۲ـ صاحب عادت وقتيّه-اقسام زنان حائض

مسأله 487- زنهایی که عادت وقتیه دارند1 سه دسته اند2:

اول: زنی که دو ماه پشت سر هم «در وقت معيّن» خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاک شود ولی شماره روزهای آن در هر دو ماه یک اندازه نباشد، مثلاً دو ماه پشت سر هم روز اول ماه خون ببیند ولی ماه اول روز هفتم و ماه دوم روز هشتم3 از خون پاک شود، که این زن باید روز اول ماه را عادت حیض خود قرار دهد.

دوم: زنی که از خون پاک نمی شود ولی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون او نشانه های حیض را دارد - یعنی غلیظ و سیاه و گرم است و با فشار و سوزش بیرون می آید - و بقیّه خونهای او نشانه استحاضه را دارد و شماره روزهایی که خون او نشانه حیض دارد، در هر دو ماه یک اندازه نیست مثلاً در ماه اول، از اول ماه تا هفتم و در ماه دوم از اول ماه تا هشتم، خون او نشانه های حیض و بقیّه نشانه استحاضه را داشته باشد، که این زن هم باید روز اول ماه را روز اول عادت حیض قرار دهد4.

سوم: زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن، سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود و دو مرتبه خون ببیند و تمام روزهایی که خون دیده با روزهایی که در وسط پاک بوده از ده روز بیشتر نشود ولی ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اول باشد، مثلاً در ماه اول هشت روز و در ماه دوم نه روز باشد5 که این زن هم باید روز اول ماه را روز اول عادت حیض خود قرار دهد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت و مظاهری نیست.

1- سیستانی: و اول عادت آنها معیّن باشد...

سبحانی: یعنی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون ببینند...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید: دو دسته اند...

3- فاضل: روز ششم...

4- [مورد دوم در رساله آیات عظام: خوئی، تبریزی، سیستانی و وحید نیست]

5- سیستانی: ولی در هر دو ماه از اول ماه خون دیده باشد...

*****

مکارم: مسأله 466 - زنانی که فقط «عادت وقتیه» دارند یعنی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن خون حیض ببینند سپس پاک شوند ولی شماره روزهای آن یک اندازه نباشد، باید تمام آن را حیض قرار دهند بشرط آنکه از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد.

زنی که از خون پاک نمی شود ولی دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن، خون او نشانه های حیض را دارد، اما شماره روزهای خونی که نشانه حیض را دارد یک اندازه نیست، چنین زنی نیز باید تمام آنچه را نشانه حیض دارد حیض قرار دهد.

زنی که دو ماه پشت سر هم در وقت معیّن سه روز یا بیشتر خون حیض ببیند و بعد پاک شود، دومرتبه سه روز یا بیشتر خون ببیند و مجموع روزهایی که خون دیده یا در بین آن پاک بوده، از ده روز بیشتر نشود (ولی ماه دوم کمتر یا بیشتر از ماه اول باشد) چنین زنی نیز باید تمام آنچه را دیده حیض قرار دهد، ولی در روزهای وسط که پاک است حکم طاهر را دارد.

زنجانی: مسأله 493- زنانی که عادت وقتیه دارند سه دسته اند:

اوّل: زنی که دو ماه پشت سر هم از وقت معیّن خون حیض ببیند و بعد از چند روز پاک شود، ولی شمارۀ روزهای آن در هر دو ماه به یک اندازه نباشد؛ مثلاً دو ماه پشت سر هم از روز اول ماه خون ببیند، ولی ماه اول روز ششم و ماه دوم روز هفتم ازخون پاک شود؛ که این زن باید روز اول ماه را وقت عادت خود قرار دهد.

دوم: زنی که از خون پاک نمی شود ولی دو ماه پشت سر هم از وقت معیّن خون او حداقل سه روز قرمز تیره یا سیاه رنگ است و بقیّه خونهای او قرمز روشن یا زرد رنگ است و شماره روزهایی که خون او قرمز تیره یا سیاه است در هر دو ماه به یک اندازه نباشد؛ مثلاً در ماه اول از اول ماه تا هفتم و در ماه دوم از اول ماه تا ششم، خون او به رنگ حیض و بقیّه به رنگ استحاضه می باشد، که این زن هم باید روز اول ماه را وقت عادت خود قرار دهد.

سوم: زنی که دو ماه پشت سر هم از وقت معیّنی (مثلاً اول ماه) خون حیض ببیند و مدتی کمتر از ده روز پاک شود و دوباره خون ببیند و مجموع خونهایی که دیده – بدون محاسبه زمانی که در وسط پاک بوده- در دو ماه به یک اندازه نباشد و در هر دو ماه، خون شرایط حیض را داشته باشد (یعنی از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد و سه روز اول آن در یک دهه واقع باشد) که این زن هم آن وقت معیّن (مثلا اول ماه) را وقت عادت خود قرار می دهد. همچنین اگر در یکی از دو ماه از زمان معیّنی (مثلا اول ماه) چند روز متصل خون حیض ببیند و در ماه دیگر از همان وقت چند روز خون ببیند، سپس کمتر از ده روز پاک شود و دوباره خون ببیند و مجموع هر دو خون شرایط حیض را داشته و مقدارش با ماه اول یکسان نباشد؛ که در این صورت نیز باید آن زمان معیّن (مثلاً اول ماه) را وقت عادت خود قرار دهد.

مسأله 488- زنی که عادت وقتیه دارد، اگر در وقت عادت خود یا دو سه روز پیش از عادت یا دو سه روز بعد از عادت خون ببیند به طوری که بگویند حیض را جلو یا عقب انداخته1، اگر چه آن خون نشانه های حیض را نداشته باشد، باید به احکامی که برای زنهای حائض گفته شد رفتار نماید و اگر بعد بفهمد حيض نبوده، مثل آنکه پیش از سه روز پاک شود، باید عبادتهایی را که بجا نیاورده قضا نماید.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- صافی: زنی که عادت وقتیه دارد، اگر در وقت عادت خود دو روز پیش از عادت خون ببیند...

فاضل: زنی که عادت وقتیه دارد، اگر در وقت عادت خود یا دو سه روز پیش از عادت خون ببیند بطوری که بگویند حیض را جلو انداخته...

مکارم: باید به حکم زنهای حائض عمل کند خواه آن خون نشانه های حیض را داشته باشد یا نه.

وحید: زنی که عادت وقتیه دارد اگر در وقت عادت خود یا جلوتر – به مقداری که عرفاً بگویند عادتش جلو افتاده- یا عقب تر از اول عادت- به مقداری که عرفاً بگویند عادتش را عقب انداخته – خون ببیند...

*****

خوئی، تبریزی: مسأله 494- زنی که عادت وقتیه دارد و شماره روزهای او به یک اندازه نیست چنانچه خونی ببیند که مقداری از آن نشانه های حیض داشته و مقداری نداشته باشد، در صورتی که خون نشانه دار از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد لازم است آن را حیض و خونی که نشانه های حیض ندارد استحاضه قرار دهد، ولی چنانچه در وقت عادتش خون ببیند داشتن نشانه های حیض در حیض بودن آن، معتبر نیست، پس خونی که در وقت عادتش دیده چنانچه ممکن است حیض باشد لازم است حیض قرار دهد؛ مثلاً در وقت عادت خود سه روز خون دید اگر چه نشانه حیض را نداشته باشد حیض است. و همچنین است اگر در عادت خود مثلاً یک روز و پیش از عادت به دو روز خون ببیند یا اینکه در عادت خود مثلاً یک روز و پس از آن (خوئی: با نشانه های حیض) دو روز خون ببیند در این دو صورت نیز لازم است آن سه روز را حیض قرار دهد. پس اگر خون نشانه دار قبل از ده روز از اول خون دیدن قطع شد تمام آن خون حیض است و اگر بعداً نیز خون دید چنانچه آن خون دارای نشانه های حیض و فاصله بین آن و آخر خون اول ده روز یا بیشتر باشد آن خون نیز حیض است و إلا استحاضه است.

سیستانی: مسأله 478- زنی که عادت وقتیه دارد اگر در وقت عادت خود یا دو سه روز پیش از عادت خون ببیند باید به احکامی که برای زنهای حائض گفته شد عمل نماید و تفصیل این مطلب در مسأله [480] گذشت و اما در غیر این دو صورت – مثل اینکه آن قدر زودتر از عادتش خون ببیند که نگویند عادتش جلو افتاده بلکه بگویند در غیر وقت خود خون دیده و یا آنکه بعد از گذشت ایّام عادتش خون بببیند- چنانچه آن خون دارای نشانه های حیض باشد به احکامی که برای زنهای حائض ذکر شد عمل نماید و همچنین اگر دارای نشانه های حیض نباشد ولی بداند که آن خون سه روز ادامه پیدا می کند و اگر نداند كه سه روز ادامه پیدا می کند یا نه، احتیاط واجب آن است که هم کارهایی که بر مستحاضه واجب است انجام دهد و هم کارهایی که بر حائض حرام است ترک نماید.

زنجانی: مسأله 494- زنی که عادت وقتیه دارد اگر در وقت عادت خود یا یکی دو روز قبل از عادت (با نشانه حیض یا بدون نشانه حیض) یا چند روز قبل با نشانه حیض خون ببیند، باید به احکام حائض رفتار نماید. و اگر بعد بفهمد حیض نبوده، مثل آن که از سه روز کمتر باشد، باید عبادتهای واجبی را که بجا نیاورده، قضا کند، و چنانچه خونی در وقت عادت خود یا یکی دو روز قبل و خون دیگری در غیر وقت عادت ببیند، و هر یک به تنهایی بتواند حیض باشد ولی نتواند هر دو خون را حیض قرار دهد، خونی را که در وقت عادت یا یکی دو روز قبل است حیض قرار می دهد، هر چند به نشانه حیض نباشد. و خونی را که در غیر وقت عادت می بیند استحاضه قرار می دهد، هر چند به نشانه حیض باشد؛ مگر آنکه عادت وی به سبب نشانه حیض مشخص شده باشد (صورت دوم مسأله قبل)، که در این صورت خون نشانه دار حیض و خون بی نشانه، استحاضه است.

مسأله 489- زنی که عادت وقتیه دارد، اگر بیشتر از ده روز خون ببیند1 و نتواند حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد، باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد، چه پدری باشند چه مادری، زنده باشند یا مرده2. ولی در صورتی می تواند عادت آنان را حیض خود قرار دهد که شماره روزهای حيض همه آنان یک اندازه باشد و اگر شماره روزهای حیض آنان یک اندازه نباشد، مثلاً عادت بعضی پنج روز و عادت بعضي دیگر هفت روز باشد نمی تواند عادت آنان را حیض خود قرار دهد3. مگر کسانی که عادتشان با دیگران فرق دارد به قدری کم باشند که در مقابل آنان هیچ حساب شوند که در این صورت باید عادت بیشتر آنان را حیض خود قرار دهد4.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت و مظاهری نیست.

1- جوادی آملی: خانمی كه عادت وقتيه دارد، اگر كمتر از ده روز خون ببيند، همه‌اش حيض است و چنانچه بيشتر از ده روز خون ببيند...

2- وحید : و بنابراحتیاط واجب در صورتی که عادت آنها شش یا هفت روز نباشد، در مقدار تفاوت عادت آنها با شش یا هفت روز؛ جمع کند بین تروک حائض و افعال مستحاضه...

مکارم: و این در صورتی است که همه یا اکثریت قریب به اتّفاق آنها یکسان باشند؛ اما اگر در میان آنها اختلاف است، مثلاً بعضي پنج روز و بعضی هشت روز عادت می بینند، احتیاط واجب آن است که درهر ماه هفت روز را ایّام عادت خود قراردهد.[پایان مسأله]

2- وحید: [پایان مسأله].

سبحانی: احتیاط واجب آن است که درهر ماه هفت روز را ایّام عادت خود قراردهد.[پایان مسأله].

3- صافی: مع ذلک احتیاط واجب این است که این زن که به عادت خویشان رجوع می کند اگر عادت آنها از هفت روز کمتر است، پس از پایان مدت عادت خویشانش تا هفت روز، هم آنچه را حائض باید ترک کند، ترک نماید و هم آنچه را مستحاضه باید انجام دهد، انجام دهد و همچنین اگر عادت خویشانش از هفت روز بیشتر است در فاصله بین هفت روز تا پایان عادت آنها احتیاط مذکور را مراعات نماید.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله 495- زنی که عادت وقتیه دارد اگر در غیر وقت عادت با نشانه های حیض بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد، باید تا شش یا هفت روز حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد.

زنجانی: مسأله 495- زنی که عادت وقتیه دارد، برای تعیین مقدار خون حیض خود می بایست نخست به نشانه حیض و سپس به عادت یکی از خویشان خود توجه کند، بنابراین اگر خونی ببیند که نشانه حیض را دارد در صورتی که شرائط حیض را هم داشته باشد (یعنی از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد)، آن خون را حیض قرار می دهد و اگر نتواند مقدار حیض خود را به واسطه نشانه حیض تعیین نماید، باید شماره عادت یکی از خویشان خود را در زمانی که همسن او بوده اند، پدری باشد یا مادری، زنده باشد یا مرده، حیض قرار دهد و پس از آن مستحب است تا ده روز استظهار کند وپس از ده روز، خون استحاضه است.

سیستانی: مسأله 479- زنی که عادت وقتیه دارد اگر در وقت عادت خود خون ببیند و مقدار آن خون بیش از ده روز باشد، پس اگر بعضی از روزها خون او نشانه های حیض را داشته باشد و بعضی نداشته باشد و روزهایی که به نشانه حیض است از سه روز کمتر و از ده روز بیشتر نباشد، آن را حیض و مابقی را استحاضه قرار می دهد و اگر چنین خونی با همین شرط دو بار تکرار شود، مثلاً چهار روز خون با نشانه حیض و چهار روز با نشانه استحاضه، دوباره چهار روز با نشانه حیض باشد، فقط خون اول را حیض قرار دهد و مابقی استحاضه است. و اگر خون با نشانه حیض از سه روز کمتر باشد آن را حیض قرار دهد و عدد ‌آن را با یکی از دو راه آینده (رجوع به اقارب یا انتخاب عدد) تعیین نماید و اگر بیش از ده روز است قسمتی از آن را با یکی از همین دو راه حیض قرار دهد و اگر نتواند مقدار حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد یعنی خون او همه دارای یک نوع نشانه باشد یا خونی که به نشانه حیض است از ده روز بیشتر یا از سه روز کمتر باشد باید به مقدار ایّام عادت بعضی از خویشان خود را حیض قرار دهد چه پدری باشد و چه مادری، زنده باشد یا مرده، ولی به دو شرط:

اول: آنکه نداند مقدار عادت او مخالف با مقدار حیض خودش می باشد، مثل آنکه خودش در زمان جوانی و قوت مزاج باشد و آن زن نزدیک به سن یأس باشد که مقدار عادت معمولاً کم می شود و همچنین در عکس این صورت و مثل زنی که دارای عادت ناقصه است که معنا و حکمش در مسأله [499] خواهد آمد.

دوم: آنکه نداند مقدار عادت آن زن با مقدار عادت دیگر خویشانش که دارای شرط اول هستند تفاوت دارد، ولی اگر مقدار تفاوت بسیار کم باشد که حساب نشود ضرر ندارد. و همچنین است حکم زنی که عادت وقتیه دارد و در وقت به کلی خون نبیند ولکن در غیر آن وقت خونی ببیند که بیشتر از ده روز باشد و نتواند مقدار حیض را به واسطه نشانه های آن تشخیص دهد.

مسأله 490- زنی که عادت وقتیه دارد و شماره عادت خویشان خود را حیض قرار می دهد، باید روزی را که در هر ماه اول عادت او بوده اول حیض خود قرار دهد1، مثلاً زنی که هر ماه، روزه اول ماه خون می دیده و گاهی روز هفتم و گاهی روز هشتم پاک می شده چنانچه یک ماه، دوازده روز خون ببیند و عادت خویشانش هفت روز باشد، باید هفت روز اول ماه را حیض و باقی را استحاضه قرار دهد.

این مسأله در رساله آیات عظام بهجت، سبحانی و مظاهری نیست.

1- زنجانی: مثلاً زنی که هر ماه، روزه اول ماه خون می دیده و گاهی روز ششم و گاهی روز هفتم پاک می شده است، چنانچه یک ماه از اول تا دوازدهم خون ببیند و عادت یکی از خویشان او هفت روز باشد، هفت روز اول ماه را حیض قرار می دهد و مستحب است تا ده روز استظهار نماید و سپس مستحاضه می باشد.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 489.

*****

خوئی، تبریزی: مسأله 496- زنی که هر ماه روز اول ماه مثلاً خون می دیده و گاهی روز پنجم و گاهی روز هفتم پاک می شده، چنانچه یک ماه دوازده روز خون ببیند و نتواند با نشانه های حیض مقدار او را معیّن نماید، باید از اول ماه تا شش یا هفت روز حیض و باقی را استحاضه قرار دهد.

سیستانی: مسأله 480- صاحب عادت وقتیه نمی تواند حیض را در غیر وقت عادت خود قرار دهد، پس اگر ابتدای زمان عادت او معلوم باشد مثل این که هر ماه از روز اول خون می دیده و گاهی روز پنجم و گاهی روز ششم پاک می شده چنانچه یک ماه دوازده روز خون ببیند و نتواند با نشانه های حیض شماره آن را معیّن نماید باید اول ماه را حیض قرار دهد و در شماره به آنچه در مسأله پیش گفته شد رجوع نماید. و اگر وسط یا آخر عادت او معلوم باشد چنانچه خون او از ده روز تجاوز بکند باید آن شماره را طوری قرار دهد که آخر یا وسط آن موافق با وقت عادتش باشد.

مسأله 491- زنی که عادت وقتیه دارد و باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد، چنانچه خویش نداشته باشد، یا شماره عادت آنان مثل هم نباشد1 باید در هر ماه از روزی که خون می بیند تا هفت روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد2.

این مسأله دررساله آیات عظام خوئی، تبریزی، سیستانی، بهجت، سبحانی، و مظاهری نیست.

1- اراکی: مخیّر است که شش روز یا هفت روز را در هرماه حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد و یا در یک ماه سه روز و در ماه دیگر ده روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد، و یا عکس این را عمل نماید، یعنی ماه اول ده روز حیض قرار دهد و ماه دوم سه روز.

2- فاضل: باید در هر ماه،از روزی که خون می بیند، به احتیاط واجب هفت روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 489.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله 497- زنی که باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد، چنانچه خویش نداشته باشد، یا شماره عادت آنان مثل هم نباشد باید در هر ماه، از روزی که خون می بیند (گلپایگانی: سه روز یا) شش روز یا هفت روز، را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد و احوط آن است که آنچه را ماه اول حیض قرار داد در ماههاي بعد هم همان مقدار را حیض قرار دهد؛ ولی اگر صاحب عادت وقتیه باشد و عادت او در روزهای وسط یا آخر خون باشد، باید (گلپایگانی: سه روز یا) شش روز یا هفت روز وسط یا آخر را که در عادت است حیض قرار دهد.

وحید: مسأله 497- زنی که باید شماره عادت خویشان خود را حیض قرار دهد، چنانچه خویش نداشته باشد یا شماره عادت آنان مثل هم نباشد - بنابراحتیاط واجب – در هر ماه از روزی که خون می بیند تا شش یا هفت روز را حیض و بقیّه را استحاضه قرار دهد.

زنجانی: مسأله - زنی که با نشانه حیض نمی تواند حیضش را معیّن کند و هیچ یک از خویشاوندانش هم عادت ندارند یا به آنان دسترسی ندارد، شش یا هفت روز را حیض قرار می دهد و بنابر احتیاط از اول خون قرار دهد، و مستحب است تا ده روز استظهار نماید و بعد از آن مستحاضه است.

مسائل اختصاصی

خوئی، تبریزی: مسأله 497- صاحب عادت، اگر وسط یا آخر عادت او معلوم است، چنانچه خون او از دوازده روز (تبریزی: ده روز) تجاوز کند شش یا هفت روز را طوری قرار دهد که آخر یا وسط آن موافق با آن وقت باشد.

سیستانی: مسأله 481- زنی که عادت وقتیه دارد و بیشتر از ده روز خون ببیند و نتواند آن را به آنچه در مسأله [489] ذکر شد معیّن نماید، مخیّر است که از سه روز تا ده روز، هر شماره ای را که مناسب مقدار حیضش می بیند حیض قرار دهد و بهتر آن است که هفت روز قرار دهد در صورتی که آن را مناسب خود ببیند، البته باید شماره ای را که حیض قرار می دهد موافق با وقت عادتش باشد آن طوری که در مسأله پیش ذکر شد.