وصيّت به حج

سؤال: شخص مستطيع كه حج بر او مستقر شده فوت نموده، و وصيّت كرده كه شخص معيني كه امسال اجير ديگري است سال بعد از طرف او نيابتاً به حج برود، و حال آنكه ممكن است امسال شخص ديگري از او نيابت نمايد، و نيز محتمل است سال آينده موانعي ايجاد شود كه نتوان استيجار كرد، در اين صورت مطابق وصيّت، بايد شخص معين نايب شود، و يا امسال به ديگري رجوع نمايند؟

پاسخ: ظاهر اين است كه عمل به اين وصيّت مشروع نيست، و واجب است با تمكّن فوراً نايب بگيرند.

سؤال: شخصي وصيّت كرده كه فلان قسمت از ملك مرا بفروشيد، و دو حج جهت خودم و پدرم خريداري كنيد، و اكنون ملك مورد وصيّت زائد بر قيمت دو حج است، آيا مبلغ زيادي را واجب است در امور خيريه ديگر مانند نماز و روزه مصرف كنند، يا به ورثه بر مي‎گردد، با اينكه تمام ملك مورد وصيّت، از ثلث مالش بيشتر نيست؟

پاسخ: در اين صورت ممكن است بر كيفيت حج بيفزايند، مثل اينكه شرط كنند بعض مستحبات انجام داده شود، يا شخصي را كه عالم‎تر به مسائل و احكام باشد استيجار نمايند، و اگر باز هم زياد آمد ملك ورثه است.

سؤال: اگر فرزند و يا شخص ديگري كه وصيّت شده است به حج برود مستطيع باشد، آيا با توجّه به اينكه حج واجب فوري است، اين وصيّت باطل است، و بايد هر چه زودتر ديگري را استيجار نمايند، و يا آن كه بايد صبر كنند كه او حَجّة‎الاسلام خود را انجام داده، و پس از آن حج نيابتي را كه وصيّت شده است انجام دهد؟

پاسخ: تأخير جايز نيست و بايد شخص ديگري را اجير كنند.

سؤال: مادري داراي چهار فرزند (يك پسر و 3 دختر) مي‎باشد ايشان در سال 1363 طلا آلات خود را فروخته و براي حج تمتّع ثبت‎نام نمودند چون نوبت تشرف طولاني گرديد ايشان بر اثر بيماري فوت نمودند و 6 ماه بعد نيز پسر ايشان فوت نمودند، پسر داراي همسر و سه دختر 12، 15 و 20 ساله است. نوبت حجّ اين مادر در سال 1378 بوده كه دخترهاي آن مرحومه و خانم برادرش براي به جا آوردن حج ميّت به توافق نرسيدند در آخر تصميم به گرفتن نايب گرفتند فيش حجّ فروخته شد. دخترهاي مرحومه اصرار در به جا آوردن حجّ براي مادرشان از طريق گرفتن نايب دارند در حالي كه خانم و ورثه پسر آن مرحومه هيچ گونه تمايلي به اين كار ندارند و به اصطلاح حق خود را مي‎خواهند آنها اظهار مي‎دارند كه ما از چند روحاني سوالنموده‎ايم گفته‎اند از زينت آلات (طلا) كسي واجب الحج نمي‎شود. از آن عالم بزرگوار در اين مورد تقاضاي دستور شرعي داريم.

پاسخ: در مورد سوالچنانچه قبلاً حج بر ذمّه آن مرحوم مستقر نبوده و بعد از نام نويسي هم قبل از اينكه نوبت او برسد فوت نموده حج بر آن مرحومه واجب نشده و بر ورثه واجب نيست براي او حج استيجار نمايند و اگر مرحومه با اينكه حج بر او واجب نبوده وصيّت كرده كه براي او حج انجام دهند و اجرت حج با وصاياي ديگر او زائد بر ثلث تركه او نباشد واجب است براي او حج استيجار شود.

سؤال: شخصي وصيّت‎نموده بعداز من همسرم نيابت حج برود يا هر كه را ايشان تعيين نمود، در حال حاضر اين خانم مستطيع شده آيا مي‎تواند نيابت انجام دهد يا نه، آيا مي‎تواند اين فيش را از وارث بخرد براي خودش حج برود.

پاسخ: در فرض سوال، آن خانم مي‎تواند آن فيش را از ورثه خريداري كند و با آن‎فيش براي‎خودش به‎حج برود وبراي متوفي‎شخص‎ديگري را نايب‎بگيرند.

سؤال: شخصي مرحوم شده در وصيتنامه‎اش از نيابت حج اسم نبرده پسر بزرگ مرحوم كه وصي نيز مي‎باشد ادعا نموده كه پدرم مستطيع بوده، بقيه وراث قبول ندارند آيا با بودن موافقت بقيه وراث، وصي مي‎تواند زمين موصي را بفروشد يا نه؟

پاسخ: درفرض سوال، اگر وصي يقين به اشتغال ذمّه موصي، به حَجة‎الاسلام دارد و مي‎داند كه ساير ورثه با علم به حكم و موضوع انكار مي‎نمايند و مي‎تواند بدون موافقت آنها حج براي موصي استيجار نمايد لازم است با برداشت از مجموع تركه حج ميقاتي براي او بگيرد و اين در صورتي است كه وصايت او به اطلاق شامل اين مورد باشد والا با مراجعه به فقيه جامع الشرايط عمل نمايد.

سؤال: شخصي مستطيع شد و براي حج ثبت‎نام كرد قبل از آنكه نوبت او بشود فوت نمود وصيّت كرد بعد از مرگم حج مرا فرزندم به نام علي بايد بجا آورد و به غير از علي راضي نيستم شخص ديگري بجا آورد و حال آنكه فرزندش علي داراي سواد نيست؟ و آگاهي به مسائل شرعي ندارد آيا مي‎شود طبق چنين وصيّت عمل كرد يا خير و اگر چنانچه فرزندش علي، نيابتاً با عدم آگاهي بجا آورد به شخص متوفي بر مي‎گردد يا خير مستدعي است آنچه را حكم خداست بيان فرمائيد.

پاسخ: در مورد سوال، چنانچه فرزند موصي نتواند حج صحيح انجام دهد نيابت او از پدرش صحيح نيست و عمل او مبرء ذمّه پدرش نيست و وصيّت پدر هم در اين مورد اثري ندارد بايد ورثه جهت انجام حج پدر شخصي را كه مي‎تواند حج صحيح انجام دهد اجير كنند و اگر فرزند مذكور بر حسب وصيّت حج را انجام دهد و ديگران شك در صحت عمل او داشته باشند مي‎توانند عمل او را حمل بر صحت نموده و به آن اكتفاء كنند.

سؤال: شخصي وصي شده كه حج موصي را في سنة الموت بجا آورد. و يا اينكه شخصي اجير شود در سال معين نيابتاً از طرف شخصي حج نمايد و اجير بغير وجه الاجاره مستطيع شود و يا وصي بعد از قبول وصايت مالي به او برسد كه بتواند حج برود آيا واجب است حج نيابتي را اجير مقدّم داشته و وصي به وصيّت عمل كند يا حج خود را انجام بدهد.

پاسخ: در مورد هر دو سوالوصي و نايب بايد حج خود را انجام دهد و براي موصي و منوب عنه ديگري را اجير كنند.

سؤال: مادر اينجانب پرستاري مادر بزرگم را بعهده داشت و از او مواظبت مي‎كرد، فريضه واجب زيارت بيت الله الحرام بر ذمّه مادرم بوده است كه متأسفانه بر اثر عارضه سكته قلبي قبل از مادر بزرگم به رحمت خدا واصل گشت لكن قبل از فوت وصيت كردند كه بعد از خود نگهداري و مواظبت از مادر بزرگ را خواهرم (دختر مرحومه) به عهده بگيرند و مابقي وارثين حق الزحمه به ايشان بدهند و امر حج را هم ايشان انجام دهند ولي از اين امر ممانعت كردند نگهداري مادر بزرگ را نپذيرفته‎اند علي اي حال مدعي امر حج شده است، تكليف چيست؟

پاسخ: در فرض سوال، چنانچه مادر شما وصيّت به انجام حج وسيله دخترش را مشروط به نگهداري از مادر بزرگ نموده و دختر از نگهداري امتناع مي‎نمايد مي‎توانيد شخص ديگري را براي انجام حج اجير نمائيد.

سؤال: آيا مادرمان مي‎تواند جاي پدرمان به‎مكه برود يا اولاد ارشد مي‎تواند؟

پاسخ: اگر مادر يا فرزند واجب الحج نباشند و اعمال حج را بتوانند صحيح انجام دهند هر كدام مي‎توانند نيابتاً از طرف ميّت به حج بروند و تقدّمي بر يكديگر ندارند مگر آنكه در خصوص فردي وصيّت شده باشد.

سؤال: در سال 1355 مادر بزرگ اينجانب در وصيت نامه رسمي محضري پسر خود را وصي انتخاب نمودند و در بندي از وصيت نامه مقرر نمودند كه از ثلث مال ايشان دختر مرحومه كه خواهر وصي مي‎باشد به نيابت يك حج تمتّع بجا آورد. وصي طبق دستور در سال 1363 جهت دختر مرحومه ثبت‎نام حج تمتّع نمودند ليكن نايب هم عمرشان كفاف نداد و در تيرماه 1377 به رحمت ايزدي پيوستند حال سوالاين است با توجه به وصيت نامه و حضور وصي شرعاً چه كسي بايد نايب انتخاب نمايد آيا به عهده وصي مي‎باشد يا ورّاث نايب فوت شده؟

پاسخ: در فرض سوال، وصي مي‎تواند شخصي را كه صلاحيت براي نيابت داشته باشد تعيين كند و اين امر مربوط به ورثه نائب نيست ولي اگر در بين ورثه نايب، شخص صالحي باشد او را انتخاب نمايد خوب است.

سؤال: پدري بعد از ثبت‎نام براي حج فوت كرده است و به پسرش وصيّت كرده بجاي او حج انجام دهد و سازمان به او اجازه حج بجاي پدر داده است با اين فرض پسر براي خود بايد حج انجام دهد و يا بجاي پدر؟

پاسخ: در فرض سوال، چنانچه پسر خودش تمكّن مالي در حدّ استطاعت شرعي دارد و مي‎تواند بغير از طريق فيش پدر، ولو با خريدن فيش ديگر، به حج برود بايد براي خودش انجام دهد و براي پدر نائب بگيرد و اگر پسر راهي براي حج خود بغير از فيش پدر ندارد، بايد براي پدر انجام دهد.