احکام طلاق-فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

١ – محاسبه طهر غیر مواقعه در طلاق دادن زنانی که عادت ندارند

سؤال: زنی 40 ساله که در سن یائسگی نیست و عادت نمی شود، در صورتی که شوهر بخواهد او را طلاق دهد نحوه بدست آوردن طهر غیر مواقعه او چگونه باید باشد؟

جواب: باید بعد از مواقعه سه ماه فاصله شود و طلاق بدهد و به مدت سه ماه عده نگه دارد و سپس می تواند ازدواج کند.

٢ – عدم جواز دخالت قیّم مرد محجور در طلاق توافقی همسر او

سؤال: آیا قیّم مرد محجور ، شرعا مجاز است با طلاق توافقی همسر وی موافقت کند یا خیر؟

جواب: این کار جایز نیست مگر اینکه زن در عسر و حرج شدید باشد.

٣ – طلاق زنی که تمکین نمی کند

سؤال: همسر این جانب نسبت به احکام اسلامى بى اعتناست و تمکین نمى کند و هنوز غیر مدخوله است، آیا مى توانم او را طلاق دهم؟ طلاق او از چه نوعى است و حکم مهریّه او چیست؟

جواب: سزاوار است مدّتى با او مدارا کنید و او را نصیحت کرده و به او محبّت نمایید شاید تدریجاً عوض شود و کار به طلاق نکشد و در غیر واجبات و محرّمات زیاد سختگیرى ننمایید، اگر نتیجه نگرفتید مى توانید از او جدا شوید، ولى چون مطابق آنچه نوشته اید این زن ناشزه و غیر مدخوله است حقّ نفقه ندارد و اگر او بخواهد طلاق بگیرد، طلاق او طلاق خلع است و جز از طریق بذل مهریّه یا مانند آن و رضایت زوج امکان پذیر نیست.

٤ – اقدام به طلاق از طرف زن

سؤال: خانمی متشرعه چند سالی است که از زندگی با همسرش می گذرد. همسر ایشان دچار بیماری عقلی می باشد، همچنین معتاد است و نسبت به خانم تمکین نیز نمی کند در صورتی که خانم نیاز دارد. طبق شرع به دلیل بیماری عقلی حاکم شرع باید طلاق دهد و حاکم شرع امتناع می کند. طبق سند ازدواج این خانم سه الی چهار مورد از مواردی که می تواند خود را طلاق دهد را داراست به علاوه این که شوهر، بیماری عقلی هم دارد. آیا می توان طبق مواردی که در سند هست، زن خودش را طلاق بدهد؟

جواب: در مواردی که وکالت در طلاق گرفته می تواند خود را با رعایت شرایط و احکام آن طلاق دهد.

٥ – طلاق زن مشهور به فساد

سؤال: خانم شوهردارى با افرادى حدود دو سال رابطه داشته است و حتّى مدّت 20 روز بدون اجازه شوهرش معلوم نیست که در کجا به سر برده است آیا لازم است این خانم مشهور به فساد را طلاق داد؟

جواب: طلاق دادن او واجب نیست ولى لازم است او را از کار خلاف بازدارد.

٦ – وظیفه همسران مفقودالأثران جنگی

سؤال: همسران مفقودالاثرهاى جنگ تحمیلى که چندین سال از شوهرانشان خبرى ندارند در چه صورتى مى توانند ازدواج کنند؟

جواب: در صورتى که یقین به فوت همسرشان پیدا کنند، ازدواج جایز است و در غیر این صورت اگرماندن در آن حال، مایه عسر و حرج شود، حاکم شرع مى تواند آنها را طلاق دهد و در غیر این صورت باید طبق دستور حاکم شرع چهار سال درباره آنها تحقیق شود اگر اثرى پیدا نشد حاکم شرع آنها را طلاق مى دهد.

٧ – اختلاف زوجین در وقوع طلاق

سؤال: در صورت اختلاف بین زن و مرد در وقوع و عدم وقوع طلاق، قول کدام یک مقدّم است؟

جواب: در صورتى که بیّنه شرعیّه بر طلاق نباشد، قول منکر طلاق مقدّم است.

٨ – هادم بودن نکاح محلل نسبت به طلاق های قبلی

سؤال: آیا نکاح محلّل، هادم یک طلاق و دو طلاق نیز مى باشد؟ یعنى پس از ازدواج محلّل، زوج اوّل مى تواند سه طلاق دیگر بدهد؟

جواب: آرى هادم مى شود.

٩ – باقی بودن وکالت زن برای طلاق پس از طلاق رجعی

سؤال: هرگاه زوجه با استفاده از وکالت خود را به طلاق رجعی مطلقه کند یا زوج، زوجه را به طلاق رجعی طلاق دهد، آیا در صورت رجوع وکالت طلاق برای زن باقی است؟

جواب: آری وکالت باقی است و اگر وکالت مطلقه باشد می تواند خود را به طلاق خلع مطلقه کند که قابل بازگشت نباشد

١٠ – عدم نیاز به فحص مجدد در شوهر مفقودالاثر

سؤال: مردى، که داراى دو عیال است، مفقود مى گردد. یکى از همسرانش به دادگاه مراجعه و تقاضاى طلاق مى کند. دادگاه مدّت چهار سال، از تاریخ رفع مراجعه به حاکم، صبر مى کند، و چون اثرى از شوهر زن پیدا نمى شود، حکم بر طلاق، با نگه داشتن عدّه وفات مى دهد. دو سال بعد، زن دیگر آن مرد به دادگاه مراجعه و تقاضاى طلاق مى دهد. آیا این زن هم، از تاریخ رفع مراجعه به حاکم باید چهار سال دیگر صبر کند، یا چون زن اوّل اقدام کرده، و مفقود الاثر بودن شوهر بر حاکم محرز شده، نیاز به این کار نیست؟

جواب: تحقیق و تفحّص اوّل براى هر دو زوجه کافى است; مگر این که در این اثنا، آثارى بر وجود او آشکار شده باشد.

١١ – عدم نیاز به فحص مجدد در شوهر مفقودالاثر

جواب: تحقیق و تفحّص اوّل براى هر دو زوجه کافى است; مگر این که در این اثنا، آثارى بر وجود او آشکار شده باشد.

١٢ – وکیلی که یقین به بطلان یکی از طلاق هایی که خوانده دارد

سؤال: فردى که از جانب چند نفر وکیل در خواندن صیغه طلاق بوده، پس از اجراى صیغه هاى طلاق، (که برخى از آن ها رجعى، و برخى بائن بوده،) یقین حاصل مى کند که یکى از طلاق ها باطل بوده است. اگر نام آن زن و شوهرها را نداند، و آن ها را نشناسد، چه وظیفه اى دارد؟

جواب: باید احتیاط کند، و دوباره آنها را طلاق دهد. و اگر اسم آنها را نمى داند با اشاره آنها را مشخّص کند. مثلا بگوید: «اوّلین نفرى را که قبلا طلاق داده ام، الان به عنوان احتیاط طلاق مى دهم; او از زوجیّت خود یله و رهاست، فهى طالق» و اگر در نوع رجعى و خلعى شک دارد، براى هر کدام احتیاطاً دو طلاق، یکى رجعى و یکى خلعى بخواند.

١٣ – طلاق دادن زوج شیعه بر طبق مذهب شافعی

سؤال: زوج شیعه جعفرى، و زوجه سُنّى شافعى است. زوج مدّعى است که مطابق مذهب شافعى زوجه را سه طلاقه کرده، ولى زوجه منکر آن است. لطفاً بفرمایید:

1ـ در فرض اثبات، آیا طلاق مورد ادّعا صحیح است؟ به عبارت دیگر، آیا زوج شیعه مذهب مى تواند زوجه خود را بر طبق مذهب شافعى سه طلاقه کند، یا رعایت شرایط طلاق از نظر فقه شیعه براى زوج شیعه مذهب در هر حال الزامى است؟

2ـ آیا آثار طلاق یاد شده را مى توان بر اساس قاعده الزام نسبت به زوجه مترتّب ساخت؟

3ـ آیا مجراى قاعده الزام تنها در فرضى است که زوج سنّى مذهب باشد، یا در فرض شیعه بودن زوج و سنّى بودن زوجه نیز قاعده الزام جارى مى شود؟

4ـ به طور کلّى در موارد ادّعاى وقوع طلاق، قول زوج مقدّم است، یا زوجه؟ اثبات آن بر عهده کیست؟

جواب: 1- زوج شیعه موظّف است طبق مذهب خود همسرش را طلاق دهد.

جواب: 2- آرى زوجه مى تواند آثار طلاق مزبور را نسبت به خودش جارى سازد.

جواب: 3- قاعده الزام در هر دو صورت جارى مى شود; هر چند رعایت احتیاط خوب است.

جواب: 4- هر کدام ادّعاى طلاق کنند، باید طبق موازین شرع ثابت نمایند.

١٤ – عدم حضور زوج در دفترخانه بعد از صدور حکم طلاق

سؤال: دادگاه در رای صادره؛ با توجه به توافق زوجین رای به طلاق توافقی صادر نموده است که با بذل کامل مهر از ناحیه زوجه نوع ان خلع تعین گردیده است حال زوج با وجود پذیرش و موافقت اولیه با طلاق در دادگاه حاضر به حضور در دفترخانه نمی باشد خواهشمند است اعلام نمائید آیا اگر دادگاه در راستای اعمال بند (ب) از ماده واحده قانون تعین مهلت گواهی عدم امکان سازش طلاق دهد آیا از منظر دیدگاه فقهی حضرتعالی ایرادی وارد است یا الحاکم ولی الممتنع در خصوص طلاق توافقی نیز حاکم است ؟

جواب: اگر طرفین یا یکی از دو طرف قبل از اجرای صیغه از طلاق توافقی برگردد آن طلاق متوقف خواهد شد ولی اگر دادگاه بعد از آن عدم امکان سازش را احراز کند یا زوجه در عسر و حرج شدید باشد می تواند بر این اساس حکم طلاق را صادر کند.

١٥ – طلاق زنی که خود وکالت در طلاق دارد

سؤال: هرگاه زوج ضمن عقد خارج لازم به زوجه وکالت در طلاق بدهد:

آیا زوج می تواند زوجه را طلاق دهد؟

جواب: آری می تواند.

١٦ – طلاق زن توسط قاضی

سؤال: هرگاه مردى زندگى را بر همسرش سخت بگیرد و حاضر به طلاق او هم نباشد قاضى در چه صورتى مى تواند این زن را طلاق دهد؟

جواب: طلاق در صورتى براى قاضى جایز است که عدم امکان سازش در حدى باشد که منجر به عسر شدید و حرج اکید گردد زوج شخصاً حاضر به طلاق نباشد و طلاق قاضى طلاق رجعى است، ولى اگر رجوع واقع شود و باز موضوع عدم سازش باقى باشد مجدّداً طلاق مى دهد تا سوّمین مرتبه که طلاق بائن بشود.

١٧ – موارد نفوذ حکم حکمین در طلاق

سؤال: در موضوع اختلاف زن و شوهرى که حضرت امام رضوان الله تعالى علیه احتیاط داشتند در تعیین حکمین، که نظر مبارک حضرت عالى هم همین است، اگر زن از شوهر خود تقاضاى طلاق کند با این که شرعاً و قانوناً اختیار طلاق با مرد است (مگر موارد استثنایى) آیا در چنین موردى نیز احتیاج به تعیین حکمین است؟ چون اگر زوج راضى به طلاق نباشد حَکَم نمى تواند کارى بکند و نتیجه ندارد و در موارد استثنایى مانند ترک نفقه و عدم امکان اخذ نفقه زوجه از زوج، که دادگاه مى تواند اقدام به طلاق کند آیا در چنین موردى تعیین داور لازم است یا خیر؟

جواب: حکمیّت طبق ظاهر قرآن مجید مربوط به مواردى است که اختلاف شدید میان زن ومرد پیدا شده و ممکن است منجر به جدایى یا مطالب ناگوار دیگر شود در این جا حاکم شرع دو حَکَم براى رسیدگى به کار آنها تعیین مى کند و حکمین در صورتى مى توانند حُکم به جدایى دهند که این امر از سوى زوجین به آنها محوّل شده باشد که هر چه را صلاح دیدند عمل کنند حتّى طلاق.

١٨ – اعتبار وکالت زن ناشزه در طلاق

سؤال: اگر زنى شرط کرده باشد که در صورتى که شوهرش همسر دیگرى اختیار کند وکالت در طلاق داشته باشد آیا در صورتى که شوهر به خاطر ناسازگارى زن، همسر دوّمى اختیار کند باز هم همسر اوّل وکیل در طلاق است؟

جواب: ظاهر این است که این شرط از چنین صورتى منصرف است، زیرا هدف از این شرط، این بوده که به همسر اوّل قناعت کند حال اگر همسر اوّل با پشت پا زدن به زندگى زناشویى مرد را در بلاتکلیفى گذاشته، جایى براى تأمین آن شرط باقى نمى ماند یعنى زن وکالت در طلاق نخواهد داشت.

١٩ – وکالت به زوجه برای طلاق در صورت جنون زوج

سؤال: در ضمن عقد ازدواج، زوج به زوجه وکالت بلاعزل با حق توکیل غیر می دهد که در صورتی که مرد دیوانه شد زوجه با اعمال وکالت مزبور خود را مطلقه کند با توجه به اینکه عقد وکالت از عقود جایز است و با موت یا جنون وکیل یا موکل برطرف می شود در واقع شرط تحقق اعمال وکالت اثبات جنون زوجه است و جنون موجب بطلان وکلات است. آیا اگر چنین شرطی در ضمن عقد نکاح یا عقد خارج لازم دیگری بشود صحیح است یا خیر؟ آیا در صورت تحقق شرط زن با چنین وکالتی می تواند از جانب شوهر خود را مطلقه کند یا خیر؟

جواب: وکالت با جنون باطل می شود.

٢٠ – نحوه جدایی در عقد موقت 99 ساله

سؤال: با زنی صیغه ۹۹ ساله بسته ایم، نزدیک ۲سال است هیچ روابطی نداریم، آیا صیغه باطل است یا باید آن را باطل نمود؟ زن میتواند بدون باطل کردن صیغه، ازدواج کند؟

جواب: صیغه 99 ساله در حکم عقد دایم است و تا مراسم طلاق انجام نشود همچنان زن و شوهر هستید.