عفو از دیه

١ – عفو فاضل دیه توسط قاتل

سؤال: در مواردى که قصاص قاتل، مشروط به ردّ فاضل دیه از سوى اولیاى دم است، سؤالاتى مطرح مى شود. لطفاً پاسخ فرمایید:

1ـ فاضل دیه حقّ چه کسى است؟ قاتل یا ورثه وى؟

2ـ در صورتى که حقّ قاتل باشد، آیا مى تواند از حقّ خویش گذشت کند؟3ـ آیا انگیزه قاتل در حکم فوق تأثیرى دارد؟ مثلا اگر انگیزه قاتل محروم کردن ورثه از دیه، یا خروج از بلا تکلیفى و نجات از زندان باشد، (به هنگامى که اولیاى دم به دلیل اعسار، قادر به پرداخت فاضل دیه نیستند، و از طرف دیگر نه حاضر بهدریافت دیه هستند، و نه قاتل را عفو مى کنند.) آیا عفو در همه موارد صحیح است؟

جواب: 1- فاضل دیه حقّ قاتل است، و از او به ورثه مى رسد.

2- آرى مى تواند گذشت کند.

3- انگیزه ها تفاوت نمى کند، و معیار عفو است.

٢ – عفو دیه در صورت مدیون بودن مقتول

سؤال: اگر مقتول دیونى داشته، و براى پرداخت آن هیچ مالى غیر از دیه نداشته باشد، و اولیاى دم مجنىّ علیه به خاطر این که پولى گیر طلبکاران نیاید، یا به هر دلیل دیگر دیه را ببخشند، آیا طلبکاران مى توانند دعوایى طرح نموده، و به عنوان شخص ثالث وارد دعوى شده، و دیون خود را مطالبه کنند؟

جواب: مطالبات میّت بر هر چیز مقدّم است، و اولیاى دم در فرض مسأله حقّ بخشش ندارند.

٣ – عفو سهم الدین صغار توسط ولی

سؤال: آیا جدّ پدرى، یا وصىّ، یا قیّم صغار، هر چند مادر آنها باشد، حق دارد سهم الدیه صغار تحت کفالت خود را به کمتر از دیه شرعى با جانى مصالحه کند، یا به طور کلّى آن را عفو نماید؟

جواب: جدّ پدرى، یا وصىّ، یا قیّم، حق ندارند دیه صغیر را ببخشند، یا به کمتر از مقدار شرعى مصالحه کنند. مگر این که مصلحت خاصّى در آن جا حاکم باشد، و منفعت صغیر ایجاب کند.

٤ – صرف نظر کردن از دریافت دیه

سؤال: آیا اخذ دیه تعبّدى است یا از مقدار آن مى توان عدول کرد؟

جواب: مستحقّ دیه مى تواند از قسمتى یا از تمام حقّ خود صرف نظر کند، ولى حاکم شرع نمى تواند تغییرى در آن بدهد، همچنین جانى نیز چنین حقّى را ندارد.

٥ – عفو دیه توسط مجنی علیه

سؤال: آیا مجنىٌ علیه (کسى که جنایت بر او واقع شده) مى تواند قبل از مرگ به طور کلّى جانى را از دیه عفو نماید؟

جواب: جواز عفو بعید نیست ولى احتیاط در مصالحه است.

٦ – عفو از مجازات معاونت در قتل عمد

سؤال: آیا مجازات معاونت در قتل عمد، همچون قتل عمد، حقّ الناس و قابل گذشت است؟ یا حقّ الله است، و عفو آن منحصراً در اختیار ولىّ امر مى باشد؟

جواب: آرى، حقّ النّاس است، و در اختیار ولىّ دم مى باشد.