شروط مكان نمازگزار

مكان نمازگزار چند شرط دارد:

شرط اول

مسأله 912- بنا بر احتیاط واجب، مكان نمازگزار باید مباح باشد. كسی كه در ملک غصبی نماز اقامه كند، به گونه‌ای كه نماز تصرف در ملک غصبی محسوب شود، بنا بر احتیاط واجب، نماز او باطل است؛ ولی نماز در زیر سقف غصبی، در صورتی كه تصرف در آن صدق نكند، اشكال ندارد. فرش یا تخت مباح روی مكان غصبی، مانع بطلان نماز نمیشود.

مسأله 913- نماز در مكانی كه عین یا منفعت یا انتفاع آن، مال دیگری است، بنا بر احتیاط واجب، باطل است. مكانی كه ملک دیگری است، نماز در آن، بدون رضایت مالک صحیح نیست؛ همچنین مكانی كه در اجاره دیگری است یا به عاریه در اختیار اوست، نماز خواندن در آن، بدون رضایت مستأجر یا مستعیر (عاریه‌گیرنده) صحیح نیست. در این جهت، فرقی بین زنده بودن صاحب حق یا مرده بودن آن نیست، بنابراین نماز خواندن در مالِ به‌جا مانده از میّت، پیش از ادای دَیْن و جدا كردن ثلثِ وصیّت‌شدهٔ او صحیح نیست.

مسأله 914-كسی كه در مكانی كه برای عموم آزاد است و همگان میتوانند در آن مكان بمانند و بهره‌های عبادی و مانند آن ببرند؛ نظیر مسجد، صحن و رواق امامزاده‌ها، پارک‌های محلّی جا گرفته است، اگر دیگری بدون اِعراض وی جای او را غصب كند و در آن نماز بگزارد، بنا بر احتیاط واجب، نماز او باطل است.

مسأله 915- باطل بودن نماز در مكان غصبی، به حالت علم به غصب و عمد و بدون اضطرار، اختصاص دارد، بنابراین كسی که جاهل به غصبی بودن مكان یا غافل از آن بوده یا فراموش كرده یا هیچ چاره‌ای نداشت، نماز او باطل نیست، مگر آنكه خود غاصب از غصب خویش غفلت یا آن را فراموش كرده باشد و در صدد رفع غصب نباشد که نماز او باطل است.

مسأله 916- كسی كه غصبی بودن مكان، نیز حرمت تصرّف در آن را میداند، ولی نمیداند نماز در آن باطل است و در یادگیری آن، كوتاهی كرده باشد، نماز او در آن مكان احتیاطاً باطل است.

مسأله 917- كسی كه ناچار است روی وسیله نقلیه، اعم از حیوان، اتومبیل، چرخ و مانند آن، نماز را اقامه كند، نیز نماز مستحبّی را در حال سوار بودن به‌جا آورد، باید آن وسیله غصبی نباشد؛ وگرنه نماز او باطل است.

مسأله 918- مكانی كه ملک چند شریک است و سهم هیچ‌كدام جدا نشده، هیچ شریكی نمیتواند بدون رضایت سایر شركا، در آن نماز اقامه كند.

مسأله 919- اگر با عین پول غصبی یا پولی كه خمس یا زكات آن را نداده، مِلكی بخرد، تصرف او در آ‌ن مِلکْ حرام و نماز وی در آن باطل است، نیز اگر ملكی را به ذمّه بخرد و قصد او در حین خریدن آن باشد كه پول آن را ندهد یا از مال غصبی بدهد یا از عین مالی كه خمس یا زكات آن داده نشده بپردازد، در همه این موارد، تصرف وی در آن مِلکْ حرام، و نماز او در آن صحیح نیست.

مسأله 920- معیار صحت و بطلان نماز در ملک دیگری، رضایت و عدم رضایت قلبی اوست، اگر رضایت قلبی دارد كه در ملک او نماز اقامه شود، نماز صحیح است، هرچند به زبان اذن نداده باشد و اگر رضایت قلبی ندارد، نماز در آن صحیح نیست، هرچند به زبان اذن داده باشد.

مسأله 921- تصرف در ملكی كه حقّ خدا یا خلق به آن تعلّق دارد، بدون ادای آن حق، حرام و نماز در آن باطل است؛ خواه مالک آن مِلک زنده باشد و یا مُرده، بنابراین كسی كه خمس یا زكات مال خود را نداده و درگذشته، پیش از ادای حقوق یادشده نمیتوان در مال او نماز خواند، مگر آنكه كسی ادای آن را به عهده بگیرد یا بدون مسامحه در صدد اَدای آن باشد. سایر حقوق و دیون مردمی نیز به همین صورت است. البته در صورت رضایت طلبكاران، تصرّف و اقامه نماز در آن، اشكال ندارد.

مسأله 922- اگر بعضی از وارثان میّت، غایب یا كودک یا محجور (مانند دیوانه) باشد، تصرف در مالِ به جا مانده از میّت، بدون اذن ولیّ شرعی حرام و نماز در آن باطل است. تصرف‌های جزئی، مانند تجهیز میّت، اشكال ندارد.

مسأله 923- اقامهٔ نماز در مسافرخانه، هتل، حمام و مانند این‌ها كه برای مشتریان آماده است و برابر محاوره، اذن یا رضایت مالكان آن‌ها به‌دست میآید، صحیح است و در موارد دیگر، به‌جا آوردن نماز در ملک دیگری، بدون علم یا اطمینان به رضای او، صحیح نیست. اگر مالک عین، منفعت یا انتفاع، اذن ماندن در آ‌ن ملک را داده، میتوان رضایت او نسبت به اقامه نماز را فهمید.

مسأله 924- اقامه نماز در زمین‌های بسیار وسیع مزرع یا مرتع كه فعلاً زراعتی در آن نیست و هیچ ضرری از این راه به مِلک یا مالک نمیرسد، صحیح است، هرچند مالک آن‌ها راضی نباشد؛ ولی به‌جا آوردن نماز در زمین‌هایی كه مزرع یا مرتع خصوصی است و دیوار و مانند آن ندارد، بدون علم به رضایت مالک آن‌ها، صحیح و با منع آن‌ها باطل است.

شرط دوم

مسأله 925- مكان نماز باید موجب حركت محسوس نمازگزار نباشد، بنابراین اقامه نماز در هواپیمای سریع كه حركت آن محسوس نیست، با رعایت قبله، صحیح است. اقامه نماز در مكان متحرّک یا لرزان، مانند خرمن گندم و تلّ شن كه اضطراب آن محسوس است، نیز در اتومبیل، كشتی، ترن و مانند آن كه مانع آرامش بدن نمازگزارند، باطل است.

مسأله 926-اقامهٔ نماز در حال ناچاری در مكان متحرّک یا لرزان، مانند تلّ شن، با رعایت آرامش در اجزای نماز به قدر امكان و حفظ قبله، صحیح است.

مسأله 927- نماز در مكانی كه بر اثر ازدحام جمعیّت یا وزش باد تند و مانند آن، اطمینانی به حفظ آرامش بدن نیست، اگر به امید آرام بودن بدن شروع شود و تا پایان مانعی پدید نیاید، صحیح است.

مسأله 928- نماز در مكانی كه ماندن در آ‌ن حرام است؛ مانند زیر سقف در حال ریزش، مسیر در حال آمدن سیل، روی فرشی كه نام خدا یا آیهٔ قرآن بر آن نوشته شده، باطل نیست، هرچند معصیت است.

شرط سوم

مسأله 929-مكان نمازگزار باید از لحاظ ارتفاع، طول و عرض به قدری باشد كه بتوان تمام افعال نماز را در آن انجام داد، اگر مساحت مكان نمازگزار در یكی از جهات یادشده، به اندازه‌ای كم باشد كه قیام یا ركوع یا سجود یا نشستن در آن ممكن نباشد، نماز باطل است و در صورت ناچاری، در حدّ امكان باید قیام، ركوع و سجود انجام شود.

شرط چهارم

مسأله 930- اقامهٔ نماز در مكان خاص كه مستلزم معصیت باشد، حرام است؛ ولی نماز باطل نیست؛ مثلاً اگر اقامه نماز جلوتر از قبر پیامبر و امام معصوم به فاصله كم، موجب هتک حرمت آن ذوات قدسی شود، حرام است؛ ولی نماز باطل نیست و اقامه نماز در مكان محاذی و همسطح با قبر معصوم حرام نیست.

مسأله 931- اگر بین نمازگزار و قبر معصوم دیوار و مانند آن حاجبی باشد كه مانع صدق هتک حرمت است، اقامهٔ نماز حرام نیست؛ ولی ضریح یا پرده‌ای كه روی قبر شریف قرار دارد، حاجب نخواهند بود.

شرط پنجم

مسأله 932-مكان نمازگزار نباید به نجاستی آلوده باشد كه موجب سرایت به لباس یا بدن وی میشود، به گونه‌ای كه با آن نجاست نمیتوان نماز را اقامه كرد، پس اگر مكان نمازگزار نجس شده بود، ولی خشک است و به بدن یا لباس سرایت نمیكند؛ یا اگر سرایت كند، سبب بطلان نماز نمیشود، مانند نجاست آن به خون كمتر از درهم ـ غیر از خون‌هایی كه ذرّه‌ای از آن‌ها نماز را باطل میكند ـ، یا آلوده شدن دستكش یا جوراب، اقامه نماز در آن مكان اشكال ندارد و به احتیاط مستحب مكان نمازگزار پاک باشد.

مسأله 933- محل سجدهٔ نماز باید پاک باشد و نجس شدن آن، سبب بطلان نماز است، هرچند نجاست آن به پیشانی نمازگزار نرسد.

شرط ششم

مسأله 934- مكروه است كه زن در نماز جلوتر از مرد نمازگزار یا محاذی او باشد. كراهت یادشده در غیر مكّه است. هر گاه زن و مرد با هم نماز را شروع كردند و زن جلو یا محاذی مرد نمازگزار باشد مستحب است هر دو نماز خود را اعاده كنند و اگر یكی بعد از دیگری به گونه‌ای وارد نماز شده كه زن مقدّم یا محاذی باشد، كسی كه نماز او دیرتر شروع شده، احتیاطاً نماز را اعاده نماید.

مسأله 935-كراهت تقدّم یا محاذات مكان زن نمازگزار نسبت به مكان مرد نمازگزار، اختصاصی به نامحرم ندارد. در صورت وجود حاجب، مانند دیوار یا پرده یا فاصله، نه كراهت دارد و نه احتیاط مستحب در اعاده نماز است. این حكم برای نافله مانند فریضه است؛ ولی در حال غفلت یا فراموشی جاری نیست.

مسأله 936- لازم است مكان پیشانی نمازگزار در حال سجود با مكان ایستادن او بیش از چهار انگشت بسته اختلاف سطح نداشته باشد؛ اما برای سایر اعضای سجده نسبت به یكدیگر یا نسبت به مكان پیشانی، مادامی که از صورت سجده بیرون نباشد، حدّ خاصی معتبر نیست.

مسأله 937- بودن زن و مرد نامحرم در مكانی كه هیچ‌كس نمیتواند وارد شود، در صورت احتمال گناه حرام است و احتیاط مستحب است كه در آن مكان نماز اقامه نشود.

مسأله 938- مكانی كه مهیّای كارهای حرام ـ مانند قمار، شرب خمر، آهنگ‌های لهو و لعب، معـاملات ربوی محض و... ـ است و بودن در آن، ابتلا یا امضای آن‌ها را در بردارد، حرام است؛ ولی نماز در آ‌ن مكان باطل نیست، هرچند احتیاط مستحب، ترک نماز در آن است.

مسأله 939- اقامه نماز واجب در درون كعبه و بر بام آن، مكروه است و در حال ناچاری منعی ندارد.

مسأله 940- اقامه نماز مستحب در درون كعبه و بر بام آن منعی ندارد. اقامه نماز واجب یا مستحب بر بام كعبه باید به گونه‌ای باشد كه در تمام حالت نماز، مقداری از فضای بام كعبه روبه‌روی نمازگزار باشد.