مسأله ۷۰۲- اگر مختصری از پیشانی و پشت دستها را هم مسح نکند تیمّم باطل است چه عمداً مسح نکند، یا مسأله را نداند، یا فراموش کرده باشد۱ ولی دقت زیاد هم لازم نیست و همین قدر که بگویند تمام پیشانی و پشت دست مسح شده کافی است۲.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- مکارم: تمام پيشانى و پشت دستها را بايد مسح کند و اگر مختصرى از آن را مسح نکند تيمّم باطل است، خواه عمداً باشد يا از روى فراموشى...
۲- زنجانی: همین قدر که بگویند پیشانی و پشت دست مسح شده کافی است.
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۳. اگر قسمتی از پیشانی یا پشت دست را حتی اندکی از آن را مسح نکند تیمم باطل است، چه عمداً یا از روی جهل به مسأله یا فراموشی باشد، البته دقت زیاد هم لازم نیست و همین اندازه که بگویند همه‌ی پیشانی و پشت دستها مسح شده کافی است.
مسأله ۷۰۳- برای آن که یقین کند تمام پشت دست را مسح کرده باید مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
*****
سیستانی: مسأله ۶۹۲- اگر یقین نکند که تمام پشت دست را مسح کرده، باید برای اینکه یقین کند، مقداری بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۳. برای این که یقین کند که تمام پشت دست را مسح کرده باید اندکی بالاتر از مچ را هم مسح کند، ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
مکارم: مسأله ۶۵۱- برای این که یقین کند تمام پیشانی و پشت دستها را مسح کرده، باید کمی از اطراف آن را نیز مسح کند، ولی مسح میان انگشتان لازم نیست.
زنجانی: مسأله ۵۹۹- مسح بین انگشتان لازم نیست.
مظاهری: مسأله ۵۸۷- برای آنکه یقین کند تمام پیشانی و تمام پشت دست را مسح کرده باید مقداری از دو طرف پیشانی و مقداری از بالای پشت دست را هم مسح نماید ولی مسح بین انگشتان لازم نیست.
مسأله ۷۰۴- پیشانی و پشت دستها را باید۱ از بالا به پایین مسح نماید و کارهای آن را باید پشت سر هم بجا آورد واگر بین آنها به قدری فاصله دهد که نگویند تیمّم می کند۲ باطل است.
۱- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی: بنابراحتیاط...
فاضل، مکارم، صافی: بنابراحتیاط واجب...
۲- زنجانی: نگویند یک کار انجام داده است...
مکارم: واگر میان آنها به قدری فاصله دهد که صورت تیمّم از بین برود باطل است.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. پیشانی و پشت دست ها را باید از بالا به پایین مسح کند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. کارهای تیمم را باید پشت سر هم به جا آورد و اگر بین آنها به قدری فاصله دهد که نگویند تیمم می‌کند، باطل است.
مسأله اختصاصی
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. تیمم را باید به ترتیبی که (در بحث کیفیت تیمم) گفته شد انجام دهد و اگر خلاف آن عمل کند باطل است.
مسأله ۷۰۵- در موقع نیّت باید معین کند۱ که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو و اگر بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید۲ و چنانچه اشتباهاً به جای بدل از وضو، بدل از غسل یا به جای بدل از غسل، بدل از وضو نیّت کند، یا مثلاً در تیمّم بدل از غسل جنابت، نیّت تیمّم بدل از غسل مسّ میّت نماید، تیمّم او باطل است۳.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- سبحانی: در موقع نیّت اگر یک تیمّم بر او واجب باشد تنها نیّت تیمّم کافی است. واگر تیمّم های متعدد بر او واجب باشد باید معین کند...
۲- خوئی، تبریزی: و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند تیمّمش صحیح است.
وحید: و تعیین به نحو اجمال هم –مثل اینکه نیّت کند این تیمّم بدل از آن چیزی است که بر او واجب شده یا دوم- کفایت می کند. و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند تیمّمش صحیح است.
فاضل: اگر بر او هم تیمّم بدل از غسل واجب باشد هم تیمّم بدل از وضو، در موقع نیّت باید معین کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، و نیز اگر چند تیمّم بدل از غسل باشد باید آن غسل را معین نماید...
۳- اراکی: مگر آن که در تطبیق آن اشتباه کرده باشد.
فاضل: اگر اشتباه او اشتباه در تشخیص نباشد تیمّم او باطل است و اگر بر او یک تیمّم واجب باشد قصد امر فعلی را بنماید کافی است.
سبحانی: بنابراحتیاط، دوباره تیمّم کند.
*****
سیستانی: مسأله ۶۹۴- در نیّت لازم نیست معیّن کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، ولی در مواردی که باید دو تیمّم انجام دهد لازم است به طوری هر یک از آنها را معیّن کند. و چنانچه یک تیمّم بر او واجب باشد و قصد نماید که وظیفه فعلی خود را انجام دهد، اگر چه در تشخیص اشتباه کند، تیمّمش صحیح است.
مکارم: مسأله ۶۵۲- لازم نیست در موقع نیّت معین کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو؛همین اندازه که قصد اطاعت امر الهی را دارد کافی است، حتی اگر یکی را به جای دیگری نیّت کند امّا قصد او اطاعت امر واقعی الهی باشد، صحیح است.
زنجانی: مسأله ۶۰۱- چنانچه بر انسان دو گونه تیمّم لازم باشد؛ مثلاً به جهت نداشتن آب باید به جای غسل تیمّم کند و نیز به جهت نذری که داشته باید بجای وضو تیمّم نماید، باید در موقع نیّت معین کند که تیمّم بدل از غسل را انجام می دهد یا بدل از وضو؛ ولی اگر یک تیمّم بر او واجب است لازم نیست نوع آن را تعیین کند.
مظاهری: مسأله ۵۷۹- در موقع نیّت لازم نیست معیّن کند که تیمّم او بدل از غسل است یا بدل از وضو، یا بدل از چه غسلی است.
مسأله ۷۰۶- در تیمّم باید۱ پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشد۲ و اگر۳ کف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد۴، باید با همان کف دست نجس تیمّم کند۵.
۱- صافی: بنابراحتیاط...
۲- مکارم: بنابراحتیاط واجب باید اعضای تیمّم و کف دستها پاک باشد...
۳- فاضل: ولی اگر...
۴- گلپایگانی: احتیاط واجب(صافی: احتیاط مستحب) آن است که دو تیمّم کند: یکی با کف دست و یکی با پشت دست یعنی پشت دست را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستها بکشد.
۵- فاضل: ولی اگر نجاست کف دست مسری باشد در این صورت باید با پشت دست یا ذراع تیمّم نماید.
بهجت: و احتیاط واجب در این است که اگر روی دست نجس نیست، هم با کف دست و هم با روی دست تیمّم نماید.
سبحانی: و احتیاط مستحب آن است علاوه بر این ، پشت دست ها را به چیزی که تیمّم بر آن صحیح است بزند و بر دست ها و پیشانی بکشد.
مظاهری: باید با همان وضع تیمّم کند .
*****
خوئی، تبریزی مسأله ۷۱۴، وحید مسأله ۷۱۳، زنجانی مسأله ۶۰۲- در تیمّم بنابراحتیاط استحبابی باید(خوئی، زنجانی: پیشانی و) کف دستها و پشت دستها در صورت تمکن پاک باشد.
سیستانی: مسأله 695- در تیمّم لازم نیست پیشانی و کف دستها و پشت دستها پاک باشد، بنابراین اگر اعضای تیمم متنجّس امّا خشک باشند، تیمم صحیح است هرچند بهتر است اعضای تیمم به طور کلی پاک باشند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. اعضای تیمم (پیشانی و پشت دست ها) لازم نیست پاک باشند، گرچه موافق احتیاط است.
مسأله ۷۰۷- انسان باید برای تیمّم۱ انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانی یا پشت دستها یا در کف دستها مانعی باشد، مثلاً چیزی به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید۲.
۱- سیستانی: انسان باید هنگام مسح کشیدن بر دستها...
۲- مظاهری: و اگر نتواند باید با همان وضع تیمّم کند.
*****
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۴. در اعضای تیمم بایستی مانعی نباشد، بنابراین برای تیمم باید انگشتر و مانند آن را از دست بیرون آورد، و اگر به پیشانی یا دیگر اعضای تیمم چیزی چسبیده یا چیزی آن را پوشانیده است قبلاً باید آن را بر طرف کند.
مسأله ۷۰۸- اگر پیشانی یا پشت دستها۱ زخم است و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نمی تواند باز کند۲، باید دست را روی آن بکشد و نیز اگر کف دست زخم باشد و پارچه یا چیز دیگری را که بر آن بسته نتواند باز کند، باید۳ دست را با همان پارچه به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و پیشانی و پشت دستها بکشد۴.
۱- مکارم: پشت دستها یا کف دستها...
۲- مکارم: یا ضرر دارد، باید با همان حال تیمّم کند[پایان مسأله]
۳- وحید: بنابراحتیاط واجب...
۴- بهجت: و اگر کف دست به سبب شکستگی یا عارضه دیگری بطوری در میان گچ باشد که قابل برداشتن نیست، برای تیمّم از دیگران کمک بگیرد.
سیستانی: ولی اگر قسمتی از آن باز باشد زدن آن مقدار و مسح با آن کافی است.
وحید: و به پشت دست ها هم تیمّم کند.
سبحانی: و برای احتیاط، پشت دست ها را به چیزی که تیمّم بر آن صحیح است بزند و تیمّم کند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۳. کسی که وظیفه‌اش تیمم است اگر محلی که باید بر روی آن مسح کند یا دستش که باید با آن مسح کند، به واسطه‌ی زخم و امثال آن بسته باشد، به همان ترتیب تیمم می‌کند یعنی محل زخم‌بندی شده را به جای پوست بدن قرار می‌دهد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. اگر به خاطر زخم و امثال آن، اعضای تیمم را بسته است، در صورتی که باز کردن آن ضرر داشته یا دشوار باشد، باید با دست بسته یا بر روی عضو بسته، مسح کند.
مسأله ۷۰۹- اگر پیشانی و پشت دستها۱ مو داشته باشد اشکال ندارد ولی اگر موی سر روی پیشانی آمده باشد۲، باید آن را عقب بزند.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- سیستانی: به مقدار متعارف...
۲- بهجت: و بیش از حد معمول باشد...
*****
مکارم: مسأله ۶۵۴- اگر موی پیش سر روی پیشانی افتاده آن را باید کنار زند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. مویی که بر روی دست یا پیشانی روییده است مانع تیمم نیست، ولی اگر موی سر روی پیشانی ریخته باشد باید آن را عقب بزند.
مسأله ۷۱۰- اگر احتمال دهد که در پیشانی و کف دستها یا پشت دستها مانعی هست، (چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد۱) باید جستجو نماید، تا یقین یا اطمینان۲ پیدا کند که مانعی نیست۳.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله اراکی نیست.]
۲- مظاهری: تا اطمینان...
۳- وحید: بلکه اگر ثقه ای هم خبر دهد به عدم آن ، کفایت می کند در صورتی که ظن بر خلاف گفته او نباشد.
*****
مکارم: مسأله ۶۵۴- اگر احتمال قابل توجهی می دهد که مانعی در کار باشد باید جستجو نماید.
مسأله ۷۱۱- اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمّم کند، باید نائب بگیرد۱. و کسی که نائب می شود، باید او را با دست خود او تیمّم دهد۲ و اگر ممکن نباشد۳ باید نائب، دست خود را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد۴.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- وحید: اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند تیمّم کند، باید نائب بگیرد -حتی به گذاشتن دست بر خاک- ، باید کمک بگیرد، و اگر با کمک هم نمی تواند تیمّم کند باید نائب بگیرد...
۲- اراکی: باید دست او را بر چیزی که تیمّم صحیح است بزند و بر پیشانی و دستهایش بکشد و اگر زدن ممکن نباشد، دست او را بر چیزی که تیمّم صحیح است بگذارد و او را تیمّم دهد...
۳- مکارم: کسی که خودش توانایی بر تیمم ندارد باید نائب بگیرد، یعنی کسی دستهای او را بر زمین بزند و اگر ممکن نیست بر زمین بگذارد و بعد با دست خودش او را تیمّم دهد، اگر این هم ممکن نباشد...
۴- وحید: و باید خود او نیّت تیمّم کند، و بنابراحتیاط واجب نائب هم نیّت کند.
*****
سیستانی: مسأله ۷۰۰- اگر وظیفه او تیمّم است و نمی تواند به تنهایی تیمّم کند باید از دیگری کمک بگیرد تا دستهای او را بر چیزی که تیمّم با آن صحیح است بزند و سپس آنها را بر پیشانی و دستهای او بگذارد تا خود او در صورت امکان کف دو دست را بر پیشانی و بر پشت دستها بکشد، و اگر این ممکن نبود باید نائب، او را با دست خود او تیمّم دهد، و اگر ممکن نباشد باید نائب دست خود را به چیزی که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد، و در این دو صورت، بنابراحتیاط لازم باید هر دو نیّت تیمّم را نمایند ولی در صورت اول، نیّت خود مکلف کافی است.
جوادی آملی: مسأله ۷۴۹- اگر وظيفهٔ كسی تيمّم است و نمیتواند تيمّم كند، بايد او را تيمّم داد؛ يعنی او را با دست خود او تيمّم داد و اگر تيمّم دادن ممكن نباشد، بايد نايب بگيرد و آن نايب، دست خود را به چيزی كه تيمّم به آن صحيح است، بزند و به پيشانی و پشت دستهای او بكشد و در اين صورت، نايب هم به احتياط لازم نيّت كند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۵. کارهای تیمم را باید خودش در حال اختیار انجام دهد و از دیگری کمک نگیرد و اگر به خاطر بیماری یا فلج بودن و غیره نمیتواند تیمم کند باید نایب بگیرد، و نایب باید او را با دست خود او تیمم دهد، و اگر این هم ممکن نباشد باید نایب، دست خود را بر زمین بزند و به پیشانی و پشت دستهای او بکشد.
مسأله ۷۱۲- اگر بعد از آن که وارد تیمّم شد شک کند۱ که قسمت پیش از آن را فراموش کرده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او صحیح است و نیز اگر بعد از بجا آوردن هر جزء شک کند که درست بجا آورده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او صحیح است.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.
۱- جوادی آملی: اگر در اثنای تيمّم، پس از ورود به جزء بعدی، شک كند
*****
گلپایگانی، خوئی، صافی، تبریزی مسأله: ۷۲۰، وحید مسأله ۷۱۹، سیستانی مسأله ۷۰۱، زنجانی مسأله: ۶۰۸- اگر در بین تیمّم شک کند که قسمتی از آن را فراموش کرده یا نه. چنانچه از محل آن گذشته به شکّ خود اعتنا نکند و اگر نگذشته باید آن قسمت را (صافی: با آنچه بعد از آن است) بجا آورد.
.گلپایگانی: باید آن قسمت را با آنچه بعد از آن است بجا آورد.
. زنجانی: چنانچه از محل آن نگذشته، باید آن قسمت را بجا آورد، بلکه بنابراحتیاط اگر از محل آن هم گذشته، باید برگردد و آن قسمت را بجا آورد.
مکارم: مسأله 657 - بعد از فراغت از تیمّم اگر شک کند که درست انجام داده، یا نه اعتنا نکند و اگر در اثناء، شک کند احتیاط واجب آن است که برگردد و قسمت مشکوک را دوباره انجام دهد.
مسأله ۷۱۳- اگر بعد از مسح دست چپ۱ شک کند که درست تیمّم کرده یا نه۲، تیمّم او صحیح است۳.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- سبحانی: در حالی که عرفاً از محل تیمّم گذشته باشد یا مشغول کار دیگری شده باشد...
جوادی آملی: اگر پس از مسحِ دست چپ، يعنی بعد از فراغ از عمل...
۲- خوئی، تبریزی، وحید: در صورتی که احتمال بدهد که حال عمل ملتفت بوده...
زنجانی: در صورتی که مسأله را می دانسته و احتمال می دهد که در حال عمل متوجه بوده...
۳- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: و چنانچه شک او در مسح دست چپ باشد لازم است او را مسح کند مگر آن که (سیستانی: عرفاً از تیمّم فارغ شده باشد مثل این که) در عملی که مشروط به طهارت است داخل شده و یا موالات فوت شده باشد.(وحید: و اگر شک در صحت مسح دست چپ باشد، تیمّمم او صحیح است).
زنجانی: و چنانچه شک او در مسح دست چپ باشد لازم است آن را مسح کند مگر آن که در عملی وارد شده که شرط آن طهارت است، یا موالات فوت شده باشد.
مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 712.
مسأله ۷۱۴- کسی که وظیفه اش تیمّم است۱ بنابراحتیاط واجب نباید۲ پیش از وقت نماز برای نماز تیمّم کند۳، ولی اگر برای کار واجب دیگر یا مستحبّی تیمّم کند و تا وقت نماز عذر او باقی باشد۴، می تواند با همان تیمّم نماز بخواند۵.
۱- جوادی آملی: كسی كه وظيفه‌اش تيمّم است و احتمال دهد كه عذر او برطرف میشود،..
۲- خوئی، گلپایگانی، صافی، وحید: نمی تواند...
تبریزی: بنابراحتیاط نمی تواند...
اراکی، مکارم، مظاهری: کسی که وظیفه اش تیمّم است نباید...
۳- سیستانی: کسی که وظیفه اش تیمّم است چنانچه از برطرف شدن عذرش در تمام وقت نماز مأیوس باشد و یا احتمال دهد اگر تیمّم را به تأخیر بیندازد، نتواند در وقت تیمّم کند، می تواند قبل از وقت نماز تیمّم کند...
۴- سبحانی: و از پیدا کردن آب مأیوس باشد...
۵- وحید: در صورتی که از زوال عذر تا آخر وقت مأیوس باشد، می تواند با همان تیمّم نماز بخواند و در غیر این صورت محل اشکال است.
*****
زنجانی: مسأله 610- کسی که وظیفه اش تیمّم است چنانچه پیش از وقت نماز برای کار واجب یا مستحبّ دیگر تیمّم کند، می تواند با همان تیمّم نماز بخواند؛ ولی بنابراحتیاط مستحبّ برای خود نماز پیش از وقت تیمّم نکند.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. کسی که وظیفه‌اش تیمم است، بنا بر احتیاط واجب نمیتواند پیش از وقت نماز، برای نماز تیمم کند، ولی اگر برای کارهای واجب یا مستحبی قبل از وقت نماز تیمم کرده باشد و تا وقت نماز عذر او باقی بماند، میتواند با همان تیمم نماز بخواند.
مسأله ۷۱۵- کسی که وظیفه اش تیمّم است، اگر بداند۱ تا آخر وقت عذر او باقی می ماند۲، در وسعت وقت می تواند با تیمّم نماز بخواند۳، ولی اگر بداند۴ که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید۵ صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند۶، یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
۱- فاضل: اگر بداند یا احتمال بدهد...
زنجانی : اگر اطمینان داشته باشد...
۲- سیستانی: یا از برطرف شدن آن مأیوس باشد...
۳- زنجانی: ولی اگر تصادفاً عذرش قبل از گذشتن وقت برطرف شد، باید نماز را با وضو یا غسل اعاده کند...
بهجت: و همچنین اگر امید برطرف شدن عذر در آخر وقت را دارد أظهر جواز مبادرت به نماز با تیمّم است، اگر چه تأخیر افضل و احوط است.[پایان مسأله]
مظاهری: و اگر امید دارد که عذر او برطرف شود یا بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود نمی تواند در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند.
سبحانی: اگر بداند یا احتمال عقلایی دهد که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند.
۴- زنجانی: اگر اطمینان دارد...
۵- گلپایگانی،صا فی: احتیاط لازم آن است...
۶- گلپایگانی: و اگر امید دارد که عذرش برطرف می شود واجب نیست صبر کند بلکه می تواند در وسعت وقت با تیمّم نماز بخواند، اگر چه دراین صورت هم احتیاط خوب است.
خوئی، تبریزی، صافی، نوری: ونیز اگر امید دارد که عذرش برطرف شود احتیاط واجب (صافی: احتیاط لازم) آن است که صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
زنجانی: و نیز اگر امید دارد که عذرش برطرف شود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند یا در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد البته می تواند در اول وقت رجاءً با تیمّم نماز بخواند که اگر عذرش برطرف نشد نمازش صحیح است.
سیستانی: بلکه اگر از برطرف شدن آن تا آخر وقت مأیوس نباشد نمی تواند تا وقتی که مأیوس نشده تیمّم کند و نماز را بخواند مگر آنکه احتمال دهد که اگر زودتر با تیمّم نماز نخواند، نتواند تا آخر وقت- حتّی با تیمّم – نماز بخواند.
*****
وحید: مسأله 722- کسی که وظیفه اش تیمّم است، اگر مأیوس باشد از زوال عذر تا آخر وقت، در وسعت وقت می تواند با تیمّم نماز بخواند، ولی اگر مأیوس نباشد باید صبر کند، اگر عذر برطرف شد با وضو یا غسل نماز بخواند، وگرنه در تنگی وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
مکارم: مسأله 659 - کسی که وظیفه اش تیمّم است، اگر یقین داشته باشد یا احتمال دهد که تا آخر وقت عذرش باقی می ماند، می تواند در اول وقت با تیمّم نماز بخواند، ولی اگر یقین داشته باشد که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود بنابراحتیاط واجب باید صبر کند.
جوادی آملی: مسأله 753- كسی كه وظيفه‌اش تيمّم است، اگر بداند يا اطمينان داشته باشد تا پايان وقت، عذر او باقی است، در وسعت وقت میتواند با تيمّم نمازبگزارد؛ ولی چنانچه بداند يا مطمئن باشد كه تا آخر وقت عذر او برطرف میشود، بايد صبر كند و با وضو يا غسل نماز بگزارد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. کسی که می‌داند عذر او تا آخر وقت بر طرف میشود نمیتواند در اول وقت با تیمم نماز بخواند، بلکه باید صبر کند و پس از برطرف شدن عذر، با وضو یا غسل، نماز به جا آورد.
مسأله ۷۱۶- کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند۱، می تواند نمازهای قضای خود را با تیمّم بخواند۲ هرچند احتمال بدهد که به زودی عذر او برطرف می شود۳ ولی در صورت علم به زوال عذر تا پیش از ضیق شدن وقت باید منتظر بماند.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- خوئی، تبریزی: اگر یقین کند یا احتمال بدهد که عذرش برطرف نمی شود...
گلپایگانی، صافی: اگر احتمال ندهد که عذرش به زودی برطرف شود...
سیستانی: اگر مأیوس از برطرف شدنش باشد...
۲- خوئی، تبریزی: ولی اگر بعداً عذرش برطرف شد باید دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد.
گلپایگانی، صافی: ولی اگر احتمال دهد به زودی عذر او برطرف می شود خواندن نماز قضا برای او اشکال دارد.
سیستانی: ولی اگر بعداً عذرش برطرف شد احتیاط واجب آن است که دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد، و اگر مأیوس از برطرف شدن عذرش نباشد بنابراحتیاط لازم نمی تواند برای نمازهای قضا تیمّم کند.
مکارم: ولی هرگاه یقین دارد عذر او به زودی برطرف می شود باید صبر کند؛ همچنین بنابراحتیاط واجب اگر امید برطرف شدن عذر را به زودی دارد، تأخیر اندازد.
زنجانی: نمی تواند نمازهای قضای خود را با تیمّم بخواند؛ مگر آن که احتمال عقلایی بدهد که با تأخیر نتواند تا آخر عمر با وضو یا غسل نماز قضا را بجا آورد. و مس نوشته قرآن و بودن در مسجد الحرام و مسجد پیامبر صلِّي الله عليه و آله و سلّم و نیز ورود یا ماندن در سایر مساجد، هرچند در حال عبور نباشد، با تیمّم ظاهراً جایز است، و احتیاط مستحبّ در ترک است.
۳- بهجت، نوری، مظاهری: [پایان مسأله].
فاضل: ولی در صورت علم به زوال عذر، بنابراحتیاط واجب باید منتظر بماند؛ بلی، اگر گمان به فوت نماز قضا پیدا شود لازم است با تیمّم آن را بجا آورد.
*****
وحید: مسأله 723- کسی که نمی تواند وضو بگیرد، یا غسل کند، اگر یقین یا اطمینان دارد که عذرش برطرف می شود ، نمی تواند نمازهای قضای خود را با تیمم بخواند، وگرنه می تواند ؛ ولی اگر بعد عذرش برطرف شد باید دوباره آنها را با وضو یا غسل بجا آورد.
جوادی آملی: مسأله 754- كسی كه توان وضو گرفتن يا غسل كردن ندارد، نمیتواند نمازهای قضای خود را با تيمّم اقامه كند؛ ولی در صورت علم به استمرار عذر میتواند نماز قضا را با تيمّم به‌جا آورد.
مسأله ۷۱۷- کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند، جایز است نمازهای مستحبی را که مثل نافله های شبانه روز وقت معین دارد با تیمّم بخواند۱، حتی در اول وقت۲ به شرط آن که علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.
۱- گلپایگانی: هر چند احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود.
خوئی، تبریزی: ولی اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود أحوط آن است که آنها را در اوّل وقتشان بجا نیاورد.
سیستانی: ولی اگر مأیوس نباشد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف می شود احتیاط لازم آن است که آنها را در اول وقتشان بجا نیاورد. و امّا نمازهای مستحبی که وقت معیّن ندارد، مطلقاً می تواند با تیمّم بخواند.
صافی: ولی اگر احتمال دهد که تا آخر وقت آنها عذر او برطرف مي شود احتياط اين است كه آنها را درآخر وقت بجا آورد.
زنجاني: ولي اگر احتمال دهد كه تا آخر وقت آنها عذر او برطرف شود، نبايد آنها را زودتر بخواند ، مگر آنها را رجاءً انجام دهد و تا آخر وقت عذرش هم برطرف نشود.
مکارم: جایز است نمازهای مستحبی را با تیمّم بخواند، حتی اگر مثلاً برای انجام نماز شب وقت تنگ است می تواند تیمّم کند.[پایان مسأله]
۲- بهجت، نوری، مظاهری: [پایان مسأله].
*****
وحید: مسأله ۷۲۴- کسی که نمی تواند وضو بگیرد یا غسل کند، نافله هایی را که وقت معین دارد در صورتی که مأیوس باشد از زوال عذر تا آخر وقت، می تواند با تیمّم بخواند، واگر مأیوس نباشد ، احتیاط و اجب آن است که آنها را در آخر وقتشان بجا آورد.
مسأله ۷۱۸- کسی که احتیاطاً باید غسل جبیره ای و تیمّم نماید مثلاً جراحتی در پشت اوست، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر زند مثلاً بول کند، برای نمازهای بعد، باید وضو بگیرد۱.
این مسأله در رساله آیات عظام: فاضل، مکارم و بهجت و مظاهری نیست.
۱- گلپایگانی، صافی: اگر بعد از غسل و تیمّم حدث اصغری از او سر بزند مثلاً بول کند، برای نمازهای بعد تا عذرش باقی است تیمّم بدل از غسل واجب نیست و وضو کافی است.
تبریزی: برای نمازهای بعد بدل از غسل احتیاطاً تیمّم کند و وضو هم بگیرد.
سبحانی: و بهتر است تیمّم نیز نماید.
*****
خوئی: مسأله ۷۲۶- کسی که احتیاطاً غسل جبیره ای و تیمّم نماید، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند، مثلا بول کند برای نمازهای بعد، بدل از غسل احتیاطاً تیمّم کند و وضو هم بگیرد و چنانچه حدث پیش از نماز باشد برای آن نماز نیز وضو گرفته و تیمّم نماید.
سیستانی: مسأله ۷۰۷- کسی که احتیاطاً غسل جبیره‌ای کند و تیمم نماید، اگر بعد از غسل و تیمم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند مثلاً ادرار کند، برای نمازهای بعد باید وضو بگیرد، و چنانچه حدث پیش از نماز باشد، برای آن نماز نیز باید وضو بگیرد.
زنجانی: مسأله ۶۱۴- کسی که احتیاطاً هم غسل جبیره ای و هم تیمّم نموده اگر بعد از تیمّم حدث اصغری از او سر بزند مثلاً بول کند باید برای نماز و مانند آن وضو بگیرد و بنابراحتیاط مستحب تیمّم هم بنماید.
وحید: مسأله ۷۲۵- کسی که وظیفه اش –بنابراحتیاط واجب- جمع بین غسل جبیره ای و تیمّم است، اگر بعد از غسل وتیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدث اصغری از او سر بزند ، مثل آنکه بول کند، برای نمازهای بعد بدل از غسل- احتیاطا- تیمّم کند و وضو هم بگیرد و چنانچه حدث پیش از نماز باشد، برای ان نماز نیز وضو گرفته و تیمّم نماید.
مسأله ۷۱۹- اگر بواسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمّم کند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمّم او باطل می شود.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگری تیمم کند، بعد از بر طرف شدن عذر، تیمم باطل میشود.
مسأله اختصاصی
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. کسی که تیمم بدل از غسل کرده، اگر حدث اصغر از او سر بزند، مثلاً بول کند، تا زمانی که عذر شرعی مجوّز تیمم بر طرف نشده است بنا بر احتیاط واجب باید برای اعمال مشروط به طهارت، بار دیگر تیمم بدل از غسل نماید و وضو هم بگیرد و اگر معذور از وضو باشد باید تیمم دیگری بدل از آن نماید.
مسأله ۷۲۰- چیزهایی که وضو را باطل می کند {در مسأله ۷۲۰ گذشت.}، تیمّم بدل از وضو را هم باطل می کند۱ و چیزهایی که غسل را باطل می نماید ، تیمّم بدل از غسل را هم باطل می نماید.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- مظاهری: [پایان مسأله]
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۶. چیزهایی که وضو را باطل می‌کند تیمم بدل از وضو را هم باطل می‌کند و چیزهایی که غسل را باطل می‌کند تیمم بدل از غسل را هم باطل می‌سازد.
مسأله ۷۲۱- کسی که نمی تواند غسل کند، اگر چند غسل بر او واجب باشد۱ احتیاط واجب آن است که بدل هر یک از آنها یک تیمّم نماید۲.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- جوادی آملی: يک تيمّم بدل از همهٔ آنها كافی است.
۲- اراکی، مکارم، مظاهری: می تواند به نیّت همه آنها یک تیمّم بنماید.
خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، نوری: جایز است یک تیمّم بدل از آنها بنماید، و احتیاط مستحب آن است که بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.
گلپایگانی، صافی: می تواند به قصد بدل از همه یک تیمّم کند، و بهتر آن است كه بدل از هر غسلي يك تيمم بنمايد. ولي اگر بدل ازغسل جنابت تيمم كرد، دیگر بدل از سایر اغسال تیمّم نکند مگر رجاءً.
وحید: در صورتی که یکی از آنها غسل جنابت باشد، یک تیمّم بدل از غسل جنابت برای همه کفایت می کند و اگر غیر از غسل جنابت باشد، باید بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.
سبحانی: یک تیمّم بدل از همه کافی است، و احتیاط مستحبّ آن است که بدل هر یک از انها یک تیمّم بنماید.
مسأله ۷۲۲- کسی که نمی تواند غسل کند، اگر بخواهد عملی را که برای آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمّم نماید و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملی را که برای آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.
این مسأله در رساله آیات عظام: مکارم، بهجت و مظاهری نیست.
*****
زنجانی: مسأله ۶۱۸- اگر به جهت عذری در اول وقت با تیمّم نماز خواند و قبل از گذشتن وقت ، عذرش برطرف شد، لازم است وضو یا غسل را انجام داده و نماز را دوباره بخواند؛ هرچند اطمینان داشته که عذرش تا آخر وقت باقی است، مگر در برخی صورتهایی که در مسأله [658 و 659] گذشت. و اگر احتمال می داده عذرش برطرف می شود و رجاءً در اول وقت با قصد قربت با تیمّم نماز خواند و عذرش تا آخر وقت باقی بود، نماز خوانده شده صحیح می باشد.
مسأله ۷۲۳- اگر بدل از غسل جنابت تیمّم کند، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد۱، ولی اگر بدل از غسل های دیگر تیمّم کند، باید وضو بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، باید تیمّم دیگری هم بدل از وضو بنماید۲.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- گلپایگانی، صافی: نباید برای نماز وضو بگیرد...
مکارم: لازم نیست وضو بگیرد یا تیمّم دیگری بدل از وضو کند، خواه غسل جنابت باشد یا غسلهای دیگر، ولی احتیاط مستحبّ آن است که در غسلهای دیگر وضو بگیرد یا اگر نمی تواند، تیمّم دیگری بدل از وضو کند.
زنجانی: بلکه اگر بدل از غسل های دیگر هم، چه واجب، چه مستحب در صورتی که استحبابش ثابت شده باشد، تیمّم کند کفایت از وضو می کند، مگر در تیمّم بدل از غسل استحاضه که لازم است وضوهم بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، تیمّم دیگری هم بدل از وضو بنماید؛ و احتیاط مستحب آن است که در غیر غسل جنابت وضو هم بگیرد و اگر نتواند تیمّم دیگری هم بدل از وضو بکند.
سیستانی: و همچنین اگر بدل از غسلهای دیگر - غیر از غسل استحاضه متوسط - باشد، اگرچه در این صورت احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد و اگر نتواند وضو بگیرد، تیمّم دیگري هم بدل از وضو بنماید.
۲- نوری: اگر بدل از غسل های دیگر تیمّم کند نیز لازم نیست وضو بگیرد، مگر اینکه تیمّم او بدل از غسل استحاضۀ متوسطه باشد که در این صورت باید یک تیمّم دیگر، بدل از وضو بجا بیاورد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۷. اگر به واسطه ی نداشتن آب یا عذر دیگری غیر از تنگی وقت، تیمّم بدل از غسل کند، همه ی آثار شرعی غسل، بر آن تیمّم نیز مترتب و جاری میشود، بنابراین با تیمّم بدل از غسل جنابت، داخل مسجد شدن و خواندن نماز و مس نوشتهی قرآن کریم و بقیهی اعمالی که انجام آنها مشروط به طهارت از جنابت است، اشکال ندارد.
*****
مظاهری: مسأله ۶۰۵- اگر بدل از غسل جنابت یا غسل های دیگر تیمّم کند، لازم نیست وضو بگیرد یا تیمّم دیگری بدل از وضو کند.
مسأله اختصاصی
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۷. اگر تیمّم بدل از غسل جنابت انجام داده باشد، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد. اما در تیمّم بدل از غسلهای دیگر (مثل غسل مس میت) باید برای نماز وضو بگیرد یا در صورت وجود عذر، تیمّم دیگری بدل از وضو انجام دهد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۷. اگر به دلیل تنگی وقت، تیمّم بدل از وضو یا غسل کند، با خروج از وقت، تیمّم باطل میشود و برای نماز بعدی باید وضو و غسل انجام دهد.
امام خامنه ای رساله آموزشی ص ۱۲۷. اگر تیمّم بدل از غسل جنابت انجام داده باشد، لازم نیست برای نماز وضو بگیرد. اما در تیمّم بدل از غسلهای دیگر (مثل غسل مس میت) باید برای نماز وضو بگیرد یا در صورت وجود عذر، تیمّم دیگری بدل از وضو انجام دهد.
مسأله ۷۲۴- اگر بدل از غسل۱ تیمّم کند و بعد کاری که وضو را باطل می کند برای او پیش آید۲، چنانچه برای نمازهای بعد نتواند غسل کند باید وضو بگیرد۳ و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.
این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست.
۱- خوئی، تبریزی، وحید: اگر بدل از غسل جنابت...
۲- زنجانی: باید وضو بگیرد و احتیاط مستحب آن است که تیمّم بدل از غسل هم بنماید، و اگر نمی تواند وضو بگیرد تیمّم بدل از وضو می نماید و بنابراحتیاط مستحب در غیر غسل جنابت، تیمّم دیگری بدل از غسل نماید.
مکارم: برای نمازهای بعد فقط باید وضو بگیرد و اگر نمی تواند وضو بگیرد بجای آن تیمّم کند.
۳- گلپایگانی: و بنابراحتیاط مستحبّ (صافی: و بنابراحتیاط واجب) بدل از غسل تیمّم نماید و اگر نمی تواند وضو بگیرد دو تیمّم کند یکی بدل از غسل و دیگری بدل از وضو؛ ولی اگرتیمّم او بدل از غسل جنابت بوده، چنانچه یک تیمّم نماید به قصد این که آنچه تکلیف او است انجام داده باشد کافی است.
سیستانی: و احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم نیز بکند و اگر نمی تواند وضو بگیرد، باید بدل از آن تیمّم کند.
خوئی، تبریزی: باید بدل از غسل تیمّم نماید (خوئي: و احتیاط مستحبّ آن است که وضو هم بگیرد).
وحید: باید بدل از غسل تیمّم کند و احتیاط مستحب آن است که وضو نیز بگیرد. و هم چنین است حکم تیمّم بدل از غسل حدث اکبر غیر از جنابت –مانند حیض و نفاس و مس میّت- به جز اینکه وضو هم باید بگیرد.
مسأله ۷۲۵- کسی که وظیفه اش آن است که بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند، همین دو تیمّم کفایت می کند و تیمّم دیگری لازم نیست.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت، مکارم، سیستانی، مظاهری و سبحانی نیست.
*****
گلپایگانی، خوئی، تبریزی، صافی: مسأله ۷۳۳- کسی که باید برای انجام عملی مثلاً برای خواندن نماز، بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند. اگر در تیمّم اول، نیّت بدل از وضو یا نیّت بدل از غسل نماید و تیمّم دوم را به قصد این که وظیفه خود را انجام داده باشد بجا آورد*کفایت می کند.
. گلپایگانی ، صافی: احتیاط مستحبّ آن است که تیمّم سومی هم به قصد این که بتواند آن عمل را انجام دهد بنماید ولی...
*گلپایگانی، صافی: تیمّم سوم لازم نیست.
وحید: مسأله ۷۳۲- کسی که باید برای انجام عملی ،مثل خواندن نماز، بدل از وضو و بدل از غسل تیمّم کند، تیمّم سومی به این قصد که بتواند آن عمل را انجام بدهد لازم نیست. ولی اگر در تیمّم اول نیّت بدل از وضو یا نیّت بدل از غسل نماید و تیمّم دوم را به قصد ما فی الذمه انجام بدهد ، مطابق با احتیاط است.
مسأله ۷۲۶- کسی که وظیفه اش تیمّم است اگر برای کاری تیمّم کند تا تیمّم و عذر او باقی است کارهایی را که باید با وضو یا غسل انجام داد، می تواند بجا آورد۱ ولی اگر با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمّم کرده فقط کاری را که برای آن تیمّم نموده می تواند انجام دهد۲ و در مورد تیمّم به خاطر تنگی وقت به احتیاط واجب سایر غایات را انجام ندهد.
۱- خوئی، گلپایگانی، فاضل، صافی، بهجت، تبریزی، سیستانی، وحید، سبحانی، مظاهری: ولی اگر عذرش تنگی وقت بوده، یا با داشتن آب برای نماز میت یا خوابیدن تیمّم کرده، فقط کاری را که برای آن تیمّم نموده می تواند انجام دهد.
مکارم: حتی اگر تیمّم را به خاطر تنگی وقت نماز گرفته باشد دست گذاردن روی خط قران و مانند آن برای او جایز است[پایان مسأله]
زنجانی: حتی اگر عذرش تنگی وقت باشد.[پایان مسأله]
۲- نوری: و همچنین است بنابراحتیاط واجب اگر عذرش تنگی وقت بوده.
امام خامنه ای رجوع کنید به ذیل مسأله ۷۲۳ مساله آموزشی ص ۱۲۷.
مسأله ۷۲۷- در چند مورد مستحبّ است۱ نمازهایی را که انسان با تیمّم خوانده دوباره بخواند:
اول: آن که از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
دوم: آن که می دانسته یا گمان داشته که آب۲ پیدا نمی کند و عمدا خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
سوم: آن که تا آخر وقت، عمداً در جستجوی آب نرود و با تیمّم نماز بخواند۳ و بعد بفهمد که اگر جستجو می کرد، آب پیدا می شد.
چهارم: آن که عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمّم نماز خوانده است.
پنجم: آن که می دانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمی شود و آبی را که داشته ریخته است۴.
این مسأله در رساله آیات عظام: بهجت و سبحانی نیست.
۱- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: بهتر است...
۲- سیستانی: تا آخر وقت...
۳- سیستانی: و در تنگی وقت با تیمم نماز بخواند...
۴- وحید، سیستانی: و با تیمّم نماز خوانده است.
گلپایگانی: [و] ششم: آن که از ترس مزاحمت جمعیت و نرسیدن به نماز جماعت، نماز جمعه را با تیمّم خوانده است.
*****
مکارم: مسأله ۶۶۸- نمازهایی را که با تیمّم خوانده اعاده و قضا ندارد، ولی در چند مورد احتیاط مستحبّ آن است که نمازهای خود را اعاده کند:
اول: در جایی که آب نداشته یا مانع از استعمال آب داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
دوم: در جایی که عمدا به جستجوی آب نرود و در تنگی وقت با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد اگر جستجو می کرد آب پیدا می شد.
سوم: آنکه می دانسته یا گمان داشته که دسترسی به آب ندارد و آبی را که داشته ریخته و تلف کرده است.
زنجانی: مسأله ۶۲۳- در مواردی که انسان می توانسته است نماز خود را با وضو یا غسل بخواند ولی به اختیار خود کاری کرده است که ناچار شده با تیمّم نماز بخواند، بهتر است نماز خود را دوباره با وضو یا غسل بخواند؛ مانند موارد زیر:
اول: از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
دوم: می دانسته یا احتمال می داده که آب پیدا نمی کند و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
سوم: عمداً در جستجوی آب نرود و در آخر وقت با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد یا احتمال دهد که اگر جستجو می کرد آب پیدا می شد.
چهارم: آب در اختیار داشته و عمداً نماز را تأخیر بیندازد تا آب از دست برود و در آخر وقت با تیمّم نماز بخواند.
پنجم: می دانسته یا احتمال می داده که آب پیدا نمی شود و آبی را که داشته ریخته است.
مظاهری: مسأله ۶۰۸- اگر انسان عمدا کاری انجام دهد که مجبور شود برای نماز تیمّم کند، نظیر اینکه عمدا نماز را تأخیر بیندازد تا وقت تنگ شود، یا استعمال آب برایش ضرر داشته، یا می دانسته آب پیدا نمی کند و خود را جنب کرده، مستحبّ است نمازهایی را که با تیمّم خوانده دوباره بخواند.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
