سؤال 151: لطفاً منظور از وطن را روشن بفرماييد.
جواب: همانطور كه در رساله توضيح المسائل هم آمده، محلى را كه انسان براى اقامت و زندگى خود اختيار كرد، وطن او است، چه در آنجا به دنيا آمده و وطن پدر و مادرش باشد، يا خودش آنجا را براى زندگى اختيار كرده باشد و در صدق وطن بودن قصد هميشه ماندن نيز معتبر نمىباشد اگرچه لازم است ماندن خود را محدود به مقدار معيّن نكند وگرنه وطن صدق نمىكند.
سؤال 152: كسى كه دو محل را براى زندگى اختيار كرده مىتواند آنها را وطن خويش محسوب كند؟
جواب: بلى هر دو وطن او است.
سؤال 153: در رسالهها در مورد وطن ذكر شده كه انسان اگر شش ماه در محلّى بماند وطن او محسوب مىشود، آيا در اين مدّت مىتواند مسافرت كند يا اينكه بايد همه شش ماه را در يك محلّ بماند و اگر مسافرت كند، آيا به اين قصد ضرر مىرساند يا خير؟
جواب: لازم است مدّتى به قصد توطّن بماند به اندازهاى كه كسانى كه از قصد او اطلاع دارند بگويند كه فلانى اهل اينجا شده است. شش ماه موضوعيت ندارد و مسافرت مختصر در بين مضرّ نيست.
سؤال 154: اينجانب با اجازه و فتوى حضرتعالى بر تقليد از (حضرت امام رضوان اللّه تعالى عليه باقى ماندهام پنج سال پيش از زادگاهم در روستا به قم كوچ كردم و ديگر اميد و قصد برگشتن نداشتم لذا قم را وطن قرار دادم چون قصد دائم محقق بوده و هر موقع به زدگاهم مىرفتم يا قصد عشره مىكردم و يا نماز شكسته مىخواندم. تابستان امسال از طرف دفتر نمايندگى ولى فقيه در سپاه مأموريت گرفتم به شهر انديمشك و به همراه خانواده در آن شهر سكن شدم. مدّت زمان اين سكونت اصلاً معيّن نيست. از انديمشك تا محل كارم كه پادگانى است واقع در كرخه حدود 21 كيلومتر راه است كه هر روز اين مسير را رفت و آمد مىكنم.
در رساله حضرت عالى ديدم كه براى قصد توطّن در محلى كه براى زندگى انتخاب شده قصد ماندن دائم معتبر نيست و كسى كه مدّت نامعينى در محلى بخواند زندگى كند مىتواند آنجا را وطن قرار دهد. بنده در اين يك مسئله رجوع كردهام به حضرت عالى و نمازم را هم در انديمشك و هم در پادگان كامل مىخوانم. با توجه به اين مطالب آيا شكسته خواندن نمازم در زادگاهم (با توجه به اينكه قصد برگشتن ندارم) اشكال دارد يا خير؟
جواب: اگر انديمشك را وطن خود قرار داديد و نمىخواهيد بصورت موقّت در آنجا بمانيد در اين صورت آنجا براى شما وطن محسوب شده نماز را تمام مىخوانيد و روزه هم صحيح است امّا در صورتى كه ماندن شما در آن شهر موقّت باشد ولو به مدّت طولانى آنجا براى شما وطن بحساب نخواهد آمد. و اگر در آنجا قصد اقامه نكنيد نماز شما قصر و روزه شما صحيح است. و نسبت به وطن اصلى خود چون اعراض محقّق شده است اگر قصد اقامه ده روز نداشته باشيد بايد نماز را قصر بخوانيد.
سؤال 155: گاه گاهى كه به قم مىآيم چون قطع علاقه نكردهام نمازم را كامل مىخوانم و روزهام را مىگيرم آيا اشكال ندارد؟
جواب: اگر شهر قم را وطن خود قرار دادهايد حتماً نماز را تمام بخوانيد و روزه هم صحيح است.
سؤال 156: پدر و مادرم 30 سال پيش از زادگاه خود به همدان آمدهاند و از آن به بعد هر هفته يك روز يا هر ماه دو روز رفت و آمد دارند. آيا پدر و مادرم بايد در آنجا نماز را كامل بخوانند؟ حكم روزه چطور است؟ فرزندان چه حكمى درباره نماز و روزه دارند آيا بنده كه 21 سال دارم وقتى به زادگاه پدرم و پدر بزرگم مىروم نماز را بايد كامل بخوانم يا شكسته؟ روزه چطور؟
جواب: كسى كه در محلّى به عنوان وطن اقامت داشته يا وطن آباء واجدادى او بوده مادامى كه از آنجا اعراض نكرده و هنوز آنجا را وطن خود مىداند هر وقت كه بانجا مسافرت كند نماز و روزهاش آنجا تمام است و در بين راه اگر مسافت شرعى است قصر است.
سؤال 157: طلبهاى همدانى هستم در تهران ، اول اتوبان بهشت زهرا كه جزء شهر رى است مشغول تحصيل علوم دينى هستم و قصد دارم كه هر وقت موفّق شوم براى ادامه تحصيل به قم بروم براى تمام خواندن نمازهايم قصد عشره مىنمايم آيا مىتوانم در اين ده روز براى زيارت حضرت عبد العظيمعليهالسلام يا براى زيارت مرقدم امام «رضوان اللّه تعالى عليه» يا براى شركت در نماز جمعه به دانشگاه تهران بروم؟
جواب: يك مرتبه رفتن به مرقد امام رضوان اللّه عليه يا دانشگاه تهران در ده روز كه دو سه ساعت بيشتر طول نكشد به اقامه شما ضرر نمىرساند و به حضرت عبدالعظيمعليهالسلام كه جزء شهر رى است هر روز برويد اشكال ندارد.
سؤال 158: چند سالى است شهرستان كرج را وطن اخذ نموده و سه ماه پيش در يك سازمانى در تهران به صورت قراردادى به مدت 89 روز مشغول به كار شدم فعلاً مدت تمام شده و قرارداد يكساله بستهام و قرار است رسمى بشوم و هر روز صبح از كرج به تهران بروم و برگردم در اين مدّت يكسال تكليف نماز و روزهام از نظر قصر و اتمام و شكستن روزه چيست؟
جواب: در صورتى كه مقتضاى شغل جنابعالى اين است كه مدتى از سا را از وطن خود به نقطهاى رفت و آمد داشته باشيد در سفر اول نماز شما قصر و در سفر دوم به بعد تا هنگامى كه ده روز پشت سرهم در وطن خود نمانيد و در مقصد نيز ده روز قصد اقامه نكنيد نماز و روزه شما تمام است.
سؤال 159: شخصى تهران را وطن خود قرار داده ولى به علّت مشكل مسكن تصميم دارد كه براى مدّت غير معيّنى در كرج اقامت نمايد، چنانچه قصد اقامت دائمى در كرج را نداشته باشد نماز و روزه او در كرج چگونه است؟ ضمناً اين شخص چنانچه محلّ كارش تهران باشد نماز و روزهاش در تهران چگونه است؟
جواب: تا هنگامى كه از تهران اعراض نكرده است نمازش در تهران تمام و روزهاش صحيح است ولى چون كرج وطن او نيست در مسافرت به آن نماز و روزهاش قصر است مگر اينكه به كرج به واسطه شغلش رفت و آمد داشته باشد و ده روز پشت سر هم در تهران نماند كه در اين صورت نماز و روزهاش در رفت و آمد به كرج هم تمام است.
سؤال 160: يك نفر از وطن اصلى اعراض كرده، الآن مىخواهد دوباره آن وطن را برگرداند، طريقش را بيان فرماييد.
جواب: لازم است مدّتى در آنجا به قصد توطّن بماند.
سؤال 161: شخصى وطن و مسقط الرأس او آبادان است، اكنون ساكن ماهشهر شده ولى از آبادان اعراض نكرده، بچههايى دارد كه بعضى در آبادان متولّد شده بودند و صغير بودند و بعضى در ماهشهر به دنيا آمده بودند، با اينكه اينها الآن بالغ شدند ولى در خانه پدر هستند و از پدر جدا نشدند و پدر از آبادان اعراض نكرده، اگر بچهاى او چه متولدين آبادان و چه متولدين ماهشهر به آبادان سر بزنند نمازشان چگونه است؟
جواب: از وطن آباء و اجداد خود تا اعراض نكردهاند وطن آنها محسوب مىشود و نمازشان در آنجا تمام است.
سؤال 162 شخصى مأموريت دارد دو سال از طرف اداره در شهرى كار كند، آيا دو سال كه در آنجاست، حكم وطن بر آن شهر مترتّب مىشود يا خير؟
جواب:مترتّب نمىشود.
سؤال 163: نظر حضرت عالى درباره بلاد كبيره چيست آيا تهران را بلاد كبيره مىدانيد يا خير؟
جواب: بين بلاد كبيره و صغيره فرق نيست و كبيره هم مانند صغيره است، مگر اينكه آن قدر بزرگ باشد كه رفتن از يك نقطه به نقطه ديگر آن شهر، مسافرت وجدا شدن از وطن محسوب شود و تهران فعلاً اينطور نيست.
سؤال 164: زن وقتى شوهر نمود تابع اوست اگر شوهر در شهرى دور از زادگاه زن اقامت نمود و در طول سال گاهى يك بار به زادگاه زن مىروند نماز آن زن چگونه است؟
جواب: مادامى كه زن از وطن اصلى و زادگاه خويش اعراض نكرده باشد هر وقتى كه به آنجا سفر كند نمازش تمام و روزهاش صحيح است، و تنها شوهر كردن زن دليل اعراض نيست.
سؤال 165: زنى اهل شيراز با شخصى اصفهانى ازدواج كرده است و در اصفهان ساكن شد آيا اين به معناى اعراض قهرى زن از وطن اصلى است؟
جواب: ازدواج به معناى اعراض از وطن اصلى نيست و تا اعراض قلبى و عملى نكرده است نماز او در وطن اصلى خود در هر موقع كه آنجا برود تمام و روزهاش صحيح است.
سؤال 166: اگر زن بگويد من با شوهرم زندگى مىكنم ولى از وطنم اعراض نكردم طورى كه اگر شوهرم مرد يا طلاقم داد به وطنم بر مىگردم، آيا اين گفته زن سبب مىشود كه وطنش از وطنيّت نيفتد و اگر جهت سر زدن به خانه پدر بيايد نمازش قصر است يا تمام؟
جواب: در اين فرض وطن او از وطن بودن نيفتاده هر موقع كه آنجا برود نمازش تمام و روزهاش صحيح است.
سؤال 167: اگر هنگام رفتن زن به شهر شوهر در ذهنش اعراض و عدم اعراض نبوده، در اين صورت اگر به خانه پدر سر بزند نمازش قصر است يا تمام؟
جواب: تمام است.
سؤال 168: طلبهها براى تبليغ به شهرستان و روستاها اعزام كه مىشوند، آيا مىتوانند در طول ماه مبارك رمضان هر روز به شهر بروند كه فاصله آن كمتر از چهار فرسخ است و برگردند ولى نماز و روزههاشان را تمام بخوانند و بگيرند؟
جواب: بعد از قصد اقامه در يك نقطه و خواندن يك نماز چهار ركعتى و يا اصلاً بعد از اقامه ده روز جريانى پيش آمد كه هر روز كمتر از چهار فرسخ رفت و آمد مىكند نمازش تمام و روزهاش صحيح است.
سؤال 169: بنده قصد داشتم در هر هفته پنجشنبه در يك روستا بمانم و شب جمعه در يك روستاى ديگر و بقيّه هفته را در قم زندگى كنم، آيا نماز اينجانب در اين دو شب تمام است يا قصر، جواب مرقوم فرماييد؟
جواب: اگر شغل جنابعالى اقتضا مىكند كه هفتهاى يك دو شب در سفر باشيد و شغل را در مسافرت انجام بدهيد، نماز و روزه جنابعالى در سفر اول قصر و در سفر دوّم به بعد تمام است.
سؤال 170: تكليف نماز و روزه كسانى كه در مكانى غير از وطن خود سكونت دارند و مشخّص نباشد چند روز در آنجا مىمانند چيست و چنانچه يك يا دوبار قبل از اتمام عشره از حدّ ترخّص خارج شوند چه وظيفه داند؟
جواب: اين افراد اگر قصد اقامه ده روز نكنند نماز و روزه آنها قصر است و در صورتى كه از اوّل قصد خروج از حدّ ترخّص در ده روز را نداشته يا فقط يك دفعه قصد خروج در ظرف دو سه ساعته داشته و قصد اقامه كرد ولى بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى قصد كرد كه از حدّ ترخّص خارج و به مسافت كمتر از چهار فرسخ شرعى كه 22/5 كيلومتر است برود و برگردد به اين ترتيب به قصد اقامه ضرر نمىرسد و نماز و روزه او تمام است هرچند مكرّر رفت و آمد بكند.
سؤال 171: شخصى به خيال اين كه رفقايش مىخواهند ده روز در مكانى يا شهرى بمانند قصد كرده كه او هم ده روز در آنجا بماند و بعد از خواندن يك نماز چهار ركعتى فهميد كه آنها چنين قصدى ندارند، تكليف او چيست؟ اگرچه خودش هم ديگر در آنجا نمىخواهد بماند؟
جواب: در فرض مرقوم اگر خودش هم از ماندن منصرف شود، تا مدتى كه در آنجا هست بايد نماز را تمام بخواند.
سؤال 172: اينجانب سال گذشته يك روز مانده به ماه رمضان براى ادامه تحصيل به عنوان دانشجو به خرم آباد رفتم (در ضمن بنده، زاده و ساكن همدان هستم) با قصد 10 روزه و نماز را هم كامل خواندم و پس از 5 يا 6 روز بعد مشكلى داشتم نتوانستم بمانم و به همدان باز گشتم و چند روز كه در همدان ماندم قصد سفر دوّم را كردم البته با قصد 10 روزه، روزه گرفتم و نماز را هم كامل خواندم و پس از آن سه هفته يك بار يا دو هفته يك بار يا 45 روزه يا 30 روزه رفت و آمد مىكردم و مىكنم و از سفر دوّم به بعد نمازم را كامل بجا مىآورم.
الف: با توجه به توضيح فوق در سفر اوّ نماز و روزهام چه حكمى دارد؟
جواب: چون قصد اقامه كرده و تمام خواندهيد صحيح است و همچنين روزه.
ب: در سفر دوم نماز و روزههايم چه حكمى دارد؟
جواب: چون بعد از قصد اقامه تمام خواندهايد و روزه گرفتهايد صحيح است.
پ: اينكه تا كنون نماز را كامل خواندهام چه حكمى دارد؟
جواب: حكم كثير السفر و تمام خواندن نماز حكم كسانى است كه در فاصله كمتر از ده روز رفت و آمد مىكنند نماز شما قصر است و روزه شما نيز ناتمام است.
سؤال 173: تعدادى از برادران وظيفه در حين خدمت جهت پاسدارى از حدّ ترخص خارج مىشوند حكم نماز و روزه آنها چيست؟
جواب: اگر در يك محل قصد اقامه ده روز كرده و يك نماز چهار ركعتى را خوانده و خروج از حدّ ترخّص تا موقعى كه 22 كيلومتر و نيم راه نرفته باشد به قصد اقامه او ضرر نمىزند و نماز و روزه او تمام است.
سؤال 174: سرباز كه اختيار در دست خودش نيست نمازش چگونه است؟
سرباز و غير سرباز در حكم قصر و اتمام فرق ندارند. اگر شرائط قصر نماز و روزه كه در رساله نوشته شده است در بين باشد قصر وگرنه تمام است.
سؤال 175: دانشجويى حكم نماز و روزه خود مبنى بر قصد ده روز ماندن در شهرى كه در آن تحصيل مىكنند را نمىداند. مستدعى است حكم مسأله را بيان فرمائيد:
جواب: كسى كه به اقتضاى شغل خود - كارمند اداره يا دانشجو يا كاسب - در مسافت شرعى كه 22/5 كيلومتر و بيشتر رفت و آمد مىكند و ده روز پشت سرهم در وطن خود نمىماند و در مقصد هم ده روز قصد اقامه نمىكند در سفر اول نمازش قصر و روزهاش رإ؛04ظظ مىخورد و بعداً قضاى آن را مىگيرد و در سفر دوّم به بعد نماز او تمام و روزهاش صحيح است و اين جريان ادامه دارد، مگر اينكه دوباره در وطن خود ده روز پشت سرهم بماند يا ددر مقصد ده روز قصد اقامه كند و بماند در اين صورت در سفر اول قصر و در سفرهاى بعد تمام است.
سؤال 176: اگر كسى در ضمن كشاورزى كه در همدان دارد شغل ديگرى داشته باشد كه بخاطر آن به شهرهاى ديگرى فرضاً مسافرت كند حكم روزه و نماز چنين شخصى چطور خواهد بود؟
سؤال 177: پرسنل محترم يكى از يگانهاى نظامى هفتهاى يكبار جهت خريد از حدّ ترخّص خارج مىشود تكليف نماز و روزه او چطور است؟
جواب: فكر مىكنم منظورتان از حدّ ترخّص مسافت شرعى كه 22/5 كيلومتر است مىباشد اين قبيل افراد اگر مرتباً به بيش از مسافت شرعى مىروند و بر مىگردند كثير السفر مىباشند و نماز و روزه آنها در سفر اوّل كه شروع به اين كار كردهاند قصر و در سفر دوم به بعد تا هنگامى كه ده روز در مقصد قصد اقمه نكنند تمام است و اگر قصد اقامه كردند و ماندند دوباره در سفر اول قصر و بعد از آن مقام است.
سؤال 178: اگر دانشجويى در يكصد كيلومترى اصفهان اقامت دارد.
الف: براى امرى مثل امتحان دادن و كارهاى مربوط به دانشجويىاش بخواهد به اصفهان برود نماز و روزه او چه حكمى دارد؟
جواب: كسى كه به مناسبت شغلى كه دارد در رفت و آمد است به طورى كه ده روز پشت سرهم در وطن خود نمىماند و در مقصد نيز ده روز قصد اقامه نمىكند در سفر اول نماز او قصر است و روزهاش را بايد بخورد ولى در سفرهاى بعد نمازش تمام و روزهاش صحيح است.
ب: اگر در همين مسأله بخواهد به عنوان تفريح و غير كار دانشجوئى برود چه حكمى دارد؟
جواب: اگر مسافرت ديگرى كه با اشتغالش مربوط نيست پيش بيايد مثل اينكه به زيارت برود يا براى تفريح مسافرت كند نمازش قصر و روزهاش صحيح نيست.
سؤال 179: شخصى كارش ملوانى است ولى مدّتى با كشتى باربرى و مدتى در سال با كشتى ماهيگيرى مسافرت مىكند آيا نماز و روزه او تمام است يا قصر؟
جواب: در صورتى كه ده روز پشت سر هم در وطن خود نمىماند در سفر اول نماز او قصر است و در سفرهاى بعد تمام است روزه او نيز به همين حكم است.
سؤال 180: شخصى است كه شغل او مسافرت است اما در يكى از سفرهايش براى بردن لوازم خانهاش مىخواهد به مسافرت برود، تكليف او چيست؟
جواب: اگر در اين سفر فقط براى بردن اثاث البيت خود مسافرت مىكند نمازش شكسته است.
سؤال 181: شغل من رانندگى است ولى در يكى از سفرهايم جهت فروش ماشين مسافرت كردهام، حكم نماز من چگونه است؟
جواب: اگر شغل شما رانندگى در مسافت شرعى است و مسافرت كردهايد كه اين ماشين را بفروشيد و ماشين ديگر تهيّه كنيد چون اين موضوع از لوازم شغل شماست نمازتان تمام است.
سؤال 182: شخصى كه كارش ملوانى و رفتن به كشورهاى عربى است اگر به خاطر آوردن قاچاق دستگير شود و چندين روز به خاطر اين مسئله بين خانه و زندان و انتظامات رفت و آمد كند در مسافت شرعى آيا اين هم جزء شغل او مىباشد و نمازش تمام است يا قصير؟
جواب: در فرض مسأله نمازش قصر است.
سؤال 183: آيا خدمت مقدس سربازى شغل محسوب مىگردد؟
جواب: شغل محسوب مگردد و اگر براى انجام آن رفت و آمد مىكند حكم نماز و روزه او از مسائل قبل معلوم شد.
ج2
سؤال 221 - آموزشگاهى است شبانه روزى در يكى از روستاهاى استان همدان كه دانش آموزان روستاها از مسافتهاى بيشتر از حد ترخص به آنجا مىآيند و تحصيل علم مىكنند و كمتر از 10 روز در آنجا اقامت مىكنند. سؤال اين است كه نماز و روزه آنان در مدت اقامت در مدرسه چه حكمى دارد؟ و آيا مقلدين حضرت امام قدس سره در اين مسأله مىتوانند به مجتهد زنده رجوع كنند؟
جواب: اگر بيشتر از مسافت شرعى (22/250 كيلومتر) باشد نماز آنان تمام و روزهشان صحيح است و كسانى كه قبلاً از حضرت امام و يا غير ايشان تقليد مىكردهاند مىتوانند در اين مسأله به فتواى ديگرى رجوع كنند.
سؤال 222 - مغازه دارى كه ساكن روستايى است و براى تهيه اجناس مغازه خود مجبور است كه در هر هفته يكبار به شهر برود كه بيشتر از حد مسافت باشد. آيا اين شخص كثير السفر است. يعنى آيا در سفرى كه براى خريد جنس مىرود بايد نماز و روزه او تمام باشد يا خير؟
جواب: در فرض سؤال كثير السفر است نماز وى تمام و روزهاش صحيح است.
سؤال 223 - فردى كه شغل او مسافرت نباشد مانند معلّم، طلبه، پرستار و كارمندان ادارات كه براى كار خود از شهرى به شهر ديگرى مىروند و هر هفته چند روز در محل كار هستند، نماز و روزه آنها به چه صورت مىباشد؟
جواب: افراد مذكور اگر ده روز در وطن خود يا جائى ديگر قصد اقامه ننمايند حكم دائم السّفر دارند و نماز آنها تمام و روزه آنها صحيح است و اگر ده روز بمانند در غير سفر اول نيز حكم دائم السفر را دارند.
سؤال 224 - اينجانب امام جماعت يكى از كارخانههاى همدان مىباشم و وطنم همدان مىباشد. مابين همدان و آن كارخانه رفت و برگشت بيش از مسافت شرعى مىباشد و اين راه را هر روز تردد مىنمايم. اگر اتفاقاً به مسافرت روم مثلاً به شهر مقدس قم بقصد زيارت بروم و موقع برگشتن هدفم اين باشد كه در كارخانه نمازم را با جماعت بخوانم و بعداً به همدان روم آيا نمازم شكسته است يا تمام؟
جواب: در فرض سؤال اگر بقصد شغل وارد كارخانه شدهايد نماز تمام است.
سؤال 225 - شخصى در ماه چندين روز را به عنوان مأموريت به مسافرت مىرود و دائم السفر تلقى مىگردد. اگر در يكى از اين سفرها كه قبلاً 4 روز است يك روز ديگر نيز علاوه بر آن 4 روز براى كارهاى شخصى در آنجا بماند حكم نماز او در آن روز چيست؟ (با توجه به اينكه آن روز جزء مأموريت او به حساب نمىآيد)؟
جواب: اگر آن شخص دائم السفر باشد در فرض مذكور بيشتر از آن چهار روز نيز نماز تمام و روزه را بايد بگيرد.
سؤال 226 - ما در كارخانهاى كه 5 كيلومتر از وطنمان فاصله دارد كار مىكنيم در بعضى مواقع براى كار شخصى از قبيل خريد يا مهمانى به شهر همدان كه فاصله آن از محل كارمان بيشتر از مسافت شرعى است مىرويم و به محل كارمان بر مىگيرديم نماز و روزه ما چگونه است؟ و گاهى با قصد قبلى از وطن خود به محل كار مىآييم و از آنجا به شهر مىرويم و بر مىگرديم به محل كارمان در اين صورت چطور؟
جواب: در هر دو صورت نمازتان شكسته است.
سؤال 227 - در صورتى كه با قصد كار شخصى از وطن به محل كار (5 كيلومترىِ وطن) آييم تا بعد از انجام كارمان به جايى كه بيشتر از هشت فرسخ از محل كارمان فاصله دارد برويم آيا نماز و روزه ما در محلّ كار قصر است يا تمام؟ و اگر در محل كار از قصد خود برگرديم چطور؟
جواب: در فرض اول مسافر مىباشيد. و در صورتى كه در محل كار از قصد سفر منصرف شويد نماز و روزه شما تمام است.
سؤال 228 - عدّه اى كه در كارخانهاى كار مىكنند كه بيشتر از مسافت شرعى (هشت فرسخ) با وطنشان فاصله دارد نماز و روزه ايشان در خصوص حركتشان به طرف محل كارشان با قصد كار شخصى يا به قصد شغل چيست؟
جواب: عدّهاى كه محل كارشان تا وطن بيشتر از مسافت شرعى است در صورتى كه بعنوان شغل به محل كار آمد و رفت دارند روزه آنان درست و نمازشان هم تمام است.
سؤال 229 - طلاب و دانشجويانيكه به مدت چند سال (دو سال يا بيشتر) در يك شهر مىمانند آن شهر برايشان چه حكمى دارد؟
جواب: اگر تحصيل شغل آنها باشد در صورتى كه ده روز پشت سر هم در وطن خود نمىمانند و در مقصد هم ده روز قصد اقامه نمىكنند در سفر اوّل نمازشان قصر و در سفر دوم به بعد نمازشان تمام است و اين جريان ادامه دارد مگر اينكه دوباره ده روز در وطن خود بمانند يا در مقصد، قصد اقامه ده روز داشته باشند كه باز هم در غير سفر اول نمازشان تمام است.
سؤال 230 - كسى كه هفده كيلومتر براى انجام كارى مىرود و از همان راه بر مىگردد ولى در دوازده كيلومترى در بين مسافت توقف مىكند و مجدداً به همان محلِّ قبل بر مىگردد، نماز و روزه او چه حكمى پيدا مىكند؟
جواب: در فرض سؤال نماز تمام و روزه صحيح است.
سؤال 231 - من از آمريكا به اروپا سفر كردم و 14 روز در انگلستان اقامت داشتم، مىخواستم بدانم تا چند روز مىتوانم نمازم را شكسته بخوانم؟
جواب: اگر در يكى از شهرهاى انگلستان قصد اقامه ده روز نداشته باشيد، تا مدت سى روز نمازتان در آنجا شكسته و بعد از آن نمازتان تمام است.
سؤال 232 - و اگر مسافرى با هواپيما بعد از ظهر نماز نخوانده به شهر ديگرى برود ولى در آن شهر بعد از نيم ساعت حركت كرده دوباره هنگام عصر به شهر خودش برسد، نمازش را چگونه بايد بخواند؟
جواب: در فرض سؤال نمازش تمام است.
سؤال 233 - در سال 1364 در جبهه مستقر شديم فرمانده گفته بود كه شما كمتر از 10 روز در اينجا مىمانيد اما من فكر كردم كه مىگويد 10 روز در اينجا مىمانيد لذا در ماه رمضان يك روز روزه گرفتيم و روز بعد حدود 5 كيلو متر از آنجا دور شديم و بعداً يعنى بعد از 4 ساعت به مقرّ اول كه بوديم برگشتيم و بعد از آن ديگر روزه نگرفتم در اين صورت آيا فقط قضاى آن روزه بر من واجب است يا كفاره هم دارد؟ (در ضمن مقلد مرحوم امام هم هستم)
جواب: در صورتيكه قصد ده روز ماندن در يك مكان نداشتهايد فقط قضاء لازم است.
سؤال 234 - كسانى كه مانند دانشجويان هر هفته يك يا چند روز به منظور تحصيل به شهر ديگرى مىروند كه بيش از چهار فرسخ است، تكليف نماز و روزه آنان چگونه است؟
جواب: بعد از سفر اوّل نماز آنها تمام و روزه صحيح است و در صورتى كه ده روز در محل خود توقف نمايند يا ده روز با قصد اقامه در غير محل خود بمانند در سفر اوّل قصر و در سفرهاى بعد تمام مىباشد.