قضا و کفاره (آیت الله بهجت)-

جنس کفّاره

سؤال1441. آیا در کفّاره مى‏توان به جاى آرد یا نان و گندم، موادّ خوراکى دیگر یا پول آن را به فقیر داد؟

پاسخ: در اقسام طعام فرق نمى‏کند؛ ولى دادن پول کافى نیست، مگر این که با اطمینان او را در خرید طعام وکیل کند.

دادن کفّاره‏ى سیّد به غیر سیّد

سؤال1442. آیا غیر سیّد مى‏تواند کفّاره‏ى روزه‏اش را به سیّد بدهد؟

پاسخ: جایز است، ولى خلاف احتیاط است.

مسافرت بین کفّاره‏ى روزه

سؤال1443. کسى باید 31 روز روزه‏ى کفّاره بگیرد. پس از شروع به روزه گرفتن ـ مثلاً پس از 15 روز روزه گرفتن ـ یک مسافرت برایش پیش مى‏آید. در این صورت 15 روز گرفته شده چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر سفر اضطرارى باشد و یا با غفلت از روزه تا ظهر شرعى اختیارا سفر کند، سفر او قطع کننده‏ى پى در پى بودن روزه‏ها نیست و با رفع اضطرار و غفلت ادامه مى‏دهد.

دادن کفاره یک روز به یک نفر

سؤال1444. فردى حدود 10 سال کفاره بدهکار است، آیا مى‏تواند کفاره هر روز از روزه که باید به شصت فقیر بدهد را به یک فقیر بدهد یا باید بین شصت نفر جدا جدا کفاره را تقسیم نماید؟

پاسخ: نمى‏تواند کفاره هر روز را به یک فقیر بدهد؛ بلکه مى‏تواند کفاره شصت روز خود را نیّت نموده و به شصت فقیر بدهد که هر چند با صورت اوّل در نتیجه تفاوتى نکرده و به همان میزان کفاره به یک فقیر داده است، لکن فقط در صورت دوم بریئالذمّه مى‏شود.

گران شدن قیمت کفاره

سؤال1445. اگر کسى چند سال پیش به قیمت روز، پول کفّاره‏ى روزه را به واسطه داده باشد و گیرنده، آن را به مستحقّ نداده تا قیمت گندم افزایش پیدا کرده است. الآن که مى‏خواهد آن را بدهد، آیا افزایش قیمت را باید روى آن بگذارد یا خیر؟ و آیا اگر در فرض سؤال خود گیرنده مستحقّ بوده، ولى به عنوانِ تصرّف، نگرفته است بلکه از طرف دهنده وکیل در خرید نان شده بوده چه طور؟

پاسخ: دادن پول، بابت کفّاره محسوب نمى‏شود و وکیل باید اجناس را تهیّه کند و کفّاره بدهد و یا پول را به فقیر بدهد و او را وکیل کند که آن را تهیه نماید و در صورت استحقاق، خود او مى‏تواند بابت کفّاره از طرف صاحبش براى خود تملّک کند و در فرض سؤال اگر وکیل کوتاهى کرده، ضامن است.

عدم درآمد جهت پرداخت کفاره

سؤال1446. شخصى در حال حاضر درآمدى ندارد که کفاره خود را بپردازد، وظیفه‏اش چیست؟

پاسخ: هر وقت توانایى پیدا کرد، باید بپردازد و یا به جاى کفاره‏ى مالى روزه اختیار کند و یا بدل‏هاى آن‏ها که به استغفار منتهى مى‏شود.

پرداخت کفاره به فرزند واجب‏النّفقه در صورت فقر

سؤال1447. شخصى فرزند واجب‏النّفقه‏اى دارد و از جهت فقر نمى‏تواند بر او انفاق کند، آیا مى‏تواند کفاره‏اش را به او بدهد؟

پاسخ: از باب کفاره، به جهت انفاق نمى‏تواند به او بدهد و البته چون وجوب اداى کفاره فوریّت ندارد و انفاق به فرزند فورى است، باید بر او انفاق کند و بعدا کفّاره را بدهد؛ و اگر خواست کفاره را به او بدهد، با فقیر دست‏گردان کند و به فرزند بدهد.

پرداخت کفاره به کسى که شهریه مى‏گیرد

سؤال1448. آیا طلاّبى که با شهریه یا کمک پدر تأمین مى‏شوند، فقیر شرعى محسوب مى‏شوند و مخلّ کفارات مى‏باشند؟

پاسخ: اگر با شهریه تأمین مى‏شوند، پس با حقوق فقرا اداره مى‏شوند، هر چند همراه با کمک پدر باشد، اما اگر فقط با کمک پدر اداره مى‏شوند، محل احتیاط است که فقیر باشند.

پرداخت کفّاره‏ى فرزند

سؤال1449. پرداخت کفّاره‏ى روزه‏هاى فرزندى که بیشتر معاشش را پدر تأمین مى‏کند بر خود او واجب مى‏شود یا بر پدر او واجب است؟

پاسخ: کفّاره بر خود فرزند است.

ثواب روزه‏ى ماه رجب و روزه‏ى قضا

سؤال1450. اگر کسى روزه‏ى قضاى خود یا پدر و مادر را در ماه رجب و شعبان گرفت، آیا ثواب رجب و شعبان را هم دارد؟

پاسخ: بلى، اگر هر دو را نیّت کند.

اجیر شدن کسى که قضاى رمضان بر او است

سؤال1451. کسى که روزه‏ى قضاى رمضان به ذمّه‏ى او است، مى‏تواند براى روزه‏ى دیگرى اجیر شود یا تبرّعا روزه را به جا آورد؟

پاسخ: استیجار جایز است، ولى تبرّع در حکم روزه‏ى مستحبّى است، پس نمى‏تواند تبرّعا روزه را به جا آورد.

روزه استیجارى با روزه کفاره

سؤال1452. اگر کسى روزه‏ى کفّاره بر عهده اوست، آیا مى‏تواند روزه‏ى استیجارى بگیرد؟

پاسخ: بله، مى‏تواند.

اجیر شدن نابالغ

سؤال1453. آیا بچّه‏ى نابالغ مى‏تواند براى روزه قضاى دیگرى اجیر شود؟

پاسخ: اگر ممیّز است و با اذن ولىّ او باشد و به این که روزه‏ى صحیح مى‏گیرد اطمینان باشد، اشکال ندارد.

گرفتن قضاى روزه‏ى پدر قبل از بلوغ

سؤال1454. اگر پسر بزرگ میّت نابالغ باشد، آیا مى‏تواند قبل از بلوغ، روزه‏هاى پدر خود را بگیرد؟

پاسخ: اگر ممیّز است و به نحو صحیح مى‏گیرد، روزه او برى کننده ذمّه‏ى پدر است، ولى به منزله‏ى تبرّع است.

روزه نذرى

سؤال1455. اگر فردى نذر کرد که اگر مشکل من برطرف شود، روز پنج شنبه آینده روزه بگیرم و مشکل او در ساعت ده صبح پنج شنبه‏ى آینده برطرف شود، آیا روزه‏ى آن روز بر او واجب است؟ وظیفه‏ى او در صورتى که مفطرى را اتیان کرده باشد یا اتیان نکرده باشد چیست؟ اگر بعدازظهر مشکل او برطرف شود چه طور؟

پاسخ: اگر مفطر به جا نیاورده است، روزه‏ى واجب، روزه‏ى همان روزى است که معین کرده است و اگر افطار کرده، قضاى آن را به جا آورد و اگر بعدازظهر به حاجتش رسید، وجوب ندارد.

زنى که در ایام عادت افطار کرده و...

سؤال1456. زنى در ایام عادت، طبق معمول روزه‏اش را افطار مى‏کند، ولى بعدا متوجه مى‏شود در آن وقت یائسه بوده است. آیا روزه‏اش صحیح است یا قضا و کفاره دارد؟

پاسخ: باید آن روزه را قضا نماید، ولى کفّاره ندارد.

افطار عمدى در روزه کفاره

1457. آیا افطار عمدى پس از زوال، در روزه کفاره‏اى، کفاره دارد؟

پاسخ: چه در آن 31 روز متوالى باشد یا در بقیه‏اش کفاره ندارد.

تقدیم روزه قضا یا روزه نذرى

سؤال1458. اگر روزه قضا و روزه نذرى، وقتشان تنگ شده باشد، کدام یک را باید مقدم نمود؟

پاسخ: شاید قولى باشد به ترجیح داشتن تقدّم سبب وجوب براى هر کدام که باشد (یعنى هر کدام که زودتر واجب شده است، همان مقدم است). ولى احتیاطا باید به قصد امر فعلى روزه بگیرد و پس از رمضان هم به نیّت دیگرى که هر کدام باشد، باز روزه بگیرد.

ناتوانى از قضاى روزه

سؤال1459. کسى که نمى‏تواند روزه‏هاى قضاى خود را بگیرد، چه وظیفه‏اى دارد؟

پاسخ: اگر قضا بر او واجب شده بوده، تأخیر مى‏اندازد تا وقتى که تمکّن پیدا کند؛ یا وصیت مى‏کند بعد از فوتش، کسى را اجیر کنند تا روزه‏هاى وى را بگیرد.

فردى که قدرت گرفتن 31 روزه پیاپى را ندارد

سؤال1460. فردى در کفّاره روزه، قدرت روزه گرفتن 31 روز پیاپى را ندارد. وظیفه وى در این‏باره چیست؟ ضمنا آیا وى مى‏تواند روزه مستحبى بگیرد یا نذر روزه کند؟

پاسخ: باید صدقه‏ى به 60 مسکین را اختیار کند و اگر روزه مستحبى بگیرد یا نذر روزه کند و روزه بگیرد، اشکالى ندارد

وقوع یکى از روزه‏هاى کفّاره در حال جنابت

سؤال1461. فردى 26 روز پیاپى روزه کفّاره گرفته و در روز بیست و هفتم، پس از اذان صبح مى‏فهمد که در حالت جنابت و احتلام داخل صبح شده است. حکم قضیه چیست؟

پاسخ: احتیاط در بطلان روزه‏ى آن روز است. ولى چون به واسطه‏ى عذر بوده، تتابع و پى‏درپى بودن 31 روز به هم نمى‏خورد.

روزه‏خوارى در اوایل بلوغ

سؤال1462. فردى در زمان کودکى و اوایل بلوغ، روزه خورده است، اکنون که بزرگ شده، نمى‏داند جاهل قاصر بوده تا کفاره واجب نباشد یا مقصّر بوده تا کفاره واجب باشد. وظیفه چیست؟

پاسخ: با شکّ در موضوع، کفّاره واجب نمى‏شود

افطار روزه‏ى استیجارى

سؤال1463. آیا افطار کردن بعد از ظهر در روزه استیجارى کفاره دارد؟

پاسخ: حکم قضاى خود را دارد

روزه نگرفتن عمدى در ماه رمضان

سؤال1464. شخصى روزه ماه رمضان را عمدا نگرفت، آیا علاوه بر قضاى روزه و یکى از کفّارات ثلاث، باید براى هر روزى یک مدّ طعام نیز بدهد؟

پاسخ: غیر از قضا و کفّاره‏ى روزه، دیگر چیزى لازم نیست، مگر این که در آن سال قضایش را نگیرد.

ناتوانى از شصت روز روزه

سؤال1465. آیا در کفّاره جمع نیز مانند کفّاره مخیّره یا مرتّبه، با عجز از شصت روز روزه، منتقل به هجده روز روزه مى‏شود؟

پاسخ: آرى، بلکه اولویت هم دارد.

موافق نبودن والدین با قضاى روزه

سؤال1466. به دلیل مریضى، جهالت و عدم توانایى، روزه‏هایم قضا شده است و اکنون که بهبودى حاصل شده، والدینم با گرفتن روزه‏هاى قضا موافق نیستند، تکلیف من چیست؟

پاسخ: باید روزه‏هاى قضا را بگیرید و هر کدام که سال بر آن گذشت، وقت آن وسیع است و فوریت ندارد.

روزه نگرفتن به تصوّر عید

سؤال1467. کسى که در شب آخر ماه رمضان به امید این که فردا عید مى‏شود غسل جنابت نکرد و در روز به خیال این که روزه‏اش باطل شده افطار کرد، آیا کفاره بر او واجب است؟

پاسخ: قضا و کفاره‏ى عمدى دارد.

روزه نگرفتن به مدت طولانى

سؤال1468. مدت 13 سال روزه نگرفته‏ام، کفاره آن چه قدر است و اگر قدرت پرداخت آن را نداشتم، تکلیف چیست؟

پاسخ: اگر عمدا نگرفتید، قضا و کفاره‏ى عمدى و کفاره‏ى تأخیر دارد در وقت تمکن؛ هر چند به تدریج تا آخر عمر باید بگیرد و با عدم تمکّن، بدلیّت 18 روزه روزه عوض دو ماه روزه و نیز تصدّق (صدقه) به مقدار ممکن بدل 60 اطعام ثابت است و پس از این‏ها بدلیّت استغفار است.

فراموش کردن روزه‏هاى نگرفته

سؤال1469. در ماه رمضان مدتى روزه نگرفته‏ام، اما تعداد روزه‏ها را فراموش کرده‏ام، وظیفه‏ام چیست؟

پاسخ: به مقدار یقینى باید انجام دهید.

کفاره تأخیر زن

سؤال1470. کفاره تأخیر قضاى روزه زن، بر مرد است یا بر زن؟ و اگر بر خود زن است و زن درآمدى نداشته باشد، وظیفه او چیست؟

پاسخ: بر خود زن واجب است که در وقت تمکن و قدرت باید بپردازد.

مجبور کردن افراد براى افطار

سؤال1471. اگر شخصى را به خوردن روزه مجبور نمایند، آیا کفاره روزه بر او واجب است؟

پاسخ: خیر، کفاره ندارد

پر کردن دندان در ماه رمضان

سؤال1472. پر کردن دندان در ماه رمضان چگونه است؟

پاسخ: بهتر است در حال روزه نباشد، چون باید مواظب باشد چیزى وارد حلق نشود.

جهل به بطلان روزه

سؤال1473. کسى که کارى انجام داده که نمى‏دانسته روزه را باطل مى‏کند، روزه او چه حکمى دارد؟

پاسخ: قضا دارد و اگر جاهل مقصر بوده، کفاره هم دارد.

افطار قبل از مسافرت

سؤال1474. شخصى در ماه رمضان، قبل از ظهر قصد مسافرت داشته؛ لذا قبل از حرکت افطار کرده (صبحانه خورده)، تکلیف این شخص در مورد قضا و کفاره چیست؟

پاسخ: قضا و کفاره دارد.

نیّت کردن روزه قضا و مستحبى، با هم

سؤال1475. کسى که مى‏خواهد روزه‏ى قضا بگیرد، آیا مى‏تواند نیّت روزه‏ى مستحبى نیز بکند؟

پاسخ: باید فقط روزه‏ى قضا را نیّت کند، ولى ثواب روزه‏ى مستحبى را هم مى‏برد.

روزه مستحبى براى کسى که روزه قضا دارد

سؤال1476. کسى که روزه قضا دارد، آیا مى‏تواند روزه‏ى مستحبى بگیرد؟

پاسخ: خیر، نمى‏تواند