روزه‏ ى بیماران و ناتوانان (آیت الله بهجت)-

بیمار بودن در تمام سال

سؤال1409. اگر شخصى به علت بیمارى روزه نگرفته باشد و بیمارى او چند ماه طول بکشد و پس از بهبودى بلافاصله به بیمارى دیگرى مبتلا شود که تا ماه رمضان بعدى ادامه پیدا کند، آیا مثل مرض مستمرّ است که تا سال بعد قضا ندارد یا خیر؟

پاسخ: فرقى نمى‏کند.

انواع آمپول و سرم

سؤال1410. آیا تزریق آمپول و سرم موجب باطل شدن روزه مى‏شود؟ و آیا تفاوتى بین انواع تقویتى و درمانى آن وجود دارد؟

پاسخ: احتیاط واجب آن است که روزه‏دار از استعمال آمپولى که به جاى غذا به کار مى‏رود خوددارى کند، بلکه اجتناب، خالى از وجه نیست؛ ولى تزریق آمپولى که عضو را بى‏حس مى‏کند یا به جهت دیگر استعمال مى‏شود اشکال ندارد و اجتناب از آمپولى که معلوم نیست از قسم اوّل باشد یا نه، لازم نیست.

آمپول‏هاى غیر تقویتى

سؤال1411. آیا تزریق آمپول‏هایى که جهت بى‏حسّى، کاهش درد، کشتار میکروب‏ها و... به کار مى‏رود (در صورتى که به طور کلّى هیچ خاصیّتى در جهت رساندن ویتامین یا مواد غذایى به بدن نداشته باشد)، مبطل روزه مى‏باشد؟

پاسخ: آمپول‏هاى غیر مغذّى و غیر تقویتى و آن چه داخل حلق نشود، باطل کننده نیست.

تزریق خون

سؤال1412. آیا تزریق خون، مبطل روزه است؟

پاسخ: تزریق خون در باطل کردن روزه بالاتر از آمپول تقویتى است و اگر فرض شود که اصلاً جهت تقویتى نداشته باشد ـ مانند تزریق خون براى دفع مرض ـ ، باز هم احتیاط در باطل کنندگى آن است.

تزریق آب مقطّر

سؤال1413. در دانشگاه‏ها براى تعلیم تزریقات به دانشجویان از آب مقطّر استفاده مى‏شود. آیا این عمل مضرّ به صحّت روزه است و در صورت باطل شدن روزه، آیا کفّاره هم دارد؟

پاسخ: باطل کننده روزه است و کفّاره هم دارد.

زن حامل و شیرده

سؤال1414. زن‏هاى حامل و زن شیرده که روزه را افطار مى‏کنند، چه وظیفه‏اى درباره این روزه‏ها دارند؟

پاسخ: علاوه بر فدیه، قضاى آن هم واجب است؛ هر چند تا رمضان آینده هم این عذرش طول بکشد.

سؤال1415. کسى که هنگام حمل نمى‏تواند روزه بگیرد و حالش به هم مى‏خورد و پس از وضع حمل تا یک سال بچّه شیر مى‏دهد. آیا قضاى روزه بر او واجب است یا نه؟ هم چنین کفّاره دارد یا نه؟

پاسخ: قضاى روزه بر او واجب است و کفّاره‏ى تأخیر هم دارد.

بردن وسایل غیر خوراکى به دهان

سؤال1416. آیا بردن وسایل غیر خوراکى در دهان در هنگام روزه ـ مثل وسایل دندان‏پزشکى هنگام معاینه ـ ، باعث ابطال روزه مى‏شود؟

پاسخ: اگر آن را از دهان بیرون آورد و باز داخل کند، نباید آب آن را فرو ببرد.

کشیدن دندان در ماه رمضان

سؤال1417. حکم کشیدن دندان یا جراحى لثه و دندان ـ که باعث خونریزى مى‏شود ـ در حال روزه چیست؟

پاسخ: باید خون را فرو نبرد و کشیدن دندان یا جراحى لثه که موجب خونریزى شود، در حال روزه مکروه است.

گاز اکسیژن

سؤال1418. گاز اکسیژن که براى تنفّس مصنوعى وارد گلو و ریه مى‏شود، آیا روزه را باطل مى‏کند؟ اگر بیمار در آن حال بى هوش باشد چه طور؟

پاسخ: تا وقتى که فقط گاز است، روزه را باطل نمى‏کند، از جهت گاز وارد حلق شده، امّا اگر در حال بى‏هوشى به سر مى‏برد، در صورتى که تمام وقت روزه را فرا گرفته باشد، روزه و قضاى آن واجب نیست و اگر قبل از زوال و قبل از تناول مفطر به هوش آید، احوط جمع بین اتمام و قضا است.

شستشوى معده با دستگاه

سؤال1419. آیا شستشوى معده از طریق سُند معده، باعث باطل شدن روزه‏ى بیمار مى‏شود؟ (شستشوى معده با مایعات از طریق سُند انجام مى‏گیرد و دوباره، مایع وارد شده از طریق سند به بیرون کشیده مى‏شود)

پاسخ: باطل‏کننده است.

ابطال روزه با قرص

سؤال1420. بعضى از پزشکان خوردن قرص در ماه مبارک رمضان را به واسطه‏ى ضرورت‏هاى طبّى توصیه مى‏کنند، آیا روزه انسان چه حکمى دارد؟

پاسخ: روزه را باطل مى‏کند و در مورد ضرورت، کفّاره ندارد.

استفاده از اسپرى

سؤال1421. آیا استفاده از اسپرى، براى کسانى که تنگى نفس دارند ـ با توجّه به این که استعمال اسپرى براى آن‏ها ضرورى است ـ در حال روزه جایز است؟

پاسخ: اگر به صورت گاز رقیق مى‏باشد، باطل‏کننده نیست و در غیر این صورت باطل‏کننده است.

قرص‏هاى جلوگیرى

سؤال1422. زنى براى این که روزه‏اش را بگیرد، قرص جلوگیرى از عادت ماهیانه مصرف کرده است. آیا روزه‏اش صحیح است؟

پاسخ: روزه‏اش صحیح است، گرچه اگر ضرر مرض‏آور داشته است، تکلیفا مصرف آن جایز نبوده است.

اندوسکوپى

سؤال1423. آیا عکس‏بردارى از معده با اندوسکوپى، روزه را باطل مى‏کند؟

پاسخ: اندوسکوپى روزه را باطل مى‏کند، مانند فرو دادن شن و سنگ که باطل کننده است، هر چند جنبه‏ى غذا بودن را هم ندارد.

استفاده از دارو در شب جهت قدرت روزه

سؤال1424. فردى در صورتى مى‏تواند روزه بگیرد که در شب، از آمپول یا دواى خاصّى استفاده کند. آیا روزه گرفتن بر وى واجب است؟

پاسخ: اگر این شخص براى به دست آوردن آمپول یا دوا، به ضرر سنگینى دچار مى‏شود، روزه بر او واجب نیست و اگر به حدّ ضرر سنگین نیست، به دست آوردن دارو بر او واجب است و قدرت بر سبب (دارو)، قدرت بر مسبّب (روزه) است.

استمرار مرض

سؤال1425. بیمارى در ماه مبارک رمضان روزه نگرفته است و به استمرار مرض تا رمضان بعدى یقین دارد وى در قبال روزه‏هایش چه تکلیفى دارد؟

پاسخ: مى‏تواند پس از رمضان اوّل ـ رجاءً ـ کفّاره‏اش را بدهد، هر چند اگر در بین سال خوب شد، باید روزه‏ها را قضا کند

اختلاف نظر پزشکان در روزه گرفتن بیمار

سؤال1426. اگر دکترها در مورد روزه گرفتن بیمارى اختلاف نظر داشته باشند، وظیفه او چیست؟

پاسخ: به علم یا اطمینان رسیدن یا حصول خوف و ترس عقلایى از ضرر روزه، وظیفه‏ى خود مکلّف است؛ هر چند سببش نظر دکتر باشد.

تردید پزشک در توصیه‏ى روزه یا ترک آن

سؤال1427. در برخى بیمارى‏ها (مثل نارسایى کلیه) با اطمینان، مى‏توان به بیمار توصیه نمود که روزه نگیرد. امّا در خیلى از موارد (به علّت شکّى که در اصل بیمارى و یا چگونگى تأثیر روزه بر آن وجود دارد یا به علّت عدم وجود تحقیقات و نتایج لازم در مورد اثرات روزه بر بسیارى بیمارى‏ها و به طور کلّى به علت عدم امکان تعیین نقش روزه بر بیمارى)، پزشک واقعا نمى‏داند روزه را به بیمار توصیه کند یا خیر. در این صورت وظیفه‏ى پزشک در توصیه یا عدم توصیه به روزه، چیست؟

پاسخ: به حسب ظاهر پزشک به منزله‏ى نایب از خود مریض است که اگر خصوصیّات را بداند، یا بیمناک است یا نیست، میزان خوف و ترس ضرر است و احوط این است که به خود مریض توصیفات را بگوید، اگر خودش خوف ضرر داشت،روزه نگیرد و اگر خوف ضرر نداشت، روزه بگیرد.

خونریزى دندان

سؤال1428. روزه‏دارى که دندان‏هایش خونریزى داشته باشد و مجبور باشد آن‏ها را بشوید و در حین شستن، خون به گلویش برسد، روزه‏اش چه حکمى دارد؟

پاسخ: عمدا نباید خون را در گلویش فرو ببرد.

درد معده

سؤال1429. سه روز اوّل ماه را روزه گرفتم، در بین روز ناراحتى معده پیدا کردم؛ لذا به تشخیص خود چند روز، روزه نگرفتم و بعد از مدتى دوباره گرفتم آیا روزه بر من واجب است؟

پاسخ: اگر بیمارى شما به گونه‏اى باشد که بدانید یا گمان کنید روزه گرفتن براى شما ضرر دارد، نباید روزه بگیرید و اگر روزه بگیرید، روزه شما صحیح نیست، و در صورت خوف ضرر در صورتى که خوف شما عقلایى باشد، مى‏توانید روزه‏تان را افطار کنید.

ترس از روزه گرفتن به واسطه چشم درد

سؤال1430. چشم من ضعیف است و مى‏ترسم روزه برایم ضرر داشته باشد، تکلیف من چیست؟

پاسخ: اگر خوف و ترس شما عقلایى باشد، مى‏توانید روزه‏تان را افطار کنید.

اظهار مریضى

سؤال1431. چند سال پیش در ماه رمضان خود را به مریضى زدم و در بیمارستان سرم به من تزریق کردند، تکلیف روزه‏هاى من چیست؟

پاسخ: اگر خلاف واقع بوده است، حکم افطار عمدى را دارد.

وظیفه بیماران در قبال روزه

سؤال1432. به دستور پزشک از روزه گرفتن منع شده‏ام و این باعث شده که مشکل روحى پیدا کنم؛ چه کنم؟ و کفاره هر روزه چه قدر است؟

پاسخ: اگر با حال مرض روزه هم بگیرید باطل است فعلاً روزه نگیرید و پس از سالم شدن باید قضا کنید و مقصود اصلى بندگى است که در این جهت باید معرفت تحصیل کرد و کفاره آن روزه‏ها هم، در صورت عدم قضا تا ماه رمضان آینده، یک مدّ طعام براى هر روز است.

گمان به ضرر و کشف خلاف

سؤال1433. اگر بیمارى که گمان دارد روزه برایش ضرر دارد، با این حال روزه بگیرد، ولى بعد از اتمام روزه متوجه شود که روزه برایش ضرر نداشته است، حکم روزه‏ى این شخص چیست؟

پاسخ: احتیاط واجب در قضا است.

روزه‏ى تازه بالغ‏ها

سؤال1434. آیا دخترهاى 9 ساله امروزى ـ که اکثرا توانایى روزه ندارند ـ باید روزه بگیرند؟

پاسخ: بر پسر یا دخترى که تازه بالغ شده‏اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نیست و کفاره هم ندارد؛ ولى قضا دارد.

بلوغ دختران و روزه گرفتن آن‏ها

سؤال1435. سنّ تکلیف دختران از چند سالگى است، به خصوص در مورد روزه، مى‏توان جثه و توان را در نظر گرفت؟

پاسخ: خیر، همان تمام شدن 9 سال قمرى ملاک است. اما در خصوص دخترانى که تازه بالغ شده‏اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نیست و کفاره هم ندارد، ولى بعدا باید قضاى آن روزه‏ها را به جا آورند.

نهى پدر از روزه گرفتن

سؤال1436. در کودکى به علت ضعیف بودن، پدرم اجازه روزه گرفتن نمى‏داد و نمى‏دانستم که باید قضا شود، حال نسبت به قضاى آن‏ها چه کار کنم؟

پاسخ: باید قضاهاى آن را به جا آورید و براى هر روزه، یک مد طعام به فقیر، کفاره‏ى تأخیر بدهید.

روزه‏ى افراد معتاد

سؤال1437. اشخاصى که معتاد به مواد مخدر ـ مثل تریاک ـ هستند، به طورى که روزانه چند نوبت تریاک مى‏کشند، آیا مى‏توانند در ماه رمضان روزه بگیرند و در حدّ ضرورت از تریاک استفاده کنند؟

پاسخ: مثل سیگار کشیدن است که اگر ترک آن عسر دارد، مثل فردى است که ترک خوردن براى او مشقّت دارد و نمى‏تواند روزه بگیرد. ولى اگر قبل از ماه رمضان مى‏تواند اعتیادش را ترک کند یا عادتش را به شب تغییر دهد، احتیاطا باید این کار را انجام دهد.

کسى که نمى‏تواند قضاى روزه‏هاى خود را بگیرد

سؤال1438. کسى که نمى‏تواند قضاى روزه‏هاى خود را بگیرد، تکلیفش چیست؟

پاسخ: باید صبر کند تا قدرت بر آن پیدا کند و اگر اصلاً قدرت حاصل نشد، باید وصیّت کند که بعد از موتش به جا آورند.

ناتوانى در مواقع روزه

سؤال1439. هنگامى که روزه مى‏گیرم، به شدت سست و ضعیف مى‏شوم و نمى‏توانم کارهایى، مثل درس خواندن را انجام دهم، وظیفه‏ى من چیست؟

پاسخ: تا به حد خوف مریضى نرسد، باید روزه بگیرید.

فوت مریض در ماه رمضان یا بعد از آن

سؤال1440. مریضى در ماه مبارک رمضان یا پس از آن، با اتصال و ادامه‏ى مرض مرده است. آیا روزه‏هایش قضا و کفّاره دارد؟

پاسخ: اگر در همان سال مرده است، قضا و کفاره ندارد