احکام قبله

مسأله 820- قبلهٔ اسلام، مكانی است كه كعبه در آن واقع است ـ حِجر اسماعیل جزء قبله نیست ـ و امتداد این مكان از دو طرف عمق و ارتفاع تا آنچه فرض دارد، قبله است. هر عملی در اسلام كه مراعات قبله در آن لازم است؛ مانند نماز، سر بریدن حیوان و... باید با توجه به این مكان خاص انجام شود، چون این مكان مخصوص قبله است. هنگام بازسازی كعبه بر اثر زلزله، سیل یا حوادث دیگر، قبله محفوظ است، هر چند كعبهٔ ویران شده، در دست عمران جدید باشد.

مسأله 821- نماز واجب و مستحب باید روبه قبله باشد. به‌جا آوردن نماز مستحب در حال حركتِ پیاده یا سواره، به هر طرف باشد، صحیح است، زیرا قبلهٔ نماز مستحب در این حال، بر اساس ﴿فَأَیْنَما تُـوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ﴾ (بقره/115) وسیع است.

مسأله 822-كسی كه ایستاده یا نشسته نماز میخواند، باید طوری قرار گیرد كه قسمت جلوی بدن او رو به قبله باشد. انحراف اندکِ سرانگشت یا زانو از قبله، مانع صدقِ رو به قبله بودن نیست، هرچند احتیاط در پرهیز از انحرافِ اندک انگشت و زانو و مانند آن است.

مسأله 823- كسی كه وظیفهٔ او نشسته خواندن نماز است و نتواند ساق پا را رو به قبله كند، باید جلوی بدن او، یعنی صورت، سینه و شكم، رو به قبله باشد.

مسأله 824-كسی كه نمیتواند نشسته نماز بگزارد، احتیاطاً به پهلوی راست و اگر نشد به پهلوی چپ و اگر نه، به پشت قرار گیرد. در صورتی كه به پهلو قرار گرفت، باید جلوی بدن او رو به قبله باشد و اگر به پشت قرار گرفت، باید كف پای او رو به قبله باشد.

مسأله 825-نماز احتیاط، سجدهٔ فراموش شده و تشهّدِ فراموش شده، باید رو به قبله باشد و در سجده سهو، احتیاطْ آن است كه رو به قبله باشد.

مسأله 826- نماز مستحب را در حال اختیار میتوان در حالت راه رفتن یا سوار شدن بر اتومبیل، كشتی، قطار و هواپیما خواند و قبلهٔ خاص ندارد؛ ولی نماز واجب را فقط در حال ضرورت و عدم امكان انجام آن تا پایان وقت، میتوان در حالت سواری انجام داد و رعایت قبلهٔ معروف، لازم نیست.

مسأله 827- برای انجام دادن نماز یا كاری كه باید قبله در آن مراعات شود، باید به جهت قبله علم داشته باشد، نیز میتواند به شهادت دو عادل كه از روی حسّ ـ نه حدس ـ شهادت میدهند، عمل كند؛ همچنین به قول منجّم و ریاضیدانِ ماهر و موثّق كه از گفتهٔ او اطمینان حاصل میشود، میتوان عمل كرد. محرابی كه معصوم در آن، بدون میل به طرف راست یا چپ، نماز گزارده و هیچ تغییری در آن پدید نیامده، نیز قبر معصوم كه به همان وضع اول مانده باشد، همچنین قبله‌نماهای دقیق در صورت اطلاع كامل از كیفیت استفاده از آن‌ها میتوانند معیار قبله‌شناسی باشند و در غیر صورت‌های یادشده، میشود به محراب مساجد مسلمانان و قبور اموات آنان، در حالت عدم علم به تسامح آن‌ها در رعایت قبله، اكتفا نمود.

مسأله 828- گزارش صاحبخانه، مدیر هتل و مانند آن، حجّت شرعی نیست، مگر آنكه مایهٔ اطمینان باشد و اگر به قول آن‌ها گمان حاصل شد ـ نه طمأنینه ـ و بتوان به گمان قویتر رسید، باید به آن گمان قویتر نائل آمد و برابر آن عمل نمود.

مسأله 829-در صورت عدم امكان شناخت قبله، نماز به یک طرف كه احتمال قبله بودن آن وجود دارد، كافی است، هرچند احتیاط مستحب، در صورت وسعت وقت، تكرار نماز به چهار طرف است و اگر نسبت به بعضی از اطراف اصلاً احتمال قبله بودن مطرح نیست، نماز به آن طرف، بر خلاف احتیاط است.

مسأله 830- اگر یقین یا اطمینان دارد كه قبله یكی از دو طرف معیّن است، باید به هر دو طرف نماز بگزارد و اگر فقط به یک طرف گمان دارد، نماز به همان طرف كافی است و احتیاط مستحب، در تكرار نماز است.

مسأله 831- كسی كه در فرض عدم شناخت قبله میخواهد در نمازهای ترتیبی، مانند نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء، به احتیاط عمل كند، نماز اول را به چهار طرف یا به اطرافی كه قبله بودن آن محتمل است، انجام میدهد؛ آن‌گاه نماز دوم را به همان اطراف میخواند، هرچند انجام دادن هر دو نماز به یک طرف و تكرار آن‌ها با هم، به اطراف دیگر كافی است.

مسأله 832-كسی كه توان شناخت قبله را ندارد و میخواهد حیوانی را ذبح كند كه تأخیر آن تا وقت شناخت قبله، ضرر یا حرج دارد، باید برابر گمان خود عمل كند و اگر به هیچ طرف گمان ندارد، به هر طرف انجام دهد، صحیح است و اگر بعداً معلوم شد كه سر بریدن رو به قبله نبوده، گوشت آن حیوان در مورد یادشده، حلال است.