شرايط هبه، هبه كننده و هبه شونده
سؤال4511. لطفاً كليه شرايطي كه در هبه لازم است را بيان فرماييد؟
جواب: بايد واهب و موهوب له بالغ و عاقل و قاصد و مختارِ بدون اكراه باشد و واهب هم محجور عليه نباشد و در تأثير عقد هبه در ملكيت، تحقق قبض و اقباض معتبر است.
عدم قبض در هبه
سؤال4512. اگر ميّت در وصيّت نامهي خود گفته است فلان شيء را به كسي بخشيدهام، در حالي كه فردي كه به او هبه شده خبر نداشته و اكنون هم شك دارد كه به او اين مطلب را گفته است يا نه، آيا آن فرد مالك آن چيز ميشود؟
جواب: در هبه قبول شرط است و اگر بعد از بخشيدن و قبل از قبول فردي كه به او هبه شده واهب ( بخشنده) بميرد، به ورثه منتقل ميشود و قبول شخص بعد از مرگ واهب بيتأثير است، بلكه اقباض هم در هبه شرط است.
معناي قبض
سؤال4513. اين كه فرموده ايد در هبه قبض معتبر است، منظور و مراد از قبض چيست و آيا در قبض منزل، گرفتن كليد خانه كافيست يا سكونت در آن لازم است؟
جواب: قبض در اينجا با ساير موارد فرقي ندارد و اگر با گرفتن كليد هم صدق عرفي قبض شود، كافي است.
هبه پول به شرط زيادي عوض
سؤال4514. اگر كسي يكصد هزار تومان به ديگري هبه كرد، به شرط اين كه يك سال بعد دويست هزار تومان بدهد، آيا اين شرط درست است؟
جواب: در فرض اين كه به رباي قرضي ارجاع شود صحيح نيست و اما رباي معاملي پس مبني بر جريان ربا در پول است كه هر جا بيع آن جايز نباشد، هبه معوّضهي آن هم به حكم آن است.
پس گرفتن موهوب با تخلّف شرط
سؤال4515. در هبهي به ذي رحم در صورتي كه عوض شرط شده باشد و فردي كه به او هبه شده به شرط عمل نكند و مال عوض شرط شده را نداده باشد، آيا واهب ميتواند بعد از گذشت چند سال شيء بخشيده شده را استرداد كند؟
جواب: با فرض تخلّف شرط ميتواند شيء بخشيده شده را پس بگيرد.
شرط عوض
سؤال4516. در هبهاي كه شرط عوض شده است، آيا فرقي بين ذي رحم و غير ذي رحم است؟
جواب: در مورد تخلّف شرط، فرقي بين ذي رحم و غير آن نيست.
هبه با نوشتار
سؤال4517. اگر شخصي در زمان حيات خود به اين عبارت مرقوم كرده باشد (برادر جان راجع به ملك كه نوشته بوديد، من به شما واگذار نمودم، احدي حق دخالت ندارد و هيچ كس حق ندارد شما را اذيّت كند). آيا ورثه بعد از فوت آن شخص ميتوانند ادّعا كنند كه حق وراثت در ملك مزبور را دارند؟
جواب: با توجّه به اين كه قبض شده است و عبارت فوق دلالت بر هبه دارد، ورثه حق دخالت ندارند.
هبه به شرط اختيار تصرّف تا زمان مرگ
سؤال4518. شخصي ملك و زمين خود را به نفر ديگر هبه ميكند و ميگويد:
مشروط بر اين كه تا زندهام اختيار آن را داشته باشم، آيا اين هبه نافذ و آن شرط لازم است؟
جواب: ظاهراً نافذ است.
شرط خيار در هبهي به ذي رحم
سؤال4519. در هبه به ذي رحم كه لازم است، آيا ميشود براي بخشنده شرط خيار كرد؟
جواب: ظاهراً ميشود.
بخشش در مرض مرگ
سؤال4520. آيا بخشش و هبه كسي كه در مرض مرگ است، نافذ است؟
جواب: در صورتي كه در كمال عقل و شعور باشد، بخشش او با حفظ شرايط در كل، مثل اقباض، نافذ است.
بخشش زن بدون اجازه شوهر
سؤال4521. آيا زن ميتواند بدون اجازه شوهر چيزي از مالش را به ديگري ببخشد؟
جواب: اگر از مال خودش باشد، اشكال ندارد.
بخشش مهريه
سؤال4522. زني كه به صورت شفاهي مهريه خود را به شوهر خويش ميبخشد، آيا قبول شفاهي شوهر كافي است؟
و آيا زن حق رجوع مجدد دارد؟
جواب: اگر به نحو ابراء ذمّه باشد، حق رجوع ندارد و قبول هم نياز ندارد و اگر بخشش و هبه باشد، قبول شفاهي كافي است؛ ولي حق رجوع ندارد، مثل ابراء.
فرق هبهي دين با ابراء ذمه
سؤال4523. تفاوت هبه دين با ابراء ذمه مديون چيست؟
جواب: در هبه قبول لازم است به خلاف ابراء و هبه دين تمليك است كه نتيجهي آن ابراء است و ابراء اسقاط ذمّه است.
هديهاي كه از راه حرام تهيه شده است
سؤال4524. اگر به انسان هديه داده شود و بداند كه از راه حرام تهيه شده است، چه حكمي دارد؟
جواب: اگر عين آن مال حرام باشد، نميتواند آن را قبول كند و بايد آن را به صاحبش رد كند.