۱۰ - ترتيب-واجبات نماز:

(مسأله 1108) اگر عمدا ترتيب نماز را به هم بزند، مثلا سوره را پيش از حمد بخواند، يا سجود را پيش از ركوع بجا آورد، نماز باطل مي شود1.

1- بهجت: بنابراحتياط.

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله 1117- اگر عمداً ترتيب نماز را به هم بزند و جزئي را كه ركن نيست جلوتر بجا آورد مثلا سوره را پيش از حمد بخواند احتياط واجب آن است كه بعد از حمد سوره را دوباره بخواند و نماز را تمام كند و اعاده نمايد ولي اگر به همان سوره كه پيش از حمد خوانده اكتفا كند يا آن كه جزئي را كه ركن است به غير ترتيب بجا آورد و يا يك سجده را پيش از ركوع بجا آورد نماز باطل مي شود.

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۸- نمازگزار باید نماز را به ترتیبی که گفته شد انجام دهد و هر یک از اجزای آن را در جای خود به جا آورد ، بنابراین اگر عمداً این ترتیب را رعایت نکند مانند اینکه سوره را پیش از حمد بخواند یا سجده را پیش از رکوع انجام دهد، نمازش باطل میشود.

زنجاني: مسأله 1117- اگر عمدا ترتيب نماز را بهم بزند نمازش باطل مي شود؛ چه در مورد اجزاء واجب باشد مثلا سجود را پيش از ركوع بجا آورد چه در مورد اجزاء مستحب باشد مثلا سوره را پيش از حمد بخواند يا قنوت را پيش از سوره بخواند.

وحید: مسأله 1117 - اگر عمدا ترتیب نماز را به هم بزند نماز باطل می شود، مثل آنکه سوره را پیش از حمد بخواند مگر اینکه به هم خوردن ترتیب در غیر دو رکن باشد و آن شخص هم جاهل قاصر باشد که در این صورت نماز صحیح است.

مكارم 922 ، مظاهری: مسأله 887- نمازگزار بايد كارهاي نماز را به ترتيبي كه در مسائل گذشته گفته شد انجام دهد و اگر عمداً برخلاف آن انجام دهد مثلا سجده را قبل از ركوع يا تشهّد را قبل از سجده انجام دهد نمازش باطل است؛ و اگر از روي فراموشي باشد بايد تا داخل ركن بعد نشده برگردد و انجام دهد به طوري كه ترتيب حاصل شود و اگر وارد ركن بعد شده نمازش صحيح است، مگر آن كه جزء فراموش شده از اركان نماز باشد مثل اين که ركوع را فراموش كند تا وارد سجده دوم (مظاهری: سجده اول) شود كه در اين صورت نمازش باطل است.

جوادی آملی: مسأله 1144- واجب است ترتیب افعال و اقوال نماز رعایت شود و ترک عمدی آن و اکتفا به همان غیر مرتب، باعث بطلان نماز است و ترک سهوی ارکان آن، به صورتی که با ترک سهوی رکن سابق ـ مانند رکوع ـ مثلاً وارد رکن بعدی ـ مانند سجود ـ شود، نماز باطل خواهد شد.

(مسأله 1109) اگر ركني از نماز را فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد، مثلا پيش از آن كه ركوع كند دو سجده نمايد، نماز باطل است1.

1- سيستاني: بنابراحتياط واجب.

مكارم، مظاهری، جوادی آملی: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1108.

*****

امام خامنه ای: مسأله ۲۹۹- اگر رکنی را فراموش کند و بعد از وارد شدن در رکن بعدی یادش بیاید مانند اینکه دو سجده را فراموش کند و در رکوع رکعت بعد یادش بیاید، نمازش باطل است.

زنجاني: مسأله 1118- اگر رکوع را فراموش کند و قبل از سجده دوّم یادش بیاید، باید برگردد و رکوع را انجام دهد و نمازش صحیح است و اگر بعد از این که برای سجده دوم سر را به زمین و مانند آن گذاشت یادش بیاید باید نماز را دوباره بخواند البته به احتیاط مستحب نماز را قطع نکند بلکه دو سجده را نادیده بگیرد و پس از انجام رکوع و سجود نماز را تمام کند.

زنجاني: مسأله 1119- اگر یک سجده یا دو سجده را فراموش کند و قبل از رسیدن به رکوع رکعت بعد یادش بیاید، باید بازگشته و سجدۀ فراموش شده را انجام دهد و نمازش صحیح است و اگر بعد از رسیدن به رکوع رکعت بعد یادش بیاید که یک سجده را فراموش کرده، نماز را ادامه می‌دهد و صحیح است و بعد از نماز قضای سجدۀ فراموش شده و دو سجدۀ سهو بجا می‌آورد و اگر یادش بیاید که دو سجده از یک رکعت را‌ فراموش کرده، نمازش باطل است.

(مسأله 1110) اگر ركني را فراموش كند و چيزي را كه بعد از آن است و ركن نيست به جا آورد1 مثلا پيش از آن كه دو سجده كند تشهّد بخواند بايد ركن را بجا اورد و آنچه را اشتباهاً پيش از آن خوانده دوباره بخواند2.

این مسأله در رساله آيت الله زنجاني نیست.

۱- امام خامنه ای ۳۰۰: و پیش از وارد شدن به رکن بعدی یادش بیاید باید آن رکن را به جا آورد و سپس آنچه را اشتباهاً پیش از آن انجام داده دوباره انجام دهد، مانند این که بعد از خواندن تشهد یادش بیاید که دو سجده را فراموش کرده است باید بعد از انجام دو سجده، دوباره تشهد را بگوید.

2- فاضل: و بنابراحتياط مستحب براي هر زياده دو سجده سهو بجا اورد.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله1108.

*****

جوادی آملی: مسأله 1145- اگر رکنی فراموش شود و عملی که رکن نیست انجام گیرد و پس از آن یادش بیاید، باید نمازگزار رکن فراموش شده را به‌جا آورد و آنچه را اشتباهاً پیش از رکن انجام داده، دوباره به‌جا آورد.

(مسأله 1111) اگر چيزي را كه ركن نيست فراموش كند و ركن بعد از آن را بجا آورد مثلا حمد را فراموش كند و مشغول ركوع شود1 نمازش صحيح است2.

1- بهجت: و در ركوع يادش بيايد كه حمد را نخوانده بايد بگذرد و نمازش صحيح است.

۲- امام خامنه ای ۳۰۱: و نمی تواند برگردد و حمد را بخواند.

زنجاني: نمازش را ادامه مي دهد و صحيح است.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1108.

*****

فاضل: مسأله 1126- اگر يكي از واجبات غير ركني فراموش شود، چنانچه آن واجب، واجب مستقل است، مثل حمد و سوره در اين صورت اگر بعد از توجه بخواهد برگردد مستلزم زيادي ركن شود، مثلا سوره را فراموش كرده و در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد نمازش صحيح است و احتياط مستحب آن است كه دو سجده سهو بجا آورد؛ و اگر بازگشت مستلزم زيادي ركن نشود بايد برگردد و جزء فراموش شده را بجا آورد و اعمال بعدي را بجا آورد و به احتياط مستحب براي هر جزئي كه اضافه كرده دو سجده سهو بجا آورد اما اگر واجبی که ترك شده مستقل نباشد بلكه در ضمن واجب ديگري باشد، مثل ذكر سجده در اين فرض اگر بعد از انجام واجب اصلي (سربرداشتن از سجده) يادش بيايد نمازش صحيح است و مستحب است دو سجده سهو بجا آورد.

جوادی آملی: مسأله 1146- اگر چیزی که رکن نیست، فراموش شود و نمازگزار وارد رکن بعدی شده باشد، آن‌گاه به یاد آید، مثلاً حمد فراموش شود و پس از رکوع به یاد آید، نماز صحیح است، فقط بنا بر احتیاط واجب، دو سجدهٔ سهو به‌جا آورد

(مسأله 1112) اگر چيزي را كه ركن نيست فراموش كند و چيزي را كه بعد از آن است و آن هم ركن نيست بجا آورد 1 مثلا حمد را فراموش كند و سوره را بخواند2 چنانچه مشغول ركن بعد شده باشد مثلا در ركوع يادش بيايد كه حمد را نخوانده، بايد بگذرد و نماز او صحيح است و اگر مشغول ركن بعد نشده باشد بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزي را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.

1- زنجاني: و هنوز وارد ركن بعد نشده يادش بيايد، مثلا تشهّد را فراموش كند و تسبيحات اربعه را خوانده، هنوز وارد ركوع نشده يادش بيايد بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورده و بعد از آن چيزي را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند و نمازش صحيح است.

۲- خوئي، تبريزي و سيستاني، وحید: بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزي را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.

بهجت: چنانچه مشغول رکن بعد شده باشد، بايد آنچه را فراموش كرده بجا آورد و بعد از آن چيزي را كه اشتباها جلوتر خوانده دوباره بخواند.

امام خامنه ای: و پیش از رفتن به رکوع متوجه شود باید آنچه را فراموش کرده (حمد) بخواند و پس از آن جزئی را که اشتباهاً جلوتر خوانده (سوره) دوباره بخواند.

فاضل: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1111.

مكارم، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1108.

*****

امام خامنه ای مسأله ۳۰۲: اگر جزئی را كه ركن نيست فراموش كند و جزء بعد را كه ركن نيست انجام دهد و پیش از وارد شدن به رکن بعدی یادش بیاید مانند اینکه حمد را فراموش كند و سوره را بخواند و پیش از رفتن به رکوع متوجه شود باید آنچه را فراموش کرده (حمد) بخواند و پس از آن جزئی را که اشتباهاً جلوتر خوانده (سوره) دوباره بخواند.

جوادی آملی: مسأله 1147- اگر چیزی که رکن نیست، فراموش شود و بعد از جزءِ دیگر که آن نیز رکن نیست، به یاد آید، باید نمازگزار برگردد و آن جزءِ فراموش شده را به‌جا آورد و اجزای بعدی را با حفظ ترتیب تکرار کند؛ مثلاً اگر پیش از حمد، سوره را بخواند و قبل از رکوع یادش بیاید، باید حمد را بخواند و بنا بر احتیاط واجب، سوره را تکرار نماید.

(مسأله 1113) اگر سجده اول را به خيال اين كه سجده دوم است يا سجده دوم را به خيال اين كه سجده اول است بجا اورد نماز صحيح است و سجده اول او سجده اول و سجده دوم او سجده دوم حساب مي شود1.

این مسأله در رساله آيات عظام: بهجت، امام خامنه ای، مكارم و مظاهری نیست.

1- نوري: ولي اگر بعد از نماز متوجه شود در صورت اول يك سجده جا مانده است قضاي آن را بجا بياورد و دو سجده سهو نيز بجا بياورد و در صورت دوم چون يك سجده اضافه شده است دو سجده سهو براي آن لازم است.

*****

جوادی آملی: مسأله 1148- اگر سجدهٔ اوّل را اشتباهاً به قصد سجدهٔ دوم به‌جا آورد و سجدهٔ دوم را اشتباهاً به قصد سجدهٔ اوّل انجام دهد، ترتیب به هم نمیخورد و نماز، صحیح است.