لیلة المبیت

لیلت المبیت

اهالى شهر مکّه، پس از درگذشت حضرت خدیجه سلام الله علیها  - همسر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم - و درگذشت حضرت ابوطالب علیه السلام - عموى آن حضرت- بر دشمنى خویش افزودند؛ به طوری که قصد جان پیامبرصل الله علیه و آله و سلم را نمودند.

از سوى دیگر تعدادى از اهالى شهر مدینه، در همان سالهاى غربت و تنهایى پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و در ایّام حج، با وى و اهداف بلندِ دینش آشنا شده و پس از بازگشت به مدینه، به تبلیغ آن پرداختند.

در نتیجه مردم مدینه، رفته رفته به دین مبین اسلام علاقه نشان داده و در مراسم سال بعد، تعداد زیادترى به نزد رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم رسیدند و به دست مبارک وى، مسلمان شده و با آن حضرت پیمان بستند.

در مراسم حج سال سیزدهم بعثت، گروهى از حاجیان شهر مدینه - که تعدادشان هفتاد و سه مرد و زن بود - در اواسط ایام تشریق و در محل "عقبه" و در سرزمین "منى"، ایمان آورده و با آن حضرت پیمان بستند تا از وى و یارانش همانند خانواده و طایفه خویش پشتیبانى کنند.

بنابراین پس از گذشت ایام حج و بازگشت اهالى مدینه به سرزمین خویش، مهاجرت مسلمانان مکّه به سوى مدینه آغاز گردید. آنان به دستور پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم و به دور از چشم مشرکان قریش، به صورت فردى و گروهى عازم مدینه شدند. به طورى که در مکّه معظمه، جز پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و تعدادى اندک از یارانش و گروهى زنان و مردان کهنسال و از کار افتاده، کسى باقى نماند.

پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم بیش از هر زمان دیگر، در یکى دو ماه آخر اقامتش در مکّه، احساس تنهایى و خطر می کرد و این احساس خطر بی دلیل نبود؛ زیرا سر انجام سران قریش در واپسین روزهاى ماه صفر، تصمیم به کشتن پیامبراکرم صل الله علیه و آله و سلم گرفتند.

آنان در " دارالنّدوه" - که مجلس شوراى اعیان و اشراف آنان بود - جلسه ‏اى برگزار کرده و پس از تبادل نظر و گفتگوهاى زیاد، به کشتن پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از سوى نمایندگان تمام طوایف قریش، رأى دادند و شب اوّل ربیع الاول را براى این کار برگزیدند.

گذشت و گذشت تا سرانجام شب موعود فرا رسید.

پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم براى فریب مشرکان، حضرت علی علیه السلام را به جاى خویش در بسترش خوابانید و خود، از خانه خارج و به همراه "ابوبکر" از مکّه خارج شده و در غار "ثور" - که در جنوب مکّه و در نقطه مقابل شهر مدینه قرار داشت - پناه گرفت. مشرکان، پس از هجوم به خانه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم و مشاهده امام على بن ابى طالب علیه السلام در رختخواب آن حضرت، خشمناک تر شده و به تعقیب آن حضرت پرداختند و براى پیدا کردن وى، صد شتر جایزه تعیین نمودند.

ولى هرچه تلاش کردند، به وى دست نیافتند.

آن حضرت پس از سه شب پنهان ماندن در "غار ثور"، در شب چهارم ربیع الاول، به سوى مدینه هجرت کرد و در دوازدهم همین ماه وارد مدینه شد و مورد استقبال باشکوه اهالى مدینه قرار گرفت.

خداوند متعال براى تحسین و تقدیر از امیرمؤمنان على بن ابى طالب علیه السلام که خطر را به جان خویش خرید و براى فریب مشرکان قریش در بستر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم آرمید تا آن حضرت به راحتى از خانه خود و از شهر مکّه خارج شود، آیه ‏اى بر پیامبرش نازل کرد و جان نثارى، فداکارى، تعهّد و ایمان حضرت علی علیه السلام را ستود.

خداوند متعال در این آیه مبارکه فرمود:

 وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ، وَ اللّهُ رَئوُفٌ بِالْعِباد

برخى از مردم ]با ایمان و فداکار همچون حضرت علی علیه السلام در لیلة المبیت، به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم]

جان خود را در برابر خشنودى خدا می ‏فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است

 سوره مبارکه بقره؛ آیه 207

"شیخ طبرسی" در کتاب تفسیر "مجمع البیان" نوشته است: "این آیه در میان راه مکّه و مدینه، به هنگام هجرت پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم بر آن حضرت نازل گردید

همچنین این مفسّر گرانقدر روایت کرده است:

 منبع: [کتاب "تاریخ ابن خلدون" از "عبدالرحمن بن محمّد ابن خلدون"؛ کتاب " مسار الشیعه" از "شیخ مفید"؛ کتاب "فرازهایی از تاریخ پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم " از "جعفر سبحانی"؛ کتاب "زندگانی چهارده معصوم" از "حاج شیخ عبّاس قمی رحمت الله]

"هنگامى که حضرت علی علیه السلام در بستر پیامبر صل الله علیه و آله و سلم  خوابید تا پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از دسیسه مشرکان بگریزد، جبرئیل در بالاى سر حضرت حضرت علی علیه السلام و میکائیل در پایین پاهایش قرار گرفته (و او را محافظت می نمودند) و جبرئیل به آن حضرت، می گفت: آفرین و خوشا به افرادى مانند تو، اى پسر ابى طالب که خداوند متعال در میان فرشتگانش به تو مباهات می کند و به تو می ‏نازد

در شبی که امیرالمومنین علیه السلام به جای پیامبر صلی الله علیه وآله و سلم خوابید به جبرییل و میکاییل خطاب رسید که من بین شما دو نفر برادری قرار دادم و عمر یکی از شما را بیش از قرار دادم. کدامیک از شما ایثار میکند که عمر طولانی از آن دیگری باشد؟ هر دو عمر طولانی را اختیار کردند.

خطاب آمد:  به زمین نگاه کنید و ببینید که چگونه علی علیه السلام حیات خود را به برادرش پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ایثار نموده و به جای او خوابیده و جان خود را فدای جان او نموده است. به زمین بروید و او را از دشمنان حفظ کنید" آنان آمدند و بالای سر امیرالمومنین علیه السلام و میکاییل سمت پاهای آن حضرت نشست و ندا کرد: بخ بخ من مثلک یابن ابی طالب, خداوند در جمع ملایکه به تو مباهات فرمود" اینجا بود که آیه شریفه " ومن الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله ...  نازل شد[12].