کیفیت امر به معروف و نهی از منکر

سؤال 1069: وظيفه فرزند در برابر پدر و مادر و يا زن در برابر شوهرش، اگر خمس يا زکات اموال را نپردازند، چيست؟ آيا براى آنان تصرّف در مالى که خمس يا زکات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است با توجه به تأکيدات وارد در روايات مبنى بر عدم استفاده از آن، به سبب آلوده کردن روح انسان جايز است؟
پاسخ: بر آنان واجب است که هنگام مشاهده ترک معروف يا انجام حرام توسط پدر و مادر يا شوهر، به امر به معروف و نهى از منکر در صورت تحقق شرايط آن مبادرت کنند، ولى تصرّف در اموال آنان اشکال ندارد، مگر آنکه يقين به وجود خمس يا زکات در خصوص مالى که مصرف مى‏کنند، داشته باشند، که در اين صورت واجب است که از ولىّ امر خمس و زکات نسبت به آن مقدار اجازه بگيرند.

سؤال 1070: روش مناسبى که بهتر است فرزند در برابر پدر و مادرى که بر اثر عدم اعتقاد کامل به تکاليف دينى، به آنها اهميت نمى‏دهند، اتخاذ نمايد، کدام است؟
پاسخ: واجب است که با زبان نرم و مراعات احترام ايشان به عنوان پدر و مادر، آنان را امر به معروف و نهى از منکر کند.

سؤال 1071: برادر من مسائل شرعى و اخلاقى را رعايت نمى‏کند و تاکنون نصيحت در او تأثيرى نداشته است، وظيفه من هنگام مشاهده رفتارهاى او چيست؟
پاسخ: واجب است از اعمال خلاف شرع وى اظهار تنفر کنيد و او را به هر روش برادرانه‏اى که مفيد و مؤثر مى‏دانيد، موعظه کنيد، ولى قطع رحم، جايز نيست.

سؤال 1072: رابطه با اشخاصى که در گذشته مرتکب اعمال حرامى مانند شرب خمر شده‏اند، چگونه بايد باشد؟
پاسخ: معيار وضعيت فعلى اشخاص است، اگر از آنچه انجام داده‏اند، توبه کرده باشند، معاشرت با آنان مانند معاشرت با ساير مؤمنين است. ولى کسى که در حال حاضر هم مرتکب حرام مى‏شود، بايد او را از طريق نهى از منکر از آن کار منع کرد، و اگر از انجام فعل حرام اجتناب نمى‏کند مگر با دورى جستن از او، قطع رابطه و ترک معاشرت با وى از باب نهى از منکر واجب مى‏شود.

سؤال 1073: با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربى که در تضاد با اخلاق اسلامى است، و رواج بعضى از عادتهاى غيراسلامى، مثل به گردن آويختن صليب طلايى توسط بعضى از مردان، و يا استفاده بعضى از زنان از مانتو با رنگ‏هاى زننده، و يا استفاده بعضى از مردان و زنان، از زيورآلات و عينک‏هاى تيره و ساعت هايى که جلب نظر مى‏کند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبيح است، و عده‏اى از آنها حتى بعد از امر به معروف و نهى از منکر هم اصرار بر کار خود دارند، اميدواريم حضرتعالى روشى را که بايد در برابر اين افراد در پيش گرفت، بيان فرماييد.
پاسخ: پوشيدن طلا يا آويختن آن به گردن بر مردان مطلقاً حرام است، و پوشيدن لباسهايى که از نظر دوخت يا رنگ يا غير آن تقليد و ترويج فرهنگ مهاجمِ غير مسلمانان در نظر عرف محسوب مى‏شود، جايز نيست. همچنين استفاده از زيورآلاتى که استعمال آن تقليد از فرهنگ تهاجمى دشمنان اسلام و مسلمين محسوب شود، جايز نيست، و بر ديگران واجب است که در برابر اينگونه مظاهر فرهنگى تقليدى از بيگانگان مبادرت به نهى از منکر زبانى کنند.

سؤال 1074: گاهى مشاهده مى‏کنيم که دانشجوى دانشگاهى و يا کارمندى مرتکب فعل حرام مى‏شود، حتى بعد از تذکرات و راهنمايى‏هاى مکرر هم از کار خود دست برنمى‏دارد، بلکه بر انجام کارهاى زشت که باعث ايجاد جو فاسد در دانشگاه است، اصرار مى‏ورزد، نظر شريف جنابعالى درباره اِعمال بعضى از مجازاتهاى ادارى مؤثر مثل ثبت در پرونده آنها چيست؟
پاسخ: با مراعات نظام داخلى دانشگاه اشکال ندارد، و بر جوانان عزيز لازم است که مسأله امر به معروف و نهى از منکر را جدى گرفته و شرايط و احکام شرعى آن را به دقت بياموزند و اين اصل را عام و فراگير نموده و روش‏هاى اخلاقى و مؤثر را براى تشويق فعل معروف و جلوگيرى از ارتکاب محرمات به کار بگيرند، و از استفاده از آن براى اغراض شخصى بايد خوددارى نمايند و بدانند که اين راه بهترين و مؤثرترين روش براى ترويج کار خير و جلوگيرى از شرّ است. خداوند شما را به آنچه رضاى او در آن است، موفق بدارد.

سؤال 1075: آيا جواب ندادن به سلام کسى که فعل حرام انجام مى‏دهد، براى تنبيه او جايز است؟
پاسخ: جوابِ سلامِ مسلمان شرعاً واجب است، ولى اگر بر خوددارى از جواب سلام به قصد نهى از منکر، عرفاً نهى و منع از منکر صدق کند، جايز است.

سؤال 1076: اگر براى مسئولين به‌طور قطعى ثابت شود که بعضى از کارمندان ادارات در خواندن نماز کوتاهى کرده و يا اصلاً نماز نمى‏خوانند و نصيحت و راهنمايى هم تأثيرى نداشته باشد، در برابر اينگونه افراد چه وظيفه‏اى دارند؟
پاسخ: در عين حال واجب است که از تأثير مداومت بر امر به معروف و نهى از منکر با رعايت شرايط آن غفلت نکنند، در صورت نااميدى از تأثير امر به معروف نسبت به آنان، اگر بر حسب مقررات قانونى محروم ساختن اينگونه افراد از مزاياى شغلى مجاز باشد، بايد در مورد آنان اجرا شود و به آنان تذکر هم داده شود که اين محروميت بر اثر سستى و کوتاهى‏شان در انجام اين فريضه الهى اتخاذ شده است.