این سهام چیست؟

جواب: سود سهام شما مانعی ندارد ولی آن مقدار که می دانید مشروبات است معادل آن را به افراد نیازمند بدهید.