خمس مال حلال مخلوط به حرام

سؤال 385 - پولهائى كه فعلا در دست مردم است و مخلوط به حرام مىباشد تصرفات در آنها چه حكمى دارد و اگر بفرمائيد تا معلوم الحرام نباشد اشكالى ندارد در صورتى كه شخص، مبالغ كثيره از اين پولها را كه معلوم الحرام نباشد تدريجا تحصيل كند و مقدارى از آنها را صرف هزينه زندگى نمايد بعد علم اجمالى پيدا كند كه در بين آنها حرام بوده بطورى كه نه عين و نه مقدار آن هيچ كدام معلوم نباشد اين علم اجمالى اثرى دارد يا نه؟ و اگر شخص از مجتهدى تقليد مىكرد كه تمام پولها را مجهول المالك، مىدانست و به وكالت از آن مجتهد، قبض و تملك مىنمود بعد از فوت آن مجتهد مىتواند در اين مسأله باقى باشد و به وكالت از مجتهد حى، اخذ و تملك نمايد يا نه؟.

جواب:  تا علم به حرمت خصوص پولهائى كه مورد ابتلاء او است نداشته باشد تصرف در آنها جايز است و در صورتى كه بعد از تصرف، علم حاصل نمايد كه مقدارى از آنها حرام بوده ولى مقدار و صاحب آن مجهول باشد قدر يقينى از معلوم بالاجمال را بايد بعنوان مظالم بدهد و اگر علم دارد كه يا در پولهاى خرج شده و يا در پولهائى كه فعلا مالك است مقدارى حرام هست و مقدار و صاحب آن معلوم نباشد لازم است قدر متيقن از معلوم بالاجمال پولهاى خرج شده را مظالم بدهد و پولهاى موجود را تخميس نمايد و چون مبانى، مختلف است و بقاء در مورد سؤال، خالى از اشكال نيست، تا علم بغصبيت اموال مورد ابتلاء نداشته باشيد مجازيد در تصرف آن.

سؤال 386 - شخصى شغل او حفر چاه در داخل منازل اشخاص بوده و صاحب كار با او قرارداد مىنموده كه مثلا ده متر چاه بكند و او خيانت مىكرده و نه متر مىكنده و بجاى ده متر، تحويل مىداده و از اين شغل مبالغى اندوخته كرده اكنون از افعال قبلى پشيمان شده و دسترسى به صاحبان كار ندارد كه آنها را راضى نمايد در اين صورت اگر خمس آن مبالغ را بدهد برئ الذمه مىشود يا خير؟.

جواب:  اگر عين آن وجوه، باقى نباشد و مصرف شده و صاحبان آن را نمىشناسد به مقدارى كه يقين به اشتغال ذمه دارد از طرف صاحبان حقوق، به فقير غير سيد، صدقه بدهد و نسبت به كسانى كه مىشناسد بايد از خودشان استرضاء نمايد و چنانچه عين آن وجوه باقى است و مخلوط به اموال ديگرش مىباشد و مقدار و صاحبان آن را نيز نمىداند خمس آن اموال را به عنوان مخلوط به حرام بپردازد.

سؤال 387 - شغل سلمانى به علت تراشيدن ريش، حرام است بنابر اين مالى را كه از اين راه بدست آورده با دادن خمس، حلال مىشود يا نه؟.

جواب:  تراشيدن ريش، حرام و مزد آن هم حرام است و اجرتى را كه گرفته اگر صاحبانش مجهول باشند و آن مال حرام، جدا باشد و يا مخلوط به مال حلال شده لكن قدرش معلوم است با اذن حاكم شرع، صدقه بدهد و اگر مقدار و صاحب آن معلوم نيست و با مال حلال مخلوط شده خمس آن را بدهد بقيه، حلال است.

سؤال 388 - اگر وارث بداند كه تركه ميت، از كسب حرام يا از حلال و حرام هر دو جمع شده و مقدار حرام را نداند تكليف اين وارث، در فرض اول و دوم چيست؟.

جواب:  در فرض اول اگر صاحب مال حرام، معلوم باشد به او رد كنند و الا با اذن حاكم شرع، مظالم بدهند و در فرض دوم كه مخلوط به حرام باشد اگر نه صاحب حرام معلوم باشد و نه مقدار آن، واجب است خمس تمام مخلوط را بدهند.

سؤال 389 - مال مخلوط حرام كه بايد دو مرتبه، خمس آن داده شود مصداق آن كجا است؟.

جواب:  اگر هر چه پيدا كرده خمس نداده و بعلاوه، حرام ديگر غير از خمس، مخلوط به مال شده باشد كه نه صاحب آن را بشناسد و نه مقدار آن را بايد يك خمس، از جهت مخلوط به حرام بدهد و بعد خمس تتمه را از جهت ارباح مكاسب، بپردازد.