مسأله 1199- در نه صورت اگر در شماره ركعتهاي نماز چهار ركعتي شكّ كند، بايد فكر نمايد1 پس اگر يقين يا گمان به يك طرف شكّ پيدا كرد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند، و گرنه به دستورهايي كه گفته مي شود عمل نمايد و آن نه صورت از اين قرار است:
1- گلپايگاني، صافي، نوری، سبحانی: بايد فوراً فكر نمايد...
خویی، تبریزی: باید فورا فکر نماید بنابراحتیاط مستحب...
بهجت، زنجاني: بنابراحتياط بايد (زنجاني: فوراً) فكر نمايد...
وحید: و بنابراحتیاط واجب تأخیر نیندازد...
*****
مكارم: مسأله- چنانچه گفته شد شكّ در عدد ركعتهاي نماز چهار ركعتي در نه صورت صحيح است.
اول:آن كه بعد از سر برداشتن از سجده دوم1شكّ كند دو ركعت خوانده يا سه ركعت2، بايد بنا بگذارد سه ركعت خوانده و يك ركعت ديگر بخواند و نماز را تمام كند و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد3.
1- گلپايگاني، صافي: بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم...
خوئي، تبريزي: بعد از تمامي ذكر سجده دوم...
سيستاني: بعد از داخل شدن در سجده دوم...
2- بهجت: اول: شكّ بين دو و سه، بعد از سر برداشتن از سجده دوم بنابرأظهر...
3- اراكي: و احتياط واجب آن است كه يك ركعت ايستاده بخواند.
بهجت: ولي احتياط در اين است كه يك ركعت ايستاده بخواند.
گلپايگاني، صافي، نوری، سبحانی، وحید: بعد از نماز يك ركعت نماز احتياط ايستاده به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد.
خوئي، تبريزي: بعد از نماز، بنابراحتياط واجب يك ركعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد.
سيستاني: بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده بجا آورد و بنابراحتياط واجب دو ركعت نشسته كافي نيست.
زنجاني: بعد از نماز، نماز احتياط بجا آورد كه بنابراحتياط واجب يك ركعت ايستاده است.
مكارم: بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده به دستوري كه بعداً گفته مي شود بجا آورد و اگر در سجده دوم بعد از ذكر واجب شكّ كند، بنابراحتياط واجب همين دستور را عمل كند ، بعداً نماز را هم اعاده نمايد، (اين حكم در تمام مواردي كه شكّ بايد بعد از تمام كردن سجده دوم باشد جاري است).
مظاهری: بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.
دوم:شكّ بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجده دوم1 كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند2.
1- گلپايگاني، صافي: بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم:...
خوئي، تبريزي: بعد از تمامي ذكر از سجده دوم:...
سيستاني: بعد از داخل شدن در سجده دوم:...
2- بهجت: و بعيد نيست استحباب دو سجده سهو، بعد از نماز احتياط.
*****
وحید: دوم:شکّ بین دو و چهار بعد از تمام شدن ذکر واجب سجده دوم ، که هر چند برای تأخیر بین از سر گرفتن نماز و بنابر چهار گذاشتن و آوردن نماز احتیاط وجهی است. ولی احتیاط واجب آن است که بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند.
سوم:شكّ بين دو و سه و چهار بعد از سربرداشتن از سجده دوم1 كه بايد بنابر چهار بگذارد و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا آورد2، ولي اگر بعد از سجده اول يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم يكي از اين سه شكّ برايش پيش آيد مي تواند3 نماز را رها كند و دوباره بخواند.
1- خوئي، تبريزي: بعد از تمامي ذكر از سجده دوم:...
گلپايگاني، صافي، وحید: بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم:...
سيستاني: بعد از داخل شدن در سجده دوم:....
2- اراكي، گلپايگاني، خوئي، تبريزي، سيستاني، مكارم، وحید، صافي، زنجاني، سبحانی، مظاهری: [پايان مسأله].
3- بهجت: بايد...
[كلمه مي تواند در رساله آيت الله نوري نيست]
چهارم:شكّ بين چهار و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم1 كه بايد بنا بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد2 ولي اگر بعد از سجده اول، يا پيش از سر برداشتن از سجده دوم، اين شكّ، براي او پيش آيد 3 بنابراحتياط استحبابي به دستوري كه گفته شد عمل كند اگر چه نمازش باطل است و بايد دوباره بخواند.
1- خوئي، تبريزي: بعد از تمام كردن ذكر از سجده دوم...
گلپايگاني، وحید، صافي: بعد از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم...
2- اراكي، مكارم، فاضل، مظاهری: [پايان مسأله].
گلپايگاني، وحید، صافي: ولي اگر يكي از اين چهار شكّ بعد از سجده اول، يا پيش از تمام شدن ذكر واجب سجده دوم براي او پيش آيد ، نماز باطل است.
خوئي، تبريزي: ولي اگر بعد از سجده اول يا پيش از تمامي ذكراز سجده ودوم، يكي از اين چهار شكّ براي او پيش آيد، نمازش باطل است.
بهجت: ولي اگر بعد از ركوع ركعتي كه در آن شكّ كرده و پيش از سربرداشتن از سجده دوم، اين شكّ براي او پيش آيد، بنابراحتياط واجب بايد به دستوري كه گفته شد عمل كند و نماز را دوباره هم بخواند.
زنجاني: ولي اگر بعد از تحقق سجده اول، و پيش از سربرداشتن از سجده دوم يكي از اين چهار شكّ ، براي او پيش آيد، بنابراحتياط واجب بايد به دستور همان شكّ عمل كند و نماز را هم دوباره بخواند.
3- نوري: نماز باطل است.
سبحانی: بنابر چهار بگذارد و نماز را هم دوباره بخواند.
*****
سيستاني: چهارم: شكّ بين چهار و پنج بعد از داخل شدن در سجده دوم كه بايد بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد. و همچنين در هر موردي كه طرف كمتر شكّ چهار ركعت باشد مثل شكّ بين چهار و شش، و در هر موردي كه شكّ كند بين چهار ركعت و كمتر از آن و زيادتر از آن پس از داخل شدن در سجده دوم، مي تواند بنا را بر چهار بگذارد و وظيفه هر دو شكّ را انجام دهد يعني نماز احتياط بخواند از جهت احتمال آن كه از چهار ركعت كمتر خوانده باشد و بعد دو سجده سهو بياورد از جهت احتمال آن كه بيش از چهار ركعت آورده باشد، و در هر صورت اگر بعد از سجده اول و پيش از داخل شدن در سجده دوم، يكي از چهار شكّ گذشته براي او پيش آيد نمازش باطل است.
پنجم: شكّ بين سه و چهار، كه در هر جاي نماز باشد بايد بنابر چهار بگذارد و نماز را تمام كند و بعد از نماز، يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد1.
1- زنجاني: بعد از نماز، نماز احتياط را – كه به احتياط واجب دو ركعت نشسته است- بخواند.
وحید: بنابر مشهور بعد از نماز ، یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد ولی احتیاط واجب آن است که دو رکعت نماز نشسته را اختیار کند.
ششم: شكّ بين چهار و پنج در حال ايستاده1 كه بايد بنشيند2 و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بجا آورد3.
1- بهجت: قبل از ركوع...
2- مكارم: تا شکّ او تبدیل به سه و چهار شود و بنابر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند. بعد یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا می آورد و احتیاط واجب آن است که نماز را نیز اعاده کند.
3- گلپایگانی، صافی: و احتیاط لازم آن است که در این صورت و هم چنین در صورت هفتم و هشتم، بعد از نماز احتیاط دو سجده سهو نیز بجا اورد.
بهجت: و بنا بر احتیاط دو سجده سهو نیز انجام دهد
زنجانی: نماز احتیاط را –که به احتیاط واجب دو رکعت نشسته است – بخواند.
وحید: بنابرمشهور بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد ولی احتیاط واجب آن است که دو رکعت نماز نشسته را اختیار کند.
هفتم:شکّ بین سه و پنج در حال ایستاده 1 که باید بنشیند2 و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا اورد.3
1- بهجت: قبل از رکوع...
2- مکارم: و شکّ او به دو و چهار بر می گردد؛ بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند سپس دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا می آورد و بنابر احتیاط واجب اصل نماز را نیز اعاده می کند.
3- بهجت: و بعيد نيست استحباب دو سجده سهو براي آنچه زياد شده است، و اگر اين شكّ، بعد از ركوع باشد، احوط اين است كه آن ركعت را تمام كند و يك ركعت ديگرهم بخواند و بعد از سلام، نماز را اعاده كند، و همچنين احتياط اين است كه در شكّ بين دو و پنج، بعد از سر برداشتن از سجده دوم نماز را تمام كند و دوباره آن را بخواند.
وحید: چنانچه در صورت دوم گذشت.
هشتم:شكّ بين سه و چهار و پنج در حال ايستاده1، كه بايد بنشيند2 و تشهد بخواند و بعد از سلام نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا آورد3.
1- بهجت: قبل از ركوع...
2- مكارم: و شكّ او به دو و سه و چهار بر مي گردد؛ بنا را بر چهار مي گذارد و نماز را تكميل كرده ، سپس دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نشسته بجا مي آورد و احتياطاً اصل نماز را اعاده مي كند.
3- بهجت: سپس دو سجده سهو براي كارهاي زيادی كه انجام داده، بجا آورد.
نهم:شكّ بين پنج و شش در حال ايستاده كه بايد بنشيند1 و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجاآورد2.
1- مكارم: و شكّ او به چهار و پنج بر مي گردد نماز را تمام كرده و دو سجده سهو بجا مي آورد و بنابراحتياط ، اصل نماز را اعاده مي كند.
2- اراكي: و بايد دو سجده ديگر هم براي قيام بيجا بجا آورد و همچنين براي هر چه كه اضافه بجا آورده است.
گلپايگاني، صافي: و بنابراحتياط واجب دو سجده سهو ديگر هم براي ايستادن بيجا بجا آورد.
خوئي، تبريزي، زنجانی، وحید: و نيز بنابراحتياط واجب (زنجاني، وحید: بنابراحتياط مستحب) دو سجده سهو براي ايستادن بيجا در اين چهار صورت بجا آورد.
فاضل: نمازرا سلام دهد و سجده سهو بجا آورد.
سبحانی: و بنابراحتیاط واجب نماز را اعاده کند.
مسأله 1200- اگر يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد1 نبايد نماز را بشكند2 (و چنانچه نماز را بشكند معصيت كرده است3) ، پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند مثل روگرداندن از قبله4 نماز را از سر گيرد نماز دومش هم باطل است، و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند. مشغول نماز شود نماز دوّمش صحيح است.
این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست
1- سيستاني: چنانچه وقت نماز تنگ باشد كه نتواند نماز را از سر بگيرد نبايد نماز را بشكند و بايستي به دستوري كه گفته شد عمل نمايد، ولي اگر وقت نماز وسعت داشته باشد مي تواند نماز را بشكند و از سر بگيرد.
2- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط واجب نبايد نماز را بشكند و بايستي به دستوري كه گفته شد عمل نمايد. [پايان مسأله]
وحید: بلکه به دستوری که برای آن شکّ هست عمل نماید و چنانچه به دستور شکّ عمل نکند...
زنجاني: و بايستي به دستوري كه گفته شد عمل نمايد. [پايان مسأله]
مكارم: نمي تواند نماز را بشكند، بلكه بايد به دستور هاي بالا عمل كند و در مورد تمام شكها بايد قبلاً كمي فكر كند اگر يقين به هيچ طرف حاصل نشد و ياگمان در مواردي كه معتبر است بر هيچ طرف قرار نگرفت ، چنانچه از شكهاي باطل باشد نماز را رها مي كند و اگر از شكهاي صحيح باشد به دستور آن عمل مي نمايد.
3- بهجت: [پايان مسأله].
[قسمت داخل پرانتز در رساله آیات عظام: وحید و مظاهری نیست.]
4- گلپايگاني، صافي: مثل پشت كردن به قبله...
مسأله 1201-اگر يكي از شكهايي كه نماز احتياط براي آنها واجب است در نماز پيش آيد1، چنانچه انسان نماز را تمام كند2 و بدون خواندن نماز احتياط نماز را از سر بگيرد، معصيت كرده است3. پس اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند4 نماز را از سر گرفته، نماز دوّمش هم باطل است و اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند ، مشغول نماز شده نماز دوّمش صحيح است.
اين مسأله در رساله آيات عظام مكارم ، سبحانی و مظاهری نيست
1- زنجاني: پس از تمام شدن نماز، بايد فوراً نماز احتياط را بخواند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز ديگري نخواند و اگر احتياطاً بخواهد نماز را از سر بگيرد، بايد پس از خواندن نماز احتياط باشد.
2- خوئي، تبريزي، سیستانی: احتياط واجب (سيستاني: احتياط مستحب) آن است كه نماز احتياط را بخواند و بدون خواندن نماز احتياط، نماز را از سر نگيرد و اگر پيش از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند نماز را از سر بگيرد، نماز دومش هم (سيستاني: بنابراحتياط واجب) باطل است، ولي اگر بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند مشغول نماز شود، نماز دومش صحيح است.
وحید: باید نماز احتیاط را بخواند و نماز را از سر نگیرد و اگر نماز احتیاط را نخواند در صورتی که پیش از انجام کاری که نماز را باطل می کند نماز را از سر بگیرد نماز دومش هم باطل است و اگر بعد از انجام کاری که نماز را باطل می کند مشغول نماز شده نماز دومش صحیح است.
3- بهجت: و در صورتي كه قصد قربت حاصل شود مثل اين كه بعد از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند، مشغول نماز شده، نماز دومش صحيح است.
4- نوري: مانند پشت كردن به قبله...
مسأله 1202- وقتي يكي از شكهاي صحيح براي انسان پيش آيد چنان كه گفته شد بايد فكر كند1 ولي اگر چيزهايي كه به واسطه آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شكّ پيدا شود، از بين نمي رود، چنانچه كمي بعد فكر كند اشكال ندارد2، مثلاً اگر در سجده شكّ كند مي تواند تا بعد از سجده، فكر كردن را تأخير بيندازد.
اين مسأله در رساله آيات عظام: خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني ، بهجت ، سبحانی و مظاهری نيست
1- گلپايگاني، صافي، نوري، وحید: بايد فوراً فكر كند (وحید: بنابراحتیاط واجب)...
2- فاضل: چنان كه گفته شد بايد فوراً فكر كند پس اگر چيزهايي كه به واسطهء آنها ممكن است يقين يا گمان به يك طرف شكّ پيدا شود براي او پيش آيد نبايد شكّ او از بين نمي رود و چنانچه كمي بعد هم فكر كند اشكال ندارد...
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1200.
مسأئل اختصاصي
خوئي، تبريزي: مسأله 1211- سیستانی مسأله 1188- وحید: مسأله 1210- وقتي يكي از شكهاي باطل براي انسان پيش آيد و بداند كه اگر به حالت بعدي منقتل شود براي او يقين يا گمان پيدا مي شود. جايز نيست با حالت شكّ نماز را ادامه دهد مثلاً اگر در حال ايستادن شكّ كند كه يك ركعت خوانده يا بيشتر و بداند كه اگر به ركوع رود به يك طرف يقين يا گمان پيدا مي كند ، جايز نيست با اين حال ركوع كند*.
. سيستاني: در صورتي كه شكّ باطل او در دو ركعت اول نماز باشد...
* سيستاني: و امّا در بقيّه شكهاي باطل مي تواند نماز را ادامه دهد تا يقين يا گمان براي او پيدا شود.
زنجاني: مسأله 1211-وقتی یکی از شکّ های باطل کننده نماز برای انسان پیش آید ، و بداند که اگر به حالت بعدی منتقل شود برای او یقین یا گمان پیدا می شود بنابراحتياط مستحبّ با حالت شكّ نماز را ادامه ندهد؛ مثلاً اگر در حال ايستادن شكّ كند كه يك ركعت خوانده يا بيشتر و بداند كه اگر به ركوع رود به يك طرف يقين يا گمان پيدا مي كند، بنابراحتياط مستحبّ با اين حال ركوع نكند، بلكه صبر كند تا براي وي يقين يا گمان پيدا شود؛ ولي اگر لازم باشد به قدري صبر كند كه صورت نماز بهم بخورد لازم است به حالت بعد منتقل شود.
مكارم: مسأله 1079- ظنّ و گمان در ركعات نماز در حكم يقين است، يعني بايد بنابر گمان بگذارد و نماز را ادامه دهد، ولي اگر در ركعت اول و دوم باشد احتياط واجب اين است كه نماز را بعداً نيز اعاده كند.
مظاهری: مسأله 927- ظن و گمان در نمازهای واجب و مستحب حکم یقین را دارد و باید بر طبق گمان عمل کند چه در رکعات نماز باشد و چه در اجزای نماز، مثلا اگر شکّ کند که یک رکعت خوانده است یا دو رکعت و گمان او بر دو رکعت است باید بنا را بر دو بگذارد چه در نمازهای دو رکعتی باشد و چه در نمازهای سه رکعتی و چهار رکعتی و نیز اگر شکّ کند رکوع کرده یا نه، و گمان دارد که رکوع کرده است باید سجده رود .
مسأله 1203-اگر اول گمانش به يك طرف بيشتر باشد، بعد دو طرف در نظر او مساوي شود، بايد به دستور شكّ عمل نمايد1، و اگر اول دو طرف در نظر او مساوي باشد و به طرفي كه وظيفه اوست بنا بگذارد، بعد گمانش به طرف ديگر برود، بايد همان طرف را بگيرد و نماز را تمام كند.
اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت و سبحانی نيست
1- مکارم: و به عکس اگر نخست حالت شکّ داشت و بعد گمانش بیشتر به یک طرف شد باید مطابق گمان عمل کند ولی اگر شکّ از شکّ هایی است که نماز را باطل می کند و پا برجا شد باید نماز را از سر بگیرد و مبدل شدن آن به ظن اثری ندارد.
*****
مظاهری: مسأله- هر گاه در ابتدا گمانش به یک طرف قرار گرفت و بعد حالت شکّ برایش پیدا شد باید به دستور شکّ عمل کند ولی اگر حالت شکّ داشت و بعد حالت گمان برای او پیدا شد باید مطابق گمان عمل کند.
مسأله 1204- كسي كه نمي داند گمانش به يك طرف بيشتر است يا هر دو طرف در نظر او مساوي است بايد احتياط كند1 و درهر مورد، احتياط به طور مخصوصي است كه در كتابهاي مفصل گفته شده است.
اين مسأله در رساله آيات عظام بهجت و سبحانی نيست
1- ا راکی: بنابر احتیاط واجب باید احتیاط کند در جمع بین هر دو وظیفه...
گلپایگانی، صافی: اگر احتمال می دهد به یک طرف گمانش زیاد تر باشد باید آن طرف را بگیرد و الا به دستور شکّ عمل کند.
خوئی، تبریزی، سیستانی، فاضل: باید به دستور شکّ عمل کند.
*****
زنجانی: مسأله- کسی که نمی داند عرفا گمانش به یک طرف بیشتر است یا دو طرف، در نظر او مساوی است ، بنابراحتیاط واجب باید به دستور شکّ عمل کند و اگر وی بر خلاف دستور گمان باشد ، نماز را نیز به احتیاط واجب دوباره بخواند. بنابراین اگر بین سه و چهار شکّ کند و احتمال دهد که گمانش به طرف سه بیشتر باشد بنابراحتیاط واجب بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و یک رکعت ایستاده بخواند و سپس نماز را دوباره بخواند.
وحید: مسأله- کسی که نمی داند به یک طرف گمان دارد یا هر دو طرف در نظر او مساوی است باید به دستور شکّ عمل کند و احتیاط مستحب آن است که اگر شکّ از شکوک صحیحه و مورد نماز احتیاط است و گمانی که احتمال می دهد در اکثر است نماز را بر طبق ان گمان تمام کند و نماز احتیاط بخواند. و اگر بر اقل است یا شکّ از شکوک صحیحه نیست بر طبق گمان نماز را تمام کند و اعاده نماید.
مكارم، مظاهری: مسأله- کسی که نمی داند حالتی که برای او پیدا شده است شکّ است یا ظن، باید به احکام شکّ عمل کند.
مسأله 1205-اگر بعد از نماز بداند1 كه در بين نماز حال ترديدي داشته كه مثلاً دو ركعت خوانده يا سه ركعت و بنا را بر سه گذاشته ولي نداند كه گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا هر دو طرف در نظر او مساوي بوده2 به احتياط واجب بايد نماز احتياط را بخواند3.
اين مسأله دررساله آيات عظام بهجت، مكارم، سبحانی و مظاهری نيست.
1- فاضل: اگر بعد از نماز بفهمد...
2- فاضل: نداند كه اين بنا ازروي گمانش به خواندن سه ركعت بوده يا از باب اين بوده كه هر دو طرف در نظر او مساوي بوده...
3- گلپايگاني، صافي: خوب است نماز احتياط را بخواند.
خوئي، تبريزي، زنجاني، نوري، وحید: بايد نماز احتياط را بخواند.
سيستاني: لازم نيست نماز احتياط را بخواند.
مسأله 1206-اگر (موقعي كه تشهد مي خواند، يا) بعد از ايستادن 1شكّ كند كه دو سجده را بجا آورده يا نه و در همان موقع يكي از شكهايي كه اگر بعد از تمام شدن دو سجده اتفاق بيفتد صحيح مي باشد، براي او پيش آيد مثلاً شكّ كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، به احتياط واجب بايد به دستور آن شكّ عمل كند و نمازش را هم دوباره بخواند2.
اين مسأله دررساله آيات عظام بهجت، سبحانی و مظاهری نيست.
1- سیستانی: اگر بعد از ایستادن...
2- اراكي: نمازش باطل نيست، گرچه احتياط مستحبّ است به دستور آن شكّ عمل كند و نمازش را هم دوباره بخواند.
گلپايگاني، خوئي، تبريزي، زنجاني، سيستاني، صافي، وحید: چنانچه به دستور آن شكّ عمل كند نمازش صحيح است (سيستاني: ولي اگر موقعي كه تشهد مي خواند يكي از آن شكها اتفاق بيفتد، اگر شكّ او بين دو و سه باشد نمازش باطل است و اگر بين دو و چهار يا دو و سه و چهار باشد نماز صحيح است و به دستور شكّ بايد عمل كند).
فاضل، نوري: بايد به دستور آن شكّ عمل كند (نوري: و بنابراحتياط واجب نمازش را هم دوباره بخواند).
مكارم: بايد بنا بگذارد كه سجده ها را بجا آورده و به دستور شكّ عمل كند و نمازش صحيح است، ولي اگر قبل از گذشتن از محلّ سجده شكّ كند، نمازش باطل است.
مسأله 1207-اگر پيش از آن كه مشغول تشهد شود، يا (در ركعتهايي كه تشهد ندارد1) پيش از ايستادن ، شكّ كند كه دو سجده2 را بجا آورده يا نه،3، و در همان موقع يكي از شكهايي كه بعد از تمام شدن دو سجده صحيح است، برايش پيش آيد نمازش باطل است.
اين مسأله دررساله آيات عظام بهجت، سبحانی و مظاهری نيست.
1- [قسمت داخل پرانتز در رساله آيات عظام: گلپايگاني، خوئي، تبريزي و صافي نيست]
2- خوئي، تبريزي ،وحید:: يك يا دو سجده...
3- سيستاني: اگر پيش از آن كه مشغول تشهد شود يا پيش از ايستادن – در ركعتهايي كه تشهد ندارد- شكّ كند كه يك يا دو سجده را بجا آورده يا نه...
مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1206.
*****
زنجانی: مسأله- اگر پیش از انکه مشغول تشهد شود و یا در رکعت هایی که تشهد ندارند پیش از ایستادن شکّ کند که یک سجده را بجا آورده یا دو سجده را، و در همان موقع یکی از شکّ هایی که قبل از تمام شدن دو سجده باطل کننده است برایش پیش آید، نمازش باطل است .
مسأله 1208- اگر موقعي كه ايستاده، بين سه و چهار يا بين سه و چهار و پنج شكّ كند و يادش بيايد كه دو سجده، يا يك سجده1 از ركعت پيش بجا نياورده نمازش باطل است2.
اين مسأله دررساله آيات عظام مکارم، سبحانی و مظاهری نيست.
1- فاضل، نوري: يادش بيايد كه دو سجده...
2- بهجت: بنابرأظهر.
زنجانی: ولی اگر بین چهار و پنج شکّ کند باید بنشیند و دو سجده رکعت قبل را بجا آورد. و به دستور شکّ بین سه و چهار عمل نماید.
مسأله 1209-اگر شكّ او از بين برود و شكّ ديگري برايش پيش آيد، مثلاً اول شكّ كند كه دو ركعت خوانده يا سه ركعت، بعد شكّ كند كه سه ركعت خوانده يا چهار ركعت ، بايد به دستور شكّ دوم عمل نمايد.
اين مسأله دررساله آيات عظام بهجت، سبحانی نيست.
مسأله 1210- اگر بعد از نماز شکّ کند که در نماز مثلا بین دو و چهار شکّ کرده یا بین سه و چهار1 احتیاط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را هم دوباره بخواند2
اين مسأله دررساله آيات عظام:بهجت، سبحانی نيست.
1- مظاهری: باید دوباره نماز را بخواند.
2- خوئي: جايز است كه نماز را به هم زده و دوباره بخواند.
تبريزي: بهتر آن است كه به دستور هر دو عمل كند و نماز را دوباره بخواند و جايز است كه نماز را به هم زده و دوباره بخواند.
سيستاني: مي تواند به دستور هر دو شكّ عمل كند، و نيز مي تواند پس از انجام كاري كه نماز را باطل مي كند آن را دوباره بخواند.
وحید: مسأله- می تواند دست از نماز بردارد و بعد از انجام کاری که نماز را باطل می کند، مثل پشت به قبله کردن و تکلم عمدی، نمازش را دوباره بخواند هر چند احتیاط مستحب آن است که به دستور هر دو شکّ عمل کند و بعد نماز را اعاده نماید.
*****
زنجاني: مسأله- اگر بعد از نماز شكّ كند كه درحال نماز مثلاً بين دو و چهار شكّ كرده يا بين سه و چهار، بنابراحتياط واجب اگر به يك شكّ، گمان دارد به دستور آن عمل كند وگرنه، دستور يكي از اين دو شكّ را انجام داده، و در هر دو حال نماز را دوباره بخواند، و همچنين است اگر بيشتر از دو احتمال درباره شكّ داشته باشد، مثلاً بداند شكّ وي از شكهاي صحيح بوده و نداند از كدام قسم بوده است.
مکارم: مسأله- هر گاه می داند در وسط نماز شکّ کرده، اما نمی داند مثلا شکّ دو و سه بوده ، یا دو و چهار، احتیاط واجب آن است که به دستور هر دو عمل کند و نماز را نیز اعاده نماید.
مسأله 1211- اگر بعد از نماز بفهمد كه در نماز شكّي براي او پيش آمده ولي نداند از شكهاي باطل بوده يا از شكهاي صحيح1 و اگر از شكهاي صحيح بوده كدام قسم آن بوده است2 بنابراحتياط واجب بايد به دستور شكهايي كه صحيح بوده و احتمال مي داده عمل كند3 و نماز را هم دوباره بخواند.
اين مسأله دررساله ايات عظام مكارم ، سبحانی و بهجت نيست
1- سيستاني: بايد نماز را اعاده كند و اگر بداند از شكهاي صحيح بوده ولي نداند كدام قسم آن بوده است جايز است نماز را دوباره بخواند.
زنجاني: چنانچه بداند یا احتمال دهد که بر فرضی که شکّ باطل کننده نماز بوده است از روی غفلت نماز را ادامه نداده است مثلاً نماز را رجاء ادامه داده است، در اين صورت مي تواند بدون انجام دادن وظيفه شكّ نماز را ازسر بگيرد، ولي اگر بداند كه بر فرضی که شکّ نماز را باطل می کند از روی غفلت نماز را ادامه داده است، بنا را براين مي گذارد كه شكّ او از شكهاي صحيح بوده، پس اگر شكّ او بر فرض صحيح بودن مشخص است، به وظيفه همان شكّ عمل مي كند و اگر شكّ او بر فرض صحيح بودن مشخص نيست ولي مي تواند با احتياط كردن نماز خود را درست كند بايد احتياط كند، مثلاً اگر شكّ صحيح او بعد از سر برداشتن از سجده دوم بوده و مردد بين شكّ دو و چهار و شكّ دو و سه و چهار باشد، بنا را بر چهار می گذارد و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده و بعد دو ركعت نماز احتياط نشسته بجا مي آورد، در نتيجه به وظيفه هر دو شكّ عمل كرده است و نمازش صحيح است ولي اگر نتواند با بجا آوردن وظيفه شكّ، نماز انجام شده خود را درست كند و نياز به ازسر گرفتن نماز باشد، مي تواند بدون انجام دادن وظيفه شكّ، نماز را از سر بگيرد.
2- خوئي: جايز است نماز را به هم زده و دوباره بخواند. [پايان مسأله]
گلپايگاني، صافي: بايد (تبريزي: بهتر آن است كه) دو ركعت نماز احتياط ايستاده و يك ركعت ايستاده و دو ركعت نشسته و دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند (تبريزي: و جايز است نماز را بهم زده و دوباره بخواند).
وحید: می تواند دست از نماز برداشته و کاری که نماز را باطل می کند انجام دهد و نمازش را دوباره بخواند و احتیاط مستحب آن است که به وظائف مقرره در شکوک صحیحه عمل کند و بعد نماز را اعاده نماید
مظاهری: باید دوباره نماز را بخواند .
3- اراكي: [پايان مسأله].
مسأله 1212-كسي كه نشسته نماز مي خواند اگر شكّي كند كه بايد براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند، بايد دو ركعت 1 نشسته بجا آورد، بلكه اگر شكّي كند كه بايد براي آن دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند، بايد دو ركعت نشسته بجا آورد2.
اين مسأله دررساله ايات عظام: سبحانی و بهجت نيست
1- خوئي، فاضل، تبريزي، سيستاني، مكارم، وحید: يك ركعت...
2- اركي: ليكن اگر شكّ كند دو ركعت خوانده يا سه ركعت، احتياط واجب آن است كه ابتداء يك ركعت نماز احتياط بخواند و بعد از آن دو ركعت ديگر بخواند و نماز را هم اعاده كند.
مكارم: همچنين در ساير شكها.
*****
گلپايگاني: مسأله- كسي كه نشسته نماز مي خواند، اگر شكّي كند كه مختار است براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده يا دو ركعت نشسته بخواند. بايد دو ركعت نشسته را بجا آورد و اگر شكّي كند كه معيّن است براي آن نماز احتياط ايستاده بخواند بعيد نيست كه يك ركعت نشسته كافي باشد بجاي يك ركعت ايستاده و همچنين دو ركعت نشسته بجاي دو ركعت ايستاده ، ولكن در مثل دو و سه، احتياط لازم، جمع بين يك ركعت نشسته و دو ركعت نشسته است.
.صافي: بايد يك ركعت نشسته را بجا آورد، و همچنين اگر شكّي كند كه معين است براي آن يك ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند، يك ركعت نشسته بجاي يك ركعت ايستاده كافي است، و همچنين دو ركعت نشسته بجاي دو ركعت ايستاده، ولكن در مثل دو و سه، احتياط مستحبّ جمع بين يك ركعت نشسته و دو ركعت نشسته، و دوباره خواندن نماز است.
زنجاني: مسأله- كسي كه نشسته نماز مي خواند اگر بين دو و سه شكّ كند، به احتياط واجب بايد يك ركعت نشسته نماز احتياط بخواند و بنابراحتياط مستحبّ نماز را نيز اعاده كند و در شكّ بين سه و چهار، به احتیاط واجب دو رکعت نشسته بخواند و سپس نمازش را از سر بگیرد و در شکّ بین دو و سه و چهار يك نماز احتیاط دو ركعتي نشسته و سپس یک نماز یک رکعتی نشسته بجا می آورد.و به احتیاط واجب نماز را دوباره بخواند و در شکّ بین دو و چهار دو رکعت نشسته می خواند.
مسأله 1213-كسي كه ايستاده نماز مي خواند، اگر موقع خواندن نماز احتياط از ايستادن عاجز شود1، بايد مثل كسي كه نماز را نشسته مي خواند و حكم آن در مسأله پيش گفته شد، نماز احتياط را بجا آورد2.
اين مسأله دررساله ايات عظام سبحانی و بهجت نيست
1- فاضل: و مجبور شود نشسته نماز بخواند بايد طبق آنچه در مسأله قبل آمده به تعداد ركعاتي كه بايد ايستاده بخواند نشسته بخواند.
مظاهری: باید نماز احتیاط را نشسته بجا آورد.
2- زنجاني: مگر اين كه ناتواني وي از ايستادن در تمام وقت نباشد بلكه در وقت بتواند تمام نماز را ايستاده بخواند كه بايد نماز را دوباره بخواند.
مسأله 1214- كسي كه نشسته نماز مي خواند، اگر موقع 1 خواندن نماز احتياط بتواند بايستد بايد 2به وظيفه كسي كه نماز را ايستاده مي خواند عمل كند.
اين مسأله دررساله ايات عظام سبحانی و بهجت نيست
1- زنجاني: اگر تنها موقع...
2- زنجانی: باید در نماز احتیاط ...
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
