فتاوای آیت الله العظمی وحید خراسانی (مدظله)

سؤال 343. اینجانب پدرم مریض احوال است و خرج خانواده را برادرم میدهد ومن میدانم که مال او حلال مخلوط به حرام است حکم استفاده من از این مال چگونه است؟ وآیا با پرداخت خمس مالی که او به من میدهد میتوانم از باقیمانده مال استفاده کنم؟

جواب: در صورتی که در مالی که به شما میدهند اطمینان و یا یقین به وجود حرام در آن ندارید و صرف احتمال است تصرف در آن مانعی ندارد و اگر می دانید مالی که به شما می دهند حلال مخلوط به حرام است در صورتی که حلال از حرام مشخص نیست و مقدارش معلوم نیست و نداند که مقدار حرام کمتر از خمس است یا بیشتر و صاحب مال هم معلوم نیست با خارج کردن یک پنجم آن ، آن مال حلال می شود و بنابراحتیاط واجب باید به قصد اعم از ردّ مظالم و خمس آن را پرداخت نمائید و بنابراحتیاط واجب این خمس را در موردی که مصرف خمس و صدقه است به قصد ادای وظیفه اعم از خمس و صدقه صرف نمایید. (استفتاء/13101) (منهاج 2/بعد م1204)

سؤال 345. من تازه ازدواج كرده ام و مقدارى سكه به عنوان هديه ازدواج دريافت كرده ام آيا بايد خمس آنها را بدهم؟

جواب: در صورتی که سر سال خمسی این سکه ها باقی است باید خمس آن را بدهید. (استفتاء/19970)

سؤال 346. به وجهی که به عنوان پاداش پایان خدمت به کارمندان دولت جمهوری اسلامی ایران پرداخت می شود خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ اگر سال مالی بر آن بگذرد چه حکمی دارد؟

جواب: در صورتی که در مخارج زندگی در بین سال خمسی صرف نشود خمس به آن تعلق می‌گیرد. (استفتاء/18941)

سؤال 347. اینجانب هر ماه مبلغی را از پدرم به عنوان هزینه ماهیانه دریافت می‌کنم و در ازای آن کاری انجام نمی دهم که حکم اجرت داشته باشد آیا این مقدار جزو هدایا محسوب می‌شود و یا درآمد؟ آیا به اضافه آن از هزینه‌هایم خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: در مفروض سؤال كه پول براي مخارج داده شده و بخشيده نشده اين پول را به شما مي دهند تا در هزينه هايي كه برايتان پيش مي آيد مصرف نمائيد لذا هر مقدار از آن كه تا سال خمسي مالك مصرف در مخارج شما نگردد بايد مالك آن شخصاً يا بتوسط شما كه وكيل ايشان هستيد خمس آن را بپردازد. (استفتاء/14329)

سؤال 348. دانشجویان بورسیه که در مدت تحصیل حقوق دریافت می کنند آیا باید سرسال خمس این مبلغ را بدهند

جواب: بعد از رسیدن سال خمسی، خمس به آن مبلغی که مانده و صرف در مؤونه نشده تعلّق می‌گیرد. (استفتاء/17885) (منهاج 2/ بعد از م 1211)

سؤال 349. آیا به جهیزیه دختری که در معرض ازدواج نیست خمس تعلق می گیرد؟

جواب: اگر انسان در شهرى باشد كه معمولاً هر سال مقدارى از جهيزيه دختر را تهيه مى كنند، در صورتى كه آن شخص نتواند در غير اين صورت جهيزيه را تهيه كند و ندادن جهيزيه منافى شأن او باشد، چنانچه در بين سال از منافع آن سال جهيزيه بخرد، خمس ندارد، و در این صورت و لازم نيست دختر در معرض ازدواج باشد. (منهاج 2/ بعد م 1211 و 1217 او فی تزویج اولاده) (رساله/م 1794)

سؤال 350. درآمد ماهیانه ام 700 هزار تومان و اقساط ماهیانه مبلغ 940 هزار تومان می باشد مبلغی جهت پرداخت سهمی از اقساط در بانک سپرده گذاری نموده‌ام آیا به سپرده‌ی بانکی خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: آن مبلغ اگر از وام نبوده خمس به آن تعلق می‌گیرد ولی اگر با دادن آن در زندگی به سختی و مضیقه می‌افتید با رجوع به دفتر معظم له دست گردان کرده و در هنگام توانائی پرداخت کنید. (استفتاء/18215) (منهاج / بعد از م 1211 السابع)

سؤال 351. آیا می‌توانم پول جهیزیه دخترم را کنار بگذارم؟

جواب: در صورتیکه بدون کنار گذاشتن پول نمی توانید جهیزیه را نه الآن و نه درزمان خودش تهیه نمائید، به آن پول خمس تعلق نمی گیرد. (منهاج 2/ بعد م 1211 و 1217 او فی تزویج اولاده) (رساله/م 1794) (استفتاء/13430)

سؤال 352. آیا پس اندازي كه جهت ازدواج باشد خمس دارد يانه

جواب: در مفروض سؤال پس‌انداز، اگر سال خمسی بر آن بگذرد و در مؤونه خرج نشود خمس دارد. (استفتاء/18071)

سؤال 353. آیا به مالی که جهت ازدواج کنار گذاشته شده است خمس تعلق می گیرد؟

جواب: بله خمس تعلق مي گيرد. (استفتاء/14392)

سؤال 354. آیا برای حساب پس انداز کوتاه مدت بانک که یکسال از روی سپرده گذشته باشد خمس تعلق میگیرد یا خیر لطفاً توضیح کامل عنایت فرمائید ؟

جواب: در مفروض سؤال اگر سال خمسي بر سپرده در بانك بگذرد متعلق خمس است، و سودي كه دريافت ميشود، باید بنابر احتیاط واجب یک پنجم آن به قصد ما فی الذمّه به سادات فقیر داده شود و اگر در سال خمسي مصرف نشود متعلق خمس است، البته بايد سپرده گذاري در بانك به وجه شرعي باشد. (استفتاء/840) (منهاج 2/ بعد م 1211)

سؤال 355. این حقیر از دانشگاه مبلغ سه میلون وسیصد وام گرفتم. و بعد از فارغ التحصیلی که به طور حق التدریس در حال کار هستم. حقوق خود را چون درآمدی ماهانه ندارم در بانک پس انداز کردم تا قسط‌هایم را که ماهی شصت هزار تومان است پرداخت کنم ترم های بعد دانشگاهی مرا برای تدریس نخواهد اکنون هشتصد هزار تومان در بانک دارم آیا خمس به پول بانک تعلق می گیرد؟

جواب: در مفروض سؤال که بر درآمد شما سال گذشته و در مخارج زندگی در بین سال مصرف نشده بر آن خمس تعلق می گیرد.

سؤال 356. پدر و مادرمن مال مخلوط به حرام کسب کرده از همین مال، مخارج زندگی را تأمین می نماید، وظیفه اینجانب چیست؟

جواب: تا زمانى كه علم به حرمت مالى كه در آن تصرف مى كنيد نداريد تصرف شما مانعى ندارد. (استفتاء/395) (منهاج 2/ ملحق به 1211)

سؤال 357. آيا شهريه طلاب حوزه هاي علميه خمس دارد؟

جواب: تعلق خمس به عین شهریه طلاب بنابر احتیاط واجب است ، ولی اگر شهریه تبدیل شود ، مثلاً با آن چیزی بخرد ، و در سال خمسی در مؤونه صرف نشود ، باید خمس آن چیز را بپردازد . (استفتاء/1395) (منهاج 2/م 1212)

سؤال 358. شخصی 5 در صد از سهام یک شرکت سهامی را به قصد استفاده از ترقی قیمت آن با پول مخمس خریده است، آيا اين فرد موظف است جهت محاسبه خمس درآمد حاصله از اين شركت، تنها به قيمت سهام در بازار توجه نمايد، يعني قيمت سهام در بازار را در سر سال خمسي اش با قيمت خريد آن مقايسه كند و در صورت افزايش، خمس ترقي قيمت را بپردازد يا اينكه اين روش صحيح نيست و بايد كليّه درآمدها و هزينه هاي شركت را محاسبه و خمس 5 درصد از درآمد مازاد شركت را (به نسبت سهمش) پرداخت نمايد؟

جواب: در صورتی که معامله مذکوره از جهت شرعی صحیح باشد باید خمس سود حاصله از آن را بعد از کسر مخارج و هزینه‌های مربوطه و نیز به احتیاط واجب خمس ارتفاع قیمت حاصله سهام را در سال بپردازد. (استفتاء/17109) (منهاج 2/م 1213)

سؤال 359. خانمی که مقداری طلا در حد شأنش داشته و بعد ازچند سال آن را فروخته آیا به پول فروش آن و یا به ترقی قیمت آن خمس تعلق می گیرد؟

جواب: بنابر احتياط واجب ارتفاع قيمت آن در صورتي كه در وسط سال خمسي در موونه مصرف نشود متعلق خمس است. (استفتاء/18126) (منهاج 2/1213)

سؤال 360. اگر از پاداش پایان خدمت که تنها سرمایه یک کارمند بازنشسته است در بخش کشاورزی و خرید زمین (ایجاد باغ یا مزرعه) به کار گرفته شود به باغ یا مزرعه مذکور خمس تعلق می گیرد یا خیر؟

جواب: اگر سرمایه ای شده که زندگی او به آن وابسته نیست و نیاز متعارف او نیست خمس آن واجب است ولی اگر معیشت متعارف او وابسته به آن است با احتیاط واجب خمس آن را بدهد. (استفتاء/18941)

سؤال 361. آیا به لوازم و وسائل منزل که به علت محدودیت جا، نمی توانیم از آنها استفاده کنیم مثل ماشین لباسشوئی خمس تعلق می گیرد؟

جواب: آنچه از وسايل زندگى خريدارى شده ولى در طول سال به هر علتی مورد استفاده قرار نگرفته خمس به آن تعلق مى گيرد، بلى در وسائل زينتى منزل آنچه كه داشتن آن از مؤونه حساب شود خمس واجب نيست. (منهاج 2/م 1217) (استفتاء/6036)

سؤال 362. آيا فقط براي اين كه خمس به منفعتي در مال تعلق نگيرد ميتوان مقدار زيادي طلا براي همسر خريد ويا ماشين گران قيمتي خريد و پس از مدتي آنها را فروخت؟

جواب: اگر این کار برای فرار از پرداخت خمس باشد متعلق خمس است، و در غیر اینصورت آنچه برای مؤونه است و در شأن اوست، متعلق خمس نیست، ولی اگر خرید چیزی بیشتر از شأن او باشد به مقدار زیادی متعلق خمس است و همچنین هدیه بیشتر از شأن متعلق خمس است. (منهاج 2/م 1217 و تعلیقه/696) (استفتاء/2893)

سؤال 363. بنده كارمند دولت هستم و هر ماه 25% از حقوق و مزاياي خواد را بعنوان ماليات به دولت پرداخت مينمايم، آيا بنده مشمول پرداخت خمس هستم يا خير؟

جواب: آنچه به عنوان ماليات از حقوق شما كسر مى نمايند يا پرداخت مى كنيد مشمول خمس نيست و مابقى حقوقتان در صورتى كه چيزى از آن در انتهاء سال خمسى اضافه بيايد بايد خمس آن را بدهيد. (استفتاء/2112) (منهاج 2/م 1217)

سؤال 364. شرط تعلق خمس به كتاب چيست؟ تعلق خمس به كتاب‌هاي دوره‌اي چگونه است؟چه مقدار استفاده از كتاب سبب عدم وجوب خمس بر آن است؟

جواب: 1- کتابی که از مال غیر مخمس خریده شده و سال بر آن گذشته و در طول سال خمسی مورد استفاده قرار نگرفته خمس دارد. 2- کتابهای دوره ای که یکایک فروخته می شود آن مقداریکه از کتابها مورد حاجت و مصرف شده خمس ندارد و غیر آنها خمس دارد و اما دوره ایکه همه را یک جا می فروشند اگر یکی از آنها در طول سال مورد استفاده قرار گیرد همه دوره خمس ندارد. 3- مقداری که عرفاً بگویند مورد استفاده قرار گرفته است. (استفتاء/12801) (منهاج 1/م 1217)

سؤال 365. آیا به کتاب ها و دفاتری که آن ها را خریداری کرده ایم که بخوانیم یا استفاده کنیم اما احیانا از آن ها استفاده ای نکرده ایم خمس تعلق میگیرد؟

جواب: در مفروض سئوال که از کتاب و دفتر استفاده‌ای نشده خمس دارد. (استفتاء/17872) (رساله/م 1792) (منهاج 2/م 1223 و 1247)

سؤال 366. بنده عیدی های خود را در بانک گذاشتم و حالا هم یک‌سال از آن گذشته است، اما من قصد دارم سال خمسی خود را شب بیست و سوم ماه رمضان قرار دهم، آیا مشکلی وجود دارد ؟

جواب: اگر درآمد دائم نداشته باشيد مى توانيد براى هر يك از درآمدهاى اتّفاقى سالى جداگانه قرار دهيد و اگر شغلى يا صنعتى داريد و يا كارمند هستيد اولين درآمدى كه براى شما حاصل شد اول سال خمسى شماست، و نسبت به عيدى هائى كه دريافت كرده‌ايد در صورتی که به عنوان هدیه باشد نه به عنوان حقوق اگر هر عيدى قدر و قيمت معتنابهى نزد مردم داشته باشد و از مخارج سالتان زياد بيايد، سر سال خمسى بايد خمس آن را بدهيد و به آن خمس تعلق مى‌گيرد، ولى اگر كمتر از اين باشد خمس آن واجب نيست. (استفتاء/14556) (منهاج 2/م 1218) (رساله/1770)

سؤال 367. آیا تعیین سال خمسی برای انسان لازم است؟

جواب: اگر مکلف دارای شغل و در آمد باشد لازم است یک سال پس از اولین منفعتی که برای او حاصل شده را سال خمسی قرار دهد ، و واجب است خمس هر چیزی که از خرج سالش زیاد آمده است را بدهد ، مگر اینکه در بین سال هر وقت منفعتی به دستش آمد خمس آن را همان موقع بدهد و لازم نیست دادن خمس را تا رسیدن به سال خمسی به تأخیر بیاندازد، و تعین سال خمسی برای کسی که شغل و در آمد ندارد ولکن اتفاقاً برای او در آمدی حاصل شود لازم نیست. (منهاج 2/م 1218) (رساله/م 1782 و 1783)

 سؤال 368. سال مالی خمس چگونه تنظیم میشود؟

جواب: اول سال خمسى براى كاسب و تاجر و صنعتگر و كسى كه حرفه اى دارد از وقتى است كه منفعت مى برد و اگر درآمدهاى مختلفى دارد بايد مجموع آنها را در آخر سال حساب كند و در غير كاسب و مانند آن اگر اتفاقاً منفعتى به دست آورد بعد از گذشت يك سال از حصول آن بايد خمس مازاد بر مخارج آن سال را بدهد. (منهاج 2/م 1218) (استفتاء/3376)

سؤال 369. حکم گذاشتن پول در حسابهای سرمایه گذاری بانکهای ایران که ظاهرا سود ثابتی به آن تعلق می گیرد، چیست؟ (در واقع به خاطر اینکه تورم از نرخ سود بانک بیشتر است، زیان متغیر می دهد تا اینکه سود ثابت) در قرارداد کلمه علی الحساب ذکر می شود ولی در عمل سود ثابتی تعلق می گیرد. اگر جواب منفی است؛ تکلیف کسی که نمی تواند جای دیگری سرمایه گذاری کند چیست؟ آیا به خاطر اینکه از ضرر بیشتر (به خاطر تورم زیاد و کاهش ارزش پول) جلوگیری کند، می تواند به این کار دست بزند؟

جواب: اگر با بانک شرط سود کنید این سپرده گذاری و سود دریافتی حرام است و اگر شرط سود نکنید ولی خود را طلبکار بانک بدانید باز هم بنابراحتیاط واجب این سپرده گذاری و سود دریافتی حرام است. واگر شرط سود نکنید و خود را طلبکار ندانید این سپرده گذاری اشکالی ندارد و اگر بعنوان سرمایه گذاری باشد با رعایت شرائط مضاربه در صورتی که برای معاش خود و خانواده به این سرمایه گذاری نیاز دارید باید بنابر احتیاط واجب همان ابتداء یک پنجم آن را بعنوان خمس بپردازید و اگر برای معاش خود و خانواده به آن نیاز ندارید بنابر فتوی باید خمس این سرمایه را بپردازید و سودی که بانک می پردازد قبل از تصرف در آن ، بنابر احتیاط واجب یک پنجم آنرا به سادات فقیر به قصد مافی الذمه بدهید و اگر چیزی از چهار پنجم این سود تا سال خمسی باقی ماند و صرف در مخارج زندگی نشد واجب است خمس آن‌را بپردازید. (استفتاء/14222) (منهاج 2/م 1219)

سؤال 370. با توجه به اینکه در بیمه تامین اجتماعی، حق بیمه های پرداخت شده جنبه سرمایه گذاری داشته و در دوران بازنشستگی به صورت مستمری به فرد پرداخت می شود، آیا این مستمری ها بلافاصله پس از دریافت متعلق خمس می شوند یا پس از گذشت یک سال؟

جواب: در صورتی که پرداخت حق بیمه جنبه سرمایه گذاری داشته باشد باید در زمان پرداخت مبلغ به شرکت بیمه، خمس آن پرداخت شود و بعد از گرفتن مستمری در دوران بازنشستگی، آنچه سرمایه‌ی مخمس بوده خمس ندارد و آنچه از مستمری زائد بر سرمایه‌ی مخمس بوده از ارباح سال محسوب می شود و بعد از رسیدن سال خمسی در صورتی که از مؤونه سال زیاد بیاید خمس به آن تعلق می گیرد. ولی در صورتی که حق بیمه به صورت صلح مشروط یا هبه‌ی معوض یا مشروط به پرداخت مستمری در دوران بازنشستگی باشد، اگر دادن آن اختیاری باشد پرداخت مبلغ مذکور مؤونه به حساب نمی‌آید و لذا در زمان پرداخت، خمس به آن تعلق می‌گیرد. ولی هنگام دریافت مستمری اگر تا قبل از رسیدن سال خمسی در مؤونه مصرف شود خمس ندارد و هر مقدار که تا سال خمسی مصرف نشده متعلق خمس است و اگر دادن آن اجباری باشد هنگام پرداخت حق بیمه خمس ندارد و هنگام دریافت مستمری هر مقداری که تا سال خمسی در مؤونه مصرف نشده خمس دارد. و در صورتی که حق بیمه به عنوان عقد مستقل باشد اگر دادن آن اختیاری باشد پرداخت مبلغ مذکور مؤونه به حساب نمی‌آید و لذا در زمان پرداخت، خمس به آن تعلق می‌گیرد. ولی هنگام دریافت مستمری اگر تا قبل از رسیدن سال خمسی در مؤونه مصرف شود خمس ندارد و هر مقدار که تا سال خمسی مصرف نشده متعلق خمس است و اگر دادن آن اجباری باشد هنگام پرداخت حق بیمه خمس ندارد ولی هنگام دریافت مستمری، باید خمس مقداری از مستمری که مربوط به سالهای قبل بوده را بپردازد ولی آن مقدار که مربوط به سال آخر بوده وهنوز سال بر آن نگذشته خمس ندارد و آن مقدار از مستمری که مازاد بر کل مبلغی است که بابت حق بیمه پرداخته از درآمد سال به حساب می‌آید. (استفتاء/19115) (منهاج 2/م 1219)

سؤال 371. من مقداری پول را به شخصی که درکار جواهر آلات است داده ام و با این شخص قرار گذاشته ایم که این پول را در کار بیاندازد و هرقدر که سود داشت به مقدار پول من سهم اینجانب را هم بدهد. (مقدار پول مشخص نشده است) باتوجه به اینکه من با او به عنوان شریک کاری هستم، آیا به پول من که دردست اوست خمس تعلق می گیرد؟

 جواب: اگر به این سرمایه گذاری برای مخارج خود و اهلتان نیاز دارید احتیاط واجب آن است که خمس آن‌را بپردازید و اگر نیازی به این شراکت و سرمایه گذاری برای مخارج خود و اهلتان ندارید بنابر فتوی واجب است که خمس آنرا بپردازید. (استفتاء/13628) (منهاج 2/م 1219 با حاشیه 698)

سؤال 372. آیا به زیورآلات خانمها خمس تعلق می گیرد؟

جواب: آنچه از زيور آلات در شأن خانمها از درآمد وسط سال خريدارى مى شود و مورد استفاده آنها قرار مى گيرد ولو بعد از مدتى استفاده كنار گذاشته شود خمس ندارد. (منهاج 2/1223) (استفتاء/6036)

سؤال 373. زمينی که پدر به فرزند خود هدیه کرده آیا خمس به آن تعلق می‌گیرد؟

جواب: اگر سال خمسی شما بر آن بگذرد و آن را مسکن فعلی خود نکرده باشید خمس دارد (استفتاء/17910)

سؤال 374. آيا به زمين اهدايي از طرف پدر خمس تعلق ميگرد

جواب: در مفروض سؤال در صورتی که در سال خمسی صرف مخارج زندگی نشود متعلق خمس است . (استفتاء/18071) (منهاج 2/ص 348)

سؤال 375. اينجانب سال78 با وامي که شرکت پرداخت نمود و همچنين با استفاده از وام بانکي خانه اي در تهران خريدم و خودم ساکن منزل سازماني بودم امسال خانه را فروخته و پول آنرا صرف کار توليدي خواهم نمود، در حال حاضر نيز منزل سازماني به شرط تمليک واگذار گرديده امّا با اقساط 15 ساله، تا سال گذشته نيز سر سال خمسي خمس مال را حساب نموده و پرداخت شده، آيا پس از فروش خانه شخصي خمسي به آن تعلق مي‌گيرد يا خير لازم به ذکر است پول خانه صرف کار توليدي خواهد شد.

جواب: اگر کسی از منافع کسب خود در اثنای سال ملکی بخرد که از لوازم و مخارج سالیانه اش حساب نشود واجب است بعد از تمامی سال، خمس آن را بدهد و چنانچه خمس آن را نداد و قیمت آن ملک، بالا رفت، باید خمس مقداری را که آن ملک فعلاً ارزش دارد بدهد و همچنین است غیر ملک از فرش و مانند آن. بنابراین خانه خریده شده چون در اثناء سال مؤونه نشده خمس به آن تعلق گرفته است و نسبت به تفصیل مسأله به دفتر مراجعه نمائید. (استفتاء/14638) (منهاج 2/م 1226) (رساله/1813)

سؤال 376. اینجانب کارمند دولت واکنون درمنزل ورثه ای پدرم که شامل 2طبقه است ویک طبقه ان دراختیارمادر ویک طبقه نیز از زمان حیات پدر دراختیار بنده می‌باشد و من با وام‌هایی که از بانک گرفته‌ام توانسته‌ام یک خانه و یک آپارتمان کوچک خریداری کنم تا پس اندازی برایم باشد و چنانچه قرارشد من از این خانه خارج شوم (چون ورثه پدر 4نفر هستندوهمه خانه متعلق به من و مادرم نیست) بتوانم با فروش آنها یک واحد آپارتمان 3 خوابه که مناسب من و همسر و فرزندانم باشد خریداری نمایم ضمن اینکه بابت این 2 واحد تقریبا مبلغ 50 میلیون به بانک بدهکارم مبلغ 25میلیون نیز از مستاجر گرفته ام یکی از این واحدها را 2 سال قبل و دیگری را حدود 6سال قبل خریده‌ام وقیمت هرکدام حدود 50 میلیون بوده است حال با این توضیحات سوال من این است که آیا به این 2 واحد که من به عنوان پس انداز برای خرید خانه‌ای مناسب پس‌انداز نموده‌ام و این میزان بدهی نیز دارم خمس تعلق می‌گیرد یا خیر؟

جواب: در مفروض سؤال که مسکن بالفعل مطابق آن دو واحد است بعد از کسر بدهی‌های مربوط به آن دو به احتیاط واجب متعلق خمس است. (استفتاء/12793) (منهاج 3/م 1228)

سؤال 377. اگر کسی پولی را برای مصرفی مثل خرید خانه و ماشین پس انداز کند با توجه به این که با یک سال پس انداز نمی توان آن را خرید آیا پس از یک سال خمس تعلق می گیرد ؟

جواب: در مفروض سؤال با گذشت سال خمسي بر مبلغ مذكور ، بنا بر احتياط واجب خمس تعلق ميگيرد. (استفتاء/ 550 و 546) (منهاج 2/ ملحق م 1228)

سؤال 378. برای ساخت منزل مسکونی ضروری زندگی ام در یک تعاونی مسکن شریک شده ام و آن تعاونی از جانب بنده وامی گرفته و تمام مبلغ آن را فی الفور خرج ساخت خانه کرده است و 2 سال است که من اقساط آن را می پردازم. متاهل هستم و به محض اتمام کار ساخت منزل در آن سکونت خواهم یافت و هیچگونه قصد کسب منفعتی از کار ساخت منزل نداشته ام.آیا لازم است تا خمس اقساط پرداخت شده را بپردازم؟ 2- برای ساخت همان منزل مسکونی در طی این دو سال مبالغ دیگری نیز به تدریج به تعاونی پرداخته ام. آیا با توجه به عدم اتمام کار ساخت خانه در 1 سال لازم است تا خمس آن مبالغ را هم بپردازم یا اینکه این مبالغ جزو مخارج سال من محسوب می شود؟

جواب: در صورتی‌که می‌توانسته در ظرف یک‌سال خانه را تهیه کند و ساکن شود و این کار را نکرده خمس آن خانه به فتوا واجب است ولی در مفروض سؤال که شخص قادر بر تأمین مسکن مورد نیاز نیست مگر به تدریج در ظرف چند سال، بنابر احتیاط واجب اقساطی که پس از اداء آن، سال بر آن گذشته متعلق خمس است. (استفتاء/18438) (منهاج 2/م 1228)

سؤال 379. آيا پولی که به عنوان قرض و با شرط در ضمن اجاره به صاحب‌خانه داده‌ایم و آن خانه را اجاره کرده‌ایم خمس دارد ؟

جواب: در صورتی که به آن منزل احتیاج دارید و بدون این مبلغ نمی توانید آن را اجاره کنید، به این مبلغ خمس تعلق نمی گیرد. (استفتاء/19086)

سؤال 380. اين‌جانب حدود 35 ميليون به بانك بدهكار هستم (وام دارم ) و ماهيانه حدود 160 هزارتومان قسط مي پردازم ؛ با اين وجود ساليانه مبلغي نيز پس انداز مي كنم ؛ آيا به اين پس انداز خمس تعلق مي گيرد؟

جواب: مقداري كه از درامد سال بر آن گذشته متعلق خمس است. (استفتاء/18131)

سؤال 381. اداره‌ای تحت عنوان ضروری وام داده است، این وام را پس انداز کرده ام تا یک سال دیگر با آن خانه ام را بزرگتر کنم آیا در صورت گذشت سال خمسی به این وام خمس تعلق می‌گیرد یا نه؟ در ضمن سال خمسی بنده 5ماه دیگر است و این وام طی 5 سال از حقوقم کسر خواهد شد؟

جواب: در صورتی که تأمین مسکن به جز از تهیه تدریجی آن ممکن نیست هر قسطی از آن را که پرداخت کردید خمس آن قسط را پس از انقضاء سال خمسی بنابر احتیاط واجب باید بپردازید و در غیر این صورت بنابر فتوی متعلق خمس است، ولی آن مقدار از وام که قسط آن پرداخت نشده است، خمس ندارد. (استفتاء/13880) (منهاج 2/ملحق به 1231 و ملحق به 1228)

سؤال 382. آیا دین سالهای گذشته جزء مؤونه سال جاری محسوب می شود یا خیر؟ به عبارت دیگر باز پرداخت وامی که یک یا چند سال پیش دریافت شده است خمس دارد یا خیر؟

جواب: اداء دينى كه در مؤونه مصرف شده چه دين مربوط به همان سال باشد يا سالهاى قبل، از مؤونه است و خمس ندارد، و همچنین اگر دین برای غیر مؤونه بوده، ولی آن چه در مقابل دین تهیه شده است ، تلف شده باشد، خمس ندارد. (استفتاء/ 328) (منهاج 2/م 1231)

سؤال 383. اگر قرض داشته باشیم که باید تا 3 ماه بعد از سال مالی پرداخت نماییم آیا می توانیم قرض را از منفعت سال و یا هرچیز باقی مانده در سال خمسی کسر نماییم؟

جواب: اگر قرض براي مؤونه و بعد از حصول منفعت بوده است، ميتوانيد كسر نمائيد. و در غير اينصورت نمي توانيد كسر نمائيد. .. (استفتاء/ 13) (منهاج 2/م 1231)

سؤال 384. آیا پرداخت خمس اجناسی که یک‌سال بلااستفاده می مانند با وجود مقروض بودن صاحب آن واجب است؟

جواب: در مفروض سؤال خمس دارد ولی اگر قرض او برای مخارج سال بوده و بعد از تهیه‌ی این مقدار جنس از سود باشد، به آن مقدار از این اجناس که بیشتر از مقدار قرض نباشد خمس تعلق نگرفته و می‌تواند با فروش این اجناس قرض خود را ادا کند و همچنین می‌تواند قرض خود را از مالی که مخمّس بوده یا اصلا خمس به آن تعلّق نمی‌گیرد (مثل ارث) ادا نماید ولی اگر خواست آن قرض را از درآمد سال بعد ادا کند به آن مبلغ خمس تعلق می‌گیرد و در صورتی که این اجناس را با پولی که قرض گرفته خریده باشد خمس به آن تعلق نمی‌گیرد. ( استفتاء/11990) (منهاج 2/م 1231)

سؤال 385. اینجانب بواسطه گرفتن وام از بانک، مقروض هستم، در صورتی که مقداری پول به عنوان هدیه به من داده شود، آیا میتوانم آن پول را قبل از سال خمسی و به صورت یکجا و قبل از سررسید ماههای آتی اقساط وام به بانک واریز کنم بطوری که هیچ پولی باقی نماند و بر آن خمسی تعلق نگیرد؟

 جواب: اگر با قرض گرفته شده چیزی را که از مؤونه نیست به ذمّه خریده باشید و یا برای افزایش اموالتان چیزی را با آن خریده اید که عین آن وجود داشته باشد و از مؤونه نباشد باید خمس آن‌را از مالی که مخمّس شده یا خمس به آن تعلّق نگرفته بپردازید و اگر آنچه هدیه داده شده جایزه بانک دولتی باشد دادن یک پنجم به سید فقیر لازم است بنابر احتیاط و در غیر این صور می توانید دین خود را با آن اداء کنید و خمس ندارد. (استفتاء/11553) (منهاج 2/م 1231 و 1232)

سؤال 386. پولی را که قرض گرفته‌ایم و طلبکار هنوز این پول را از ما مطالبه نکرده و الآن سال خمسی ما فرارسیده است، آیا به این پول خمس تعلق می‌گیرد؟

جواب: پولي كه قرض گرفته شده تا زماني كه أداء نشده يعني بدل آن داده نشده متعلق خمس نيست. (استفتاء/11249) (منهاج 2/م ملحق به م 1231)

سؤال 387. آیا به وامهای دانشجویی خمس تعلق می گیرد؟

جواب: اگر وام در مؤونه مصرف شده خمس ندارد و اگر در مؤونه‌ صرف نشده هر مقدار از آن که قسطش پرداخت شده و سال بر آن گذشته خمس دارد و هر مقدار از آن که قسطش پرداخت نشده خمس ندارد. (استفتاء/4268) (منهاج 2/ ملحق به 1231)

سؤال 388. ما سه سال پیش شروع به کسب نموده ایم و دو سال متضرّر شده ایم ولی سال سوم سود داشته ایم که جبران مقداری از ضرر قبل را داشته است ولی همچنان ضرر قبل کامل جبران نشده. آیا به سود سال سوم خمس تعلق می گیرد؟

جواب: ضرر سال قبل از سود سال بعد جبران نمی‌شود، بنابراین به سود سال سوم خمس تعلق می گیرد. (استفتاء/14229) (منهاج 2/م 1233)

سؤال 389. در سال گذشته پس از ادای خمس مبلغ یک میلیون تومان در حسابم باقی ماند و نیت کردم در طول سال فقط از درآمد سال جدید خرج نمایم لیکن بدلیلی مجبور به استفاده از پس انداز یک میلیونی مخمس سال قبل گشتم لیکن پیش از فرا رسیدن سال جدید مجددا سطح موجودی آن به همان یک میلیون سال قبل رسید. آیا با این تفاصیل خمس این یک میلیون تومان لازم است یا جزو مال مخمس به حساب می‌آید؟

جواب: با توجه به اینکه مال مخمّس را در سال بعد، مؤونه نموده‌اید پس‌انداز جدید در آمد سال جدید است که در مخارج شما هزینه نشده لذا باید خمس آنرا بدهید، هر مقدار که از درآمد جدید در زمان مصرف شدن مخمّس موجود بود می‌تواند جای‌گزین مخمّس نماید و خمس به آن تعلّق نمی‌گیرد. (استفتاء/18309) (منهاج 2/1233)

سؤال 390. سال مالی گذشته اینجانب مبلغ پانصدو هشتاد هزار تومان مازاد داشتم که خمس آن را پرداخت نموده ام. امسال مبلغ یک میلیون تومان مازاد درآمدم می باشد. آیا برای محاسبه خمس باید میزان مازاد سال گذشته را از آن کم کنم یا خیر؟

جواب: اگر در هنگام حصول درآمدهای جدید مبلغی که سال گذشته خمس آن را داده اید موجود بوده و مصرف نشده باشد، به آن مقدار خمس تعلق نمی‌گیرد. (استفتاء/20078) (منهاج 2/م 1233)

سؤال 391. آيا دادن خمس اموال بچه نا بالغ بر پدر وي واجب است؟

جواب: بله واجب است. (استفتاء/18295) (منهاج 2/م 1243)

سؤال 392. سال خمسی میتواند شمسی باشد؟

جواب: احتياط واجب آن است كه سال خمسى قمرى باشد. (استفتاء/838) (رساله/م 1783) (منهاج 2/م 1246 حاشیه/705)

سؤال 393. بنده در 25 دیماه (سال خمسی) خمس خود را پرداخته ام اما در بهمن ماه دستمزد کارهایی که در سال قبل انجام داده بودم را دریافت کردم، با توجه به اینکه امکان وصول آن را در سال قبل نداشتم آیا پرداخت خمس آن لازم است یا جزء مؤونه سال جدید حساب می شود؟ در مورد حقوق دیماه که ابتدای بهمن دریافت می شود نیز همین مشکل وجود دارد؟

جواب: در هر دو مورد متعلق خمس است و پس از وصول بايد خمس آن را بپردازد و بنابر احتیاط واجب باید سال خمسی را سال قمری قرار داد. (منهاج 2/م 1246 و 1251) (استفتاء/1230)

سؤال 394. آیا یک پنجم سود حاصل از تجارت و معامله بعد از یک سال قمری پرداخت شود یا همان موقع که فروخته شد؟

جواب: کسانی که درآمد مستمر دارند لازم است سال خمسی واحد داشته باشند و نمی‌توانند برای هر درآمدی سال مستقل جداگانه قرار دهند و انسان مي تواند در بين سال هر وقت منفعتي به دستش آمد و آن منفعت زايد بر مخارجش باشد، خمس آن را همان وقت بدهد و جايز است دادن خمس را تا آخر سال خمسی تأخير بي‌اندازد و بنابر احتياط واجب سال خمس را سال قمري قرار دهد و براي مصرف خمس با دفتر معظم له تلفني تماس بگيريد. (استفتاء/3253) (منهاج 2/م 1252)

سؤال 395. اگر خمس سال قبل را نداده باشیم و سال به آن نزدیک باشد و نتوانیم بدهیم شرایط به چه صورت می‌باشد؟

جواب: تصرف در اموالی که متعلق خمس است تا خمس آن پرداخت نشود باید با اذن حاکم شرع (مجتهد جامع الشرائط) و بنابر احتیاط واجب أعلم باشد و اگر نمی تواند آن خمس را ادا کند باید با حاکم شرع مصالحه و مال را به ذمه بگیرد و یا دستگردان کند و الا نمی تواند در آن مال تصرف کند حتّی اگر قصد دادن خمس را داشته باشد. (استفتاء/13706) (منهاج 2/م 1258 با حاشیه 710) (رساله/م 1807)

سؤال 396. آيا انسان مى تواند به افرادى كه نفقه آنها بر عهده اوست مثل فرزند يا والدين خمس بدهد؟

جواب: دادن خمس به كسى كه نفقه اش بر عهده انسان است جايز نيست. (استفتاء/ 856) (منهاج 2/م 1263)

سؤال 397. آیا می‌توانم خمس خود را اقساطی بدهم؟

جواب: در صورتی که دستگردان کرده باشید یعنی خمس را به قبض مرجع خود یا وکیل ایشان رسانده باشید و ایشان به شما قرض داده باشند میتوانید به عنوان اداء قرض از مالی که خمس آن پرداخت شده است، به صورت اقساطی پرداخت نمائید. (استفتاء/13429) (منهاج2/ ملحق به م 1265)

سؤال 398. اینجانب چند سالی است که خمس خود را محاسبه نکرده ام و حساب اموال از دستم خارج شده است و مشخص نیست که در طی سالهای گذشته چه اموالی و در چه زمانی خریداری شده است و یا چه مقدار پول نقد در حساب موجود بوده است. یکبار نیز به دفتر ایشان در مشهد مقدس مراجعه کردم و در نهایت فرمودند که باید خودتان محاسبه کنید. حال با توجه به عدم امکان محاسبه نسبت به سالهای قبل وظیفه اینجانب چیست؟

جواب: نسبت به سال اخير را كه مى دانيد محاسبه كنيد و نسبت به سالهاى قبل به دفتر ايشان مراجعه نمائيد و با وكلاى ايشان مصالحه نمائيد. (استفتاء/ 10)

سؤال 399. آیا به مهریه خمس تعلّق می گیرد ؟

جواب: به اصل مهریه خمس تعلق نمی گیرد ، ولی اگر مهریه مورد مصالحه واقع شود ـ مثل موارد تورم ـ نسبت به مقدار زائد بر اصل مهریه احتیاط واجب آن است که خمس آن را بدهد. (رساله/م 1771)

سؤال 400. در صورتی که به مال ما خمس تعلق گرفته باشد ، آیا می توانیم مقدار آن را حساب کرده و آن را کنار گذاشته یا به ذمّه بگیریم و در مال تصرف کنیم ؟

جواب: خیر، کسی که خمس به مال او تعلّق گرفته و سال بر آن گذشته تا خمس آن را نداده نمی تواند در آن مال تصرف کند ، اگر چه قصد دادن خمس را داشته باشد ، و اگر مقدار خمس را جدا کرده یا به ذمّه بگیرد بازهم تصرف در مال جایز نیست مگر با اذن حاکم شرعی ، اما تصرفات اعتباریه در حصّه و سهم خود مانند فروختن و صلح کردن آن در صورتی که مورد معامله را به طرف ندهد (چون خود این کار تصرف است) مانعی ندارد. (رساله/م 1807 و 1808)