بیت المال و حق الناس

حق النّاس و حق اللّه

سؤال 1126. كسى كه نمى  داند چه قدر (حق النّاس) و (حق اللّه ) بر ذمّه دارد، چه بايد بكند؟

جواب:  به مقدار يقينى آن را بايد ادا كند و در مقدار زايد هم احتياط خوب است.

ضمان حيوانى كه خسارت زده

سؤال 1127. اگر حيوان در روز از طويله خارج شود و به زراعت ديگران خرابى برساند، آيا مالك حيوان ضامن است؟

جواب:  اگر خروج به نحو معتاد و متعارف براى چرا بوده، در روز ضامن نيست؛ اما اگر مستند به كوتاه ى او باشد كه به نحو متعارف مواظبت نكرده، ضامن است.

خسارات مربوط به هزينه  ى دادرسى و كارشناسى

سؤال 1128. خسارتى كه شخص براى گرفتن حق خود ـ از قبيل هزينه  ى دادرسى و حقّ كارشناسى و حق ّ الوكاله و غير آن ـ متحمّل شده است، در صورتى كه محكوم  عليه با علم و عمد آن حقّ را انكار كرده، مى  تواند از محكوم  عليه بگيرد؟

جواب:  اگر راه به دست آوردن حق به اين امور منحصر باشد، ضامن است.

خسارت تصادفات با تخلّف از مقرّرات راهنمايى

سؤال 1129. گرفتن خسارت در تصادفات وسايل نقليه، از فرد خاطى كه مقرّرات راهنمايى و رانندگى را رعايت نكرده و موجب تصادف گرديده جايز است يا نه؟

جواب:  اگر تعدّى باشد، گرفتن اشكال ندارد.

قطع شاخه  هاى درخت همسايه

سؤال 1130. شاخه  هاى درخت همسايه از ديوار تجاوز كرده و موجب خسارت و زيان به مزرعه  ى اينجانب شده است. خواهشمندم نظر اسلام را در اين مورد بيان فرماييد؟

جواب:  اگر برگرداندن آن شاخه  ها به ملك او ممكن است، تنها مى  تواند شاخه  ها را به طرف ملك او برگرداند و در غير اين صورت، به صاحب درخت اعلام شود، اگر اقدام نكرد، به اندازه  ى ضرر قطع كند.

قطع شدن دست كارگر در كارخانه

سؤال 1131. دست كارگرى در كارخانه لاى دستگاه رفته و قطع شده، آيا كارفرما ضامن است يا خير؟

جواب:  اگر خود كارگر مقصّر باشد، كارفرما ضامن نيست.

كشته شدن گاو در جادّه و خسارت به ماشين

سؤال 1132. شخصى با اتومبيل خود در روز، در جاده گاوى را مى  كشد و به اتومبيل هم خسارت وارد مى  شود. در صورتى كه گاوهاى زيادى وجود داشت، آيا راننده قيمت گاو را ضامن است يا نه؟ و هم چنين خسارت وارد به ماشين به عهده  ى صاحب گاو است يا نه؟

جواب:  در صورتى كه صاحب گاو در نگهدارى گاو كوتاه ى نكرده باشد، راننده ضامن است و در غير اين صورت ضامن نيست، بلكه صاحب گاو ضامن خسارت وارده  ى بر ماشين است.

ضمان پيش از بلوغ

سؤال 1133. اطفالى كه در سنّ پيش از بلوغ و تكليف شرعى، حيوانات و يا اثاثيّه  ى مردم را تلف مى  كنند، ضمان آن هابه عهده  ى چه كسى مى باشد؟

جواب:  ولىّ آن ها ضامن ادا است، هر چند از مال خود طفل باشد و اگر تا پس از بلوغ ادا نشد، خود او ضامن است.

كم كارى در شركت و استفاده  ى غير مجاز از امكانات

سؤال 1134. كسى كه در شركتى كار مى  كرده، مقدارى كم  كارى كرده و چند دفعه به صورت غير مجاز به شهرستان تلفن زده است و خساراتى نيز به وسايل شركت وارد آورده است. اگر بخواهد جبران خسارت كند، آيا بايد قيمت روز خسارت را محاسبه كند يا قيمت روز جبران خسارت را محاسبه نمايد؟

جواب:  جانب احتياط را مراعات نمايد.

طعمه شدن گوسفندان توسّط گرگ

سؤال 1135. بعضى از گوسفندداران شخصى را جهت چوپانى گوسفندان اجير مى  كنند. اگر بعضى از آن ها يا همه  ى آن ها طعمه  ى گرگ قرار گيرند آيا چوپان ضامن است؟

جواب:  چوپان اگر در حفظ گوسفندان كوتاه ى و تعدّى و تفريط نكرده، ضامن نيست.

از بين رفتن وسايل بيمارستان هنگام آموزش

سؤال 1136. چنان چه پرسنل بيمارستان يا دانشجويان هنگام كار يا آموزش، سهوا باعث از بين رفتن يا ضرر به اموال بيمارستان شوند، آيا بايد شخصا هزينه  ى آن را پرداخت نمايند؟

جواب:  بله، مگر آن چه متعارفِ در جريان امور بيمارستان بر عدم ضمان باشد.

خسارت به دندان هنگام آموزش

سؤال 1137. در درمان هاى دندان پزشكى كه توسّط دانشجويان انجام مى  شود، گاهى باعث خسارت و يا از بين رفتن دندان مى  شود. چه كسى ضامن است؟

جواب:  مباشر ضامن است.

مواد كاهش دهنده قواى جنسى در محيط هاى جمعى

سؤال 1138. در محيط هاى جمعى ـ هم چون خوابگاه و... ـ براى جلوگيرى از شيوع روابط غير اخلاقى و كاهش قواى جنسى، در غذاهاى آن ها موادى ريخته مى  شود كه اين عمل با مخالفت افراد رو به رو است و آن ها ناراضى  اند، ادامه اين كار شرعا جايز مى  باشد؟

جواب:  در غذاى كسانى كه ناراضى  اند، نبايد بريزند و در مورد غير آن ها هم بايد سبب ضرر نشود.

تصادف بر اثر توقّف اتومبيل با نقص فنّى

سؤال 1139. اتومبيلى پس از خروج از خيابان فرعى در محلّ تقاطع (فرعى به اصلى) ـ به دليل موجّه ى مثل رسيدن مانع يا بروز نقص فنّى ـ متوقّف مى  شود. كنترل اتومبيل ديگرى كه در مسير اصلى با سرعت غير مجاز در حركت بوده، از دست راننده خارج شده و با اتومبيل در حال توقّف، تصادف و خسارت زيادى وارد مى كند. مرقوم فرماييد حكم شرعى را كه كدام يك از صاحبان اتومبيل ضامن است؟

جواب:  ظاهرا راننده متوقّف شده در تقاطع ضامن است، مگر آن كه ثابت شود اگر ديگرى تخلّف نمى  كرد، تصادف نمى  شد يا آن كه هر دو از روى تقصير يا قصور سبب بوده  اند، كه احتياطا مصالحه نمايند.

خسارت در اثر سهل انگارى

سؤال 1140. تعاونى مصرف از يك فردى براى كالايش انبارى را اجاره كرده است، صاحب ملك شلنگ را از نزديك درب انبار برده و براى اتصال شلنگ از بست ه اى محكم استفاده نكرده، بلكه سيم هاى عادى به كار برده و به همين جهت شلنگ درآمده و به كالاى مستأجر در انبار خسارت وارد نموده است. آيا صاحب ملك ضامن است يا نه؟

جواب:  در اين صورت كه مالك كوتاهى كرده و در اثر كوتاهى او بدون اين كه مستأجر انبار بداند، خسارت وارد شده، مالك ضامن است.

پروار كردن دام امانتى

سؤال 1141. مؤسسه اى دولتى به منظور حمايت از دام پروران در فعاليت هاى دام پرورى و تشويق پرواربندان در پروش دام و توليد گوشت، به موجب قراردادى تحت عنوان قرارداد پرواربندى امانى تعداد 151 رأس گوساله نر داخلى را با وزن مشخص و قيمت معيّن به صورت امانت در اختيار شخصى قرار مى  دهد تا پس از يك دوره 6 ماهه پرورش دام نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل 16051 كيلوگرم گوشت اقدام نمايد و شخص طرف قرارداد (دامدار) نيز با امضاى قرارداد و قبول شروط مندرج در آن، متعهد مى  گردد پس از پايان دوره 6 ماهه نسبت به استرداد دام هاى پروار شده معادل 16051 كيلوگرم گوشت اقدام نمايد، اكنون بفرماييد:

1) چنين قراردادى، قرارداد امانى محسوب مى  شود يا خير؟

2) در فرضى كه مؤسسه به جاى دام مقدار معين وجه نقد را به موجب قرارداد در اختيار شخصى قرار دهد تا پس از يك دوره مشخص مقدار مشخص گوشت تحويل نمايد، آيا در اين فرض بحث امانى بودن قرارداد موضوعيّت دارد يا خير؟

3) آيا تعيين ضمانت حسن انجام كار در قرارداد، مانع امانى بودن قرارداد مى  شود يا خير؟

جواب:  دام دار در ابتدا گوساله  ها را بخرد و در آخر گوشت ها را به قيمت چند هزار كيلوگرم مذكور بفروشد و يا دام ها را تحويل بگيرد و خرج دام ها را به اضافه اجرة المثل دريافت كند و اگر شرايط سلف را داشته باشد، اشكال ندارد.

استفاده از اموال دولتى

سؤال 1142. آيا استفاده از اتومبيل اداره بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده  ى چه كسى است؟

جواب:  استفاده بر خلاف مقرّرات اداره ضمان دارد و ضمان آن به عهده  ى كسى است كه در آن تصرف كرده است.

اشتباه دكتر داروخانه

سؤال 1143. اگر دكترداروفروش هنگام تهيه  ى دارو، اشتباهى دارويى غير از داروى تجويز شده در نسخه  ى پزشك بدهد و منجر به تشديد مرض و يا مرگ بيمار شود، آيا ضامن است؟

جواب:  ضامن است، اگرچه معصيت نكرده است.

خسارت چاه به قنات مشترك

سؤال 1144. قناتى است به فاصله  ى حدود هشتصد متر دورتر از چاه عميق كه حدود چهارصد نفر در آن شريك هستند و يك ششم آن نيز موقوفه اباعبداللّه  الحسين ـ عليه  السّلام ـ مى  باشد، هر گاه موتور آب چاه دايما روشن باشد، امكان دارد به قنات خسارت وارد شود. اگر خسارت ثابت شود، چه كسى ضامن است؟

جواب:  اگر ثابت شود كه چاه به اصل قنات خسارت مى  زند، در آن چه صاحبان قنات استحقاق دارند، از مسببين آن به مقدار خسارت حقّ مطالبه دارند.

استفاده از تلفن نهادها

سؤال 1145. اگر انسان در تشكيلاتى همانند (بسيج) به عنوان مسؤول و يا عضو كار مى  كند، آيا اجازه دارد از تلفن يا ساير امكانات آن جا براى كارهاى شخصى خود استفاده نمايد؟

جواب:  بستگى به مقرّرات دارد.

خسارت در اثر امر به معروف و نهى  ازمنكر

سؤال 1146. اگر در اثر امر به معروف و نهى  ازمنكر، ضرر جانى و مالى به شخص وارد شد، آيا آمر و ناهى كه ضرر را وارد كرده ضامن است؟

جواب:  چنان چه بدون اذن بوده و مراعات مراتب نهى  ازمنكر نشده، ضامن است. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله 1610 و 1611 رساله مراجعه شود.)

تعهّد لفظى به پرداخت مهريّه  ى كسى

سؤال 1147. در يك نزاع خانوادگى كه مدّتى پس از عقد رخ داده، شخصى غير از داماد، بدون توجّه به عقد ضمان و ايجاب و قبول به پدرزن گفته است من مهريه او را مى  دهم، آيا شرعا ضامن است؟

جواب:  در فرض مزبور صرف تعهّد، الزام  آور نيست.

اشتباه پزشك در تشخيص نوع بيمارى

سؤال 1148. اگر پزشك متخصّص در تشخيص نوع بيمارى مربوط به تخصّص خود اشتباه كند و اثر نامطلوب روى بيمار داشته باشد، آيا ضامن است؟

جواب:  اگر موجب ضرر باشد ضامن است. (جهت توضيح بيشتر به مسأله  ى 1747 و 1748 رساله مراجعه شود.)

فوت مريض جرّاحى شده و عدم اذن از ولىّ

سؤال 1149. شخصى نياز فورى به عمل جراحى دارد و اگر بخواهند از ولىّ او اذن بگيرند وقت نيست و احتمال خطر براى مريض دارد. چنان چه بدون اذن ولىّ عمل جرّاحى انجام گيرد و منجر به مرگ مريض شود، از نظر شرعى چه كسى ضامن است و ديه لازم است يا نه؟

جواب:  ضمان واقعى بستگى به تشخيص اهل خبره در نجات و يا مرگ دارد، امّا در مرافعه بستگى به تشخيص حاكم شرع از مدّعى و منكر دارد.

قطع نخاع شدن نابالغ و دريافت خسارت در بلوغ

سؤال 1150. اينجانب در تعطيلات تابستانى كه سنّى بيش از ده سال نداشتم با اختيار خود و با اطّلاع والدينم به صورت روزمزد مشغول به كارهاى ساختمانى شدم. در يكى از روزها در جريان نصب درب گاوصندوق ـ كه وزنى حدود يك تن داشت ـ ناگهان درب سقوط كرد و باعث شكستن ستون فقرات و قطع نخاع من شد كه از آن تاريخ تاكنون با ويلچر تردّد مى  كنم. اكنون به سنّ تكليف رسيده ام. اداره ى كار و اشتغال بر طبق قانون كار نظر خود را به اين شرح بيان داشته است:

1) به كارگيرى افراد كمتر از 12 سال ممنوع و غير قانونى است.

2) چون عوامل دست اندركار احداث ساختمان همگى نماينده  ى كارفرما محسوب مى  شوند، تمامى مسؤوليّت متوجّه كارفرما مى  باشد. خواستم نظر شرع مقدّس اسلام را در اين رابطه مرقوم فرماييد.

جواب:  به كارگيرى افراد غير بالغ با اذن ولىّ آن ها مانعى ندارد، ولى كسى كه فرد غير بالغى را به كار گرفته، چنان چه در ارايه  ى طريق و پيشگيرى از خطرات احتمالى، وظيفه  ى خود را انجام نداده، در حوادث پيش آمده مسؤول و ضامن است و از اين حيث بالغ و غير بالغ تفاوتى ندارد و اگر اين كار بدون اطلاع كارفرما بوده او ضامن نيست و خود كارگر ضامن است.

استفاده از اموال دولتى در قبال مزاياى پرداخت نشده

سؤال 1151. اگر از اموالى چون اتومبيل اداره كه مربوط به كار پدر مى  شود، جهت برخى استفاده  هاى شخصى [يعنى حمل و نقل اعضاى خانواده [در حين انجام خدمت استفاده شود، آيا مى  توان آن را به حساب مزايايى گذاشت كه علم به عدم پرداخت آن ها وجود دارد؟

جواب:  اگر مطالبه كرده و ندادند؛ به همان مقدار، خودِ طلب كار يا كسى كه از طرف او اجازه دارد، مى  تواند وصول كند.

ضمان در انهدام آلات موسيقى

سؤال 1152. آيا انهدام آلات موسيقى افراد ضمان دارد؟

جواب:  اگر منفعت حلالى ندارد، ضمان ندارد و مادّه  ى (مواد باقى مانده پس از انهدام) آن اگر ماليت دارد بايد به او پس دهد.

پرداخت اشتباهى صدقه به سيّد

سؤال 1153. مقدارى پول صدقه كه به صورت امانت در اختيار كسى گذاشته شده بود تا به مستحقّ برساند، اشتباهى با پول هديه  اى ديگر به سيّد رسانده شده است. مقدار پول صدقه نيز مشخّص نيست. بفرماييد تكليف اين شخصى كه صدقه را به سيّد داده است چيست؟ در ضمن خانواده  ى سيّد مذكور همگى سيّد و سيّده فقير هستند و غير سيّد در خانواده ندارند و پس گرفتن پول داده شده ميسّر نيست؟

جواب:  در فرض سؤال، اشكال ندارد و مجزى است.

ضمان اتلاف بيت  المال در جبهه

سؤال 1154. بنده مقدارى از اموال دولت را بى  جهت در جبهه از بين برده  ام. اكنون براى برى ءالذمه شدن پولى را حساب كرده  ام. آن را به چه كسى بدهم؟

جواب:  ظاهرا مى  توانيد به مستحقين از اهل ايمان پرداخت نماييد.

حرمت سرقت اطلاعات رايانه  اى

سؤال 1155. سرقت اطلاعات رايانه  اى چه حكمى دارد؟

جواب:  مانند تجسّس محرّم است.

تدليس در كسب امتياز براى استخدام

سؤال 1156. شخصى براى استخدام در كارى دولتى كه شرط آن دارا بودن امتياز خاصّى مى  باشد، به دروغ ادّعاى آن امتياز را مى  كند و با تدليس استخدام مى  شود و حقوق مى  گيرد، آيا حقوق او حلال است؟

جواب:  اگر بر اصل استيجار و استخدام او رضايت باشد و واجديّت آن امتياز به نحو شرط باشد، با فقدان آن خيار تخلّف شرط ثابت است و تا زمانى كه اجاره فسخ نشده است، اجرت و حقوق حلال است و بر فرض باطل بودن اصل اجاره، هم اين حقوق كه از دولت مى  گيرد ـ در بعض موارد ـ در حكم مجهول المالك است و با فرض فقرِ گيرنده، به قصد صدقه جايز است، هر چند به قصد اجرت جايز نباشد.

حكم غنيمت هاى جنگى

سؤال 1157. غنايمى را كه رزمندگان در جنگ پيدا كرده و آن را برداشته  اند، چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر صاحبان آن معلوم نباشد، از باب مجهول  المالك آن را صدقه دهند و اگر خودشان فقير هستند، به نيّت صدقه مى  توانند آن را تملّك كنند.

جواز تصرّف در اموال كفار حربى در صورت عدم فتنه و مفسده

سؤال 1158. آيا اموال كافران حربى محترم است و تصرّف در آن جايز است؟

جواب:  اموال كفّار حربى در غير صورت هدنه، احترام ندارد و اگر فتنه و مفسده اى نداشته باشد، تصرّف در آن ها جايز است.

محدوده خسارت گرفتن از مقصر در تصادف

سؤال 1159. برادرى نفقه برادر ديگرش را كه از كار افتاده بوده، پرداخت مى  كرده است. امّا در اثر تصادف، برادر سالم فوت مى  كند، آيا برادر از كارافتاده مى  تواند خسارت خرجى را كه برادرش به او مى  داده، از مقصّر تصادف مطالبه كند؟

جواب:  خير، نمى  تواند.

ضمان وطى حيوان

سؤال 1160. اگر كسى با گاو يا گوسفندى وطى كند و سپس آن حيوان صاحب نسل شود، چه مسؤوليتى متوجه وى است؟

جواب:  وطى  كننده ضامن است و بايد به هر گونه  اى كه باشد آن حيوان را از صاحبش بخرد و آن را پس از ذبح، بسوزاند و ضامن گوشت آن حيوان نيز هست؛ زيرا سبب حرمت آن شده است، كه البته پس از ذبح اولاد، استفاده از پوست و پشم آن ها جايز است.

رجوع از اذن در استفاده از آب نهر

سؤال 1161. دو نهر آب بوده يكى كم آب و ديگرى پرآب و صاحبان نهر پرآب، به صاحبان اولى اجازه مى دادند كه از نهر آن ها استفاده كنند تا اين كه به سبب كم آبى، نهر كم آب خشك شده و نهر پرآب هم كم آب شده و ديگر صاحبان آن به ديگران اجازه نمى  دهند. آيا اين كارشان درست است؟

جواب:  اين حق را دارند.

رودخانه  ى مشترك بين دو روستا

سؤال 1162. آب رودخانه  اى از ساليان قبل به دو روستا مى  رسيده است و روستاى اوّل از آب آن استفاده مى  كرده و اضافه آن به روستاى دومى مى  رسيده و گاهى هم نمى  رسيده است. ولى اكنون روستاى اولى به گونه  اى جلوى آب را مى  بندند كه اصلاً به روستاى دومى آب نمى  رسد. آيا كارشان صحيح است؟

جواب:  اين كار جايز نيست و روستاى دوّمى هم حق دارد.

ضمان افرادى كه سارق را فرارى داده  اند

سؤال 1163. سارقى كه پس از اقرار به سرقت و دستگيرى با برخى افراد تبانى كرده و آن ها او را فرارى دادند و آزاد كرده  اند، باز آيا بر سارق ضمان است يا افراد مذكور كه وى را فرارى داده  اند، ضامن هستند؟

جواب:  اصل قرار ضمان به اموال مسروقه بر ذمّه سارق است؛ ولى آن ها كه مسبّب تلف اموال شده  اند نيز بى  وجه نيست كه ضامن باشند؛ زيرا آن ها رفع مانع كرده  اند كه ديگر صاحب مال دسترسى به سارق ندارد و نبايد او را آزاد مى كردند زيرا فعل فرار او متوقّف بر سبب  سازى آن ها بوده است.

خريدارى جنس نامرغوب توسط وكيل

سؤال 1164. كسى از طرف شخصى كه در خارج از كشور است وكيل بوده كه اجناسى براى او خريدارى كند و برايش بفرستد. بعضى از جنس هايى كه فرستاده است خوب بررسى نكرده و در بين آن ها جنس نامرغوب و خراب بوده است، در اين صورت چه كسى ضامن است؟

جواب:  بايد جنس نامرغوب را به فروشنده  اش برگرداند؛ زيرا او ضامن است.

ضمان منافع استفاده شده

سؤال 1165. فردى را به وسيله حبس و مانند آن از استفاده اموال و منافعش منع كرده  اند و فرد ديگرى آن منافع را استيفا مى  كند. آيا او ضامن منافع دريافت شده مى  باشد؟

جواب:  بلى، ضامن است.

ضمان در تجارت با غير مسلمين

سؤال 1166. اگر شخصى با شركت هاى خارجى غير مسلمان تجارت كالا يا كتاب يا امثال آن داشته باشد و پول آن ها را نفرستد، آيا مديون است؟

جواب:  بنابر احتياط مديون آن ها است.

اگر تلف  كردن مشتبه بين چند نفر باشد

سؤال 1167. فردى گوسفندى را ـ كه صاحبش بين دوسه نفر مشتبه است ـ ، تلف كرده  است. تلف كننده چه وظيفه  اى دارد؟

جواب:  تلف  كننده بايد بدل آن را بين آن دو يا سه نفر به تنصيف يا تثليث مصالحه كند.

كشته شدن دانش  آموزان در اردو

سؤال 1168. مسؤول مدرسه  اى، دانش  آموزان را براى اردو به مناطق غير مجاز ـ رودخانه يا كوه  ها ـ بر خلاف مقتضاى قيودات رضايت نامه اولياى آنان برده است و منجر به غرق شدن عده  اى از آن ها يا پرت شدن از كوه شده است. چه مسؤوليتى متوجه وى است؟

جواب:  مسؤول آن ها ضامن است و حكم شبه عمد را دارد.

تأخير وكيل در اداى كفّاره و گران شدن قيمت كفّاره

سؤال 1169. اگر شخصى ديگرى را در اداى كفّاره وكيل كرد، پول كفّاره را به او داد، وكيل مسامحه كرد و تأخير در ادا كرد تا اين كه قيمت كفّاره بالا رفت كه ديگر آن پول كفاف كفّاره را نكرد. وكيل چه مسؤوليتى دارد؟

جواب:  وكيل ضامن آن زيادى قيمت است كه مانند تلف مال به تفريط و تقصير او است.

ضمان شكننده قفل نرم  افزار و تكثير كننده و خريدار

سؤال 1170. فردى پس از خريد لوح فشرده (سى  دى)، قفل نرم افزار كامپيوترى را شكسته و آن را تكثير مى  كند كه در نتيجه موجب اضرار به فروشنده (شركت توليد كننده نرم  افزار) مى  شود. از جهت تكليفى و وضعى چه حكمى دارد؟ فردى كه نرم افزار قفل شكسته را مى  خرد چه حكمى دارد؟

جواب:  كار او حرام است و ضامن آن ضررى است كه به شركت توليدكننده زده است و فرد ديگرى كه نوار تكثير شده را از خريدار اولى مى  خرد، او هم ضامن ضرر مالك اصلى است، زيرا در ضررهاى بعدى با خريدار اولى اشتراك دارد.

سهل  انگارى آموزگار در تصحيح اوراق

سؤال 1171. اگر آموزگار يا مسؤول ديگرى در تصحيح اوراق امتحانى سهل  انگارى كند كه بر اثر اين تساهل دانش  آموزى مردود شود، چه مسؤوليتى متوجه وى است؟

جواب:  بعيد نيست كه آموزگار ضرر سال آينده  ى او را اگر ترك تحصيل نكند به جهت ديگرى، از جهت خسارت مالى ضامن باشد، زيرا آن ضرر استناد به اين آموزگار دارد.

ضمان به تناسب سهم در گرفتن پول ناحق

سؤال 1172. مغازه  ى استيجارى، بدون پرداخت سرقفلى به ارث رسيده است. ورثه  ى مستأجر وكيلى براى گرفتن سرقفلى از مالك به ناحق گرفتند و وكيل هم اين كار را كرد و به زور آن را از مالك گرفت، ولى پس از آن يكى از ورثه از اين كار پشيمان شد و سهم خودش را از سرقفلى نگرفت. وى چه وظيفه  اى دارد؟

جواب:  بايد اين وارث، سهم خودش از سرقفلى را، از وكيل بگيرد و به مالك پس بدهد؛ زيرا به علت اين توكيلى كه كرده، ضامن سهم خودش مى  شود.

ضمان وكيل نسبت به پرونده  اى كه رسيدگى مى  كند

سؤال 1173. وكيلى كه به پرونده  هاى قضايى رسيدگى مى  كند، گاهى پرونده  هايى به او ارجاع مى  شود كه صاحب پرونده ادّعاى باطلى داشته و در آن حقى از طرف مقابل ضايع مى  شود، آيا در صورت موفقيت چنين پرونده  هايى در دادگاه (بر اساس پى  گيرى  هاى وكيل)، آيا وكيل ضامن حقوق تضييع شده فرد محكوم است؟

جواب:  بله، او هم ضامن است.

اشتباه قاضى در رسيدگى به پرونده  ها

سؤال 1174. اگر قاضى بر اساس ادلّه و بينه موجود حكمى صادر كند و پس از اجراى حكم، شواهدى بر خلاف آن حكم به دست آورد، آيا قاضى ضامن خسارت هايى است كه به محكوم عليه وارد ساخته است؟

جواب:  تدارك خطاى قاضى شرع از بيت المال است، به خلاف خطاى شبه عمد يا عمد او كه بر خود او است و هم چنين موارد رجوع شهود كه بر آن ها است و تفصيل كلام در محلّ خود مذكور است.

كارگر در حبس و اتومبيل تصادفى

سؤال 1175. شخص كارگرى را به اتّهامى حبس كرده  اند. پس از مدّتى بى  گناهى او ثابت مى  شود. آيا مدّتى كه او را از كار كردن منع كرده  اند، ضامن هستند؟ اتومبيل فردى تصادف مى  نمايد، براى تعمير آن مدّتى از كارش باز مانده است. آيا مقصّر تصادف، ضامن جبران خسارت درآمد وى در اين مدت هست؟

جواب:  بنابر اظهر و احوط ضامن هستند؛ زيرا از بين بردن منفعت او به منزله  ى دريافت منفعت است، هر چند آن منافع را دريافت نكرده باشند مانند اين كه خانه  اى را غصب كنند هر چند غاصب هم از آن استفاده نكند و صدق اتلاف مال اختصاص به دريافت منفعت و مال ندارد و اين هم به الغاى خصوصيت عرفا اتلاف است و هم چنين است كسى كه در اثر تصادف، براى تعمير اتومبيلش مدّتى از كار بازمانده كه آن طرف مقصّر غير از خسارت ماشين، خسارت درآمد اين مدّت ماشين را بنابر اظهر و احوط ضامن است.

نرساندن مصالح ساختمانى به كارگران و ضرر صاحب كار

سؤال 1176. در ساختمان  سازى اگر كاميون دار كه بايد وسايل ساختمانى را بياورد تا بنّا و كارگر كار كنند، آن وسايل را نياورد و كارگرها معطّل ماندند، آيا ضامن است؟

جواب:  اگر بدون عذر وسايل را نياورد، ضامن ضررى است كه صاحب كار متحمّل شده است و اگر معذور بوده، ضامن نيست.

صدمه به كارگر بدون تقصير كارفرما

سؤال 1177. اگر كارگر هنگام كار از جايى بيفتد و صدمه  اى ببيند، بدون اين كه افتادن مستند به تقصير صاحب كار باشد، آيا صاحب كار ضامن است؟

جواب:  ضامن نيست.

غرق شدن دانش  آموزان در ضمن اردو

سؤال 1178. مربيان مدرسه  اى دانش  آموزان را به اردو مى  برند و بعضى از آن ها هنگام شنا غرق مى  شوند. آيا مربّيان مذكور ضامن و مسؤول مى  باشند؟

جواب:  اگر با اذن اوليا، آن ها را بردند و در حفظ آن ها هم تعدّى و تفريط نكرده  اند، ضامن نيستند وگرنه ضامن هستند.

عدم جواز استفاده از آب بدون پرداخت آب  بها

سؤال 1179. 1) آيا استفاده از آب براى مشتركين، بدون پرداخت آب  بها جايز است؟

جواب:  جايز نيست.

2) آيا مسؤولان مربوطه، مى  توانند هزينه  هاى گزاف به عنوان آب بها از مشتركين دريافت كنند؟

جواب:  براى مسؤولين هم جايز نيست در مبلغ دريافتى اجحاف كنند.

تضييع اموال دولتى

سؤال 1180. فردى كه برخى اموال دولتى را تضييع كرده است ـ مثلاً پول بليط قطار را نپرداخته باشد ـ چه وظيفه  اى دارد؟

جواب:  بايد آن مال را به همان شعبه  ى مخصوص بدهد و ضامن است، مگر اين كه يقين كند كه با برگرداندن، در همان مورد خودش مصرف نمى  شود. مانند برگرداندن به بانك ها، كه در اين صورت بايد از باب ردّ مظالم آن را به فقير مؤمن بپردازد.

كتك خوردن يك نفر توسط سه نفر

سؤال 1181. مضروبى مدّعى است سه نفر وى را مورد ضرب قرار داده و مجروح كرده  اند و بيّنه ندارد. ولى با اجراى قسامه، تنها ضارب بودن يك نفر از آن ها ثابت شده است، آيا تنها همان يك نفر ضامن است يا همگى آن ها ضامن هستند؟

جواب:  آن يك نفر تنها ثلث ديه را ضامن است نه كلّ آن را، كه به اعتراف خود مضروب بيش از آن را ضامن نيست.

تصرّف در اموال ناصبى

سؤال 1182. آيا تصرّف و تملّك مال ناصبى جايز است؟

جواب:  مال ناصبى حكم مال كافر حربى است و تملك آن جايز است. ولى اگر ضرر و مفسده بر مؤمنين داشته باشد، جايز نيست؛ لذا مطلقا خلاف احتياط است.

پرداخت مزد كم به كارگر

سؤال 1183. كارفرمايى شخصى را به كار گماشته است و از بى  اطّلاع بودن كارگر نسبت به ارزش و مقدار حقوقش استفاده كرده و حقوق و مزد كمتر از نصف حقوق كاركنان هم رديف او داده است.

1) آيا كارفرما نسبت به مزد واقعى اين كارگر مديون است؟

جواب:  بله، در فرض مرقوم كارگر حقّ مطالبه اجرة المثل كار و عمل خود را دارد و كارفرما بايد اجرة المثل به او بدهد، مگر آن كه در ابتداى كار با هم توافق كرده باشند كه با توافق و معلوم شدن مغبون بودن، كارگر خيار غبن دارد و با فسخ باز به اجرة المثل برمى  گردد.

2) آيا با گذشت زمان حقّ مطالبه از بين مى  رود؟

جواب:  مرور زمان، حقّى را از بين نمى  برد و مديون بايد دين خود را ادا نمايد.

تصرف در زمين مصادره  اى

سؤال 1184. زمينى از يكى از سازمان هاى دولتى خريدارى شده و پس از آن معلوم شده كه آن زمين مصادره  اى بوده است و اكنون ناچار آن را در تصرّف دارند و راهى براى دسترسى به مالك وجود ندارد. حكم شرعى را بيان فرماييد.

جواب:  مى  توانند آن را از حاكم شرع اجاره كنند تا هنگامى كه از مالك آن خبرى برسد، تا حاكم مال الاجاره را به مالك يا ورثه  ى او بدهد.

از بين بردن مطالب كتاب هاى امانتى

سؤال 1185. تعدادى از مطالب كتاب ها و مجلات امانتى را از بين برده  ام، براى جبران آن، چه بايد بكنم؟

جواب:  بايد آن ها را تدارك كنيد يا صاحب آن را راضى كنيد.

وسيله به سرقت رفته در تعميرگاه

سؤال 1186. شخصى وسيله  اى را براى تعمير نزد مغازه  اى گذاشته است، امّا آن وسيله در مغازه به سرقت رفته است، چه كسى ضامن آن است؟

جواب:  اگر مغازه  دار در نگهدارى آن تقصير و كوتاهى نكرده، ضامن نيست.

طلب غرامت از عاريه گيرنده

سؤال 1187. اگر عاريه گيرنده، شى ء عاريه گرفته شده را خراب كرده يا از بين برده باشد، طلب غرامت از او حلال است يا نه؟

جواب:  بله، با تعدّى يا تفريط او حلال است. (توضيح بيشتر در مسأله  ى 1865 رساله ذكر گرديده است.)

گرفتن دستمزد بيشتر از كاركرد

سؤال 1188. مسؤول ما ماهانه شصت ساعت كار براى ما ردّ مى  كند، در حالى كه كمتر از اين مقدار كار كرده  ايم، پول اين كار چگونه است؟

جواب:  اگر خلاف مقررات باشد، جايز نيست.

سرقت تكنولوژى از كشورهاى ديگر

سؤال 1189. سرقت تكنولوژى از كشورهاى دوست يا دشمن چه حكمى دارد؟

جواب:  در چنين مواردى منع شرعى مبنى بر صدق اضرار (ضرر رساندن) به كسى است كه شرعا حقوق او محترم است.

تصرف در اموال والدين بدون اجازه آنان

سؤال 1190. آيا تصرف در مال و پول والدين بدون اجازه آنان حكم سرقت و غصب را دارد؟

جواب:  بله، با عدم اطمينان به رضايت آن ها حكم سرقت و غصب دارد.

تصرف بدون رضايت در مال ديگرى

سؤال 1191. اگر انسان از كسى چيزى بگيرد و آن را مصرف كند كه طرف هم راضى نباشد، آيا پرداخت قيمت آن كفايت مى  كند؟

جواب:  اگر مثلى است، بايد مثل آن را و اگر قيمى است، بايد قيمت آن را پرداخت كند.

عوض شدن دمپايى كهنه با نو

سؤال 1192. دمپايى من كه كهنه بود با دمپايى نو عوض شده، اكنون كه صاحب آن را نمى  شناسم چه كار كنم؟

جواب:  اگر شاهد حالى براى رضايت صاحب دمپايى نداريد، نمى  توانيد در آن تصرف كنيد.

پيدا كردن پول

سؤال 1193. اگر پولى پيدا كرديم كه صاحبش را نمى  شناسيم آيا مى  توانيم، آن را در صندوق صدقات بيندازيم؟

جواب:  اگر نشانه  اى ندارد كه بتوان صاحبش را پيدا كرد، با اذن حاكم شرع، بايد به فقير صدقه داد، على الاحوط.

برداشتن پول از مغازه پدر

سؤال 1194. در مغازه پدرم كار مى  كنم و گاهى اوقات مقدارى پول برمى  دارم كه بعضى مواقع به او مى  دهم و بعضى مواقع خرج مى  كنم، حكمش چيست؟

جواب:  هر چه بدون اجازه برمى  داريد، حرام است و ضامن هستيد.

فروختن طلاى پيدا شده

سؤال 1195. چند سال پيش قطعه  اى طلا پيدا كردم و آن را فروختم. اكنون صاحبش را نمى  شناسم پول آن را در چه راهى مصرف كنم؟

جواب:  اگر از پيداشدن صاحبش مأيوس هستيد، بايد به قيمت فعلى آن ردّ مظالم دهيد.

شكستن وسيله در مغازه قبل از خريد

سؤال 1196. اگر شخصى وارد مغازه  اى شد و قبل از خريد و در حين انتخاب، وسيله  اى از دستش افتاد و شكست، چه كسى ضامن است؟

جواب:  اگر اذن مالك در قبض آن جنس وجود داشته، به گونه  اى كه مشترى به عنوان امينى كه جنس در دستش امانت است، باشد بنابر اقرب ضامن نيست و قول به ضمان از مشهور فقها حكايت شده است.

ضرر رساندن به ديگران در كودكى

سؤال 1197. اگر شخصى در كودكى ضررى به كسى رسانده باشد چه كند؟

جواب:  ضامن ضرر او است و بايد او را راضى كند.

برگرداندن مال دزدى

سؤال 1198. در صورت برداشتن مال كسى، آيا برگرداندن آن كافى است؟

جواب:  اگر تصرفى در مال كرده، بايد صاحبش را راضى كند.

پوشيدن دمپايى ديگران

سؤال 1199. حكم پوشيدن دمپايى ديگران در محل هاى عمومى چيست؟

جواب:  بدون رضايت صاحبش جايز نيست.

برداشتن چيزى در كودكى از فروشگاه دولتى

سؤال 1200. اگر در كودكى از فروشگاه دولتى چيزى برداشته باشم، الآن چگونه جبران كنم و يا اگر از كسى چيزى گرفته  ام و امكان دسترسى به او ندارم، حكمش چگونه است؟

جواب:  بايد با اجازه ى از حاكم شرع، به مقدار آن ردّ مظالم داده شود، على الاحوط.

خسارت زدن گوسفند به ديگران

سؤال 1201. تعدادى گوسفند دارم كه گاهى به مزارع ديگران رفته و خساراتى وارد كرده  اند بعضى از صاحبان راضى شده  اند و بعضى رضايت نداده اند، مرا راهنمايى كنيد؟

جواب:  اگر رهاكردن گوسفندان در روز و به نحو معتاد و متعارف بوده، به طورى كه خسارت وارد شده مستند به كوتاهى و تعدّى و تفريط شما نباشد ضامن نيستيد، به خلاف اين كه شما محافظت نكرده باشيد و در هر صورت اگر مصالحه كنيد خوب است.

خراب كردن وسايل توسط تعميرگاه

سؤال 1202. آيا اگر تعميركارى جهت تعمير وسايل، چه به صورت رايگان يا با دست مزد، موجب خراب تر شدن وسايل مردم شود، آيا ضامن است؟

جواب:  بله، ضامن است. (به مسأله  ى 1744 رساله رجوع شود.)

مصرف ميوه  ى درختان كنار خيابان

سؤال 1203. آيا مردم از درختان ميوه ى كنار خيابان ـ كه متعلق به شهردارى است ـ ، مى  توانند استفاده نمايند؟

جواب:  انسان مى  تواند از ميوه درختى كه در مسير عبور عمومى است، حتى اگر مالك مشخص داشته باشد، بخورد؛ ولى نبايد موجب افساد يا از بين رفتن درخت و ميوه شود و بنابر احوط بايد چيزى از ميوه را با خود نبرد.

مصرف ميوه  هاى زير درختى

سؤال 1204. خوردن ميوه  هاى زير درخت كه متعلق به ديگرى است به اين نيّت كه آن ميوه  ها خراب مى  شود، چه حكمى دارد؟

جواب:  بدون رضايت صاحبان آن ها جايز نيست.

استفاده از خانه  هاى سازمانى توسط افرادى كه خانه دارند

سؤال 1205. استفاده از خانه  هاى مسكونى وابسته به دولت يا مؤسسات ديگر توسط افرادى كه خانه دارند و واجد شرايط نيستند، جايز است؟

جواب:  اگر خلاف مقررات آن ها باشد، جايز نيست.

ورود به باغ ديگران و خوردن ميوه

سؤال 1206. آيا جايز است به باغ مردم وارد شد و از ميوه  هاى آن خورد و بيرون برد؟

جواب:  حرام و موجب ضمان است.

ريختن چيز لغزنده در محل عبور ديگران

سؤال 1207. اگر كسى پوست ميوه يا امثال آن را جلوى خانه يا محل عبور عابرين بريزد و پاى كسى بلغزد و به زمين بخورد و خسارتى ببيند، آيا آن فرد ضامن است يا خير؟

جواب:  اگر به نحو غير متعارف بوده، به گونه  اى كه لغزيدن مستند به تسبيب و اضرار و تعدّى او به عابرين باشد، نه سهل  انگارى خود شخص ـ در چيزهايى كه سيره بر ترك محافظت از آن ها است ـ ، ضامن است، لكن اگر عمدا خود شخص پا بر آن شى ء لغزنده گذاشته، مباشر اقوى است مطلقا و ضامن نيست.

ايجاد سدّ معبر

سؤال 1208. كسانى كه براى جلب نظر مشترى وسايل خود را بيرون مغازه مى  چينند و سدّ معبر مى  كنند، اگر براى عابر پياده مزاحمت يا خسارت ايجاد كنند، ضامن هستند يا خير؟

جواب:  در حدّ متعارف مانعى ندارد و ضمان در صورت صدق اضرار و تعدّى به عابرين است.

 آتش  سوزى در جنگل ها و باغ ها

سؤال 1209. افرادى كه براى تفريح به جنگل ها و يا باغ ها مى  روند و جهت پخت غذا و روشن مى  كنند، در صورتى كه يك دفعه با دو طوفان شروع شود و موجب آتش  سوزى شود، ضامن  اند؟

جواب:  در صورتى كه روشن نمودن آتش در آن مكان شرعا جايز نبوده است، ضامن هستند.

پرداخت خسارت در جايى كه مقصر مشخص نباشد

سؤال 1210. اگر چند نفر همزمان به طرف ماشينى يا قطارى سنگ پرتاب كنندو سنگ يكى از آن ها، موجب خسارت به قطار شود و يا موجب زخمى شدن فردى شود، چه كسى ضامن آن خواهد بود؟ (در صورتى كه معلوم نباشد سنگ كدام يك از آن ها خسارت زده است)

جواب:  احتياط در مصالحه  ى به توزيع است و تعيين با قرعه هم ممكن است.

مطالبه طلب از بستگان بدهكار

سؤال 1211. آيا طلب كاران بنده مى  توانند طلب خود را از پدر و بقيه بستگان بنده مطالبه كنند يا خير؟

جواب:  خير، نمى  توانند.

پرداخت قيمت واقعى يا قيمت مورد نظر فروشنده

سؤال 1212. اگر مغازه  دار از خريدار قيمت بيشتر از قيمت واقعى جنس را مطالبه كند، آيا خريدار مى  تواند همان قيمت واقعى را بپردازد يا بايد هر چه فروشنده خواست بپردازد؟

جواب:  بايد قيمت توافقى را بدهد.

مستأجرى كه بعد از اجاره منزل برنگردد

سؤال 1213. شخصى منزلى را به مبلغ معينى اجاره كرده است و موجر هم كليد منزل را در اختيار او گذاشته و مستأجر هم اثاثيه و لوازم منزل را در منزل اجاره اى گذاشته است، پس از آن به قصد آوردن خانواده  اش رفته ولى برنگشته است، موجر نيز هيچ گونه اطلاعى در مورد علت برگشتن وى ندارد، آيا موجر حق تصرف منزل را دارد؟ نسبت به لوازم خانگى مستأجر چه تكليفى دارد؟

جواب:  تا مدت اجاره تمام نشده است، موجر حق تصرف ندارد؛ مگر در صورت يأس و اطمينان به اين كه ديگر به او دسترسى نخواهد داشت كه در اين صورت وسايل، مجهول المالك مى  شود و از طرف او صدقه مى  دهد و هم چنين مال الاجاره را احتياطا صدقه بدهد.

اختلاف صاحب ملك و اداره

سؤال 1214. يكى از ادارات دولتى ساختمانى را اجاره كرده است، اما در حال حاضر بين مالك و اداره راجع به مبلغ اجاره اختلاف وجود دارد و او تا صدور حكم دادگاه راضى به اقامه نماز و ديگر تصرفات در آن نمى  باشد، در اين صورت وظيفه ما چيست؟

جواب:  اختلاف در مبلغ اجاره اى كه مدّت آن تمام نشده است، ضررى به صحت اجاره نمى زند و مستأجر حق استفاده دارد.

اختيارات امانت دار در مال به امانت داده شده

سؤال 1215. امانت دار در چه صورتى ضامن است؟ آيا امانت دار، مال مردم را مى تواند به ديگران كرايه دهد و يا از آن استفاده ديگرى كند؟

جواب:  خير، نمى  تواند استفاده  اى از آن بكند؛ مگر با اجازه و اگر استفاده  اى كرد ضامن اصل مال و استفاده  ى از آن است.

تصرف والدين نيازمند در مال فرزندان و بالعكس

سؤال 1216. آيا پدر و مادر در صورت فقر و بى  نيازى، مى  توانند در اموال فرزندان خود تصرف كنند يا خير؟ و در صورت عكس آن آيا اولاد بدون اجازه مى  توانند در صورت نياز از اموال پدر و مادر بردارند؟

جواب:  بدون اجازه نمى  توانند، مگر واجب النفقه او باشند و او هم متمكن باشد و امتناع كند كه در حدّ نفقه واجبه، مانعى ندارد بردارند.

شهريه گرفتن در صورت محدود بودن فعاليت هاى درسى

سؤال 1217. آيا شهريه گرفتن طلبه  اى كه در درس غيبت مى  كند و در كلاس درسى، كمتر شركت مى  كند و يا كمتر درس مى  گيرد، جايز است؟

جواب:  اگر بدون عذر از مقدار معمول طلاب كمتر درس بخواند، شهريه گرفتن او اشكال دارد.

مطالعه در ساعت بى  كارى ادارى

سؤال 1218. آيا مى  توان در ساعات كارى در محل كار يا اداره، كه بى  كار هستيم مطالعه نماييم؟

جواب:  مانعى ندارد.

تقلّب كودكان در امتحانات

سؤال 1219 بعضى از بچه  ها كه سنشان كم است و در امتحانات تقلب مى  كنند و يا كسانى كه عمدا تقلب مى  كنند، حكمشان چيست؟

جواب:  زمينه سازى شود تا اطفال ـ هر چند تكليف ندارند ـ به اين كار عادت نكنند و افراد بالغ هم ـ در صورتى كه تضييع حق ديگرى در آن باشد ـ گناه كار هستند.

ضمانت معرفى كننده نسبت به سرقت معرفى شونده

سؤال 1220. اگر شخصى به عنوان كارگر، افرادى را به جايى معرفى كند و بعد از مدتى يكى از آن افراد مبلغى را از كارفرما سرقت نمايد، با توجه به اعتماد كارفرما به آن شخص معرف براى معرفى كارگر مورد اطمينان، آيا معرف ضامن است؟

جواب:  خير.

فراموش كردن اعمال شب اوّل قبر توسط اجير

سؤال 1221. فردى براى انجام اعمال شب اوّل قبر ميتى اجير مى  شود اما آن شب فراموش مى  كند كه آن اعمال را انجام دهد، وظيفه او چيست؟

جواب:  ظاهرا اجاره منفسخ مى  شود و اجرت را بايد برگرداند.

پرداخت بدهكارى گذشته به نرخ روز

سؤال 1222. اگر فردى مبلغى را مدت 30 سال يا كمتر به كسى بدهكار بوده و پرداخت نكرده است، آيا ضامن همان مقدار است يا بايد به نرخ روز آن را بپردازد؟

جواب:  احتياطا بايد در تفاوت مبلغ با ارزش فعلى آن با هم مصالحه كنند.

ضمانت پزشك در مورد شدت درد و بيمارى

سؤال 1223. اگر دندانپزشكى دندان فردى را نتواند خوب درست كند و حتى صدمه به آن ها بزند، آيا ضامن است يا خير؟ و اگر پزشك بر اثر اشتباهش باعث شود شخص چند روز درد بكشد و نتواند كار كند چه حكمى دارد؟

جواب:  پزشك ضامن است. (جهت اطلاع بيشتر به مسأله  ى 1747 و 1748 رساله رجوع شود.)

ضمانت اغذيه فروشان در صورت مسموميت مصرف كننده

سؤال 1224. فروشندگان مواد خوراكى اعم از چلوكبابى  ها، رستوران ها، ساندويچ فروشى  ها، بستنى فروشى  ها و.... اگر باعث مسموميت فردى شوند، آيا ضامن هستند يا خير؟

جواب:  بله، ضامن هستند.

ضمانت حادثه در اماكن تفريحى

سؤال 1225. اگر در پارك ها، حادثه  اى چون فروريختن سقف يا افتادن وسايل بازى بر سر كسى و يا غرق شدن قايق تفريحى ـ كه مردم سوار آن ها هستند ـ اتفاق بيفتد، در اين صورت ضامن كيست؟

جواب:  اگر كسى مقصر نباشد، ضمانى نيست.

حمله سگ به گله ديگران

سؤال 1226. اگر سگ كسى به گله ديگرى حمله كند و صاحب آن مانع او نشده و در نتيجه چند رأس دام از آن گله تلف شود، آيا صاحب سگ ضامن است؟

جواب:  بله، ضامن است.

ضمانت در صورت كوتاهى در نگهدارى اموال

سؤال 1227. اگر صاحبان حرفه  ها و صنايع در حفظ و نگهدارى اشياى مردم مثل پارچه پيراهنى براى خياطى و... كوتاهى كنند و اموال مردم به سرقت برود و يا در آتش بسوزد و يا اشتباهى بريده شود، چه كسى ضامن مى  باشد؟

جواب:  صاحب آن حرفه يا صنعت ضامن است. (مسأله  ى 1744 رساله)

ضمان تعمير ضبط صوت سرقتى

سؤال 1228. اگر فردى ضبط صوتى را تعمير كند و سپس معلوم شود ضبط صوت سرقتى بوده است، آيا ضمان تعمير ضبط صوت به عهده سارق است يا مالك؟

جواب:  به عهده  ى سارق است.

آسيب رسانى به ديگرى بر اثر پاره شده سيم جرثقيل

سؤال 1229. اگر سيم جرثقيل هنگام جابه جايى محموله  هاى سنگين قطع شود و بر اثر آن فردى مصدوم يا كشته شود، ضامن چه كسى است؟

جواب:  اگر كسى مقصر باشد، او ضامن است و در صورت استناد به كار شخص معيّن بدون تقصير، مى  تواند ثبوت ضمان از باب خطاى محض باشد.

ضمان در زياده روى مصرف آب و برق

سؤال 1230. آيا زياده  روى در مصرف آب و برق و گاز، در صورتى كه انسان پول آن را پرداخت كند حرام و موجب ضمان است؟ و در صورت ضمان؛ وجه را به چه كسى بايد پرداخت كرد تا برى ء الذمه شد؟

جواب:  در فرض مزبور ديگر ضامن نيست.

ضمان كشته شدن مسافر در مسافرخانه بر اثر زلزله

سؤال 1231. اگر كسى خانه  اى اجاره كند و يا در هتل يا مسافرخانه  اى اقامت كند و بر اثر فرسودگى منزل و يا ساختمان هتل و يا زلزله، افراد ساكن آن هلاك شوند، ضمان از اين بابت به عهده صاحب ملك خواهد بود يا خير؟

جواب:  اگر در اثر فرسودگى بوده و صاحب ملك مقصّر بوده است، او ضامن است.

سوختن وسايل برقى بر اثر قطع و وصل مكرر برق

سؤال 1232. در بعضى موارد، به جهت تعمير يا قطع و وصل برق توسط اداره برق، به وسايل برقى مردم خسارت وارد مى شود، در اين موارد بفرماييد چه كسى ضامن مى  باشد؟

جواب:  اگر ورود خسارت نزد خبره مستند به كوتاهى يا اشتباه شخص يا شركتى باشد، ضمان ثابت است.

حكم پرداخت صدقه در برابر گرفتن وسيله دزدى

سؤال 1233. اگر به انسان وسيله  اى بدهند، كه از راه حرام به دست آمده، آيا مى  شود آن را برداشت و به اندازه قيمت آن صدقه داد؟

جواب:  اگر صاحبِ آن را مى شناسد، بايد آن را به صاحب اصلى  اش برگرداند و در صورت يأس از شناسايى او، مانعى ندارد.

پرتاب اشياى زير چرخ خودرو

سؤال 1234. در بعضى موارد، از زير لاستيك ماشين سنگ يا اشياى ديگر به اطراف پرتاب و موجب خسارت به ديگران يا اموال ديگران مى  گردد، در اين موارد ضامن چه كسى خواهد بود؟

جواب:  راننده ضامن است و حكم جنايت خطايى را دارد.

اموال بيت المال كه توسط افراد خيانت كار از بين مى  روند

سؤال 1235. اگر مسؤول امور مالى يا قانون گذاران يك بخش مهم، افراد خيانت كار را در رأس امور مالى ـ كه بيت المال در اختيار آن ها است ـ قرار دهند، آيا ضمان مال به عهده مسؤول است يا به عهده سوء استفاده كنندگان و غارت كنندگان بيت المال يا هر دوى آن ها؟

جواب:  اگر علم و عمد و يا تقصير در گزينش بوده است، هر دوى آن ها ضامن هستند؛ البته فرد مسؤول پس از پرداخت غرامت و اداى حقوق ضايع شده، مى  تواند به آن افراد خائن رجوع كند و حقوق از دست رفته را از آنان دريافت نمايد.

ديه كشته شدگان در حين آموزش

سؤال 1236. كسانى كه براى آموزش شنا يا آموزش هاى نظامى ديگرى مانند رانندگى و... مى  روند، اگر كشته شوند ضامن ديه آن ها چه كسى خواهد بود؟

جواب:  اگر كسى مقصر بوده، او ضامن است.

خسارت به وسيله نقليه در اثر حمل بيش از ظرفيت

سؤال 1237. اگر شخصى وسيله نقليه  اى اجاره كند و در اثر حمل بيش از ظرفيت خساراتى به وسيله نقليه وارد شود، چه كسى ضامن خواهد بود؟

جواب:  همان شخص اجاره كننده ضامن است.

ضمانت آتش زدن و كشته شدن افراد

سؤال 1238. اگر كسى ساختمانى را آتش بزند ـ كه موجب كشته شدن عده  اى نيز بشود ـ اما اين فرد فقط قصد آتش زدن را داشته نه كشتن افراد را، آيا ضامن ديه افراد نيز مى  باشد؟

جواب:  بله، ضامن است.

كمك رسانى به كشور مسلمان هنگام جنگ با كشور كافر

سؤال 1239. اگر يك كشور اسلامى با كشور و مملكت كفر در حال جنگ باشد، آيا مسلمانان ديگر وظيفه كمك و يارى آن كشور را دارند يا خير؟ و اگر كسى براى كمك برود و كشته شود، ضمان ديه بر عهده چه كسى خواهد بود؟

جواب:  در حدّ تمكّن با ملاحظه  ى شرايط ديگرى كه در آن ها به حاكم شرع مراجعه مى  شود، كمك كردن لازم است و جاى ضمان ديه نيست.

رسيدن خسارت جانى به متهم، هنگام اجراى حكم

سؤال 1240. در صورت اجراى حدّ، اگر خسارت جانى به متهم برسد چه كسى ضامن خواهد بود؟

جواب:  اگر خطايى واقع نشده بوده، كسى ضامن نيست.

كم كارى در انجام وظيفه

سؤال 1241. آيا افرادى كه به دليل كفاف نكردن حقوق خود دو شغل دارند و هر يك از شغل ها باعث كم كارى در شغل ديگر مى شود، ضامن مى  باشند يا ضمان آن به عهده دولت است كه حقوق كمى پرداخت مى  نمايد؟

جواب:  آن كسى كه كم كارى كرده، ضامن است.

تصادف و از بين رفتن مال

سؤال 1242. اگر شخصى اجناسى را بخرد و در راه انتقال با وسيله نقليه تصادف كند، ضمان به عهده فروشنده است يا خريدار؟

جواب:  اگر تصادف قبل از تحويل به خريدار بوده و در نقل و انتقال مسبَّب از همين معامله براى تحويل تلف شده، احتياطا مصالحه كنند.

ذبح پرنده حلال گوشت بدون اجازه مالك

سؤال 1243. اگر شخصى يكى از پرندگان حلال گوشت را بدون اجازه مالك ذبح كند، آيا بايد قيمت آن را بپردازد يا مثل آن را؟

جواب:  بايد قيمت آن را بدهد.

زخمى كردن حيوان مزاحم بعد از هشدار به صاحب حيوان

سؤال 1244. اگر حيوان كسى وارد منزل يا باغ و زراعت شخصى شد و چندين بار هم به صاحب حيوان تذكر داده باشد، اما او توجه باشد و صاحب زراعت يا منزل و باغ در باغ يا زراعت سم بريزد و حيوان بميرد و يا پاى حيوان را بشكند يا حيوان را زخمى كند، چه حكمى دارد؟ و اگر چنين حيوانى از بين برود، حكم مسأله چه مى  شود؟

جواب:  فردى كه اقدام بر كشتن يا مجروح نمودن حيوان نموده، ظاهرا ضامن است؛ مگر اين كه در آن مورد دفاع از مال صادق باشد و راه دفاع هم در مجروح يا كشتن حيوان منحصر باشد كه ضامن نيست و حلّ اختلاف نزد حاكم شرع مى  شود.

كسى كه سبب بى كار شدن افراد مى  شود

سؤال 1245. اگر فردى باعث شود كه كسى يا كسانى شغل خود را از دست بدهند و به اصطلاح نان آن ها را آجر كنند، آيا ضامن خسارت مالى وارده به آن ها است يا خير؟

جواب:  موارد مختلف مى  شود و ممكن است در بعض موارد ضامن باشد.

افتادن در چاله  هاى حفر شده در معابر

سؤال 1246. اگر در برخى خيابان ها اداره گاز يا فاضلاب حفر چاه يا كانال كنند و فردى ناآگاه هنگام شب در آن بيافتد و آسيب ببيند يا تلف شود، ضامن كيست؟ اگر مالكى در زمين بدون ديوار چنين كارى كند، چه وجهى خواهد داشت؟

جواب:  اگر اقدامات لازم براى پيشگيرى از وقوع حوادث صورت نگرفته، آن اداره مقصّر در مأموريت ضامن است كه به حسب ظاهر در اين جا اقوى از مباشر است، و در رابطه با حفر چاه در زمين شخصى، اگر طورى بوده كه ورود در زمين عدوانى حساب مى  شده و عبور از آن متعارف نبوده است، مالك زمين ضامن نيست.

فروش برگه  هاى ارمغان بهزيستى

سؤال 1247. شخصى برگه  هاى مسابقه ارمغان بهزيستى را مى  فروخته و براى هريكى ده تومان مى  گرفته وچند ميليون قيمت آن ها بوده كه 70 هزار تومان سهم خودش شده، حكم مسأله چيست؟

جواب:  بر فرض حرمت فروختن برگه  ها، بايد پول آن ها را به صاحبانش برگرداند و اگر آن ها را نمى  شناسد، بايد با اذن حاكم شرع صدقه بدهد.

جبران خسارت خريدار

سؤال 1248. اگر فروشنده به هر نحوى سر خريدار را كلاه بگذارد و براى جبران خسارت يا اشتباه خود خريدار را پيدا نكند، تكليف فروشنده چيست؟

جواب:  موارد مختلف مى  شود و آن چه را اطمينان به رضايت او ندارد احتياطا از طرف او صدقه بدهد.

گم كردن كتاب امانتى

سؤال 1249. در ايام كودكى كتابى از كتابخانه امانت گرفته  ام و آن را گم كردم و الآن نمى  دانم كجاست، چه كنم؟

جواب:  بايد مثل آن را به كتاب خانه برگردانيد.

تقاص اموال مصادر شده

سؤال 1250. اگر در جايى قسمتى از اموال يك شخص به ناحق مصادره شد، آيا او مى  تواند تقاص نمايد؟

جواب:  اگر هيچ راهى براى رسيدن به مالش ندارد، تقاص از اموال ضامن جايز است.

گرفتن دستمزد از پدر

سؤال 1251. چند سال براى پدرم كار كرده  ام، ولى پدرم حق مرا نمى  دهد، آيا حق دارم با دعوا و اجبار حقّم را از پدرم بگيرم؟

جواب:  حق مطالبه  ى حق را از پدر داريد، ولى احترام لازم پدر هم رعايت شود.

برداشتن پول از پدر و پدربزرگ

سؤال 1252. قبل از بلوغ از پدر و پدر بزرگم پول برداشته  ام، حال پشيمانم و آن ها نيز مرده  اند، چه كار كنم؟

جواب:  بايد به ورثه برگردانيد يا تمام ورثه را راضى كنيد، هر چند وقتى مال را بر مى  گردانيد، لازم نيست توضيح دهيد و ماجرا را به آن ها اطلاع دهيد.

پيدا كردن و بزرگ كردن گوسفند

سؤال 1253. گوسفندى پيدا كرده  ام و حدود دو سال از اين واقعه مى  گذرد و اصلاً اعلان نكرده  ام، حكم اين گوسفند و برّه  هايش و مخارج آن چيست؟

جواب:  حكم مال غصبى را دارد و منافع و برّه  هايش هم مال صاحب گوسفند است و لازم است از هم اكنون تا يك سال اعلان كنيد و اگر صاحب آن پيدا نشد، احتياطا به حاكم شرع مراجعه كنيد، اين حكم در صورتى است كه در صحرا در همان ابتدا كه پيدا كرديد، احتمال مى  داديد به زودى و به آسانى صاحبش معلوم شود وگرنه گرفتن به نيّت تملّك در برابر عوض جايز بوده و در اين صورت ضامن عوض گوسفند براى مالك هستيد و بقيه از آن شما است.

صدقه دادن طلاى پيدا شده

سؤال 1254. وظيفه  ام نسبت به قطعه طلايى كه در زمان كودكى از دوستم برداشتم و بعد آن را صدقه دادم چيست؟

جواب:  بايد مثل يا قيمت آن را به دوستتان برگردانيد.

چيدن ميوه  هايى كه از ديوار باغ بيرون است

سؤال 1255. چيدن ميوه  هايى كه از ديوار باغ بيرون است، چه حكمى دارد؟

جواب:  به مسأله  ى 1644 رساله، رجوع شود.

استفاده از پول پيدا شده

سؤال 1256. آيا انسان با پولى كه پيدا كرده، مى  تواند براى كتابخانه اى كتاب بخرد؟

جواب:  اگر از موارد تملّك نيست، نمى  تواند.

حق مؤلف كتاب در چاپ و نشر

سؤال 1257. اگر كتابى به شدت مورد نياز باشد و نسخه آن در بازار يافت نشود، آيا چاپ و نشر آن بدون اجازه مؤلف يا ناشر ضمان  آور است؟ فتوكپى از روى آن آيا حكم نشر بدون اذن را دارد؟ و اگر نويسنده يا ناشر آن كافر باشند چه طور؟

جواب:  چاپ و نشر آن جايز نيست و فتوكپى كلّ كتاب هم، اگر باعث ضرر رساندن به مؤلف يا ناشر باشد، جايز نيست. در مورد كافرى كه مال او شرعا احترام ندارد، خلاف احتياط است با احتمال ترتّب لوازم داراى مفسده.

پيدا كردن ساعت

سؤال 1258. ساعتى را پيدا كردم و چند نوبت نيز آن را اعلان نموده و صاحبش پيدا نشد، حالا تكليف من چيست؟

جواب:  اگر تا يك سال اعلان كرد و صاحب مال پيدا نشد، مى  تواند از طرف صاحبش صدقه بدهد يا به عنوان امانت براى صاحبش نزد خود نگهدارى كند، يا به حاكم شرع بدهد يا براى خود بردارد و قصد كند كه اگر صاحبش پيدا شد، عوض آن را به او بدهد.

دزديدن ميوه از باغ

سؤال 1259. سال ها قبل مقدارى ميوه از چند قطعه زمين و باغ دزديده ام، راه خروج از ذمه آن ها چيست؟

جواب:  بايد صاحبانش را راضى كنيد يا به گونه اى كه نفهمند پولش را به آن ها برسانيد و اگر به هيچ وجه دسترسى نداريد، از طرف آن ها صدقه بدهيد.

برداشتن كفش ديگرى به جاى كفش خود

سؤال 1260. در حرم امام كفش مرا بردند، بنده از روى ناچارى كفشى شبيه به كفش خودم ـ كه كهنه  تر بود ـ برداشتم، حكم اين مسأله چه مى شود.

جواب:  اگر شاهد حال بر رضايت صاحب كفش نباشد، ضامن هستيد.

نحوه  ى حلاليّت طلبيدن

سؤال 1261. در كودكى مقدارى پول از شخصى برداشتم، الآن خجالت مى  كشم به او بگويم، چه كنم؟

جواب:  به هر صورت شده، بايد آن را به او برگردانيد و لازم نيست توضيح دهيد.

تشخيص مال مشتبه

سؤال 1262. چگونه مى  توانيم مال مشتبه را تشخيص بدهيم؟

جواب:  موارد آن مختلف است.

تاوان

سؤال 1263. تاوان يعنى چه؟ در اسلام چه حكمى دارد؟

جواب:  تاوان يعنى جبران خسارتى كه وارد شده و گرفتن آن براى كسى كه خسارت بر او وارد شده و در مواردى كه ضمان شرعى ثابت است، جايز است.

تخلّى در ملك شخصى ديگران

سؤال 1264. تخلّى در املاك شخصى ديگران، بدون اطلاع از رضايت صاحب آن، چه حكمى دارد؟ و آيا اين عمل موجب ضمان است؟ در صورت فشار و اضطرار چه طور؟

جواب:  اختيارا جايز نيست و مطلقا موجب ضمان هم هست.

نحوه رضايت از ديگران

سؤال 1265. آيا در استفاده از اموال ديگران رضايت زبانى شرط است يا به صرف احتمال رضايت، مى  توان در آن مال تصرف كرد؟

جواب:  با صِرف احتمال بدون ـ اطمينان ـ ، نمى  توان در آن تصرّف كرد.

استفاده بى  رويه از آب دانشگاه

سؤال 1266. من دانشجو هستم و از بيت المال استفاده مى  كنم، مى  خواستم بدانم، اگر من بر اثر وسواس، آب زيادى بريزم، چگونه مى  توانم خسارت آن را بپردازم؟

جواب:  بايد خسارات را به همان مركز برگردانيد، يعنى پول اضافه بر متعارف را پرداخت كنيد.

استفاده شخصى از تلفن دولتى

سؤال 1267. بعضى از دانشجويانى كه در بعضى از قسمت هاى دانشگاه مشغول به كار مى  باشند، از تلفن دانشگاه استفاده شخصى مى  كنند، آيا اين كار جايز است؟

جواب:  اگر خلاف مقررات آن جا است، ضامن است.

استفاده از اموال بيت المال

سؤال 1268. برداشت از اموال بيت المال ـ به قصد بازگرداندن آن ها ـ چه حكمى دارد؟

جواب:  جايز نيست.

سؤال 1269. پولى از بيت المال نزد من است، آيا در موقع نياز شخصى، مى  توانم از آن پول بردارم و بعدا برگردانم؟

جواب:  خير، نمى  توانيد.

استفاده از وسايل اسقاطى ادارات

سؤال 1270. استفاده از وسايل اسقاطى ادارات ـ كه بعضا دور ريخته مى  شوند ـ چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر مورد اعراض واقع شده باشد، اشكال ندارد.

استفاده بيش از همه

سؤال 1271. در مسافرت هاى جمعى (اردو) كه از همه پول مى  گيرند و غذا مى  دهند، اگر كسى از سهميه معين شده زياد مى  گرفت، چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر خارج از متعارف بوده، بايد آن زيادى را برگرداند.

 استفاده ديگران از امكانات دانشگاه

سؤال 1272. آيا استفاده از امكانات دانشگاه  ها براى غير دانشجو يا دانشجويانى كه از دانشگاه ديگر هستند، جايز است؟

جواب:  اگر خلاف مقررات باشد، جايز نيست.

جبران استفاده شخصى از امكانات دولتى

سؤال 1273. جبران استفاده شخصى از امكانات دولتى چگونه است؟

جواب:  بايد به همان مراكز برگردانده شود.

حلاليّت از فرد مضروب

سؤال 1274. چگونه خودم را از زير دين شخصى كه او را مضروب نموده و الآن به او دسترسى ندارم بيرون بياورم؟

جواب:  اگر به هيچ وجه به او دسترسى نداريد، بايد به مقدار ديه  ى وارده با اجازه از حاكم شرع از طرف او ردّ مظالم دهيد، على الاحوط.

تقلّب در هزينه  هاى تلفن

سؤال 1275. با توجه به بالا بودن نرخ مكالمه تلفن، آيا مى  شود تقلبى تلفن كرد؟

جواب:  خير، نمى  شود.

نشر كتاب بدون اجازه مؤلف

سؤال 1276. روى كتاب هايى نوشته شده كه تكثير و نشر آن بايد با اجازه باشد، حال اگر به دلايل مختلف امكان اجازه گرفتن نبود يا مشكل بود، آيا مى  شود نشر و تكثير كرد؟

جواب:  خير، نمى  شود.

سوء استفاده از كارت تلفن

سؤال 1277. دادن كارت تلفن به شخصى كه مى  دانيم با تقلب به صورت مجانى از تلفن استفاده مى  كند، چه حكمى دارد؟

جواب:  جايز نيست.

تصرف در اموال بيت المال

سؤال 1278. تصرفات جزيى در اموال بيت المال و ادارى چه حكمى دارد؟

جواب:  حرام و ضمان  آور است.

خيانت در امانت

سؤال 1279. اگر از كسى امانتى بگيريم و آن را خراب كنيم، حكم آن چيست؟

جواب:  ضامن هستيد.

چگونگى پرداختن قرض بيت المال

سؤال 1280. كسى كه به بيت المال مقروض است، چگونه و به چه كسى آن را بپردازد؟

جواب:  بايد به همان مراكز برگرداند و با عدم تمكّن، به حاكم شرع بدهد.

حكم عبور از مزارع كشاورزى

سؤال 1281. عبور از ميان باغات و زمين هاى زراعتى كه نمى  دانيم صاحبشان رضايت دارد يا خير، چه حكمى دارد؟

جواب:  جايز نيست.

برنده شدن در مسابقات با تقلّب

سؤال 1282. اگر كسى با تقلب در مسابقاتى برنده شود، آيا مى  تواند از جايزه  ى آن استفاده نمايد؟

جواب:  خير، نمى  تواند.

اموال دزدى

سؤال 1283. اگر فردى مالى را به كمك ديگران دزديده و اكنون بخواهد توبه كند، چگونه بايد برگرداند؟

جواب:  بايد آن را به صاحبش برگرداند و او را راضى كند، هر چند توضيح ندهد و اگر امكان دسترسى نيست، از طرف او صدقه بدهد.

انجام كار ديگران بر اثر روابط

سؤال 1284. اگر كارمندى كار كسى را ـ بدون نوبت و به جهت اين كه چند روز ديگر خودش با او كار دارد ـ انجام دهد، آيا اشكالى دارد؟

جواب:  اگر سبب تضييع حقوق ديگران نباشد، اشكال ندارد.

اشياى متروكه و رها شده

سؤال 1285. استفاده از چيزى كه صاحبش آن را رها كرده، چه حكمى دارد؟

جواب:  اگر كاملاً از آن اعراض كرده، جايز است.

بردن اموال بيت المال به منزل

سؤال 1286. آيا بردن اموال بيت المال به خانه يا جاى ديگر ـ مثل خوابگاه ـ جايز است؟

جواب:  خير، جايز نيست.

فروش هديه

سؤال 1287. آيا كتاب هايى را كه يك انتشارات به ما هديه داده است، مى  توانيم بفروشيم؟

جواب:  اگر شرطى در بين نبوده است، مانعى ندارد.

جا به جايى محل دانشگاه با فرد ديگر

سؤال 1288. آيا جا به جايى محل دانشگاه با فرد ديگر با دريافت پول، جايز است؟

جواب:  اگر خلاف مقررات نباشد، اشكال ندارد.

خواندن روزنامه ديگرى

سؤال 1289. اگر كسى از روزنامه  ى فرد ديگرى كه در رو به روى او قرار گرفته، بخواند، جايز است؟

جواب:  اشكال ندارد.

تقاص كردن حق ضايع شده

سؤال 1290. اگر از كسى حقى ضايع شود، آيا شخصا مى  تواند تقاص كند؟

جواب:  تا ممكن است با مطالبه يا شكايت حقش را بگيرد، با معرضيّت مفسده، تقاص جايز نيست.

تصرف كردن حقى از بيت المال

سؤال 1291. اگر احتمال بدهيم كه حقى از بيت المال يا حق النّاس را تصرف كرده  ايم، چه بايد بكنيم؟

جواب:  با احتمال اين مطلب، تكليفى نيست.

رعايت نكردن نوبت

سؤال 1292. در بسيارى از مكان هاى شلوغ كه به كارها صفى و نوبتى رسيدگى مى  شود، مثل نانوايى  ها، بانك ها و... اگر فردى بدون رعايت حق و نوبت ديگران كار خود را مقدّم نمايد، شرعا عمل حرامى مرتكب شده است؟ اگر نانوا يا متصدّى آن امر بدون نوبت كار كسى را مقدم بنمايد، آيا او عمل حرامى مرتكب گرديده است؟

جواب:  تضييع حقوق شرعى ديگران به هر گونه  اى كه باشد، جايز نيست و ملازمه اى با نوبت ندارد.

دريافت دستمزد بيشتر از حق خود

سؤال 1293. در دانشگاه مقدارى پول به حساب من ريخته شده كه بيشتر از دستمزد كارى است كه انجام داده  ام، وظيفه من در ازاى اين پول ها چيست؟

جواب:  اگر اشتباه شده، بايد اضافه  ى آن بازگردانده شود.

كشتن سگ نگهبان

سؤال 1294. سگ گله يا باغى به عابرى حمله مى  كند و عابر در مقام دفاع از خود او را مى  كشد، آيا در اين صورت ضمانى بر عهده او است يا نه؟

جواب:  با انحصار و توقف دفاع بر قتل او، ضامن نيست.

دعواهاى كودكانه

سؤال 1295. در دوران كودكى با بسيارى از كودكان و هم بازى  ها دعوا و شوخى مى  كرديم كه گاهى منجر به شكستن بينى، سر يا در رفتن انگشت و دست گرديده است، آيا اكنون نسبت به آن افراد ضامن هستم و در صورتى كه آنان را نمى  شناسم، چه بايد بكنم؟

جواب:  بله، ضامن هستيد و تا امكان دارد بايد آن ها را پيدا كنيد و اگر امكان دسترسى نبود، به مقدار ديه  ى آن ها با اجازه  ى حاكم شرع ردّ مظالم بدهيد، على الاحوط.

فحاشى

سؤال 1296. آيا فحاشى به انسان هاى معمولى يا علما و بزرگان، حق اللّه  است يا حق النّاس؟

جواب:  هر دو است.

پاره كردن پوسترهاى تبليغاتى

سؤال 1297. كسانى كه پوسترهاى انتخاباتى را به هر دليل پاره مى كنند يا روى پوسترهاى ديگران پوستر مى چسبانند، خواه قصد اهانت داشته باشند يا نه، آيا ضامن هستند؟

جواب:  موارد آن مختلف است.

گرفتن كرايه اضافى توسط تاكسى رانان

سؤال 1298. تاكسى  هايى كه بيش از قيمت تعيين شده از مسافرين كرايه درخواست مى  كنند، اگر مسافر فقط قيمت تعيين شده را بپردازد، آيا نسبت به مازاد ضامن است؟

جواب:  بيش از اجرت المثل را ضامن نيست؛ مگر اين كه از اوّل اجرتى را معين كرده باشد و مسافر هم پذيرفته باشد.

هزينه سفر نيمه تمام

سؤال 1299. اينجانب به قصد تشرّف به زيارت مرقد حضرت زينب با كاروانى به طرف مرز حركت كرديم ولى از مرز به علت مشكلات قانونى گذرنامه مرا بازگرداندند، آيا من كل هزينه را به رييس كاروان بدهكارم يا هزينه رفت و برگشت تا مرز را بدهكار مى  باشم؟

جواب:  بيش از مخارجى كه براى شما شده، بر ذمّه شما نيست.