|
استفتائات کسب های حرام- آیت الله العظمی خامنه ای مدظله
موسیقى و غنا
سؤال 1128. ملاک تمییز موسیقى حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقى کلاسیک حلال است؟ بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید.
پاسخ: هر موسیقى که به نظر عرف موسیقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقى حرام محسوب مىشود و فرقى نمىکند که موسیقى کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسیقى این گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.
سؤال 1129. گوش‌دادن به نوارهایى که توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا مؤسسه اسلامى دیگر مجاز اعلام شدهاند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسیقى مثل کمان، وِیولون و نَى چه حکمى دارد؟
پاسخ: جواز گوش‌دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلّف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقى لهوى مناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانى و همچنین مطالب باطل نیست، گوش‌دادن به آن اشکال ندارد بنا بر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا هر مؤسسه اسلامى دیگر به تنهایى دلیل شرعى براى مباح بودن آن نیست و به‌کارگیرى آلات موسیقى در موسیقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمىباشد، ولى استفاده حلال از آن‌ها براى اهداف عقلایى اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
سؤال 1130. منظور از موسیقى مطرب ولهوى چیست؟ و راه تشخیص موسیقى مطرب و لهوى از غیر آن چیست؟
پاسخ: موسیقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ویژگى‌هایى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بىبندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عُرف است.
سؤال 1131. آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقى تأثیر دارد؟
پاسخ: موسیقى حرام، موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهى شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در این‌که موسیقى تحت عنوان موسیقى مطرب و لهوى حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند این‌که بر اثر آن امور، منجر به ترتّب فساد شود.
سؤال 1132. آیا معیار حرمت موسیقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است یا این‌که میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنیدن غزلهایى که به‌صورت سه ضرب و همراه با موسیقى خوانده مى‌شوند، چه حکمى دارد؟
پاسخ: ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقى با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگى‌هاى آن است و این‌که از نوع موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسیقى که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقى لهوى باشد، حرام است اعم از این‌که مهیّج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هرگاه غزلهایى که همراه با موسیقى خوانده مى شوند به‌صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آیند، خواندن و شنیدن آن‌ها حرام است.
سؤال 1133. غنا چیست؟ آیا غنا فقط شامل صداى انسان است یا این‌که شامل صداهاى حاصل از آلات موسیقى هم مىشود؟
پاسخ: غنا عبارت است از صداى انسان در صورتى که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به این صورت و گوش‌دادن به آن حرام است.
سؤال 1134. آیا زدن بر ظرف‌ها و سایر وسایلى که جزء آلات موسیقى نیستند، در عروسىها توسط زنان جایز است؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمى دارد؟
پاسخ: جواز این عمل بستگى به کیفیت نواختن دارد. اگر به شیوه متداول در عروسىهاى سنّتى باشد و لهو محسوب نشود و فسادى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد.
سؤال 1135. دف زدن توسط زنان درعروسى‌ها چه حکمى دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقى براى نواختن موسیقى لهوى و مطرب جایز نیست.
سؤال 1136. آیا گوش‌دادن به غنا در خانه جایز است؟ اگر در فردى تأثیر نداشته باشد چه حکمى دارد؟
پاسخ: گوش‌دادن به غنا به‌طور مطلق حرام است، چه در خانه به تنهایى شنیده شود و یا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا خیر.
سؤال 1137. بعضى از جوانان که تازه به سن بلوغ رسیدهاند از مراجعى تقلید مىکنند که فتوا به حرمت موسیقى به‌طور مطلق دادهاند هرچند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامى پخش شود، حکم این مسأله چیست؟ و آیا اگر ولىّ فقیه گوش‌دادن به موسیقى حلال را اجازه داده باشد، آیا تجویز او به‌خاطر احکام حکومتى براى جواز آن کافى است یا این‌که آنان باید به فتواى مرجع تقلید خود عمل کنند؟
پاسخ: فتوا به جواز یا عدم جواز گوش‌دادن به موسیقى از احکام حکومتى نیست، بلکه حکم شرعى فقهى است و بر هر مکلّفى واجب است در اعمالش به فتواى مرجع تقلید خود مراجعه کند. ولى موسیقى اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتّب نگردد، دلیلى بر حرمت آن وجود ندارد.
سؤال 1138. مقصود از موسیقى و غنا چیست؟
پاسخ: غنا یعنى ترجیع صدا به نحوى که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسیقى، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى‌نفسه جایز است و اشکال ندارد.
سؤال 1139. من در مکانى کار مىکنم که صاحب آن همیشه به نوارهاى غنا گوش مىدهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم، آیا این کار براى من جایز است یاخیر؟
پاسخ: اگر نوارها در بردارنده غنا یا موسیقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت باشند، گوش‌دادن آن جایز نیست. ولى اگر مجبور به حضور در آن مکان هستید، رفتن به آن‌جا و کارکردن در آن براى شما اشکال ندارد ولى واجب است به غنا گوش ندهید هرچند به گوش شما بخورد و آن را بشنوید.
سؤال 1140. موسیقى که از رادیو و تلویزیون جمهورى اسلامى پخش مىشود، چه حکمى دارد؟ آیا این گفته که حضرت امام موسیقى را به‌طور مطلق حلال اعلام کردهاند، صحیح است؟
پاسخ: نسبت حلال دانستن موسیقى به‌طور مطلق به راحل عظیم الشأن حضرت امام خمینى کذب و افتراء است. امام معتقد به حرمت موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت بودند و نظر ما هم همین است، ولى اختلاف در دیدگاه‌ها از تشخیص موضوع نشأت مىگیرد زیرا تشخیص موضوع موکول به نظر خود مکلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پیدا مىکند که در این صورت موسیقى که به تشخیص مکلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش‌دادن به آن حرام مىباشد و امّا صداهاى مشکوک محکوم به حلیّت هستند و پخش از رادیو و تلویزیون به تنهایى دلیل شرعى بر مباح و حلال بودن آن‌ها محسوب نمىشود.
سؤال 1141. گاهى از رادیو و تلویزیون آهنگ‌هایى پخش مىشود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند، آیا بر من واجب است که از گوش‌دادن به آن‌ها خوددارى نموده و دیگران را هم از آن منع کنم؟
پاسخ: اگر آن‌ها را از نوع موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو مىدانید، جایز نیست به آن‌ها گوش دهید، ولى نهى دیگران از باب نهى از منکر منوط به این است که احراز نمایید که آنان هم آهنگ‌هاى مزبور را از نوع موسیقى حرام مىدانند.
سؤال 1142. گوش‌دادن و توزیع غنا و موسیقى لهوى که محصول کشورهاى غربى است، چه حکمى دارد؟
پاسخ: در عدم جواز گوش‌دادن به موسیقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل، فرقى بین زبان‌ها و کشورهاى محل تولید وجود ندارد. بنا بر این خرید و فروش و گوش‌دادن و توزیع این نوارها در صورتى که محتوى غنا یا موسیقى لهوى حرام باشند جایز نیست.
سؤال 1143. خواندن به‌صورت غنا توسط هر یک از مرد یا زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه همراه موسیقى باشد و یا نباشد، چه حکمى دارد؟
پاسخ: غنا حرام است و خواندن به‌صورت غنا و گوش‌دادن به آن جایز نیست اعم از این‌که توسط مرد باشد یا زن و به‌طور مستقیم باشد یا از طریق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد یا نه.
سؤال 1144. نواختن موسیقى به منظور اهداف و اغراض عقلایى و حلال در مکان مقدّسى مانند مسجد چه حکمى دارد؟
پاسخ: نواختن موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق جایز نیست حتّى اگر در غیر مسجد و براى غرض عقلایى حلالى باشد، ولى اجراى سرودهاى انقلابى و مانند آن همراه با نغمههاى موسیقى در مکان مقدس و در مناسبت‌هایى که آن را اقتضا مىکند، اشکال ندارد مشروط بر این‌که با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان‌هایى مثل مسجد براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکند.
سؤال 1145. آیا آموختن موسیقى به‌خصوص سنتور جایزاست؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمى دارد؟
پاسخ: به‌کارگیرى آلات موسیقى براى نواختن موسیقى غیرلهوى، اگر براى اجراى سرودهاى انقلابى یا دینى و یا براى اجراى برنامههاى فرهنگى مفید و برنامههاى دیگر با غرض عقلایى مباح باشد، اشکال ندارد به شرط این‌که مستلزم مفاسد دیگرى نباشد و همچنین آموختن و یاد دادن نوازندگى براى امر فوق فى‌نفسه اشکال ندارد. ولى ترویج موسیقى با اهداف عالیه نظام مقدس اسلامى سازگار نیست.
سؤال 1146. گوش‌دادن به صداى زن هنگامى که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع مىخواند اعم از این‌که شنونده، جوان باشد یاخیر، مذکر باشد یا مؤنث چه حکمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حکم آن چیست؟
پاسخ: اگر صداى زن به‌صورت غنا نباشد و گوش‌دادن به صداى او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسدهاى هم بر آن مترتّب نگردد، اشکال ندارد و فرقى بین موارد فوق نیست.
سؤال 1147. آیا موسیقى سنّتى که میراث ملى ایران مىباشد، حرام است یا خیر؟
پاسخ: چیزى که از نظر عرف، موسیقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود، به‌طور مطلق حرام است و در این مورد فرقى بین موسیقى ایرانى و غیر ایرانى و موسیقى سنتى و غیر آن نیست.
سؤال 1148. گاهى از رادیوهاى عربى بعضى از آهنگ‌هاى موسیقى پخش مىشود، آیا گوش‌دادن به آن‌ها به‌خاطر علاقه به شنیدن زبان عربى جایز است؟
پاسخ: گوش‌دادن به موسیقى لهوى متناسب با مجالس لهو و معصیت به‌طور مطلق حرام است و علاقه به شنیدن زبان عربى مجوّز شرعى براى آن محسوب نمىشود.
سؤال 1149. آیا تکرار اشعارى که به‌صورت آواز و بدون موسیقى خوانده مى‌شوند جایز است؟
پاسخ: غنا حرام است هرچند همراه بانواختن آلات موسیقى نباشد و منظور از غنا ترجیع صدا به نحوى است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد، ولى صرف تکرار شعر اشکال ندارد.
سؤال 1150. خرید و فروش آلات موسیقى چه حکمى دارد؟ و حدود استفاده از آن‌ها کدام است؟
پاسخ: خرید و فروش آلات مشترک براى نواختن موسیقى غیر لهوى اشکال ندارد.
سؤال 1151. آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است؟
پاسخ: غنا صوتى است که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به‌طور مطلق حرام است حتّى اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثیه و غیره باشد.
سؤال 1152. امروزه موسیقى براى معالجه بعضى از بیمارى‌هاى روانى مانند افسردگى، اضطراب، مشکلات جنسى و سرد مزاجى زنان به‌کار مىرود، حکم آن چیست؟
پاسخ: اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که معالجه متوقف بر استفاده از موسیقى است، به‌کارگیرى آن به مقدارى که معالجه بیمار اقتضا مىکند اشکال ندارد.
سؤال 1153. گوش‌دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود، چه حکمى دارد؟
پاسخ: مجرّد افزایش تمایل به همسر مجوّز شرعى براى گوش‌دادن به غنا محسوب نمىشود.
سؤال 1154. اجراى کنسرت توسط زن براى زنان با علم به این‌که گروه نوازندگان نیز زن هستند، چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر اجراى کنسرت به‌صورت ترجیع مطرب(غنا) نباشد و موسیقى هم که نواخته مىشود از نوع لهوى حرام نباشد، این امر فى‌نفسه اشکال ندارد.
سؤال 1155. اگر معیار حرمت موسیقى، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است، پس آوازها و سرودهایى که باعث ایجاد طرب در بعضى از مردم حتّى کودک غیر ممیّز مى‌شوند، چه حکمى دارند؟ و آیا گوش‌دادن به نوارهاى مبتذلى که در آن‌ها زنان به‌صورت غنا مىخوانند ولى طربآور نیستند جایز است؟ همچنین مسافرینى که سوار اتوبوسهاى عمومى که غالباً از این نوارها استفاده مىکنند مى‌شوند، چه تکلیفى دارند؟
پاسخ: چنانچه موسیقى یا آوازى که با ترجیع و طرب همراه است از لحاظ کیفیت یا مضمون یا حالت خاص شخص نوازنده یا خواننده در خلال نواختن یا خواندن از نوع غنا یا موسیقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت باشد، گوش کردن به آن حرام است حتّى براى کسى که او را به طرب نیندازد و تحریک نکند و اگر در اتوبوسها و ماشینهاى دیگر نوار غنا یا موسیقى لهوى پخش شود، مسافرین باید از گوش‌دادن به آن خوددارى نموده و نهى از منکر کنند.
سؤال 1156. آیا جایز است مردى غناى زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند؟ آیا غناى زن براى شوهر و برعکس جایز است؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشى از تحریم آن مجالس است؟
پاسخ: گوش‌دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوى که طربانگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، مطلقاً حرام است، حتّى غناى زن براى شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر، استماع غنا را مباح نمىکند و حرمت غنا و مانند آن، با تعبّد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب مىشود و دائر مدار ملاکات فرضى و آثار روانى و اجتماعى نمىباشد، بلکه تا زمانى که این عنوان حرام بر آن صدق کند، حکم آن حرمت و وجوب اجتناب به‌طور مطلق است.
سؤال 1157. دانشجویان دانشکده علوم تربیتى باید در مرحله دروس اختصاصى در درس سرودها و آوازهاى انقلابى شرکت کنند زیرا در آن‌جا قطعههاى موسیقى را آموخته و به‌طور اجمالى با آن‌ها آشنا مى‌شوند. وسیله اصلى فراگیرى این درس ارگ است، آموختن این درس که جزء واحدهاى اجبارى است چه حکمى دارد؟ خرید و استفاده از وسیله مذکور براى ما چه حکمى دارد؟ و به‌خصوص خواهران نسبت به اجراى تمرین در برابر مردها چه وظیفهاى دارند؟
پاسخ: استفاده از آلات موسیقى فى‌نفسه براى اجراى سرودهاى انقلابى و برنامههاى دینى و فعالیتهاى فرهنگى و تربیتى مفید، اشکال ندارد و خرید و فروش آلات نوازندگى و یاددادن و فراگیرى آن براى استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران مىتوانند با رعایت حجاب واجب و ضوابط شرعى در کلاس درس حاضر شوند.
سؤال 1158. بعضى از ترانهها در ظاهر انقلابى هستند و عرف هم آن‌ها را انقلابى مىداند ولى نمىدانیم که آیا خواننده، قصد خواندن یک ترانه انقلابى را داشته یا یک ترانه طربآور و لهو را، با توجه به این‌که خواننده مسلمان نیست ولى ترانههاى او ملّى و متضمّن جملاتى برضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است، گوش‌دادن به این ترانهها چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر کیفیت آن‌ها از نظر شنونده عرفاً، طربآور و لهوى نباشد، گوش‌دادن به آن‌ها اشکال ندارد و قصد و نیّت خواننده و مضمون چیزى که مىخواند در این‌باره تأثیرى ندارد.
سؤال 1159. جوانى به‌عنوان مربّى و داور بینالمللىِ بعضى از ورزش‌ها به کار اشتغال دارد. شغل او اقتضا مىکند که به بعضى از باشگاه‌هایى وارد شود که غنا و موسیقى حرام در آن‌ها پخش مىشود، با توجه به این‌که این کار مقدارى از هزینههاى زندگى او را تأمین مىکند و فرصت‌هاى شغلى هم در محل زندگى او کم است، آیا این کار براى او جایز است؟
پاسخ: این شغل براى او اشکال ندارد هرچند گوش‌دادن به غنا و موسیقى لهوى براى او حرام است امّا در موارد اضطرارى جایز است داخل مجلس غنا و موسیقى حرام شود، ولى باید از گوش‌دادن به آن اجتناب کند و آنچه که بدون اختیار به گوش او مىخورد، اشکال ندارد.
سؤال 1160. آیا فقط گوش‌دادن به موسیقى، حرام است یا این‌که شنیدن آن هم حرام است؟
پاسخ: شنیدن غنا یا موسیقى لهوى و طربآور حکم گوش‌دادن را ندارد مگر در بعضى از موارد که شنیدن از نظر عرف گوش‌دادن محسوب مىشود.
سؤال 1161. آیا نواختن موسیقى همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتى که استفاده از آن‌ها در مجالس لهو و لعب معمول است، جایز است؟
پاسخ: تلاوت قرآن کریم با صداى زیبا و صوت مناسب با شأنِ قرآن کریم اشکال ندارد، بلکه امر راجحى است مشروط براین‌که به حدّ غناى حرام نرسد، ولى نواختن موسیقى با آن، وجه شرعى ندارد.
سؤال 1162. طبل زدن در جشنهاى میلاد و غیر آن چه حکمى دارد؟
پاسخ: استفاده از آلات نوازندگى و موسیقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق حرام است.
سؤال 1163. آلات موسیقى که دانشآموزان مدارس عضو گروه‌هاى سرود آموزش و پرورش از آن‌ها استفاده مىکنند چه حکمى دارند؟
پاسخ: آن دسته از آلات موسیقى که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده براى کارهاى حلال محسوب مى‌شوند، جایز است به‌طور غیر لهوى براى مقاصد حلال به‌کار گرفته شوند ولى آلاتى که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب مى‌شوند جایز نیست مورد استفاده قرار گیرند.
سؤال 1164. آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقى محسوب مىشود و کسب درآمد با آن به عنوان شغل جایز است؟ آیا بهرهگیرى از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتورسازى و تشویق نوازندگان به نواختن آن جایز است؟ و آیا آموزش موسیقى سنتى ایرانى به قصد نشر و احیاى موسیقى اصیل جایز است؟
پاسخ: استفاده از آلات نوازندگى موسیقى براى اجراى سرودهاى ملّى یا انقلابى یا هر امر حلال و مفیدى تا زمانى که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت نرسیده است اشکال ندارد. همچنین موسیقى و تعلیم و یادگرفتن و ساختن آلات آن براى اهداف مذکور فى‌نفسه اشکال ندارد.
سؤال 1165. چه آلاتى لهو محسوب مى‌شوند و استفاده از آن‌ها به هیچ وجه جایز نیست؟
پاسخ: آلاتى که نوعا در لهو و لعب به‌کار مىروند و منفعت حلالى دربرندارند.
سؤال 1166. آیا گرفتن اجرت براى تکثیر نوارهاى صوتى که محتوى امور حرامى هستند جایز است؟
پاسخ: هر نوار صوتى که گوش‌دادن به آن حرام است، تکثیر و گرفتن اجرت براى آن هم جایز نیست.
|
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
