حکم شرعی سود حلال و مباح در کاسبی مرجع تقلیدم امام خامنه ای

جواب:بسم الله الرحمن الرحیم.
و السلام علی عبادالله الصالحین و رحمةالله و برکاته.
با تشکر از اعتمادتان به «سایت انهار»
کاسب محترم، مطابق با نصایح برخی از مراجع عظام تقلید سود ۲۵% الی ۳۰% پس از محاسبه اصل سرمایه و مخارجی که برای آن شده است خوب و منصفانه است.

مثلاً جنسی را که ۱۵ تومان گرفته اید سودش تا ۳۰% می شود ۴ هزار و ۵۰۰ تومان و با جمع ۱۵ تومان اصل جنس می شود ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان

ولی اگر سود بیشتر گرفته شود علاوه بر اینکه این کسب و کار خیر و برکتی ندارد به چنین کاسبی بی انصاف گفته می شود و کسی که مسلمانی را با سود کلان خود در فشار اقتصادی قرار دهد درآمدش بابرکت نیست و منشاء اثرات وضعی معنوی نمی شود.
درآمدی خوب است که کاسب منصفانه سود بگیرد و خود را جای مشتری مسلمان و مومن قرار دهد و به نفع او هم رفتار کند د در این صورت مشمول مراحم الهی و دعای مؤمنین و فرشتگان و ملائکه می شود.
تجارت برای تأمین هزینه‌های زندگی
در زمان حضرت صادق (علیه السلام)، شهر مدینه ارتباطات تجاری خوبی با دیگر مناطق داشت. به همین دلیل، گرچه این شهر یک شهر کشاورزی نیز محسوب می‌شد و بخش زیادی از هزینه‌های مردم این شهر از راه تولید و فروش محصولات کشاورزی می‌گذشت؛ امّا تجارت با دیگر شهرها و مناطق اسلامی آن روزگار، قسمت مهم دیگری از فعالیت اقتصادی مردم مدینه بود. حضرت صادق (علیه السلام) در همین شهر زندگی می‌کرد. بیشتر اوقات زندگی ایشان به تدریس و تربیت شاگردان که متجاوز از چهار هزار نفر بودند، می‌گذشت و شخص ایشان کمتر فرصت فعالیّت اقتصادی داشت. در برهه‌ای از زندگی امام صادق (علیه السلام) بیشتر به علّت کمک‌های مالی ایشان به شاگردان و دیگر مردم نیازمند، هزینه‌های ایشان گسترده شده بود و درآمدهای سابق به اندازه کافی نمی‌توانست مخارج زندگی امام را تأمین کند. به همین دلیل، امام تصمیم گرفت تا فعالیّت اقتصادی جدیدی را شروع کند تا بتواند جوابگوی هزینه‌های زندگی باشد. امام سرمایه ای به اندازه هزار دینار تهیّه کرد و آن را به غلام خویش به نام مصادف سپرد تا با خرید یک کالای تجاری و بردن آن به مصر و فروختن آن، بتواند سودی حلال به دست آورد و کمک خرجی برای زندگی امام باشد. مصادف ابتدا از بازرگانان تحقیق کرد تا ببیند معمولاً چه مال التجاره هایی به مصر برده می‌شود. سپس با آن هزار دینار، مقداری از همان کالا تهیّه کرد و با راه انداختن کاروانی رهسپار مصر شد.

کاروان تجاری امام و کمبود کالا در مصر
کاروان تجاری امام (علیه السلام)، با جلوداری مصادف، قبل از رسیدن به مصر در منزلی توقف کرد تا پس از استراحت و تجدید قوا، مجدداً راه مصر را در پیش گیرد. در این کاروانسرا، یک کاروان تجاری دیگر هم اتراق کرده بود که برخلاف کاروان امام، در راه بازگشت از مصر بود. از قضا، جلودار این کاروان از دوستان و آشنایان مصادف بود.
مصادف به سوی رفیق خود رفت تا ضمن احوالپرسی و تازه کردن دیدار، از اوضاع و احوال اقتصادی مصر و شرایطی که بر بازار آن حکمفرما بود نیز مطّلع شود. هدف مصادف از این کار این بود تا با به دست آوردن اطلاعات اقتصادی مصر، بتواند با مال التجاره اش تجارت پر سودی را انجام دهد و نگذارد که کالایش را پایین‌تر از قیمت واقعی اش در مصر از او بخرند. در ضمنِ گفت و گوی مصادف با کاروانِ تجاریِ تازه از مصر برگشته، معلوم شد که در مصر، کالای کاروان مصادف به شدّت نایاب شده و به دلیلِ همین نایابی و نیاز مردم و بازار مصر به آن، قیمت گزافی پیدا کرده است. مصادف این موضوع را به همسفران و هم‌کاروانی‌های خود اطّلاع داد تا با مشورت آنان بتواند بهترین تصمیم ممکن را بگیرد. مصادف بسیار دوست داشت که اکنون که امام به او اعتماد کرده و کاروان تجاری خود را به او سپرده است، بتواند پاسخگوی اعتماد امام بوده و نزد ایشان سرفراز و رو سفید باشد. مصادف فکر می‌کرد که چون این کاروان یک کاروان تجاری است و امام نیز او را به قصد تجارت، مأمور کرده است؛ پس قاعدتاً امام به دنبال سود بیشتر است و اگر در هنگام بازگشت به مدینه بتواند سرمایه بیشتری به امام بدهد، امام نیز از او راضی تر خواهد بود. به همین دلیل نیز مصادف و همراهانش تصمیم گرفتند که از این فرصت استفاده کرده و از نایابی مال التجاره‌شان در مصر حداکثر بهره را ببرند. بنابراین با یکدیگر قرار گذاشتند که کالایشان را به دو برابر قیمت و با صد در صد سود بفروشند. پس از رسیدن به مصر و مشاهده بازار مصر از نزدیک، مصادف فهمید که تمام اطلاعاتی که به او رسیده درست بوده است و قیمت کالایی که در اختیار دارند، در بازار مصر بسیار بالاست. مطابق با پیش بینی، مصادف توانست کالایش را دو برابر قیمتی که خریده بود بفروشد و صد در صد سود خالص به دست آورد.

ناراحتی امام (علیه السلام) از اقدام مصادف
مصادف پس از این معامله پر سود به مدینه بازگشت و به خدمت امام رفت. با این گمان که امام با دیدن این سود سرشار، خوشحال خواهد شد و از مصادف ابراز رضایت خواهد کرد. با همین فکر و نیّت، مصادف دو کیسه پر از دینار پیش امام (علیه السلام) گذاشت. امام (علیه السلام) پرسید «اینها چیست؟» مصادف گفت: «دو کیسه هزار دیناری است. هزار دینار آن، سرمایه ای است که به من داده بودید و هزار دینار دیگرش سودی است که برایتان کسب کرده‌ام». امام (علیه السلام) پرسید: «هزار دینار سود؟! یعنی دو برابر سرمایه اصلی؟! چگونه چنین سود کلانی را به دست آوردید؟!» مصادف پاسخ داد: «قبل از رسیدن به مصر، متوجّه شدیم که مال التجاره‌مان در آنجا نایاب شده و به علّت نیاز شدید مردم مصر به آن، قیمت زیادی پیدا کرده است. بنابراین تصمیم گرفتیم که کالایمان را با دو برابر قیمت بفروشیم تا بتوانیم حداکثر سود را برای شما بیاوریم». امّا واکنش امام (علیه السلام) به این معامله با پیش بینی مصادف یکی نبود. برخلاف تصوّر مصادف، امام (علیه السلام) نه تنها خوشحال نشد بلکه بسیار هم ناراحت شد و فرمود: «سبحان ا...! واقعاً شما چنین کاری کردید؟! سوگند خوردید که در میان مسلمین، بازار سیاه درست کنید؟! و از احتیاج آنان، وسیله ای برای ارضای خواسته های خود بسازید؟! تصمیم گرفتید که از نیاز مسلمین به نفع خودتان سوءاستفاده کنید؟! نه! به خدا قسم که من چنین تجارتی را نمی‌خواهم. از این دو هزار دینار، فقط هزار دینارش را بر می‌دارم که اصل سرمایه من است و به آن هزار دینار دیگر کاری ندارم». سپس امام (علیه السلام) فرمود: « بدان ای مصادف! کسب روزی حلال از شمشیر زدن در میدان جنگ سخت‌تر است و اجر آن نیز بیشتر».
بنابراین اگر مایل هستید که کسب شما خیر و برکت پیدا کند گران فروشی نکنید و تصمیمتان علاوه بر کسب معیشت برای خودتان خدمت به مومنین نیز هدف شود تا برای مردمی که ضعیفند و توانایی خرید ندارند شما سهمی در گرانی و تورم نداشته باشید و گناه گرانی به گردن شما قرار نگیرد. یاحق.