احکام نماز آیات-نماز آیات

توضیح اختصاصی

امام خامنه ای: برخی پدیده های شگفت طبیعی مانند زلزله، خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی، طوفان های مهیب و رعد و برق، همواره یادآور نشانه های قیامت و همچنین عظمت و قدرت خداوند است. در چنین مواقعی توجّه به خداوند که مبدأ همه ی قدرت هاست و خواندن دو رکعت «نماز آیات»، علاوه بر اینکه اضطراب و وحشت را به آرامش تبدیل می کند، سبب یاد کردن از تدبیر الهی در دستگاه آفرینش است و به جای گرایش به خرافات، روح توحید را تقویت می کند. خواندن این دو رکعت نماز وسیله ی انتقال ذهن انسان از «پدیده» به «پدید آورنده» است.

(مسأله ۱۴۹۱) نماز آيات- كه دستور آن بعداً گفته خواهد شد- بواسطه چهار چيز واجب مي شود: اول: گرفتن خورشيد، دوم: گرفتن ماه، اگر چه مقدار كمي از آنها گرفته شود و كسي هم از آن نترسد، سوم: زلزله، اگر چه كسي هم نترسد. چهارم: رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ(۱) و مانند اينها(۲) درصورتي كه بيشتر مردم بترسند(۳) كه بنابراحتياط واجب بايد براي اينها هم نماز آيات بخوانند(۴) .

(۱) بهجت: و صيحه ترسناك و مانند اينها از چيزهايي كه از آيات آسماني و زميني بوده و موجب ترس بيشتر مردم مي شود بنابرأظهر.

(۲) گلپايگاني: درصورتي كه به آنها آيت، صدق كند، اگر چه كسي هم نترسد.

خوئي، تبريزي، صافي، وحید: از آيات آسماني...

(۳) اراكي، زنجاني: [پايان مسأله].

خوئی: و اما در حوادث زميني مانند فرو رفتن آب دريا و افتادن كوه كه موجب ترس اكثرمردم مي شود بنابراحتياط واجب نماز آيات ترك نشود.

تبريزي: واما در حوادث زمینی ،مانند فرو رفتن آب دریا و افتادن کوه که موجب ترس اکثر مردم شود بنابراحتياط نماز آيا ت خوانده شود ولي بعيد نيست كه در حوادث زميني كه زلزله نباشد، نماز آيات واجب نباشد.

فاضل، نوري: ‍[و] بنابراحتياط واجب در حوادث وحشتناك زميني مانند شكافته شدن و فرو رفتن زمين در صورتي كه بيشتر مردم بترسند، بايد نماز آيات بخوانند.

وحید: و اما در حوادث زمینی مانند فرو رفتن آب دریا و افتادن کوه که موجب ترس اکثر مردم شود احتیاط مستحب خواندن نماز آیات است.

صافي: و درحوادث زميني نيز كه موجب ترس بيشتر مردم مي شود، احتياط واجب خواندن نمازاست.

سبحانی: در صورتی که بیشتر مردم بترسند باید برای این ها هم نمازآیات بخوانند.

(۴) مكارم: چهارم: صاعقه و بادهاي سياه و سرخ و هرگونه حوادث خوفناك آسماني درصورتي كه بيشتر مردم بترسند، بلكه براي حوادث خوفناك زميني نيز اگر موجب وحشت بيشتر مردم شود، احتياط واجب آن است كه نماز آيات بخوانند.

*****

مظاهری: مسأله 1150- نماز آیات در هنگام چهار اتفاق واجب می شود: اول: گرفتن خورشید ؛ دوم: گرفتن ماه گرچه مقدار کمی از آنها گرفته باشد ؛ سوم: زلزله؛ چهارم: حوادث خوفناک مثل رعد و برق و شکافتن و فرو رفتن زمین در صورتی که بیشتر مردم بترسند.

سیستانی: مسأله ۱۴۷۰- نماز آیات که دستور آن بعداً ذکر خواهد شد به واسطه سه مورد واجب می‌شود: اوّل: کسوف (خورشید گرفتگی). دوّم: خسوف (ماه گرفتگی). و در این دو مورد هر چند مقدار گرفتگی کم باشد و کسی هم از آن نترسد نماز آیات واجب است. سوّم: زلزله ـ بنا بر احتیاط واجب ـ اگرچه کسی هم نترسد. و اما در رعد و برق، و بادهای سیاه و سرخ، و مانند اینها از آیات آسمانی در صورتی که بیشتر مردم بترسند، و همچنین در حوادث زمینی مانند فرو رفتن زمین، و افتادن کوه که موجب ترس اکثر مردم شود ـ بنا بر احتیاط مستحب ـ نماز آیات ترک نشود.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۰- نماز آیات با وجود یکی از چهار سبب زیر واجب میشود:

۱. کسوف (خورشید گرفتگی) اگرچه مقدار کمی از آن گرفته باشد؛ ۲. خسوف (ماه گرفتگی) اگرچه مقدار کمی از آن گرفته باشد؛ ۳. زلزله؛ ۴. هر حادثه ی غیر عادی آسمانی که باعث ترس بیشتر مردم شود، مانند بادهای سیاه و سرخ و صاعقه.

مسأله ۶۶۱- در غیر از کسوف و خسوف و زلزله در صورتی نماز آیات واجب میشود که موجب ترس و وحشت بیشتر مردم شود، بنابراین حادثه ای که ترس آور نباشد و یا موجب ترس و وحشت برخی افراد شود، سبب وجوب نماز آیات نیست.

(مسأله ۱۴۹۲) اگر از چيزهايي كه نمازآيات براي آنها واجب است بيشتر از يكي اتفاق بيفتد، انسان بايد براي هر يك از آنها يك نماز آيات بخواند،(۱) مثلاً اگر خورشيد بگيرد و زلزله هم بشود، بايد دو نماز آيات بخواند.

(۱) امام خامنه ای ۶۶۲، مظاهری: [پایان مسأله]

مكارم: مثل اين كه چند بار زلزله شود يا گرفتن خورشيد با زلزله همراه گردد، اما اگر در بين نماز آيات اين امور واقع شود، همان يك نماز آيات كافي است.

فاضل: مثلاً اگر دوبار زلزله شود بايد دو نماز ايات بخواند، اما اگر يك زلزله اتفاق افتد و به دنبال آن پس لرزه بيايد، پس لرزه ها نماز مستقل ندارد. و همين طور اگر دو تا از آنها اتفاق بيفتد يعني هم خورشيد بگيرد و هم زلزله شود.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۳- برای هر زلزلۀ شدید یا خفیف، حتی پس لرزه اگر زلزله ی مستقلی حساب شود باید یک نماز آیات خوانده شود.

(مسأله ۱۴۹۳) كسي كه چند نماز آيات بر او واجب است، اگر همه آنها براي يك چيز بر او واجب شده باشد، مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است(۱)، موقعي كه قضاي آنها را مي خواند، لازم نيست معين كند كه براي كدام دفعه آنها باشد(۲) و همچنين است اگر چند نماز براي رعد و برق و بادهاي سياه و سرخ و مانند اينها بر او واجب شده باشد،(۳) ولي اگر براي آفتاب كردن و ماه گرفتن و زلزله، يا براي دو تاي اينها نمازهايي بر او واجب شده باشد بنابراحتياط واجب، بايد موقع نيت، معين كند نماز آياتي را كه مي خواند براي كدام يك آنها است(۴).

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای، بهجت و مظاهری نيست

(۱) نوري: يا براي چند چيز باشد مثلاً براي آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله نمازهايي بر او واجب شده باشد...

(۲) نوري: [پایان مسأله]

(۳) سبحانی: و اما اگر نوع اسباب مختلف باشد برای آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله یا برای دوتای این ها نمازهایی بر او واجب شده باشد بنابراحتیاط واجب باید موقع نیت معین کند. نماز آیاتی که می خواند برای کدام یک آنهاست.

(۴) صافي: اگر موقع نيت معين كند نماز آياتي را كه مي خواندبراي كدام يك آنها است موافق با احتياط عمل كرده است.

*****

خوئي، تبريزي: 1502، سيستاني: 1472،وحید ۱۵۰۱: مسأله- كسي كه قضاي چند نماز آيات بر او واجب است، چه همه آنها براي يك چيز بر او واجب شده باشد مثلاً سه مرتبه خورشيد گرفته و نماز آنها را نخوانده است، چه براي چند چيز باشد مثلاً براي آفتاب گرفتن و ماه گرفتن و زلزله نمازهايي بر او واجب شده باشد، موقعي كه قضاي آنها را مي خواند لازم نيست معين كند كه براي كداميك آنها مي باشد. (وحید: هر چند احتیاط مستحب آن است که معین نماید اگر چه به تعیین اجمالی مثل آنکه نیت کند اول نماز آیات یا دوم نماز آیاتی که بر من واجب شده قضای آن را بجا می آورم).

زنجاني: مسأله 1502- كسي كه چند نماز آيات بر او واجب است، اگر آن نمازهاي آيات احكام يكسان داشته باشند، -مانند قضاي نمازهايي كه براي خورشيد گرفتگي هاي متعدد خوانده مي شود - لازم نيست كه در نيت معين كند كه براي كدام يك نماز مي خواند و اگر نمازهايي بر عهده كسي باشد كه احكام متفاوتي داشته باشد، مثلاً يكي قضاي خورشيد گرفتگي باشد كه لازم نيست فوراً بجا آورده شود، و يكي براي زلزله است كه فوريّت دارد، يا يكي ادا و ديگري قضا باشد، بايد موقع نيت معين كند كه نماز آياتي كه مي خواند براي كدام يك از آنها است.

مكارم: مسأله 1289- لازم نيست تعيين كند نمازي كه مي خواند براي كداميك از اين حوادث است كه رخ داده ، همين اندازه كه نيت آنچه بر او واجب است بكند، كافي است.

(مسأله ۱۴۹۴) چيزهايي كه نماز آيات براي آنها واجب است، در هر شهري اتفاق بتفتد، فقط مردم همان شهر بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست(۱)، ولي اگر مكان آنها به قدري نزديك باشد كه با آن شهر يكي حساب شود، نماز آيات بر آنها هم واجب است.

(۱) تبريزي، وحید، مظاهری: [پايان مسأله]

نوري: در هر شهري يا نقطه ديگري اتفاق بيفتد، مردم همان شهر و آن نقطه بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست. [پايان مسأله]

*****

خوئي، زنجانی: 1503، سيستاني: 1473، بهجت: مسأله 1215 - چیزهایی که نماز آیات برای آن ها واجب است درهر جايي اتفاق بيفتد (سيستاني: و احساس شود) فقط مردم همانجا بايد نماز آيات بخوانند و بر مردم جاهاي ديگر واجب نيست (بهجت: اگر چه ازتوابع يكديگر و به يك اسم معروف باشند).

مکارم: مسأله 1290- در صورتی نماز آیات واجب است که این امور در همان محل رخ دهد و اگر در شهرها و نقاط دیگر رخ دهد بر او واجب نیست.

جوادی آملی: مسأله 1569- چيزهايی كه نماز آيه برای آن‌ها واجب است، در هر شهری رخ دهد، فقط مردم همانجا بايد نماز آيه بگزارند و بر مردم جاهای ديگر واجب نيست؛ ولی اگر مكان آن‌ها به قدری نزديک باشد كه با آن شهر يكی حساب شود، نماز آيه بر آنان هم واجب است.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۴- وجوب نماز آیات مختص کسانی است که هنگام وقوع حادثه، در آن مکان باشند.

(مسأله ۱۴۹۵) از وقتي كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي كند انسان بايد نماز آيات را بخواند(۱) و بنابراحتياط واجب(۲) بايد(۳) به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.

(۱) فاضل: و بنابرأقوي وقت آن تا زماني است كه همه آن باز نشده باشد...

نوري: و بنابراحتياط واجب بايد از وقتي كه شروع به باز شدن مي كند تأخير نيندازد.

سبحانی: و وقت نماز تا باز شدن کامل باقی است .

مظاهری: و تا وقت باز شدن تمام آن باید نیت ادا کند ولی بعد از باز شدن باید نیت قضا نماید.

(۲) اراكي: بنابراحتياط مستحب...

[عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيت الله بهجت نيست]

(۳) خوئي، تبريزي: بهتراين است كه...

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1504- از وقتي كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي كند، انسان مي تواند نماز آيات را بخواند، وبايد به قدري تأخير نيندازد كه تمام قرص باز شود (صافي: بلكه أحوط آن است كه از قبل از شروع در باز شدن تأخير نيندازد).

سيستاني: مسأله 1474- وقت شروع در نماز آيات براي كسوف و خسوف موقعي است كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي كند و تا زماني كه به حالت طبيعي برنگشته ادامه دارد، (اگر چه بهتر آن است كه به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند) ولي تمام كردن نماز آيات را مي توان تا بعد از بازشدن خورشيد يا ماه تأخير انداخت.

زنجاني: مسأله 1504- وقت اداي نماز آيات در خورشيد يا ماه گرفتگي، از وقتي است كه خورشيد يا ماه شروع به گرفتن مي كند و تا وقتي كه كاملاً باز شود ادامه دارد، لكن بنابراحتياط مستحب به قدري تأخير نيندازد كه شروع به باز شدن كند.

وحید: مسأله 1504- وقت نماز آیات در خسوف و کسوف از زمانی است که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می کند تا زمانی که قرص باز نشده و احتیاط مستحب آن است که به قدری تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند بلکه مستحب است هنگام شروع به گرفتن نماز را بخواند.

مكارم: مسأله 1291- در موقع گرفتن خورشيد يا ماه، وقت نماز آيات از موقعي است كه شروع به گرفتن كرده، و تا زماني كه كاملاً باز نشده ادامه دارد ولي احتياط مستحب آن است كه قبل از شروع به باز شدن نماز را بخواند.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۶- وقت وجوب نماز آیات در خورشید و ماه گرفتگی از زمانی است که خورشید یا ماه شروع به گرفتن می کند و بنابر احتیاط واجب نباید نماز را به قدری تأخیر انداخت که شروع به باز شدن کند.

مسأله (۱۴۹۶) اگر خواندن نماز آيات را به قدري تأخير بيندازد كه آفتاب يا ماه شروع به باز شدن كند، بايد نيت ادا و قضا نكند(۱) ولي اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند بايد نيت قضا نمايد.

اين مسأله دررساله آيات عظام: مكارم، سبحانی و مظاهری نيست

(۱) خوئي، تبريزي: نيت ادا مانعي ندارد...

وحید: ادا است...

سيستاني: نيت ادا مانعي ندارد، ولي بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا مي شود.

بهجت، فاضل، نوري: بنابراحتياط واجب بايد نيت ادا و قضا نكند...

زنجاني: بنابراحتياط مستحبّ نيت ادا و قضا ننمايد، و بعد از باز شدن تمام آن، نماز قضا مي شود.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1505- اگر خواندن نماز آيات را به قدري تأخير بيندازد كه تمام قرص آفتاب يا ماه باز شود و بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند، بايد نيت قضا نمايد و قبل از باز شدن تمام آن، ادا است.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۷- اگر مکلف نماز آیات را به قدری تأخیر بیندازد که خورشید یا ماه شروع به باز شدن کند، باید نماز را به قصد قربت؛ بدون نیّت ادا یا قضا (به قصد ما فی الذمّه به جا آورد؛ ولی اگر نماز را تا باز شدن کامل آن به تأخیر اندازد، باید نماز را به نیّت قضا بخواند.

مسأله (۱۴۹۷) اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه بيشتر از خواندن يك ركعت باشد ولي انسان نماز را بخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد بايد نيت ادا كند(۱) بلكه اگر مدت گرفتن آنها به اندازه خواندن يك ركعت هم باشد(۲) بنابراحتياط واجب بايد نماز آيات را بخواند و اداست.

اين مسأله دررساله آيات عظام: امام خامنه ای، مكارم، سبحانی و مظاهری نيست

(۱) فاضل: [پايان مسأله]

بهجت: تا وقتي به اندازه خواندن يك ركعت به وقت باز شدن مانده باشد، بايد نيت ادا كند. [پايان مسأله]

(۲) اراکی: ياید نماز آیات را بخواند و اداست.

*****

گلپايگاني، صافي: 1506، سیستانی: مسأله 1476- اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز. باشد ، نمازي را كه مي خواند ادا است و همچنين است اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن يك ركعت به باز شدن تمام قرص مانده باشد*، ولي اگر مدت گرفتن ماه يا خورشيد به اندازه خواندن يك ركعت نباشد، بنابر احتياط نيت ادا و قضا نكند و به قصد ما في الذمه نماز را بجا آورد.

. سيستاني: يا كمتر...

* سيستاني: به اندازه خواندن يك ركعت يا كمتر به آخر وقت آن مانده باشد که در این صورت نماز آیات باز هم باید به نیت ادا خوانده شود. [پايان مسأله]

خوئي، تبريزي: مسأله 1507- اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه خواندن يك ركعت نماز يا كمتر باشد، وجوب نماز آيات در اين صورت مبني بر احتياط است و اگر مدت گرفتن آنها بيشتر باشد ولي انسان نماز را نخواند، تا به اندازه خواندن يك ركعت به آخر وقت آن مانده باشد در اين صورت نماز آيات واجب و ادا است.

وحید: مسأله 1505- اگر مدت گرفتن خورشید یا ماه به اندازه خواندن یک رکعت نماز یا کمتر باشد نماز

آیات واجب و اداست و همچنین است اگر مدت گرفتن آنها بیشتر باشد ولی انسان نماز را نخواند تا به اندازه خواندن یک رکعت یا کمتر از آن به آخر وقت آن مانده باشد .

زنجاني: مسأله 1506- اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه به اندازه نماز آيات باشد، بايد نماز آيات را بجا آورد، و تا زماني كه از گرفتن ماه يا خورشيد به مقدار خواندن يك ركعت وقت باقي است، نماز اداست و بعد از آن نماز قضا مي شود، و اگر مدت گرفتن خورشيد يا ماه كمتر از نماز آيات باشد، -هرچند با کمترین مقدار واجب آن- باشد بنابراحتياط نماز آيات را بخواند و نيت ادا و قضا ننمايد، هر چند بعد از باز شدن خوانده شود.

مسأله (۱۴۹۸) موقعي كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتفاق مي افتد ، انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواند و اگر نخواند معصيت كرده1 و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.

1- جوادی آملی: اگر بدون عذر به‌جا نياورد، معصيت كرده...

*****

خوئي : مسأله 1504- موقعي كه زلزله و رعد و برق و مانند اينها اتفاق مي افتد ، انسان بايد فوراً نماز آيات را بخواندبه نحوي كه در نظر مردم تأخير محسوب نشود و اگر تأخير كرد، معصيت كرده و بنابراحتیاط وقت خواندن نیت ادا و قضا نکند.

تبريزي: مسأله 1504- در نماز آيات براي زلزله يا رعد و برق و بادهاي سياه و مانند آنها لازم است مكلف نماز آيات را فوراً بخواند و چنانچه تأخير بيندازد، أحوط آن است كه به قصد ما في الذمه بياورد و قصد ادا و قضا نكند.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۸- هنگامی که زلزله، رعد و برق و مانند آن، (که مدت زمان وقوعش کم است) اتفاق می‌افتد، بنابر احتیاط مکلّف باید فوراً نماز آیات بخواند و اگر تأخیر بیندازد، باید آن را تا آخر عمر بدون قصد ادا و قضا (قصد ما فی الذمّه) به جا آورد.

سيستاني: مسأله ۱۴۷۷- موقعی که رعد و برق و مانند اینها اتفاق می‏افتد، و بخواهد احتیاط کند اگر وقتشان وسعت داشته باشد لازم نیست نماز آیات را فوراً بخواند، و در غیر این صورت مانند زلزله باید فوراً آن را بخواند به نحوی که در نظر مردم تأخیر محسوب نشود، و اگر تأخیر کرد احتیاط مستحب آن است که بعداً بدون نیت ادا و قضا بخواند.

زنجاني: مسأله 1507- موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند این ها اتفاق می افتد مکلف باید فوراً نماز آیات را بخواند. به نحوی که در نظر مردم تأخیر محسوب نشود و اگر بدون عذر تأخیر کرد معصیت کرده و بايد هر چه زودتر بخواند و هر وقت بخواند ادا است.

وحید: مسأله 1506- موقعی که زلزله و رعد وبرق و مانند این ها اتفاق می افتد –چنانچه گذشت- باید نماز آیات را بخواند و باید به اندازه ای که عرفا تأخیر گفته می شود نماز را عقب نیندازد و در صورت تأخیر نماز را بجا آورد و بنابراحتیاط واجب نیت ادا و قضا نکند.

جوادی آملی: مسأله 1573- موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها رخ می دهد انسان باید فوری نماز آیه را اقامه کند و اگر بدون عذر به جا نیاورد، معصیت کرده و تا پایان عمر بر او واجب است و هر وقت به جا آورد صحیح و بجاست.
مکارم: مسأله 1292- هنگامى که زلزله يا صاعقه و مانند آن اتّفاق مى افتد بايد بلافاصله نماز آيات را بخواند و اگر نخواند معصيت کرده و احتياط مستحب آن است که تا آخر عمر هر وقت توانست بخواند.

مسأله اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۹- چنانچه مرکز زلزله نگاری وقوع لرزش های خفیف زمین را در منطقه ای اعلام کند که فقط با دستگاه قابل درک است و افرادی که در آنجا زندگی می کنند اصلاً آنها را احساس نکنند، نماز آیات واجب نمیشود.

(مسأله ۱۴۹۹) اگر بعد از(۱) باز شدن آفتاب يا ماه بفهمد كه تمام آن گرفته بوده، بايد قضاي نماز آيات را بخواند، ولي اگر بفهمد مقداري از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نيست.

(۱) خوئي، سيستاني، وحید: اگر گرفتن آفتاب يا ماه را نداند و بعد از...

*****

زنجاني: مسأله 1508- اگر هنگام گرفتن خورشید یا ماه، گرفتن آن‌ها را نداند و بعد از باز شدن خورشید یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند، ولی اگر بفهمد که مقداری از آن گرفته بوده قضا بر او واجب نیست. و کسی که در موقع گرفتن خورشید یا ماه نماز آیات را عمداً نخوانده باشد، در صورتی که تمام ماه یا خورشید گرفته باشد باید برای قضای نماز آیات غسل کند و نماز بخواند و نماز قضا بدون غسل باطل است.

امام خامنه ای: مسأله ۶۷۰- کسی که هنگام گرفتن ماه یا خورشید اصلاً مطلع نشود و بعد از باز شدن آن بفهمد، درصورتی که گرفتگی کامل بوده، باید قضای نماز آیات را بخواند ولی اگر فقط مقداری از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.

مسائل اختصاصی

امام خامنه ای: مسأله ۶۷۱- کسی که از خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی در وقت آن مطلع شده ولی نماز آیات را (هر چند بر اثر فراموشی) نخوانده، باید قضای آن را بخواند، هر چند تمام آن نگرفته باشد.

مسأله ۶۷۲- اگر از سایر حوادث (به جز خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی) در وقت آن مطلع شود و نماز آیات را هر چند بر اثر فراموشی نخواند، باید نماز آیات را بخواند و اگر در وقت آن مطلع نشده و پس از حادثه فهمیده باشد، احتیاط واجب آن است که آن را بخواند.

(مسأله ۱۵۰۰) اگر عده اي بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان يقين پيدا نكند و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند(۱)، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد بايد نماز آيات را بخواند(۲)، و اگر دو نفر كه عادل بودن آنان معلوم نيست بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند بايد نماز آيات را بخواند(۳) بلكه اگر(۴) معلوم شود كه مقداري از آن گرفته احتياط واجب آن است كه نماز آيات را بخواند.

(۱) بهجت: و يا اين كه دو نفر كه عادل بودن آنها معلوم نيست شهادت بدهند و عادل بودن آنها ثابت نشود و انسان نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود كه عادل بوده اند...

(۲) سبحانی: [پایان مسأله]

گلپايگاني، صافي: بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد، بنابراحتياط مستحب نماز آيات را بخواند و همچنين است اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نيست، بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.

بهجت: بلكه اگر معلوم شود كه مقداري از آن گرفته، احتياط در آن است كه نماز آيات را بخواند.

مكارم: وگرنه واجب نيست.

نوري: ولي اگر مقداري از آن گرفته باشد خواندن نماز آيات بر او واجب نيست و همچنين است اگر دو نفر – كه عادل بودن آنان معلوم نيست – بگويند خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.

(۳) اراكي: ولي اگر معلوم شود كه مقداري از آن گرفته، در هر دو صورت احتياط مستحبّ آن است كه نماز آيات را بخواند.

(۴) فاضل: بلكه اگر در هر دو صورت...

*****

خوئي، تبريزي: 1509، سيستاني: 1479،وحید1508: مسأله- اگر عده اي (خوئي، تبريزي: كه اطمينان به گفتار آنها نباشد) بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است چنانچه انسان از گفته آنان يقين يا اطمينان شخصي پيدا نكند (خوئي: و در آن اشخاص، شخصي كه ثقه باشد، نباشد)* و نماز آيات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد باید نماز آيات را بخواند ولي اگر مقداري از آن گرفته باشد، خواندن نماز آيات بر او واجب نيست. و همچنين است اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نيست. بگويند: خورشيد يا ماه گرفته، بعد معلوم شود كه عادل بوده اند.

*وحید: چنانچه انسان از گفته آنان یقین یا اطمینان پیدا نکند و در آن اشخاص ، شخصی که گفته او شرعا معتبر است نباشد...

. تبریزی: و همچنین است اگر دو نفر که عادل بوده اند بگویند.

.وحید: یا شخصی که ثقه بودن او معلوم نیست بگویند : خورشید یا ماه گرفته و بعد معلوم شود که آن دو عادل بوده اند و یا آن شخص ثقه ای بوده که ظن برخلاف گفته او نبوده است.

زنجاني: مسأله 1509- اگر یک یا چند نفر بگويند كه خورشيد يا ماه گرفته است، و اعتبار گفتار آنان از نظر شرع ثابت نباشد چنانچه نماز آيات نخواند و بعد از راهی که شرعا معتبر است شرعا ثابت شود که گفتار آنها راست بوده، در صورتي كه تمام خورشيد يا ماه گرفته باشد، بايد نماز آيات بخواند، بلكه اگر مقداري از آن هم گرفته باشد، بنابراحتياط خواندن نماز آيات بر او واجب است.

امام خامنه ای: مسأله ۶۶۵- پدیده هایی که موجب نماز آیات میشوند، با یکی از این راه ها ثابت می شوند: ۱. خود انسان متوجه شود. ۲. از هر راهی که موجب علم یا اطمینان شود. ۳. دو مرد عادل خبر دهند.

(مسأله ۱۵۰۱) اگر انسان به گفته(۱) كساني كه از روي قاعده علمي وقت گرفتن خورشيد و ماه را مي دانند ، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بنابراحتياط واجب(۲) بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد و انسان به گفته آنان اطمينان پيدا كند، بنابراحتياط واجب(۳) بايد به حرف آنان عمل نمايد(۴)، مثلاً اگر بگويند آفتاب فلان ساعت شروع به باز شدن مي كند احتياطاً بايد نماز را تا آن وقت تأخير نيندازد(۵).

اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.

(۱) فاضل، جوادی آملی: اگر انسان به گفته منجمين و ...

(۲) و (۳) [عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيات عظام: گلپايگاني، فاضل، صافي و سيستاني و سبحانی نيست]

(۴) خوئي، تبريزي، سيستاني: [پايان مسأله].

(۵) گلپايگاني، صافي، سبحانی: اگر بگويند آفتاب فلان ساعت باز مي شود بايد نماز را تا آن وقت تأخير نيندازد.

فاضل: نبايد نماز را تا آن وقت تأخير بيندازد.

نوري: احتياطاً بايد نماز را از آن وقت تأخير نيندازد.

امام خامنه ای ۶۶۵: رجوع کنید به ذیل مسأله ۱۵۰۰.

*****

مكارم: مسأله 1295- اگر از گفته منجمين و اشخاصي كه از اين امور اطلاع دارند، اطمينان پيدا كند كه خورشيد يا ماه گرفته، بايد نماز آيات را بخواند و نيز اگر بگويند فلان وقت خورشيد يا ماه مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد و به گفته آنها اطمينان پيدا كند، بايد وقت را رعايت كند.

زنجاني: مسأله 1510- انسان از هرراهي اطمينان پيدا كند كه يكي از موجبات نماز آيات به وقوع پيوسته، بايد نماز آيات بخواند، بنابراين اگر انسان از گفته كساني كه از روي قاعده علمي مي گويند فلان وقت خورشيد يا ماه گرفته، يا مي گيرد و فلان مقدار طول مي كشد، اطمينان پيدا كند، بايد به حرف آنها عمل نمايد.

وحید: مسأله 1509- اگر انسان از گفته کسانی که از روی قاعده علمی از گرفتن خورشید یا ماه خبر دهند اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می گیرد و فلان مقدار طول می کشد و انسان از گفته آنان اطمینان پیدا کند باید به اطمینان خودش عمل نماید.

مظاهری: مسأله 1156- گفته اشخاصی که از گرفتن خورشید یا ماه و زلزله و مانند این ها اطلاع دارند حجت است و باید طبق گفته آنها عمل شود گرچه اطمینان هم حاصل نشود.

(مسأله ۱۵۰۲) اگر بفهمد نماز آياتي كه خوانده (۱) باطل بوده، بايد دوباره بخواند و اگر وقت گذشته قضا نمايد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: مكارم، بهجت و مظاهری نيست

(۱) سيستاني: نماز آیاتی که برای خورشید گرفتگی یا ماه گرفتگی خوانده ...

امام خامنه ای: مسأله ۶۸۰-

(مسأله ۱۵۰۳) اگر درو قت نماز يوميّه، نماز آيات هم بر انسان واجب شود، چنانچه براي هر دو نماز وقت دارد، هر كدام را اول بخواند اشكال ندارد، و اگر وقت يكي از آن دو تنگ باشد، بايد اول آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، بايد اول نماز يوميّه را بخواند.

اين مسأله در رساله امام خامنه ای نيست

*****

زنجاني: مسأله 1512- اگر در وقت نماز یومیه، نماز آیات هم بر انسان واجب شود، چنانچه برای هر دو نماز وقت دارد و خواندن هیچ یک از آن‌ها فوریت ندارد، هر کدام را اوّل بخواند، اشکال ندارد و اگر وقت یکی از آن دو تنگ باشد، یا خواندن آن فوریت داشته باشد مانند نماز آیات به جهت زلزله، باید اوّل آن را بخواند و اگر وقت هر دو تنگ باشد، یا از طرفی وقت نماز یومیه تنگ باشد و از طرف دیگر نماز آیات واجب فوری باشد، باید اوّل نماز یومیه را بخواند.

(مسأله ۱۵۰۴) اگر در بين نماز يوميّه بفهمد كه وقت نماز آيات تنگ است۱، چنانچه وقت نماز يوميّه هم تنگ باشد، بايد آن را تمام كند بعد نماز آيات را بخواند۲، و اگر وقت نماز يوميّه تنگ نباشد، بايد آن را بشكند و اول نماز آيات ، بعد نماز يوميّه را بجا آورد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نيست

۱ زنجاني: يا نماز آيات فوري بر عهده اوست...

۲ زنجاني: و الا بايد آن را بشكند ، و اول، نماز آيات، بعد نماز يوميّه را بجا آورد.

(مسأله ۱۵۰۵) اگر در بين نماز آيات بفهمد كه وقت نماز يوميّه تنگ است، بايد نماز آيات را رها كند و مشغول نماز يوميّه شود1 و بعد از آن كه نماز را تمام كرد، پيش از انجام كاري كه نماز را به هم بزند، بقيه نماز ايات را از همانجا كه رها كرده بخواند.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و مظاهری نيست

1- سیستانی: باید نماز آیات را ناقص بگذارد و بدون انجام عملی که نماز را باطل می کند مشغول نماز یومیه شود...

(مسأله ۱۵۰۶) اگر در حال حيض يا نفاس زن، آفتاب يا ماه بگيرد(۱) و تا آخر مدتي كه خورشيد يا ماه باز مي شوند در حال حيض يا نفاس باشد نماز آيات بر او واجب نيست(۲) و قضا هم ندارد.

اين مسأله در رساله آيات عظام: امام خامنه ای و بهجت نيست

(۱) خوئي، تبريزي: يا رعد و برق و مانند اينها اتفاق بيفتد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد.

سيستاني: يا زلزله اتفاق بيفتد، نماز آيات بر او واجب نيست و قضا هم ندارد.

(۲) فاضل: ولي بنابراحتياط واجب پس از پاك شدن قضا نمايد، و همچنين اگر زلزله يا ساير آيات پديد آید، بنابراحتياط واجب پس از پاك شدن نماز آيات را بجا آورد.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1515- نماز ايات برحائض و نفساء در حال حيض يا نفاس واجب نيست ولي بعد از پاك شدن بنابراحتياط لازم بايد (صافي: بنابراحتياط مستحب آن را) بجا آورد و در گرفتن ماه و خورشيد بنابراحتياط نيت ادا و قضا نكند ولي در غير اين دو نيت ادا كند.

زنجاني: مسأله 1515- حائض و نفساء، نمی‌توانند نماز آیات بخوانند و اگر در حال حیض یا نفاس زن، خورشید یا ماه بگیرد، پس اگر هنگام کسوف یا خسوف خبردار شده است، باید قضا نماید همچنین اگر خبردار نشد و کسوف یا خسوف کلی بود، باید نماز آیات را قضا کند والّا قضا واجب نیست. و اگر در حال حیض یا نفاس، زلزله یا رعد و برق و مانند این‌ها اتفاق بیفتد، باید بعد از پاک شدن، نماز آیات را بخواند.

وحید: مسأله 1514- اگر در حال حیض یا نفاس زن، خورشید یا ماه بگیرد نماز آیات بر او واجب نیست و قضا هم ندارد و در غیر موقّت مانند زلزله و رعد وبرق بنابراحتیاط واجب بعد از پاک شدن، نماز را بدون نیت ادا و قضا بجا آورد.

مظاهری: مسأله 1158- اگر در حال حیض و نفاس زن یکی از موجبات نماز آیات پیش آید بعد از پاک شدن از حیض یا نفاس نماز آیات بر او واجب نیست و همچنین اگر مجنون و بیهوش و مانند این ها باشد.