مؤنه خمس ندارد

سؤال 87 - اگر كاسب از ربح سالش تلفن بخرد جزء ما يحتاج است يا خمس دارد؟.

جواب:  تلفن منزل، خمس ندارد و تلفن محل كسب، حكم سرمايه را دارد و خمس آن واجب است.

سؤال 88 - مالياتى را كه دولت از اشخاص مىگيرد به چه حساب، مىتوان منظور نمود؟.

جواب:  به حساب شرعى، منظور نمىشود ولى خمس اين مبلغ، بر ذمه او نمىباشد.

سؤال 89 - شخص كارگر، حساب سال ندارد در بين سال مسافرت به مشاهد مشرفه مثل كربلاء يا مشهد مىنمايد آيا لازم است خمس مبلغى را كه جهت مخارج اين مسافرت، مصرف مىكند ادا كند يا نه؟.

جواب:  اگر منافع سال قبل را به مصرف زيارت، برساند خمس آن واجب است لكن اگر منفعتى را كه بدست او آمده قبل از گذشتن يك سال بر آن به مصرف زيارت برساند خمس ندارد.

سؤال 90 - هر گاه كسى كه سال دارد در اول سال، خمس وجوه نقدى خود را بدهد و تا سال بعد، احتياج به مصرف و خرج وجوه مذكوره پيدا نكند و مبلغى هم بر آن افزوده نمايد سالهاى بعد، بايد خمس تمام موجودى را بدهد يا فقط خمس مبلغى را كه در آن سال، بدست آورده و به وجوه خمس داده ضميمه نموده و هر گاه كسى مقدارى فرش و ظرف و رختخواب و ساير لوازم زندگى خانه، كه مورد لزوم و احتياج، در بين سال نيست و براى اين كه فقط در بعضى مواقع مثل مجالس عزادارى و يا مجالس سرور و مانند آن محتاج به ديگران نباشد از پول خمس داده و يا در بين سال از در آمد خود، خريدارى نمايد و ذخيره كند در سالهاى بعد، خمس به آنها تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال، فقط خمس زائد را بدهد و به عين پولى كه خمس آن را داده ثانيا خمس تعلق نمىگيرد و همچنين اگر با آن پول خمس داده، اثاث و لوازم ديگر خريدارى نمايد و ذخيره كند به آن اثاث، خمس تعلق نمىگيرد خواه مورد احتياج باشد يا نباشد و اما اگر از عوائد بين سال، لوازم زندگى، را مطابق شأن خود خريدارى كند، اگر چه در بين سال، فقط يك دفعه يا بيشتر مورد احتياج شود از مؤنه محسوب و خمس ندارد و اما اگر طورى است كه عاريه يا اجاره نمودن اثاث مورد احتياج، سالى يك مرتبه مثلا خلاف شأن او نيست بايد خمس آنها را بدهد و در سالهاى بعد، خمس ندارد.

سؤال 91 - شخصى مبلغى از در آمدش را قبل از گذشتن سال، بر آن، داده و خانه‌اى را براى سكونت خود، بيع شرط نموده و پس از گذشتن چند سال همين پول را گرفته و بابت زمين خانه‌اى كه براى سكونت لازم داشته است داده، آيا خمس آن را بايد بپردازد يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال، خمس، بر او لازم نيست.

سؤال 92 - بنده محصل و پدرم بى بضاعت و از عهده مخارج تحصيل دانشگاه من برنمىآيد، مجبورم دو سه ساعت كار كنم و مخارج تحصيلى خود را تأمين نمايم آيا خمس به اين پول هم تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  منافعى كه بدست شما مىرسد و زائد بر مؤنه باشد، بايد خمس آن را پس از تمام شده سال بپردازيد.

سؤال 93 - بنده در حدود سى سال در نزد برادر خود شاگرد بودم. سال گذشته مستقل شدم و خودم حجره باز كردم و در حدود ده هزار تومان بعنوان سابقه كارم از او دريافت كردم آيا اين ده هزار تومان وجوهات دارد يا نه؟.

جواب:  مبلغى كه دريافت نموده‌ايد از منافع سال دريافت است كه اگر تا آخر آن سال صرف در مؤنه شود خمس ندارد و الا خمس آن واجب است.

سؤال 94 - اگر كسى خانه مسكونى خود را بفروشد و در مقام خريد منزل ديگرى باشد يك يا چند سال بر آن بگذرد آيا آن پول، در حكم خود خانه مسكونى است و خمس به آن تعلق نمىگيرد و يا آن كه در حكم غنائم است و اخراج خمس آن، لازم است؟.

جواب:  اگر در بين سالى كه از منافع آن سال، خانه خريده آن را بفروشد بايد آخر سال، خمس آن را بدهد و اگر در سال هاى بعد به فروش برساند، زائد بر قيمت خريد، از عوائد سال فروش است كه اگر در آن سال صرف خريد خانه يا هر مؤنه ديگرى شود خمس ندارد و الا خمس آن واجب است.

سؤال 95 - پول مصالح ساختمان كه سال روى آن نگذشته باشد خمس دارد يا نه؟.

جواب:  قبل از گذشتن سال بر خود مصالح يا پول آن، خمس، واجب نيست و اگر در بين سال، خريد و مشغول بناى مورد حاجت شد بعد از سال هم خمس، واجب نيست لكن هر مقدارى از آن به مصرف نرسيده باشد خمس دارد.

سؤال 96 - شخصى در قم مثلا يك قطعه زمين جهت منزل مسكونى خود به مبلغ يك هزار و دويست تومان خريدارى نموده و خمس اين مبلغ را هم داده بعدا در تهران نيز به قصد منزل مسكونى، زمينى مىخرد و زمين قم را به دو هزار تومان و زمين تهران را هم كه دو هزار تومان خريده بود به مبلغ پنج هزار تومان مىفروشد و يك باب خانه به مبلغ پانزده هزار تومان مىخرد، آيا به مازاد پول زمين قم و پول زمين تهران خمس تعلق مىگيرد يا نه؟ و در صورتى كه خريد زمين به قصد منزل مسكونى نبوده حكم آن فرق مىكند يا نه؟.

جواب:  چنانچه زمينها را به قصد تجارت خريده، خمس مازاد پول زمين قم و همه پول زمين تهران يعنى پنج هزار تومان واجب است و همچنين اگر به قصد سكنى خريده و بعد از فروش، سال خمس آن رسيده باشد بلى در اين صورت چنانچه قبل از رسيدن سال، خانه خريده، خمس هيچ يك از مازاد پول زمين قم و همه پول زمين تهران واجب نيست.

سؤال 97 - بنده منزلى دارم كه مخروبه است، مقدارى آجر و سيمان و غيره براى تعمير ان خريده‌ام و در اثر نداشتن مزد بناء، همينطور مانده، بفرمائيد آيا سر سال خمس، به اين لوازم، خمس تعلق مىگيرد يا خير؟.

جواب:  در فرض سؤال، اگر قبل از رسيدن سال خمس، شروع به تعمير نموده‌ايد، به سيمان و آجر و غيره كه جهت تعمير ساختمان، خريدارى شده، خمس تعلق نمىگيرد.

سؤال 98 - كسى پول مكه را كنار گذاشته، ولى يكى دو سال موفق نشده آيا اين پول خمس دارد يا نه؟ و اگر اين پول را تحويل كسى داد كه به نيابت به مكه برود، ولى نائب يكى دو سال موفق نشد آيا خمس دارد يا خير؟.

جواب:  در فرض اول سؤال، خمس واجب است و در فرض دوم، چنانچه آن شخص را اجير كرده كه در همان سال مكه برود، و عمل حج او را انجام دهد، و براى اجير عذر پيش آمده، و نتوانسته در آن سال حج برود، و حصول عذر، بعد از سال خمس، بوده، خمس واجب نيست، و اما اگر اجير نكرده باشد، يا قبل از تمام شدن سال خمس، عذرى براى اجير پيدا شود، صاحب پول بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 99 - چنانچه پولى بابت ضرورتى، به صورت سپرده باشد و سال خمسى فرا رسد، بايد خمس آن را پرداخت يا نه؟ مانند كسى كه پول اتومبيلى را پرداخته ولى مدتها بعد نوبت تحويل آن خواهد رسيد.

جواب:  اين مسأله دو صورت دارد يكى اين كه پول را قبلا در مقابل اتومبيل مىدهد يعنى آن را مىخرد و مثلا بعد از دو سال تحويل مىگيرد و ديگر اين كه پولى را مىدهد كه مشمول قرعه كشى گردد و بعد از دو سال مثلا، قرعه، به نامش اصابت مىكند و اتومبيل را تحويل مىگيرد، در فرض اول، چنانچه اتومبيل براى سوارى شخصى خودش مورد نياز باشد خمس ندارد و اگر براى حمل مسافر و بار يا رسيدگى به امور شغليش خريده، خمس آن، به قيمت وقت اداء خمس و به نرخ بازار آزاد واجب است و در فرض دوم، چه براى سوارى شخصى و چه براى امور شغلى باشد بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 100 - كسى قطعه زمينى جهت ساختن خانه، خريده بعد آن را فروخته كه خانه بخرد و قيمتش از زمان خريد اضافه شده، آيا خمس بر او واجب است يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال، چنانچه زمين را در همان سالى كه خريده، فروخته و در همان سال خانه خريده خمس بر او واجب نيست و اگر در سال بعد فروخته زيادى قيمت جزء عوائد سال فروش است كه اگر تا آخر سال به مصرف خانه نرساند و باقى بماند سر سال بايد خمس آن را بدهد و نسبت به قيمت خريد اصل زمين پس اگر با پولى كه خمس نداشته يا خمس آن را داده بوده خريده خمس ندارد و الا بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 101 - كسى كه مغازه و خانه براى اجاره دادن دارد اگر به تعمير نياز داشته باشد مىتواند اين هزينه را جزء مؤنه سال قرار دهد يا خير؟.

جواب:  در فرض سؤال چنانچه تعميرات براى بقاء خانه يا مغازه باشد مثل اين كه احتياج به كاه گل دارد يا مثلا لوله تركيده و مانند اينها جزء مؤنه است و خمس ندارد، ولى اگر با تعميرات سرمايه اضافه شود مثل اين كه مغازه كلنگى را خراب كند و با تير آهن بسازد و مانند آن خمس آن واجب است.

سؤال 102 - كسانى كه ماشين سوارى مورد احتياج در زندگى مىخرند و ربطى به شغل آنها ندارد مىفرمائيد خمس ندارد حال بفرمائيد چيزهائى كه مرسوم است همراه ماشين به خريدار داده مىشود مانند بعض وسائل يدكى و لاستيك زاپاس و يخ شكن و غيرها و يا خريدار خودش جداگانه اشياء مذكوره را تهيه مىكند و ممكن است در عرض سال مورد استفاده قرار نگيرد آيا به آنها خمس تعلق مىگيرد يا خير؟.

جواب:  در مورد سؤال به اشياء مذكوره خمس تعلق نمىگيرد.

سؤال 103 - زنى طلاى خود را فروخته و به پسرش داده كه خانه بخرد و بعد از آن به قيمت روز، همان مقدار طلا به آن وزن براى مادر خود بخرد بعد از مدتى آن پسر فوت نموده، فعلا به قدر قيمت طلا به قيمت روز به همان وزن مىتواند از مال پسرش بردارد يا نه، و چون از زينت بودن بيرون رفته آيا خمس دارد؟.

جواب:  اگر منظور اين است كه طلا را قرض داده همانمقدار طلا طلبكار است و مىتواند از تركه پسر وصول نمايد و اگر منظور اين است كه طلا را فروخته و قيمت طلا را به پسر خود قرض داده و شرط كرده كه به همان وزن طلا بخرد و به او بدهد اين شرط مستلزم ربا و حرام است لكن در اين صورت نيز به مقدار پولى كه داده طلبكار است و مىتواند از تركه پسر بردارد و اما نسبت به خمس آن در صورتى كه طلا قرض نداده بلكه فروخته و پولش را قرض داده با فرض ترقى قيمت از روزيكه خريدارى شده ترقى قيمت، ربح سال فروش است اگر در بين سال صرف در مؤنه شود خمس ندارد و اگر صرف در مؤنه نشود و سال بر آن ربح بگذرد خمس آن واجب است.

سؤال 104 - يك نفر خانه‌اى را رهن كرده به پول قرضى و بعد به تدريج قرض مذكور را در مدت چند سال پرداخت نموده آيا به آن پول كه پرداخت شده خمس تعلق مىگيرد يا خير؟ توضيح اين كه شخص مذكور، خانه لازم دارد و بايد با همان پول، بعد از تمام شدن مدت، خانه ديگرى رهن كند يا مدت رهن خانه مذكور را تمديد كند؟.

جواب:  در فرض سؤال، تا زمانى كه فك رهن نشده و پول در اختيار راهن است خمس به آن تعلق نمىگيرد و بعد از فك رهن، هر مقدار، پول در همان سال، صرف مؤنه نشد، بايد خمس آن را بدهد ولى اگر از ابتدا، پولى كه بابت رهن داده از ارباح باشد و قرضى نباشد، بعد از فك رهن، خمس آن واجب است و فرقى ندارد كه در سال فك رهن، صرف مؤنه شود يا نه.

سؤال 105 - مركبى كه از ربح كسب تهيه مىشود، براى اين كه سوار شود به تجارتخانه، يا مزرعه يا دكان يا محل كار خود برود، بدون آن كه جنس تجارت با آن حمل نمايد، خمسش واجب است يا نه؟.

جواب:  اگر ماشين يا موتور يا چرخ براى سوارى شخصى مورد احتياج باشد، دادن خمس آن واجب نيست، هر چند به محل كار خود با آن رفت و آمد كند س 106 - شخصى يك رأس ماده گاو دارد، ولى چون عائله‌مند است يك گاو براى مؤنه‌اش كافى نيست، گوساله همان گاو را هم مىخواهد نگاه دارد براى خودش، خمس به آن گوساله تعلق مىگيرد يا نه؟.
جواب:  در فرض سؤال، خمس ندارد.

سؤال 107 - چرخ خياطى مورد احتياج، خمس دارد يا نه؟.

جواب:  چرخ خياطى اگر فقط براى حاجت خانه باشد (نه براى كسب) خمس ندارد.

سؤال 108 - شخصى كه داراى حساب سال است يك قطعه قالى براى زير پايش در، بار دارد كه مصالح آن را خريده و مقدارى از آن هم بافته شده فعلا سر سال او رسيده است آيا اين قالى هم جزء سرمايه، محسوب مىشود يا نه؟.

جواب:  در صورتى كه براى احتياج باشد - نه براى فروش - خمس ندارد.

سؤال 109 - پولى كه شخص با آن، خانه رهن كرده و با اجازه صاحب منزل، در آن ساكن شده با وصف احتياج به سكنى چنين پولى خمس دارد يا نه؟.

جواب:  اگر در وسط سال حصول ربح، قرض داده باشد فعلا چيزى بر او نيست اگر چه چند سال هم گذشته باشد ولى وقتى مديون، اداء دين كرد مرتهن بايد خمس آن را بدهد.

سؤال 110 - شخصى كه سال او اول فروردين مطابق با 17 ذيقعده و يا پنجم فروردين است حال عزم بيت الله الحرام مىباشد و از ربح سال جارى جهت گذرنامه مكه معظمه، مبلغ سه هزار تومان، مصرف نموده و اول سال نو حركت مىكند و دو هزار تومان هم بعنوان مخارج راه، مىبرد آيا به اين پولها خمس تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  آنچه را تا روز آخر سال، جهت گذرنامه، يا گرفتن بليط هواپيما مثلا به مصرف رسانده خمس ندارد و آنچه را كه بخواهد بعد از تمام شدن سال ربح، به مصرف برساند خمس دارد.

سؤال 111 - اگر كسى در اثناء سال، چيزهائى كه مورد احتياج او در آن سال نيست و لكن عرفا و عادتا بايد در همان سال براى سال آينده تهيه نمايد، از اربا ح مكاسب و از چيزى كه متعلق خمس است خريد آيا بايد در آخر سال، خمس آن را بدهد يا لازم نيست و همچنين چيزهائى كه در اثناء سال از مورد احتياج مىافتد و لكن براى سالهاى ديگر، مورد احتياج است - مثل لباس زمستانى و تابستانى - آيا بايد تخميس نمود يا نه؟.

جواب:  در فرض سؤال اول، در صورتى كه طورى باشد كه اگر امسال تهيه نشود، در وقت حاجت، فراهم نمىشود - نظير اين كه چند روز به آخر سال مانده اگر پول گذرنامه يا كرايه هواپيما را حال ندهد در سال بعد، موفق به حج نمىشود - جزء مؤنه و مخارج سال قبل است و در فرض سؤال دوم، چيزهائى كه عين آنها باقى است و از منافع آنها استفاده مىشود مثل ظروف و لباس و امثال آنها خمس ندارد و اما چيزهائى كه استفاده از آن به تلف نمودن عين است مثل گندم و برنج و نظاير آن، خمس آنچه پس از تمام شدن سال، زياد آمده بايد داد.

سؤال 112 - هر گاه كسى به فرزندش وصيت كرد كه چندين سال نماز براى او استيجار نمايد آيا اجرت اين نمازها جزء مؤنه است يا بايد خمس آن را داد؟.

جواب:  جزء مؤنه است و خمس ندارد.

سؤال 113 - پارچه‌اى جهت كت و شلوار خريده شده و در دكان خياطى باقى مانده و هنوز برش نكرده كه سر سال خمس او رسيده است آيا به اين پارچه، خمس تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  اگر موقع خريد، مورد احتياج بوده و اتفاقا دوخته نشده خمس ندارد و اگر در موقع خريد، محتاج آن نبوده بلكه براى بعدها خريده خمس دارد.

سؤال 114 - شخصى جهت احتياج كسبى خود، ماشين خريدارى نموده اگر براى انجام معامله يا حمل اجناس خفيفه از آن استفاده كند جزء مؤنه است يا سرمايه - چون هم مورد احتياج شخصى است و هم استفاده كسبى از آن مىشود - يا بايد قيمت آن، تقسيط شود؟.

جواب:  در فرض مسأله اگر قطع نظر از كسب، محتاج به ماشين باشد و زائد بر شأن او هم نباشد جزء مؤنه، محسوب است و اين كه در كسب، از آن استفاده مىكند ضرر ندارد و در غير اين صورت جزء مؤنه نيست

سؤال 115 - شخصى زمينى داشته فعلا قيمت آن بالا رفته و بوسيله همين زمين مستطيع شده ولى در رفتن به حج مسامحه كرده و الآن مقدارى از آن زمين را فروخته و تصميم دارد به مكه، مشرف شود آيا مؤنه حج را بايد تخميس نمايد يا نه؟.

جواب:  اگر اصل زمين متعلق خمس نباشد مثل اين كه ارث يا صداق بوده يا آن را از پول خمس داده خريده و براى كسب و استفاده از ترقى قيمت، نخريده آنچه را فعلا فروخته و صرف رفتن به حج مىنمايد خمس ندارد.

سؤال 116 - بيست سال قبل ملكى كه هزار تومان، قيمت داشته بعنوان مهر و يا ارث به زنى منتقل شده اكنون آن زن، ملك را به چهل هزار تومان فروخته تا به زيارت حج رود آيا به اضافه قيمت، خمس تعلق مىگيرد يا نه؟.

جواب:  اگر در بين سالى كه فروخته، صرف در مؤنه - كه حج هم از مؤنه است - نمايد خمس ندارد.

سؤال 117 - انسان قبل از سال، عازم مسافرت مىشود و براى خانواده يا دوستانش اجناسى مىخرد و بعد از سال، به آنها مىرساند آيا در اين صورت خمس، واجب است؟.

جواب:  اگر در وقت متعارف، خريده باشد خمس ندارد.

سؤال 118 - در رساله نوشته شده كه (بايد از مازاد بر احتياج، خمس داده شود) مازاد بر احتياج چه حد است فرضا شخص ميل دارد چندين دست لباس و كفش و غيره تهيه كند و يا كتابهاى گوناگون براى مطالعه بخرد و يا خوراكهاى متنوع تهيه نمايد به طورى كه تمام در آمد محدودش خرج شود و اضافه، باقى نماند لطفا دقيقا توضيح فرمائيد.

جواب:  حدى ندارد و نسبت به اشخاص، تفاوت مىكند و مراد، مطابق شأن است و لباس و كفش و غذا و كتاب، اگر مورد حاجت متعارف باشد يعنى تهيه آنها در نظر عرف، اسراف و زياده‌روى، حساب نشود خمس ندارد هر چند تمام در آمدش خرج شود و آنچه را كه تهيه كرده، در سال يك مرتبه يا دو مرتبه، مورد استفاده، قرار بگيرد