آیت الله العظمی نوری همدانی (مدظله)-زکات

احکام زکات

سؤال‏239: این جانب به یاد دارم که در زمان قدیم پدرم که کشاورز بود و باغ انگور زیاد داشت به من می‏گفت که انگور ما به حدّ زکات رسیده است ولی چون مقروض هستم و نفرات عائله‏ام زیاد است نمی‏توانم زکات بپردازم با توجه به مسئله فوق الذکر من یقین دارم که در ذمه پدرم زکات هست و می‏خواهم آن را بپردازم، حال برای من دوسوال مطرح است:

1- چه مقدار زکات باید بدهم، چون مقدار زکاتی را که در ذمه پدرم بوده نمی‏دانم و او هم در این مورد وصیتی نکرده است؟

پاسخ:: اگر نمی‏توانید با فکر و بررسی سالها مقدار آن را تعیین کنید لازم است حدّاقل را بپردازید.

2- آیا زکات که می‏خواهم بدهم باید مثل بدهم یا قیمت؟ کشمش بدهم یا پول، و اگر باید پول بدهم آیا باید به قیمت آن سالها حساب شود یا قیمت فعلی؟

پاسخ: مثل را در نظر بگیرید و بپردازید و یا قیمت مثل امروز را یعنی کشمش تهیّه کنید و بدهد و یا قیمت امروز کشمش را بپردازید.

سؤال240: کشاورزی تراکتوری دارد و آن خراب شده است، مبلغ دویست هزار تومان خرج آن کرده است، آیا آن مبلغ مذکور ر سر خرمن از گندم کسر نماید یا خیر؟ و دیگر اینکه با همان تراکتور برای دیگران کار کرده و مبلغ یکصد هزار تومان فایده برده است. بنابراین آیا ممکن است بگویم صد هزار تومان را جزء مخارج حساب کند؟

پاسخ:فقط مقداری از تراکتور که در راه کارهای کشاورزی گندم استهلاک شده است را می‏تواند از نصاب گندم کسر نماید و آن صد هزار تومان که به عنوان اجرت کار تراکتور از دیگران گرفته را باید به حساب مخارج تعمیر تراکتور بگذارد و از مخارج سال محسوب می‏شود.

سؤال‏241: در توضیح المسائل فرموده‏اید که در موقع پرداخت زکات گندم و جو، می‏شود مخارجی را که برای زراعت خرج کرده‏اند بردارند بعد زکات را بدهند.

سؤال این است که: اگر کسی مخارجش به اندازه قیمت کاه باشد مثلاً برای زراعت ده هزار تومان خرج کرده و قیمت کاهی که از همان زراعت به دست آمده هم ده هزار تومان است، آیا می‏تواند مخارج را از گندم و جو حساب کند؟

پاسخ:در آمدی که از کاه به دست می‏آید جزء عایدات است اگر مخارج را از کاه کسر کند دیگر نمی‏تواند از گندم و جو کسر کند.

سؤال‏242: آیا زکات به مطق سرمایه و ثروت تعلّق می‏گیرد یا به نُه چیز مذکور در رساله؟

پاسخ:زکات به همان اشیاء مذکور در رساله تعلّق می‏گیرد.

سؤال‏243: آیا زکات نقدین شامل اوراق نقدینه پول هم می‏شود؟

پاسخ:نقدین موضوع زکات شامل اوراق نقدی و پول نمی‏شود.

سؤال‏244: آیا مالیات را می‏توان به جای ذکات حساب کرد؟

پاسخ:نمی‏توان مالیات را در عرض زکات منظور کرد.

سؤال‏245: اگر کسی مؤونة سالش را نتواند فراهم نماید و به عسرت بگذراند یا قرض دارد و نتواند قرضش را اداء کند و مقداری زکوة هم بر او واجب شده باید اداء نماید یا خیر؟

پاسخ:در صورتی که شرایط وجوب زکاة - از جمله رسیدن به حدّ نصاب - در آن مال موجود است باید زکاة آن را بدهد.

سؤال‏246: اگر شخصی شب عید فطر به اشخاص طام دهد نه در خانه خود بلکه در مسجد یا سالن‏های پذیرایی یا جای دیگر آیا زکاة فطره آنها را باید بدهد؟

پاسخ:باید بدهد.

سؤال‏247: اگر شب عید فطر فرزند در خدمت سربازی یا اینکه در بیمارستان بستری باشد و پدر خرج بیمارستان او را بدهد یا اینکه در زندان باشد در این روض زکاة فطره او بر عهده چه کسی است؟

پاسخ:فقط در آن صورتی که در بیمارستان است و پدر خرج بیمارستان او را می‏دهد بر عهده پدر است ولی در آن دو صورت دیگر خیر.

سؤال‏248: پدری که فرزندش در شهر دیگری است حال یا سرباز یا دانشجو و غیره است و مخارجش را پدر می‏دهد اگر آن فرزند فطره خویش را بدهد کافی است یا خیر؟

پاسخ:اگر نان خور او محسوب می‏شود و پدر او را وکیل نماید تا از مال او فطره خود را بدهد چنانچه اطمینان داشته باشد که فطره را می‏دهد کافی است و لازم نیست خودش فطره او را بدهد.

سؤال‏249: در زکاة فطره آیا کسی که انسان اجیر کرده قو داده که مخارج او را بدهد فطره او را باید داد یا خیر؟

پاسخ:اگر شرط کرده که مخارج او را بدهد و به شرط خود عمل کند و نان خور او حساب شود باید فطره او را داد.

سؤال‏250: شخصی چند ساعت قبل از غروب آفتاب شب عید فطر به میهمانی می‏رود لکن برای فرار از فطره که به عهده میزبان است نزدیک غروب از منزل خارج شده و بعد از اذان می‏آید آیا با این حیله فطره را از صاحب خانه ساقط می‏کند یا خیر؟

پاسخ:اگر پیش از مغرب از خانه بیرون رفته به طوری که در مغرب مهمان او حساب نمی‏شود زکاة فطره به عهده صاحب خانه نیست.

سؤال‏251: بچّه‏ای که در شکم مادر است آیا فطریه‏اش واجب است یا خیر؟ نظرتان را در این مورد بین کنید.

پاسخ:واجب نیست.

سؤال‏252: اگر کسی که مقداری زکاة بر او تعلق گرفته، آیا می‏شود از فرش‏هایی که چند سال د خانه خود از آنها استفاده کرده به عنوان زکاة به مسجد بدهد و برای خود فرش نو تهیه نماید؟

پاسخ:اگر فرش برای مسجد مورد احتیاج است زکاتی که بر او واجب است حساب کند و فرشها را از آن بابت بدهد جائز است.

سؤال‏253: آیا مقلّدین حضرتعالی مجازند که زکات فطره خود را به امور ساخت مسجد اختصاص دهند؟

پاسخ:مجازند اقدام بفرمایند.

سؤال‏254: الف: آیا برای تأسیس یک کتابخانه جهت استفاده مردم می‏شود از زکات، کتاب و کمد خریداری کرد؟

پاسخ:اگر مورد احتیاج عموم است می‏تواند.

ب: آیا می‏تواند خود نیز به عنوان یک عضو از آن کتابخانه بهره برداری نماید؟

پاسخ:بعد از ادای زکاة با شرط مذکور می‏تواند.

سؤال 255 : در بعضی از مساجد پولهایی به عنوان فطره و یا صدقات و غیره در صندوق جمع آوری می شود ، آیا می توان وجوه مذکور را در اموری راجع به مسجد از قبیل تعمیرات و یا مصرف آن در کلّیه چیزهای مربوط به مسجد صرف و خرج نمود یا خیر ؟

ج : صرف زکاه فطره برای مسجد جائز است که باری تعمیر یا تاسیس مسجد خرج شود ولی صدقات را باید به فقرا داد .

سؤال 256 : احتراما به نظر حضرت عالی می رسانیم که از طرف اهالی روستایمان به علّت داشتن مشکلات فراوان مخصوصا مشکل نبود آب که زن و بچه هایمان از 3 کیلومتری روستا آب می آورند و امسال تصمیم گرفته ایم با توفیق خداوند دست به دست همدیگر بدهیم و به روستا آب بیاوریم و لذا اجازه مصرف زکاه فطره را در این مورد تقاضامندیم .

ج : اشکال ندارد ، در راه مذکور و فوق مصرف کنید .

سؤال 296 - آیا افرادیکه زکات بدهکارند می‏توانند بدون اجازه مجتهد به مسجد بپردازند.

پاسخ:مانعی ندارد.

سؤال 297 - آیا برای تأسیس و بناء مراکز تفریحی - ورزشیِ مورد نیاز جامعه، از مال زکات، موقوفات عامّه و یا وجوهات شرعیه می‏توان هزینه کرد؟

پاسخ:استفاده از زکوة و موقوفات عامه در موارد فوق جایز است و در وجوهات شرعی احتیاج به اجازه مرجع تقلید دارد.

سؤال 298 - آیا می‏شود در زکات مخارجی را که برای گندم هزینه شده از حاصل کسر نمود و اگر می‏شود چگونه باید باشد؟ با توجّه به اینکه مقداری از مخارج صرف کارهای مربوط به آن می‏گردد.

پاسخ:بعد از اخراج مخارج از گندم اگر باقی مانده به قدر نصاب باشد زکوة آنرا بدهد و کاه هم محاسبه نمی‏شود.

سؤال 299 - آیا تصرف در مالی که متعلّق زکات واقع شده و هنوز زکاتش پرداخت نشده جایز است؟

پاسخ:تصرف در مالی که متعلق زکات است در صورتی که باقی مانده آن به اندازه زکات باشد مانعی ندارد ولی باید در مقدار زکات که باقی مانده دیگر تصرف نکند و آنرا بعنوان زکات به مستحقین بپردازد.

سؤال 300 - کشاورزان مخارج خود را از خود گندم کم کنند یا اینکه کاه را هم بحساب آورند مثلاً اگر کاه را بفروشد تمام مخارج را کافی است آیا در اینصورت باز هم این مخارج از خود گندم کم می‏شود؟ یا نه؟

پاسخ:کاه را هم لازم است به حساب بیاورد.

زکات طلا

سؤال 301 - آیا در حال حاضر، زکات طلا و نقره، فرض تحقّق دارد یا خیر؟ و آیا طلا و نقره‏های ساخته شده، مانند دست بند، گردن بند و سکّه‏های بهار آزادی، متعلّق زکات هستند؟

پاسخ:طلا و نقره سکه داری که معامله با آن رائج باشد اگر به حد نصاب برسد بنابر احتیاط واجب باید زکات آن را بدهند.

زکات فطره‏

سؤال 302 - سربازانیکه در پادگان هستند یا دانشجویانیکه در خوابگاه هستند زکوة فطریه اینها بعهده چه کسی است؟

پاسخ:در صورتی که نان خور پدر به حساب می‏آید بعهده پدر است و اگر هزینه او به عهده اداره مربوطه باشد زکات فطره او بر کسی واجب نیست.

سؤال 303 - همانطور که استحضار دارید سازمان بهزیستی کشور بعنوان تنها ارگان دولتی وظیفه نگهداری و رسیدگی به وضعیت ایتام، معلولین، منحرفین اجتماعی و... را بعهده دارد، با عنایت به مراتب فوق و با توجه به امکانات محدود سازمان در برابر نیازمندان جامعه مستدعی است مرقوم فرمائید نظر حضرتعالی درباره دریافت زکات فطره، صدقه و کفاره برای مصرف مددجویان سازمان بهزیستی چیست؟

پاسخ:در صورتی که مردم مسلمان مطمئن باشند که زکوة فطره در راه تأمین مخارج مستحقین زکوة از قبیل ایتام بی سرپرست و معلولین مصرف می‏شود می‏توانند زکوة فطره خود را به سازمان بهزیستی دهند.

سؤال 304 - شب عید فطر و قبل از آن فرزندم، که هنوز مستقل نشده و نان خور من هست در پادگان بوده زکاة فطره او بر عهده کیست؟

پاسخ:در فرض سوال زکات فطره او بر شما واجب نیست.

سؤال 305 - شب عید فطر فرزندانم در خانه پدرم افطار کردند زکاة فطره آنها بر عهده من است یا بر عهده پدر بزرگشان؟

پاسخ:اگر پیش از غروب وارد منزل پدر شما شده باشند و نان خور او حساب شوند فطره آنها به عهده اوست.

سؤال 306 - اگر مهمان فقط شب عید فطر و قبل از غروب وارد خانه من شود و افطار کند و صبح بعد صبحانه و نهار خورده و برود زکاة فطره او بر عهده کیست؟

پاسخ:اگر میهمان پیش از غروب عید فطر وارد شود و نان خور شما به حساب آید، فطره او بر شما واجب است.

سؤال 307 - اگر در فرض فوق بدون نهار برود زکاة فطره او بر عهده کیست؟

پاسخ:خوردن نهار یا صبحانه اثری در وجوب و عدم وجوب زکاة فطره ندارد.

سؤال 308 - آیا استفاده از فطریه جهت مصارف آموزشگاههای دولتی با توجه به مشکلات و کمبودهای مالی موجود در مدارس در صورت تمایل اولیای دانش‏آموزان به پرداخت آن به مدرسه، جایز است؟

پاسخ:جایز است ولی بهتر است که زکات فطره به فقراء داده شود.

سؤال 309 - آیا برای مسئولین مدارس جایز می‏باشد فطریه کسانی را که مایل هستند جمع آوری و به خانواده‏های دانش آموزانی که شرعاً مستحق می‏باشند، برسانند؟

پاسخ:جایز است.