احکام وقف

سؤال: اگر شخصى زمينى را براى مسجد، حسينيه و يا امر خير ديگرى وقف كند و تحويل متولى وقف دهد، ولى قبل از آنكه متولى، در آن زمين دخل و تصرفى كند، واقف از وقف پشيمان شود يا فوت كند، آيا در اين صورت وقف محقق شده يا اينكه زمين به مالك آن يا ورثه منتقل مى شود؟

پاسخ: اگر زمين را وقف كند و تحويل متولى وقف دهد، وقف محقق مى شود و زمين از ملك واقف خارج مى گردد و ديگر به مالك يا ورثه او برنمى گردد.

سؤال: شخصى از فرزند خود عصبانى شده و منزل خود را وقف كرده و توليت آن را مادام العمر با خودش قرار داده است مشروط بر اين كه تا زنده است خودش در منزل سكونت داشته باشد و بعد از فوت وى درآمد منزل به مصرف روضه خوانى برسد و فعلا كه مدتى گذشته، پشيمان شده است، آيا مى تواند وقف را بهم بزند؟

پاسخ: در فرض سؤال كه منزل را وقف كرده و خود او متولى است وقف محقق شده و نمى تواند آن را بهم بزند و عصبانيت اگر به حدى نباشد كه از شخص سلب اختيار كند مضرّنيست و نيز استثناء منافع وقف تا مدت معين يا مادام العمر واقف، موجب بطلان وقف نمى شود.

سؤال: آيا شخص مى تواند خانه و مايملك خود را وقف كند منتهى طورى باشد كه تا زنده است خودش از منافع آنها استفاده كند و منافع آنها پس از فوت او براى موقوف عليهم باشد؟ لطفاً طريقه آن را بيان فرماييد؟

پاسخ: بلى ممكن است و فعلاً سه راه براى اين منظور بيان مى شود:

1 ـ مالك مى تواند مال خودش را به كسى صلح كند و با او شرط كند كه تا خودش زنده است از آن استفاده كند و بعد از مرگش آن را وقف كند و همين كه آن شخص اين صلح را با آن شرط قبول كرد بايد به شرط عمل كند و آنچه را به او صلح كرده است بعد از فوت او وقف كند.

2 ـ خانه و ملك را به شخص صلح و يا هبه كند مشروط به اينكه آن شخص آنها را وقف كند به اين صورت كه منافع موقوفه مادامى كه مالك زنده است براى وى باشد، يعنى مالك همچنان تا زنده است از آن استفاده كند و بعد از او منافع براى موقوف عليهم باشد.

3 ـ خانه و ملك خود را به كسى در مدتى كه احتمال حيات مى دهد اجاره دهد مشروط به اينكه حق فسخ داشته باشد و پس از انعقاد اجاره خودش آنجا را وقف كند و توليت آن را مادام الحيات با خودش قرار دهد و بعد از آن كه آنجا را وقف كرد اجاره را فسخ كند كه در اين صورت منافع موقوفه در مدت اجاره مال خود مالك است و چون متولى وقف خودش مى باشد، قبض محقق است و بعد از پايان مدت اجاره منافع مال موقوف عليهم باشد.

لازم به ذكر است كه در فرض اوّل، وقف بعد از فوت مالك اصلى محقق مى شود ولى در فرض دوّم و سوّم، وقف در زمان حيات مالك اصلى تحقق پيدا مى كند.

سؤال: اگر شخصى مغازه اش را وقف كند و اين وقف منجزّ باشد، ولى استثنا مى كند منافع آن را كه تا در قيد حيات است از مغازه استفاده كند يا اينكه در فرض مذكور مدت معيّنى را تعيين كند مثلاً بگويد ده سال استثنا مى كنم، و بعد در اختيار موقوف عليه قرار گيرد، حكم آن چيست؟

و اگر شخص مذكور وقف منجزّ بكند و شخصى را متولى قرار دهد ولى متولى بخاطر رعايت حال واقف همان مغازه را به واقف اجاره مى دهد، ولى به 51 اجاره متعارف در بازار، آيا مانعى ندارد؟

پاسخ: چنين وقفى صحيح است ولى متولى آن نمى تواند اين كار را انجام دهد، بلكه بايد مصلحت وقف و موقوف عليهم را طبق نظر واقف در نظر بگيرد.

سؤال: شخصى زمينى را براى مسجد وقف كرده است، و فرزند واقف در زمان حيات واقف، زمين وقف را با شخص ديگرى معاوضه كرده است و اكنون شخص ثالث (مشترى) زمين را به عنوان خانه مسكونى ساخته و سكونت دارد، آيا اين معاوضه صحيح است؟

پاسخ: اگر معاوضه پسر به اذن پدر بوده و پدر نيز هنوز مورد وقف را تحويل مسجد نداده است آن معاوضه صحيح بوده است و مشترى اكنون وظيفه اى ندارد.

سؤال: شخصى زمينى را طى يك وقفنامه عادى وقف مى كند و پس از گذشت ده سال اقدام به عقد مصالحه كرده و ملك مذكور را صلح مى كند، آيا وقف محقق گرديده است؟ و در صورت صحت وقف، آيا صلح بعد از وقف صحيح است؟

پاسخ: اگر وقف كرده و به تصرف وقف هم داده است، وقف شرعاً محقق شده است و هيچ عمل خلاف وقف، حتى از جانب واقف و متولى شرعى آن جايز نيست. در صورت تحقق وقف صلح بعد از آن باطل است و هيچ اثرى ندارد.

سؤال: ـ بسيارى از اراضى هستند كه به ثبت موقوفه مى باشند، اما در هيچ زمانى به وسيله آب موقوفه كشت و زرع نشده اند و به كلى متولى وقف آنها را احيا نكرده است و موات بوده اند و ديگران آنها را احيا كرده اند. آيا اينگونه اراضى حكم وقف دارند؟

پاسخ: اگر از ابتدا كه وقف شده موات بوده است، اين وقف صحيح نبوده است. لذا كسى كه آن را احياء كرده است، مالك آن مى شود، البته طبق مقررات جمهورى اسلامى ايران، ولى اگر قبلاً محيات بوده و بعد باير شده است احياءكنندگان جديد مالك آن نمى شوند.

سؤال: آيا جنگلها و مراتع ملى را كه جزء انفال است اشخاص مى توانند قبل از تملك قانونى وقف كنند؟ و مراتعى كه قبلاً با اين شرايط وقف گشته اند چه تكليفى دارند؟

پاسخ: لاوقف إلاّ فى ملك. بطور كلى كسانى كه مالك چيزى نباشند، نمى توانند آن را وقف كنند، لذا وقف مراتع و جنگلها صحيح نيست. و اگر قبلاً اين كار شده آن وقف باطل است.

سؤال: ـ آيا سهام شركتهاى تجارى را مى توان وقف كرد؟ و در صورت صحيح بودن وقف، آيا تغيير ارزش سهام و يا ورشكستگى شركت تأثيرى در وقف دارد؟

پاسخ: بلى مى توان سهام شركت را وقف كرد، چون سهام به معناى ماليّت مقدارى از تاسيسات آن شركت است كه منفعت هم دارد و وقف مشاع صحيح است و اشكالى ندارد، و تغيير ارزش سهام تأثيرى در وقف ندارد چون هر چيزى كه وقف شود ممكن است قيمت آن تغيير كند.

و در مورد ورشكستگى شركت، چنانچه سهم مربوطه بطور كلّى بى ارزش شود موضوع وقف از بين مى رود، مثل اين كه موقوفه از بين رفته باشد.

سؤال: شخصى چيزى را وقف كرده و توليت آن را مادام الحيات براى خود و پس از فوت براى اولاد ارشد ذكور نسلاً بعد نسل قرار داده آيا پس از انقراض ذكور، توليت به دختران واقف مى رسد يا به دختران پسران واقف؟ در ضمن دختران پسران واقف نيز داراى فرزند ذكور مى باشند.

پاسخ: تا وقتى فرزند پسر گرچه به واسطه دختر وجود دارد نوبت به دخترها نمى رسد، لذا در فرض سؤال متولى وقف فرزند مذكر و ارشد از نسل واقف است چه از پسر باشد چه از دختر.

سؤال: شخصى چيزى را وقف كرده و توليت آن را مادام الحياة براى خود و پس از مرگ براى ارشد اولاد ذكور قرارداده است. واقف يك پسر داشته كه بعد از فوت واقف متولى وقف شد و پس از فوت او، پسر دختر واقف (كه ذكور ارشد در نسل واقف بوده) متولى وقف شده اينك دختر پسر واقف داراى فرزند ذكور شده و اين پسر پس از سالها ادعا مى كند توليت وقف بايد با من باشد لطفاً حكم شرعى را بيان فرماييد.

پاسخ: در فرض مذكور كه توليت را براى ارشد اولاد ذكور قرار داده است، توليت با پسر دختر واقف است، چون ارشد است نه نوه پسرى واقف. بلى پس از او اگر نوه پسرى (مدعى فعلى) ارشد اولاد ذكور باشد توليت به او منتقل مى شود.

سؤال: محلّى براى حسينيه خريدارى شده و چند سال در آن عزادارى شده و مراسم برگزار شده است اكنون به جهت كوچك بودن، اكثريت خريداران نظرشان اين است كه آن محلّ فروخته شود و مكان بزرگترى خريدارى شود آيا فروش آن جايز است؟

پاسخ: اگر آنجا را وقف حسينيه كرده ايد، فروش آن جايز نيست، هر چند همه خريداران اتفاق نظر داشته باشند ولى اگر از اول به قصد محلّ اجتماع براى دعا و تبليغ و روضه خوانى و عزاداراى خريده ايد و به همان نيت باقى مانده است، مى توانيد آنجا را بفروشيد و جاى ديگرى تهيه كنيد و چنانچه وقف نشده و بنابر فروش شد بايد از ورثه كسانى كه جزء خريداران بوده و مرحوم شده اند كسب اجازه كنيد.

سؤال: آيا هيأت امناء قبرستان مى توانند قطعاتى از قبرستان موقوفه را جهت احداث قبر به بعضى افراد واگذار كرده و پول آن را در مسجدى كه در محوّطه قبرستان است و نياز به تعمير دارد صرف كنند؟

پاسخ: در فرض سؤال كه زمين براى قبرستان وقف شده است فروش آن جايز نيست و چنانچه ميتى براى دفن به آنجا آورده شود و محلّى براى دفن موجود باشد نمى توان آنجا را براى دفن فرد يا افراد خاص كنار گذاشت. گرچه براى كمك به مسجد باشد، البته كمك به مسجد اجر و پاداش مخصوص به خود را دارد.

سؤال: زمينهاى متروكه اى كه قبلاً قبرستان عمومى بوده و اداره اوقاف آن را تصرف كرده و آنها را به صورت اجاره طويل المدت براى ساختن منزل مسكونى به اشخاص مى دهد و يا در بعضى جاها شهردارى محل آنها را برداشته و به فروش مى رساند، اجاره آنها براى ساختن منزل مسكونى و يا خريد آنها از شهردارى و اداره اوقاف جايز است يا خير؟

پاسخ: اداره اوقاف موظف است طبق موازين شرع عمل كند، لذا اجاره دادن او محكوم به صحت است و براى شما اشكالى ندارد، و شهردارى نيز اگر با نظر اداره اوقاف عمل كند، بى اشكال است.

سؤال: ـ قطعه زمينى وقف حمام عمومى بوده و مدّتها بصورت حمام عمومى داير بوده است، ولى چند سالى است كه حمام خراب شده است و بخاطر اينكه در زمان حاضر مردم معمولاً هر كدام در منزل خود حمّام دارند آن حمام خيلى مورد استفاده نبوده است، در اين زمان فردى مى گويد من اين زمين را از سازمان اوقاف خريده ام و پس از مدّتى در اين زمين مسجدى بنا كرده و توليت آن را به عهده مى گيرد. با توجه به مطالب فوق بيان بفرماييد كه:

1 ـ آيا خريد و فروش زمين وقفى جايز است؟ چنانچه موضوع وقف خراب شود چطور؟ و در صورت جواز از چه كس يا سازمانى مى شود خريد؟

2 ـ حكم اين مسجد ساخته شده چگونه است؟ و نمازهايى كه در آنجا خوانده مى شود، صحيح است يا خير؟

3 ـ آيا بايد دوباره در آن زمين حمّام عمومى ساخته شود؟ با توجه به اينكه چندان استفاده اى ندارد و كسى هم بانى ساخت حمام نمى شود و خرج زيادى هم براى مسجد شده است.

ج 1 ـ در بعض موارد فروش وقف ممكن است، كه امر آن منوط به متولى شرعى آن و حاكم شرع است.

2 ـ فعلاً حمل بر صحّت كنيد، لذا اين مسجد صحيح است و احكام آن را دارد و نماز در آن بى اشكال است.

3 ـ خير، لازم نيست.

سؤال: اگر متولى يا موقوفٌ عليه (وقف خاص) اراضى موقوفه را به غير به عنوان مادام العمر واگذار كنند جهت استفاده و بهره بردارى نه بعنوان تملك، آيا صحيح است؟

پاسخ: سؤال مجمل است ولى بطور كلّى متولى يا موقوف عليه شرعاً نمى تواند عين موقوفه را به غير واگذار يا صلح كند، بلى متولى شرعى مى تواند موقوفه را با رعايت مصلحت وقف و موقوف عليهم در مدت معين اجاره دهد نه مادام العمر كه مجهول است.

سؤال: در مواردى كه دستگاههاى دولتى بدون اذن متولى شرعى موقوفات و بدون پرداخت حقوق وقف مبادرت به حفر چاه و ايجاد شبكه لوله گذارى در اراضى و املاك موقوفه مى كنند، آيا ضمانت شرعى پرداخت حقوق وقف متوجه مصرف كنندگان و مشتركين است يا دستگاه مجرى طرح؟ با علم به عدم پرداخت حقوق وقف انجام وضو و غسل با چنين آبى، چه صورت دارد؟

پاسخ: در فرض مذكور اگر چاه در زمين وقف حفر شده، ضمان حقوق وقف متوجه هر دو است، و استفاده از آب چنين چاهى جايز نيست، و صحت وضو و غسل با آن آب مشكل است.

سؤال: بسيارى از مزارع هستند كه با قنوات متعلقه وقف شده اند، سپس در اجراى قانون اصلاحات ارضى و يا احياناً خيانت متوليان موقوفه بصورت ملك درآمده است و پس از خشكيدن قنوات، مالكين جديد كه جانشين موقوفه بوده اند از مسئولين مربوطه درخواست حفر چاه به جاى قنات و دريافت پروانه كرده اند و چاه به جاى قنات حفر شده است حال سؤال اين است كه:

1 ـ اگر چاه جديد در اراضى موقوفه حفر نشده باشد، آيا واقف مالك چاه است؟

2 ـ اگر مالك جديد به دلايلى به متولى موقوفه مراجعه كرده باشد ولى متولى از شراكت در حفر چاه خوددارى كرده باشد، آيا متولى وقف مى تواند ادعاى مالكيت چاه را بكند؟

3 ـ اگر چاه تابع زمين باشد و واقف حق مالكيتى نداشته باشد، در مواردى كه اشخاص بدون اطلاع از اينكه چاه تابع زمين است اقدام به حفر چاه در اراضى موقوفه كرده اند، آيا چاههاى آنها به كلى در ملكيت وقف مى باشد؟

4 ـ تكليف امتياز وقف از قنات چه مى شود؟ در حالى كه زارعينى كه در آن زمان زارع موقوفه بوده اند و در حال حاضر از چاه فعلى مالكيت دارند به استناد سهام و امتياز وقف مالكند تكليف آنها چيست؟

ج 1 ـ خير، در فرض سؤال كسى كه چاه را حفر كرده مالك آن است.

ج 2 ـ خير، نمى تواند.

ج 3 ـ خير، در فرض سؤال هم مالك چاه، حفركننده آن است ولى بايد اجاره مقدار زمينى كه چاه در آن واقع شده به متولى شرعى موقوفه بدهد.

ج 4 ـ امتياز سابق قنات هيچ ربطى به سهام چاه ندارد و زارع موقوفات هيچ حقى به چاه از لحاظ اينكه به جاى قنات حفر شده ندارد.

سؤال: زمينى وقف مسجد شده و در اختيار مؤمنين قرار داده شده است سپس ملاحظه شده، مقدارى جهت راهرو نياز دارد واقف آن مقدار را از زمين ملكى خود كه جنب مسجد است مجدداً وقف كرده و جهت راهرو در اختيار مسجد قرار داده است و مابقى ملك خود را جهت احداث خانه مسكونى به كسى فروخته است. سپس در اثر غفلت زمين مذكور همراه با راهرو گودبردارى شده و در آن خانه مسكونى ايجاد شده است و از طرفى سند رسمى وقف براى مسجد و راهرو مذكور در دفترخانه به ثبت رسيده است، حال با توجه به اين كه تخريب خانه مذكور موجب خسارت است و مالك خانه حاضر است قيمت راهرو مذكور را بپردازد، آيا اجازه مى فرماييد قيمت راهرو مذكور گرفته شده و صرف مسجد گردد؟ و يا زمين ديگرى براى راهرو خريدارى كرد؟

پاسخ: ظاهر اين است كه وقفيت، در مورد سؤال محقق شده است، لذا با وضع فعلى مى توانيد راهرو مذكور را اجاره دهيد و در عوض با مال الاجاره آن زمينى در جاى ديگر اجاره كنيد و به راهرو اختصاص دهيد.

سؤال: براى استفاده بهتر از زمين موقوفه نياز به تفكيك و احداث خيابان مى باشد، خيابان احداثى طبق قانون جارى بايد در ملك عموم قرار گيرد و سند موقوفه نسبت به آن تصحيح شود و مقدار خيابان برحسب نياز و ضوابط طرح جامع شهردارى معين مى گردد.

چنانچه پس از مدتى بوسيله تصرف يكى از مستأجران مقدارى از زمين خيابان تحت ساختمان مستأجر قرار گيرد و شهردارى براى رعايت غبطه مستأجر (در عدم تخريب ساختمان مذكور) ابقاى ساختمان را روى آن قسمت از خيابان اجازه داده است، آيا آن قسمت به وقفيت برمى گردد، يا اينكه در زمان تفكيك به ملك عموم درآمده و بر آن حال باقى مانده است؟

پاسخ: در فرض مذكور قسمتى كه به عنوان خيابان جدا مى شود، از وقف بودن خارج نشده است بلكه براى استفاده بهتر از وقف به اين صورت تفكيك شده است. لذا قسمتى كه توسط مستأجر ساخته شده است كماكان وقف است و از وقف بودن خارج نمى شود.

سؤال: براى احداث جادّه به ديوار صحن امامزاده اى برخورد مى كنيم كه لازمه تعريض جاده بطور يكنواخت به گونه اى كه مصونيت وسائل نقليه بخطر نيفتد اين است كه ديوار امامزاده را خراب كرده و قسمتى از صحن امامزاده را در جاده قرار دهيم، آيا چنين كارى صحيح است؟

پاسخ: در فرض سؤال چنانچه احداث جادّه انحرافى، مصونيت عابرين را به خطر مى اندازد، تخريب ديوار و تعريض جاده به مقدار رفع محذور مانع شرعى ندارد.

سؤال: با توجه به اينكه محلّ برگزارى نماز جمعه در اين شهر كوچك است و گنجايش نمازگزاران را ندارد، مسؤولين امر تشخيص داده اند كه بهترين محلّ براى مصلّى قبرستان متروكه اين شهر است كه لازم است مسطح شده و وضوخانه و ساير تاسيسات لازم در آن احداث گردد، آيا اين عمل صحيح است؟

پاسخ: اقامه نماز جمعه در آن محل اشكال ندارد، ولى اگر وقفيت آن براى دفن اموات محرز باشد، ساختن وضوخانه و تصرفات ديگر جايز نيست، ولى اگر وقفيت محرز نباشد و ساختمان و تصرفات ديگر مستلزم نبش قبر محرم (بطورى كه در عروة الوثقى، مكروهات دفن، مسأله 6 بيان شده است) و هتك اموات نباشد اشكال شرعى ندارد. ضمناً پوشاندن روى سنگ قبور نوعى تصرف در ملك غير تلقى مى شود. لذا اگر آنها را بدون اينكه با خاك بپوشانند هم سطح مصلى قرار دهند بى اشكال است.

سؤال: با توجه به نياز محلّ به مدرسه، آيا مى توانيم قبرستان متروكه محل را كه بيش از سى سال است كسى در آن دفن نشده به مدرسه تبديل كنيم؟

پاسخ: اگر زمين مذكور وقف قبرستان باشد، يا ساختن مدرسه در آن موجب نبش قبر شود، جايز نيست.

سؤال: مزرعه اى در سنوات خيلى گذشته وقف گرديده است و مقدارى از سهام وقف به ثبت رسيده كه البته مشاع هم هست و بقيه سهام نيز به ثبت نرسيده است و مزرعه فوق هم قبل از افتتاح اداره ثبت در شهرستان، بصورت مفروزالرعيه اى تقسيم گرديده و سهام موقوفه در مزرعه مشخص است. آيا در اين حال وظيفه اداره است كه بصورت مشارع عمل كند؟ و اگر قرار است به اين شكل عمل شود، تكليف افرادى كه زمين ملكى از همان پلاك خريدارى كرده اند چيست؟ يا اقدام به تصرف اراضى مفروزالرعيه اى كه البته هم اكنون در تصرف افراد مختلفى هست از طريق دادگاه كنند؟

پاسخ: اگر قسمتى از زمين وقف شده است و بعد تقسيم شده و اين تقسيم نيز مورد قبول متولى شرعى واقع شده و به نفع موقوفه نيز بوده به همين نحو صحيح است، و لازم نيست اقدامى در جهت آن انجام شود.

سؤال: مدرسه اى حدود 40 سال پيش توسّط مرد خيّرى بنا و به عنوان دبستان وقف گرديده و پس از پيروزى انقلاب اسلامى، متولّى منصوص نامبرده، كليه حقوق مدرسه را (اعمّ از ساختمانى، آموزشى و غيره) به آموزش و پرورش واگذار كرده. اكنون با توجّه به ساخته شدن مدرسه اى در مجاورت آن كه دخترهاى اين دبستان را در خود جاى داده و رفع نياز كرده، و نبود دبيرستان دخترانه در محلّ، آموزش و پرورش احساس ضرورت كرده تا محلّ دبستان مزبور را به دبيرستان تبديل كند، آيا اين عمل صحيح است؟

پاسخ: الوقوف على حسب ما يوقفها اهلها، اگر نظر واقف اين بوده كه از موقوفه فقط استفاده دبستانى شود بايد حتى المقدور از آن استفاده دبستانى شود، مگر اينكه امكان استفاده دبستانى از آن نباشد كه در اين صورت تبديل به دبيرستان مانعى ندارد، و اما اگر نظر واقف خصوص دبستان نبوده بلكه نظرش استفاده تحصيلى بوده است و متولى منصوص نيز اختيار واگذارى داشته است، تبديل مانعى ندارد.

سؤال: ـ حوضى براى وضو گرفتن وقف شده است اكنون كه از لوله كشى استفاده مى شود حوض مذكور بدون استفاده مانده است، آيا مى توان حوض موقوفه را جزء مدرسه يا حسينيه كرد؟

پاسخ: اگر آنجا را وقف براى مدرسه يا حسينيه كرده كه هر نحو لازم شد از آن استفاده كنند، مانعى ندارد. اما اگر نظر واقف اين بود كه آنجا مخصوص وضو گرفتن باشد لاغير، تبديل و اضافه كردن آن به مدرسه يا حسينيه جايز نيست و سعى كنيد همانجا را لوله كشى كنيد و وضوخانه باشد.

سؤال: در يكى از محلات قديمى حمامى وجود داشته كه فعلاً از بين رفته است و مردم هم به جهت اينكه همه در خانه حمام دارند، نياز به حمام ندارند، ضمناً اين حمام مخروبه در كنار مسجد واقع شده است، آيا اجازه مى فرماييد در بازسازى مسجد اين حمام مخروبه را ضميمه مسجد نماييم؟

پاسخ: اگر وقف بودن آن محرز و يقينى نيست، مى توانند با اجازه و رضايت اهالى محل آنجا را به مسجد ملحق كنند يا بفروشند و پول آن را در جهتى كه استفاده عمومى دارد و مردم محلى راضى هستند، مصرف كنند . و اگر وقف بودن آن، جهت حمام يقينى است چنانچه اميد باشد در آينده بازسازى شود، فعلاً تبديل و فروش جايز نيست، ولى اگر اميد بازسازى نيست متولى شرعى آن، و اگر متولّى ندارد با اجازه حاكم شرع يا نماينده او بفروشند و پول آن را صرف حمام عمومى ديگر كنند.

سؤال: در ساليان گذشته به همت اهالى محل در اراضى گورستان عمومى شهر سالنى با متعلقات آن از قبيل آبدارخانه و انبارى ساخته شده و واقفى ندارد و با ساخته شدن سالن اجتماعات جديد، سالن قديمى ديگر مورداستفاده اى ندارد، آيا جايز است از انبارى متروكه سالن قديمى پس از بازسازى و تعمير به عنوان غسالخانه مؤمنين استفاده شود؟

پاسخ: چنانچه سالن قبلى به عنوان سالن و استفاده از آن وقف نشده باشد تبديل آن به غسّالخانه مانعى ندارد، مخصوصاً چنانچه غسالخانه مورد نياز باشد.

سؤال: ـ مزرعه اى است كه در حدود صد سال قبل طى يك وقفنامه عادى وقف گرديده است. بعداً در سال 1312 متولى وقف موقوفه درخواست ثبت ملك را كرده است و در درخواست خود حدودى را اظهار كرده است و پس از چند سال شخص ديگر اقدام به ثبت مرزعه اى بر روى قسمتى از حدود اظهارى متولى موقوفه كرده و سند ملك را به نام خود دريافت مى دارد، استدعا دارد بفرماييد با توجه به صورت قضيه، آيا مزرعه فوق حكم وقف را دارد، يا ملكيت ثانويه درست است؟ يعنى بطور خلاصه وقف مقدمتاً مالك بوده اما مراحل ثبتى ناقص انجام شده ولى فرد دوم اقدامات ثبتى موخر برموقوفه داشته ولى كامل ثبت داده و سند مالكيت گرفته است، تكليف شرعى را بيان بفرماييد.

پاسخ: نقص موارد ثبتى موجب تغيير موقوفه نمى شود، لذا اگر تصرف فرد مزبور روى ملك موقوفه بود هر چند فكر مى كرد وقف نيست، فعلاً آنجا حكم وقف را دارد و شخصى كه به اشتباه سند گرفته حق تصرف در آن را ندارد.

سؤال: كل مزرعه اى به صورت شش دانگ در سنوات قديم وقف گرديده است در هنگام ثبت ملك تعدادى از پلاكهاى مزرعه به صورت مجهول بوده و به نام وقف ثبت نگرديده است و در اجراى قانون اصلاحات ارضى به زارعين منتقل گرديده است و اينك در اجراى قانون ابطال اسناد رقبات كه اسناد زارعين باطل گرديده است حاضر به واگذارى اراضى به دليل مجهول بودن پلاك نمى باشند، سؤال اين است: با توجه به اينكه كل مزرعه موقوفه بوده اراضى فوق حكم وقف را دارند يا خير؟

پاسخ: به طور كلى هر جا كه يقين داريد وقف شده است حكم وقف را دارد. اگر چه از لحاظ سند اشتباه شده باشد، و مجهول بودن از لحاظ ثبت ضررى به وقف نمى زند.

سؤال: آيا شهردارى از زمينهايى كه در اختيار دارد مى تواند براى مسجد وقف كند؟

پاسخ: بلى، همانگونه كه شخص مى تواند وقف كند، شهردارى و يا هيأت امناء مى توانند زمينى كه در اختيار دارند وقف كنند.