نيابت

سؤال 482 ـ پدرم وصيت كرده كه حدود /000/150 تومان از اموالش را براى او حج بجاآورم.باتوجه به اينكه كل اموال پدرم براى حج كفايت نمى كند وقبلا ثبت نام نكرده است. وقدرت رفتن به حج را نيزنداشته است. فعلا وظيفه چيست؟

جواب:  در فرض سؤال، حج واجب نيست. و چنانچه همه ورثه راضى باشند. يك حج ميقاتى براى او انجام دهيد. و در غير اين صورت مبلغ مورد وصيت را مثل ساير تركه ميت بين ورثه تقسيم كنيد.

سؤال 483 ـ شخصى وصيت كرده كه بعد از فوتش درختهايش را براى حج او مصرف كنند، در حالى كه آنها 51 خرج حج امروز را ندارد، وظيفه چيست؟

جواب:  اگر حج بر او واجب بوده و غير از درختها اموال ديگرى داشته كه مجموعاً براى حج كافى است، لازم است همه را در حج صرف كنند. و اگر حج بر او واجب نبوده درختها را در كار خير به نيّت ميت مصرف كنند.

سؤال 484 ـ شخصى براى حج مستحبى مبلغ معينى را وصيت كرده، و آن مبلغ حتى براى حج ميقاتى كفاف نمى دهد، وظيفه چيست؟

جواب:  در فرض سؤال آن مبلغ را به نيت موصى در كارهاى خير مصرف كنند. بلى اگر وصيت مقيد به انجام حج بوده است با فرض عدم كفاف براى حج، وصيت باطل است و آن مبلغ طبق احكام ارث بين ورثه تقسيم مى شود.

سؤال 485 ـ دخترى كه تنها وارث زمين هاى پدر بوده و فوت كرده و قسمتى از ماتركش را اختصاص به نماز و روزه داده، آيا حج بر او واجب بوده است؟

جواب:  چنانچه با فروش قسمتى از زمين و صرف در حج، مخارجش تأمين مى شده و رايط ديگر استطاعت وجود داشته، لازم است از تركه او حجى براى او انجام گيرد. اگر چه ميقاتى باشد.

سؤال 486 ـ پدرم در سال 1363 براى حج ثبت نام كرده و در همان سال مستطيع هم بوده است. ايشان وصيت كرده اند كه بعد از فوت، اينجانب به نيابت از ايشان به حج بروم. حال كه پدرم فوت كرده است با توجه به اينكه خودم ماهيانه سى هزار تومان حقوق مى گيرم و فيش پدرم را نيز به نام خودم منتقل كرده ام و قبلاً نيز مستطيع نبوده ام و فعلاً هم قادر بر پرداخت مبلغى بالغ بر چهار صدهزار تومان نيستم. و با توجه به اينكه با اجازه حضرتعالى بر تقليد از حضرت امام(ره) باقى هستم و با توجه به شرايط مذكور آيا مى توانم به نيابت از پدرم حج به جا آورم؟

جواب:  به نظر اينجانب حج شما به نيابت از پدرتان صحيح و مجزى است ولو اينكه خود شما هم مستطيع باشيد. ولى اگر شما قدرت مالى داشته باشيد و بتوانيد پول بدهيد تا ديگرى از طرف پدرتان حج بجا آورد و شما هم با فيش پدرتان حج براى خودتان بجا آوريد در اين صورت مطابق احتياط و مطابق نظر حضرت امام(ره) مى باشد. اما اگر قدرت مالى نايب گرفتن براى پدر را نداريد. در اين صورت شما مستطيع نيستيد. و حتى به نظر مرحوم امام(ره) نيز حج نيابتى شما از پدرتان صحيح و مجزى است.

سؤال 487 ـ كسانى كه اجير شده و با فيش حج ميّت و به نيابت از وى به حج مى روند، اگر خود نيز تمام شرايط استطاعت را دارا باشند، بجز باز بودن راه، كه آن هم با فيش حج ميّت حاصل شده است، چنانچه بتوانند مثلاً در مدينه يا جده (قبل از ميقات) براى متوفى نايب بگيرند و خودشان حج واجب خود را انجام دهند، تكليف چيست؟

جواب:  در فرض سؤال وظيفه انجام حج نيابتى است. ولى اگر براى خود حج انجام دهند صحيح است. هر چند معصيت كرده اند. و نايب گرفتن براى متوفى در صورتى صحيح و مجزى است كه مجاز در استنابه باشند.

سؤال 488 ـ فيش حج متوفى، به مبلغ زيادى در بازار خريدارى مى شود، و به كمتر از آن مبلغ، مى توان براى ميت نايب گرفت، آيا مى توان از آن فيش براى رفتن به حج استفاده كرد، در حالى كه مازاد قيمت آن متعلق به ورثه است و چنانچه ميّت وارث صغير داشته باشد، چطور؟

جواب:  چنانچه وصيتى نسبت به حج بلدى نداشته باشد. مى توان از ميقات براى ميت در صورت استقرار حج براى او استنابه كرد. و فيش را در اختيار ديگرى قرار داده و ما به التفاوت، بين همه ورثه طبق قانون شرع تقسيم گردد. و در اين فرض فرقى بين داشتن صغير يا نداشتن آن نيست. و در صورت نبودن وصيت و عدم استقرار حج با وجود صغير بايد سهم صغير از مجموع فيش به هر صورت رعايت شود.

سؤال 489 ـ حج واجبى كه در ذمه متوفى بوده آيا پسر بزرگش بايد ادا كند ؟ يا پسر كوچكش هم شرعاً جايز است بجا آورد؟

جواب:  اگر حج بر متوفى مستقر و واجب بوده. يعنى مى توانسته به حج برود و نرفته است. واجب است از اموال او برايش حج نيابتى انجام دهند. و اختصاص به پسر بزرگتر ندارد. و مى توانند هر كسى را نايب كنند. اگر چه از ميقات باشد.

سؤال 490 ـ اگر متوفى وصيت مسلمى داشته باشد كه وارث معينى حج او را ادا كند، آيا اين وصيت معتبر خواهد بود؟

جواب:  اگر اطمينان به وصيت داريد، بايد طبق وصيت عمل كنيد.

سؤال 491 ـ كسى كه تاكنون به حج نرفته است و اولين سفر اوست، آيا مى تواند از طرف شخص ديگرى براى انجام حج نايب شود؟

جواب:  بلى، مى تواند.

سؤال 492 ـ كسى كه هنگام پذيرفتن نيابت عذرى از انجام اعمال عمره و حج ندارد، ولى در بين اعمال عذرى برايش پيش آيد، آيا به نيابت او ضرر مى زند؟

جواب:  چنانچه پيش آمدن عذر بعد از شروع در اعمال پيش بينى نمى شده، نيابت مانعى ندارد.

سؤال 493 ـ نايب پس از عقد اجاره بلافاصله از انجام بعض اعمال معذور شد، آيا نيابت او صحيح است؟ و از مصاديق عذر طارى است يا خير؟

جواب:  پس از انعقاد اجاره، نيابت صحيح است و عذر طارى محسوب مى شود.

سؤال 494 ـ شخصى به نيابت وارد جده شده و نمى گذارند به مواقيت معروفه برود آيا عذر طارى محسوب مى شود و صحيح است كه با نذر از جده محرم به عمره تمتع نيابى شود يا مجزى نيست؟

جواب:  در فرض سؤال با نذر از جده محرم شود و در ادنى الحل احتياطاً تجديد احرام كند و نيابتش صحيح است.

سؤال 495 ـ كسى به نيابت به حج بلدى اقدام مى كند ولى قبل از ميقات، شخص ديگرى را به جاى خود به عنوان عمل به نيابت به كار مى گيرد، آيا اذن منوب عنه لازم است؟ و در صورت عدم اذن، اين حج مجزى است يا خير؟

جواب:  در فرض سؤال كه ظاهراً منوب عنه زنده است، نايب گرفتن ديگرى براى وى كافى و مجزى نيست. مگر اينكه از طرف او در گرفتن نايب وكالت داشته باشد.

سؤال 496 ـ اگر در حين نيابت، نايب معذور است و يقين به عذر دارد. ولى مى داند در اثناى عمل عذر او بر طرف مى شود (مثلاً قرائت نمازش را تصحيح مى كند) دراين صورت آيا احرام محقق گرديده؟ و آيا نيابت درست مى باشد؟

جواب:  نيابت و احرام او صحيح است.

سؤال 497 ـ كسى كه نمى تواند اعراب تلبيه را صحيح بگويد و يا حروف را از مخارج ادا كند، ولى با تلقين روحانى كاروان مى تواند صحيح بخواند، آيا مى تواند نايب شود؟

جواب:  در فرض سؤال، نيابت مانعى ندارد.

سؤال 498 ـ اگر نايب در حج تمتع در ارتكاب بعضى از محرمات مضطر باشد، نيابتش صحيح است؟

جواب:  بلى نيابتش صحيح است. ولى كفاره آن به عهده خودش مى باشد.

سؤال 499 ـ آيا صحيح است كه شخصى در بدو ورود به مدينه يا مكه ديگرى را وكالت و نيابت دهد كه قربانى او را بخرد و به موقع، آن را ذبح كند و اگر هم در بين اعمال مشكلى براى او پيش آمد و نتوانست بعضى از اعمال خود را انجام دهد اين فرد اعمال او را انجام دهد؟

جواب:  وكالت و استنابه به نحو مذكور مانعى ندارد و اگر نايب اعمالى را كه نيابت در آن صحيح است، به نيت منوب عنه انجام دهد صحيح و مبرءذمه است.

سؤال 500 ـ كسى كه نماز او از جهت قرائت كامل نبود نايب كسى در حج شد، ولى نمازهاى طواف را نايب گرفت و طبق نظر خود، مشكل را حل كرد، آيا اين حج از منوب عنه مجزى است؟

جواب:  اگر از قرائت صحيح معذور بوده، نيابت و احرام او باطل است.

سؤال 501 ـ خدمه كاروانها و افرادى كه به جهتى ديگر، شب عيد قربان را در مشعرالحرام نمى مانند و تنها براى انجام وقوف، از اذان صبح تا طلوع آفتاب به مشعر مى آيند و يا وقوف اضطرارى مشعر را بجا مى آورند، مى توانند در حج نايب شوند؟

جواب:  براى صحت نيابت، لازم است وقوف اختيارى مشعر را درك كنند و وقوف اضطرارى كافى نيست.

سؤال 502 ـ بانوان كه وقوف اختيارى مشعر را درك نمى كنند و قبل از طلوع فجر وارد منى مى شوند، آيا مى توانند از مرد يا زن نايب شوند؟

جواب:  در فرض سؤال، مى توانند نايب شوند.

سؤال 503 ـ اگر كسى بداند كه شب عيد بايد همراه زنان و ضعفا قبل از طلوع فجر به منى برود، ولى مى تواند برگردد و وقوف اختيارى مشعرالحرام را درك كند. آيا مى تواند نيابت قبول كند؟

جواب:  مانعى ندارد و نيابت او صحيح است.

سؤال 504 ـ شخصى استحباباً براى عمره تمتع محرم شده و پس از انجام اعمال عمره و محلّ شدن از آن، متوجه شده كه بر پدرش حج واجب است، آيا مى تواند حج تمتع مستحبى خود را انجام ندهد و مجدداً از يكى از مواقيت، به نيابت پدرش محرم به احرام عمره تمتع شود و يا در همين فرض آيا مى تواند براى ديگرى اجير شود و حج تمتع استيجارى انجام دهد؟

جواب:  بايد حج خود را تمام كند ولى اگر معصيت كرد و براى ديگرى عمره و حج تمتع انجام داد اجاره و حج صحيح و مبرء ذمه منوب عنه مى شود و عمره تمتعى كه براى خودش انجام داده بود باطل مى شود و طواف نساء هم براى آن لازم نيست.

سؤال 505 ـ در فرض سابق اگر اجير شد آيا استحقاق اجرت تعيين شده را دارد؟

جواب:  بلى اجاره و حج صحيح است و استحقاق اجرت تعيين شده را دارد.

سؤال 506 ـ شخص اجير شده كه حج نيابتى ميقاتى انجام دهد. و چون مطمئن بوده كه مى تواند بعداً به ميقات برود. لذا هنگام ورود عمره مفرده انجام داده و به طرف قرن المنازل رفته كه از آنجا براى منوب عنه محرم شود. حكومت مانع شده لذا از همانجا به قصد منوب عنه محرم شده و وارد مكه شده است. تكليف اين شخص چيست؟

جواب:  عذر طارى در نيابت اشكالى ندارد. بنابراين حج نيابتى در فرض سؤال مانعى ندارد و صحيح است.

سؤال 507 ـ كسى كه در انجام حج بلدى نيابت دارد، آيا در برگشت از سفر حج نيز بايد به شهر منوب عنه برگردد يا لزومى ندارد؟

جواب:  خير لازم نيست، مگر اينكه در ضمن عقد اجاره شرط شده باشد.

سؤال 508 ـ كسى كه در انجام حج بلدى نيابت دارد، چه مقدار از مستحبات مدينه و مكه را بايد به نيابت از منوب عنه انجام دهد؟

جواب:  به مقدار متعارف انجام دهد.

سؤال 509 ـ كسى كه حج نيابتى انجام مى دهد، آيا بايد طبق فتواى مرجع تقليد خود عمل كند، يا طبق فتواى مرجع منوب عنه؟

جواب:  طبق فتواى مرجع خودش عمل كند.

سؤال 510 ـ آيا صحيح است كه انسان حج را براى خود و به نيابت از مثلاً پدر و مادرش انجام دهد بطورى كه هر سه نفر در يك حج شريك باشند؟

جواب:  در حج مستحبى مانعى ندارد.

سؤال 511 ـ چنانچه نايب در حج تمتع پس از تمام اعمال حج بخواهد يك عمره مفرده بجاى آورد و نيت كند، مشتركاً يك عمره مفرده براى خودش و منوب عنه و پدر و مادر و... انجام دهد، آيا صحيح است؟

جواب:  بلى صحيح است.

سؤال 512 ـ آيا در حج و عمره مستحبى كه به نيت غير انجام مى شود استنابه و وكالت لازم است؟

جواب:  در حج و عمره مستحبى تبرعى، اذن و استنابه لازم نيست.

سؤال 513 ـ در مواردى كه نيابت جايز است، مثل ذبح و رمى، نيابت تبرعى كافى است يا بايد با وكالت باشد؟

جواب:  نيابت تبرعى كافى نيست و بايد با وكالت باشد مگر در رمى كه شخص معذور از استنابه است.

سؤال 514 ـ اگر نايب از بعض اعمال حج معذور شد و نايب گرفت، نايب عمل را به نيابت نايب انجام دهد يا به نيابت منوب عنه؟

جواب:  نايب نيت كند عملى را كه بر عهده نايب است انجام مى دهم.

سؤال 515 ـ بعضى از خدمه كاروانهاى حج، مجبورند قبل از ايام تشريق جهت آماده سازى منى و عرفات و تهيه اتوبوس به خارج از شهر مكه رفته و بازگردند، آيا اين افراد مى توانند نيابت قبول كرده و حج نيابتى انجام دهند؟

جواب:  بلى، مى توانند حج نيابتى انجام دهند و از اين جهت مانعى ندارد.

سؤال 516 ـ شخصى كه قرائت نماز او صحيح نيست. و هر چه تلاش كرده نتوانسته آن را تصحيح كند. در عين حال به نيابت آمده و عمره تمتع را براى منوب عنه انجام داده، و بعد از تقصير متوجه مى شود از معذورين است كه نيابتش درست نبوده است. حال تصميم مى گيرد شخص ديگرى را براى منوب عنه خود نايب بگيرد. و براى خود حج انجام دهد. با توجه به اينكه حكومت اجازه نمى دهد به مواقيت معروفه برود، اگر از مسجد تنعيم براى عمره تمتع محرم شود. از حجة الاسلام خودش كفايت مى كند يا خير؟ و نيز نايب گرفتن او چه صورت دارد؟

جواب:  در فرض سؤال، اگر شرايط وجوب حجة الاسلام را داشته باشد، حج او صحيح و از حجة الاسلام كفايت مى كند. و در اين فرض احرام او از تنعيم اشكال ندارد وصحيح است. استنابه او ازمنوب عنه خود در صورتى صحيح و جزى است كه ازطرف اومجازووكيل دراستنابه باشد. و اگر حج تمتع است نايب بايد در يكى از مواقيت معروفه محرم شود

والاّصحيح ومجزى نيست.

سؤال 517 ـ شخصى با فيش پدر يا مادرش نيابتاً به حج آمده، و چون از بعضى از اعمال معذور است يا قرائتش صحيح نيست فعلا متوجه شده كه نيابتش صحيح نيست و حج بر پدر يا مادرش واجب نبوده، فعلا چه وظيفه اى دارد؟

جواب:  اگر شرايط استطاعت را دارد مى تواند براى خودش حجة الاسلام بجاآورد، والاّ حج مستحبى براى خود بجاآورد و ثواب آن را به پدر يا مادر خود اهدا كند.

سؤال 518 ـ نايبى كه در ماه ذى القعده يا ذى الحجه وارد مكه شده، قبل از آنكه براى منوب عنه خود محرم به احرام عمره تمتع شود، آيا مى تواند براى خودش عمره مفرده بجا آورد و بعد براى كار ضرورى به مدينه رفته و از آنجا براى منوب عنه خود محرم شود؟

جواب:  بلى مى تواند براى خود يا براى ديگرى عمره مفرده بجا آورد. ولى پس از آنكه محرم باحرام عمره تمتع براى منوب عنه شد، نمى تواند عمره مفرده ديگرى انجام دهد تا حج منوب عنه را اتمام كند.

سؤال 519 ـ شخصى در مدينه منوره، ديگرى را اجير مى كند كه براى پدر وى حج ميقاتى بجا آورد ولى مشخص نكرده است كه از مسجد شجره محرم شود يا ميقاتهاى ديگر، آيا اجير مى تواند از مسجد شجره به نيّت عمره مفرده محرم شود و پس از آن به جحفه يا قرن المنازل برود و براى عمره تمتّع استيجارى محرم شود؟

جواب:  چنانچه عقد اجاره انصراف و يا ظهور عرفى در احرام از خصوص مسجد شجره را نداشته باشد، اشكالى ندارد.

سؤال 520 ـ نايب اگر از انجام حج تمتع معذور شد، و حج تمتع را به حج افراد بدل كرد. آيا اين حج از منوب عنه مجزى است؟

جواب:  مجزى است و بعد از آن لازم است يك عمره مفرده به نيت منوب عنه انجام دهد.

سؤال 521 ـ نايب طواف نساء را به چه نيتى انجام دهد؟ به نيت خودش يا منوب عنه؟ و آيا فرقى بين نيابت در عمره مفرده و حج و طواف نساءِ تنها وجود دارد؟

جواب:  نايب بايد به نيت منوب عنه انجام دهد وفرقى بين موارد مذكوره نيست.

سؤال 522 ـ شخصى كه حج بر او مستقر شده و نمى تواند مكه برود و ناچار است نايب بگيرد، آيا مى تواند از ميقات نايب بگيرد؟

جواب:  بلى مى تواند از ميقات نايب بگيرد. گرچه بهتر اين است كه از بلد كسى را اجير كند.

ميقات

سؤال 523 ـ آيا زائران ايرانى بيت الله الحرام در موسم حج و يا عمره مى توانند از ميقات حديبيه محرم شوند؟ و آيا حديبيه نيز مانند ساير مواقيت از قبيل ميقات شجره و جحفه مى باشد؟

جواب:  ميقات عمره تمتع يكى از مواقيت پنجگانه معروفه است كه در مناسك حج بيان شده است. و در صورت عدم عبور از آنها، لازم است از محاذى يكى از آنها محرم شود. لذا كسانى كه براى حج تمتع از جده به مكه مى روند. بايد به جحفه يا يكى از مواقيت معروفه ديگر بروند و از آنجا محرم شوند والاّ از محاذى يكى از آنها محرم شوند. و در غير اين صورت احرام عمره تمتع صحيح نيست. ولى ميقات براى احرام عمره مفرده علاوه بر مواقيت پنجگانه معروفه ادنى الحل [1]نيز مى باشد. امّا افضل نسبت به ادنى الحلّ اين است كه در حديبيه يا جعرانه يا تنعيم محرم شوند. بلى اگر كسى براى عمره مفرده از يكى از مواقيت پنجگانه با تمكن از احرام، بدون احرام عبور كند مرتكب معصيت شده است. ولى احرامش از حديبيه يا جعرانه يا تنعيم صحيح است.

بنابراين كسانى كه از جده براى عمره مفرده به مكه مى روند مى توانند از حديبيه يا جعرانه يا تنعيم محرم شوند و معصيتى نيز مرتكب نشده اند. چون از مواقيت پنجگانه عبور نكرده اند.

سؤال 524 ـ كسى كه از ميقات اهل مدينه مى گذرد، آيا حتماً بايد داخل مسجد شجره محرم شود يا بيرون مسجد كافى است؟

جواب:  به احتياط واجب از داخل مسجد شجره محرم شود.

سؤال 525 ـ وظيفه زنان حائض و كسانى كه از وارد شدن به مسجد شجره معذورند، نسبت به احرام چيست؟

جواب:  كنار مسجد شجره محرم شده و لازم نيست وارد مسجد شوند هرچند مى توانند در حال عبور از مسجد محرم شوند.

سؤال 526 ـ با توجه به توسعه جديد مسجد شجره، آيا احرام در قسمتهاى جديدالتأسيس كفايت مى كند، با توجه به اينكه محدوده مسجد قديم

مشخص نمى باشد، يا تشخيص آن بسيار مشكل است؟

جواب:  احرام در تمام قسمتهاى آن كافى است.

سؤال 527 ـ كسانى كه ابتدا به جده رفته و سپس براى عمره تمتع به مكه مى روند، آيا براى محرم شدن، حتماً بايد به يكى از ميقاتها بروند؟ يا مى توانند در محاذات ميقات محرم شوند؟

جواب:  در صورت عدم امكان احرام از ميقات، لازم است از محاذى آن محرم شوند و بايد احراز محاذات شود.

سؤال 528 ـ آيا احرام حج حتماً بايد در مكه قديم يا مسجدالحرام باشد، يا درمحله هاى نوساز هم كفايت مى كند؟

جواب:  در هرجا كه صدق مكه كند كافى است. اگرچه در محلّه هاى نوساز باشد.

سؤال 529 ـ شخصى از روى جهل به مسأله در فرودگاه جدّه براى عمره مفرده محرم مى شود و پس از انجام طواف و نماز و سعى متوجه مى شود كه مى بايست به يكى از مواقيت برود، تكليف او در اين صورت چيست؟

جواب:  در فرض سؤال عمره باطل است و تكليف خاصى ندارد و چنانچه عمره به جهتى بر او واجب بوده است يا بخواهد يك عمره مستحبى انجام دهد بايد به يكى از مواقيت برگردد ولو به ادنى الحل و محرم شود و اعمال را انجام دهد.

سؤال 530 ـ با توجه به پاسخ فوق منظور از ميقات، آيا مواقيت معروفه است؟

جواب:  ميقات در عمره مفرده ادنى الحل است.

سؤال 531 ـ شخصى قبل از ميقات يا در ميقات و قبل از احرام بيهوش شده، وظيفه او چيست؟

جواب:  در فرض سؤال بيهوش وظيفه اى ندارد بلى اگر ممكن است صبر كنند تا بهبودى حاصل شود والاّ مى توانند او را بدون احرام وارد مكه كنند، ولى اگر قبل از ضيق وقت بهبود يافت بايد برگردد به يكى از مواقيت معروفه و محرم شود و اگر ممكن نشد تكليفى ندارد و معلوم مى شود در اين سال مستطيع نبوده و حج بر او واجب نشده است و الحاق بيهوش به جاهل و ناسى مشكل است، بلى چنانچه سالهاى بعد استطاعت داشت يا حج بر او مستقر بوده است بايد حج انجام دهد.