در باره سجده-مطالب مفید

بسم الله الرحمن الرحیم

معنا، مفهوم‌، فضیلت و جایگاه سجده

امام صادق (علیه السلام):‌ نزدیک‌ترین حال بنده به خداوند عزّ و جلّ زمانی است که در سجود است.

سجده به معنای خضوع، خم شدن و سر فرود آوردن؛ و نهادن پیشانی بر زمین است.

واژه سجده ۶۰ بار در قرآن استفاده شده است.

نام یکی از سوره‌های قران «سجده» است که در آخرین آیۀ آن سجده را وسیله قُرب و نزدیک شدن به خدا معرفی می‌کند.

در روایات سجده به عنوان بهترین حالت انسان برای نزدیک شدن به خدا معرفی شده است.

سجده به انسان اختصاص ندارد بلکه همه موجودات و اشیاء خدا را با سجده بر او عبادت می‌کنند.

در تمام نمازهای واجب و مستحب در هر رکعت پس از رکوع دو سجده باید بجا آورد. این دو سجده از ارکان نماز بوده و با ترک عمدی یا سهوی آن نماز واجب باطل می‌شود ولی در نمازهای مستحبی چنانچه سهوا هر دو سجده را فراموش کند نماز باطل نمی‌شود.

برخی از احادیث در باره فضیلت سجده

(1) توصیه به دعا نمودن در سجده

قال الصادق (عليه‏السلام) لَمّا قـالَ لَهُ سعيدُ بنُ‏يسارٍ : أدعُو وأنـا راكِـعٌ أو ساجِدٌ ؟ : نَعَم اُدْعُ وأنتَ ساجِدٌ ، فإنَّ أقرَبَ ما يَكونُ العَبدُ إلى اللّه وهُو ساجِدٌ ، اُدْعُ اللّه‏َ عز و جل لِدُنياكَ وآخِرَتِكَ .

امام صادق (عليه‏السلام): - در پاسخ به سعيد بن يسار كه پرسيد: در حال ركوع دعا كنم يا سجود ؟-: آرى، در حال سجود دعا كن ؛ زيرا نزديكترين حالت بنده به خداوند حالتى است كه در سجده است . (در آن حال) براى دنيا و آخرتت به درگاه خداوند عز و جل دعا كن .

(2) كاري که انسان را در طول دادن سجده ياري مي رساند

امام صادق (عليه‏السلام): الكُحلُ يُنبِتُ الشَّعرَ ، ويُحِدُّ البَصَرَ ، ويُعينُ عَلى طولِ السُّجودِ .

سرمه ، مو بر مى‏رويانَد ، ديده را تيزى مى‏بخشد ، و انسان را بر طولانى ساختن سجده ، يارى مى‏رساند.

(3) از بین رفتن گناهان بخاطر سجده:

قال الصادق (عليه‏السلام): جاءَ رَجُلٌ إلى رسولِ اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فقالَ : يارسولَ‏اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم ، كَثُرَت ذُنُوبي وضَعُفَ عَمَلِي ، فقالَ رسولُ‏اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم : أكثِرِ السُّجودَ فإنّه يَحُطُّ الذُّنوبَ كما تَحُطُّ الرِّيحُ وَرَقَ الشَّجَرِ .

مردى خدمت پيامبر خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم آمد و عرض كرد : اى رسول خدا ! گناهانم زياد شده و اعمالم سست و اندك گشته است . رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فرمود : زياد سجده كن ؛ زيرا ، همچنان كه باد برگ درختان را فرو مى‏ريزاند ، سجده گناهان را مى‏ريزاند .

(4) تقرّب به خدا از آثار سجده:

قال علی (عليه‏السلام): لا يُقَرِّبُ مِنَ اللّه سبحانَهُ‏إلاّ كَثرَةُ السُّجودِ والرُّكوعِ .

(بنده را) به خداى سبحان نزديك نكند مگر سجود و ركوع بسيار .

(5) اوج بندگی در سجده

قال الصادق (عليه‏السلام): السُّجودُ مُنتَهى العِبادَةِ مِن بَني آدَم .

سجود ، اوج عبادت آدمى زاد است .

(6) سجده ي طولاني موجب حشر با آقا رسول خدا (صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم)

1) قال رسولُ اللّه (صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم): إذا أرَدتَ أن يَحشُرَكَ اللّه‏ُ مَعي فَأطِلِ السُّجودَ بينَ يَدَي اللّه الواحِدِ القَهّارِ .

اگر مى‏خواهى خداوند تو را با من محشور فرمايد در پيشگاه خداى واحد قهّار سجده طولانى كن .

2) قال الصادق (عليه‏السلام): إنّ قَوما أتَـوا رسولَ اللّه صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فـقالـوا : يا رسولَ اللّه ، اضمَن لَنا على رَبِّكَ الجَنَّةَ ، فقالَ : على أن تُعِينُونِي بِطُولِ السُّجودِ .

گروهى خدمت رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم آمدند و عرض كردند : اى رسول خدا ، در برابر پروردگارت بهشت را براى ما ضمانت كن . رسول خدا صلى‏ الله ‏عليه و ‏آله و سلّم فرمود : به شرط آن كه شما نيز با سجده‏هاى طولانى مرا يارى دهيد .

(7) سجده ی طولانی موجب خشم شیطان

قال علی (عليه‏السلام): أطِيلُوا السُّجودَ ، فما مِن عَمَلٍ أشَدَّ على إبليسَ مِن أن يَرَى ابنَ آدَمَ ساجِدا ، لأ نّهُ اُمِرَ بالسُّجودِ فَعَصى .

سجده را به درازا كشانيد ؛ زيرا هيچ چيز براى ابليس سخت‏تر و (ناخوشايندتر) از اين نيست كه فرزند آدم را در حال سجده ببيند ؛ چرا كه به او فرمان داده شد سجده كند ، امّا نافرمانى كرد .

(8) خشنودی آقا أمیرالمؤمنین (علیه السلام) از بودن اثر سجده بر پیشانی

قال علی (عليه‏السلام): إنّي لأكرَهُ للرَّجُلِ أن تُرى جَبهَتُهُ جَلحاءَ لَيسَ فيها شيءٌ مِن أثَرِ السُّجودِ .

من براى مرد نمى‏پسندم كه پيشانيش صاف ديده شود و اثرى از سجود در آن نباشد .

(9) رفع حجابها در سجده كردن بر تربت امام حسين عليه السلام

قال الصادق (عليه‏السلام): السُّجودُ على تُربهِ الحُسينِ عليه‏السلام يَخرُقُ الحُجُبَ السَّبعَ .

سجده كردن بر تربت حسين عليه‏السلام حجابهاى هفتگانه را مى‏شكافد.

اقسام سجده:

(1) سجده نماز.

(2) سجده شکر {مستحب است به ویژه پس از پایان نماز، چه نماز واجب و چه مستحب، بخاطر رسیدن نعمت جدید یا دفع بلا و یا توفیق کار خیر یا ترک گناه، سجده شکر بجا آورد}.

(3) سجده سهو { بخاطر فراموشی برخی اجزای نمازهای واجب یا انجام برخی کارها مانند سخن گفتن غیر عمدی در نماز و... }

(4) سجده‌های قرآنی {هنگام خواندن یا شنیدن یکی از آیات سجده دار}

واجبات سجده

(1) گذاشتن هفت عضو از بدن بر زمین

(2) ذکر

(3) آرامش بدن در حال ذکر سجده

(4) سر برداشتن و نشستن و آرامش بین دو سجده

(5) بر زمین بودن هفت عضو در هنگام ذکر

(6) مساوی بودن جاهای سجده ( پست و بلند نبودن)

(7) سجده بر چیزی که سجده بر آن صحیح است

(8) پاک بودن جای پیشانی و محل سجده

(9) موالات بین دو سجده

(10) مواظبت بر عربی بودن ذکر

مستحبات سجده

(1) گفتن تکبیر هنگام رفتن از رکوع به سجده، پس از بلند شدن از سجده و هنگام رفتن برای سجده دوم.

(2) هنگام سجده رفتن از رکوع، مردان نخست دستها و زنان زانوها را بر زمین بگذارند.

(3) نهادن بینی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است.

(4) روبه قبله قرار دادن انگشتان و چسبانیدن آنها- جز انگشت شست- به هم.

(5) تکرار ذکر سجده و ختم آن به عدد فرد، مانند: {3 / 5 / 7 / 9} و گفتن ذکر صلوات و طولانی کردن سجده.

(6) تورّک پس از سجده.(نشستن بر ران چپ و نهادن پشت پای راست بر کف پای چپ)

(7) استغفار بین دو سجده هنگام نشستن و آرام گرفتن بدن.

(8) 1/ مردان هنگام سجده تجافی کنند (آرنجها را مانند دو بال باز کند)

(8) 2/ زنـتان هنگام سجده آرنج‌ها را به پهلو بچسبانند.

(9) گذاشتن دست‌ها بر روی ران‌ها هنگام نشستن.

(10) بلند کردن زانوها از زمین پیش از دست ‌هـا هنگام برخاستن از سجده برای قیام.

(11) گفتن ذکر ( بِحَولِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ أقُومُ وَ أقْعُدُ ) هنگام برخاستن از سجده برای قیام.