نذر صحیح-فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

١ – نذر فعالیت های زیست محیطی

سؤال: آیا میشود فعالیت های زیست محیطی را به عنوان نذر قرار داد؟ مثلا پاک کردن قسمتی از جنگل از زباله، و یا نذر کاشت درخت؟

جواب:چنین نذرهایی صحیح است.

٢ – نذرهایی که در آن صیغه نذر خوانده نشده

سؤال: اغلب مردم می گویند که «کاری را نذر کرده ایم» ولی صیغه نذر را (هرچند به فارسی) ادا نمی کنند و فقط انجام آن عمل خاص را در نیت می گذرانند. آیا چنین نذری از نظر شرعی لازم العمل و صحیح است؟ و آیا نذر در مورد پوشیدن لباس مشکی در ماه محرم و صفر منعقد می شود؟

جواب:هرگاه هنگام نذر بگویند نذر می کنیم برای خدا چنین کاری را انجام دهیم کافی است ولی اگر به قلب بگویند کافی نیست و نذر پوشیدن لباس مشکلی در ایام عاشورا و ایام قتل منعقد است.

٣ – انجام نذر در صورت خواندن صیغه نذر

سؤال: اینجانب مدتی قبل به مریضی دچار شده بودم در آن موقع نذر کردم که اگر مریضی من سرطان نباشد فلان کار را انجام دهم در صورتیکه پیش از نذر کردن هم مریضی من سرطان نبود فقط من نمیدانستم حال بنا به فتوای شماره 2296رساله آقا انجام این نذر واجب است؟

جواب:اگر صیغه نذر را جاری کرده اید آنگونه که در رساله آمده؛ انجام نذر بر شما واجب است.

٤ – نذر گرفتن روزه با علم به مسافر بودن

سؤال: اگر در حالیکه قصد داریم ایام البیض ماه رجب را در سفر باشیم، نذر کنیم که آن سه روز را روزه بگیریم، آیا این صحیح است و می توان به آن عمل کرد؟

جواب:کافی نیست مگر اینکه قصد ده روز کنید.

٥ – جاری کردن صیغه نذر با عبارت مشابه

سؤال: اگر صیغه ی نذر دقیقاً مانند آن جمله و کلمات رساله توضیح المسائل نباشد و مشابه باشد صحیح است؟ مثلا به این صورت که نذر می کنم فلان کس خوب شد فلان کار را برای سلامتی امام زمان (عج) انجام دهم.

جواب:اشکالی ندارد.

٦ – نذر رفتن به جمکران (چهل شب چهارشنبه)

سؤال: گفته شده یکی از شروط صحت نذر آن است که متعلق آن از افعال راجح و مستحب و یا لااقل مباح باشد. شخصی نذر کرده چهل شب چهار شنبه متوالی به مسجد جمکران برود ولی زمانی را برای شروع در نظر نگرفته است.

اولاً آیا چنین نذری از افعال راجح بحساب می آید و اصل نذر منعقد میگردد؟

ثانیاً اگر در اثناء مدت یک یا چند هفته رفتن به مسجد جمکران را تعمداً ترک نماید آیا باید کفاره بدهد یا اینکه عمل نذر را که قید توالی داشته از سر بگیرد؟

ثالثاً در صورتی که بعد از شروع چند هفته رفتن به مسجد را متعمداً ترک کند آیا برای هر روز باید کفاره بدهد یا اینکه یک کفاره برای تمام مدت تخلف کافی است؟

جواب:این نذر رجحان دارد و اگر وقتی برای آن تعیین نکرده می تواند مقداری تاخیر بیاندازد ولی چهل شب باید متوالی باشد، اگر توالی آن عمداً به هم بخورد باید از سر گیرد و اگر مخالفت کند یک کفاره بیشتر ندارد.

٧ – انجام نذرهای خلاف عرف

سؤال: دخترم بر اساس عواطف لطیف دوره نوجوانى نذرهایى برخلاف عرف کرده است; مثلا نذر کرده که اگر نمازش حتّى به طور غیر عمد قضا شود، همان روز بدون خوردن سحرى روزه بگیرد، و در روز چند رکعت نماز مستحبّى بخواند. قرآن را چندین بار ببوسد، و چند آیه از آن را حتماً بخواند. براى صلوات فرستادن حتماً با حجاب کامل باشد. علاوه بر این، وقتى شک مى کند که آیا براى فلان امر نذر کرده یا نه؟ براى این که در انجام نذرها کوتاهى نکرده باشد، حتّى نذرهاى مشکوک را هم بجا مى آورد. و این نذرها به گونه اى افراطى دنبال مى شود که مُخلّ به زندگى عادى وى شده، و گاه مورد تمسخر و ریشخند برخى از اطرافیان نیز قرار مى گیرد، که براى ادامه زندگى اجتماعى اش مخاطره آمیز است. از طرفى عدم انجام این نذرها تأثیر منفى بر روحیه اش مى گذارد، و او را دچار نگرانى عواقب اخروى آن مى کند. با توجّه به توضیحات بالا لطفاً بفرمایید: ایشان تا چه حد ملزم به رعایت این گونه نذرهاست؟

جواب:نذرهاى مذکور تا آن جا که مخلّ به زندگى، و موجب عسر و حرج، و باعث تمسخر نگردد معتبر مى باشد، در غیر این صورت معتبر نیست; ولى نذرهایى مانند نذر روزه بدون خوردن سحرى، اشکال دارد. همچنین در موارد شک هیچ مسؤولیّتى براى عمل به نذر ندارد. البتّه تمام این احکام در جایى است که صیغه نذر به صورت صحیح خوانده شده باشد، و مایه آزار پدر نباشد; در غیر این صورت عمل به نذر لازم نیست.

٨ – نذر نام فرزند

سؤال: اگر پدر یا مادر نذر کرده است اگر فرزندشان سالم بدنیا آمد نام یکی از ائمه را بر او بگذارند. آیا عمل به این نذر واجب است؟

جواب:در فرض سوال اگر پدر نيز به اين نام رضايت دهد نذر مزبور، صحيح و عمل به آن واجب است.

٩ – نذر روزه برای کسی که روزه قضا دارد

سؤال: آیا کسى که قضاى روزه ماه رمضان بدهکار است، مى تواند نذر کند و روزه بجا آورد؟ کسى که قضاى روزه هاى ماه رمضانش را بجا آورده باشد، ولى کفّاره روزه ماه رمضان بدهکار است چطور؟

جواب:نذر در تمام این موارد اشکال دارد.

١٠ – نذر اهدای خون

سؤال: آیا نذر اهدای خون صحیح است؟ اگر نیست فردی که چنین نذری کرده چه تکلیفی دارد؟

جواب:اشکالی ندارد.

١١ – نذر کردن از وسائل جهیزیه

سؤال: سلام

آیا دختری که مجرد است و هیچ در آمدی ندارد میتواند وسیله ای را که خانواده به عنوان جهیزیه برای او خریده اند نذر کند در صورتی که بداند با نذر آن وسیله خانواده ناراحت شده و شاید قدرت خرید دوباره آن را نداشته باشند؟

جواب:این گونه نذرها و تصرفات در مورد آن جهیزیه جایز نیست.

١٢ – ملزم کردن خود به انجام کار خیر هنگام ارتکاب گناه

سؤال: با سلام

کسی که نداند اگر بگوید * اگر فلان گناه را انجام دادم فلان کار خیر را انجام می دهم* نذر زجر است و این کار را انجام دهد، آیا گفته او برایش الزام آور است؟

جواب:این عبارت به تنهائی نذر زجر نیست مگر اینکه بگوید برای خدا این کار را انجام می دهم.

١٣ – عدم اجبار کسانی که نذر در مورد آنها شده است

سؤال: اینجانب هزینه سفر حج عمره پدر و مادر خود و همسرم را نذر کرده ام حال والدینم در سال جاری یا آتی به حج تمتع مشرف میشوند. آیا ایشان الزام به خرج این پول صرفا برای حج عمره میباشند؟ آیا والدین همسرم الزام به رفتن به حج عمره میباشند؟ ضمنا این نذر را خود کرده و هنگام نذر ایشان اصلا اطلاعی نداشته اند.

جواب:اگر صیغه نذر خوانده اید باید هزینه عمره مفرده ایشان را بعد از حج تمتع بپردازید، و اگر آنها مایل به رفتن نباشند نمی توانید آنها را الزام کنید.

١٤ – تحقق نذر با عبارت "نذر می کنم"

سؤال: اگر کسی بگوید: "خدایا، نذر می کنم فلان گناه را نکنم" آیا نذرش صحیح است؟

جواب:آری، نذرش صحیح است.

١٥ – نذر کردن بدون درخواست حاجت

سؤال: آیا می شود بدون در نظر گرفتن حاجتی نذر کرد؟ اگر کسی در هنگام نذر شرط نکرده باشد که اگر فلان حاجتم برآورده شد فلان کار را می کنم آیا انجام نذر بر او واجب است؟

جواب:اشکالی ندارد و آن را نذر ابتدائی می گویند.

١٦ – نذر تیغ زدن بر سر بچه در عاشورا

سؤال: پدر و مادرى نذر مى کنند که اگر خدا به آنان فرزند پسر بدهد روز عاشورا بر سر او تیغ بزنند، آیا با توجّه به این که انجام این گونه اعمال باعث وهن شیعه و عزادارى سیّدالشهدا(علیه السلام) و موجب سوء استفاده دشمنان اسلام مى گردد عمل به این نذر واجب است؟

جواب:این نذر صحیح نیست چون در نذر رجحان عمل شرط است و این عمل با توجّه به این که بهانه اى به دست دشمنان اسلام براى زیر سؤال بردن کلّ مسائل سوگوارى خامس آل عبا(علیه السلام) که از افضل قربات است مى دهد، خالى از اشکال نیست و بر فرض رجحان این عمل، نذر درباره دیگرى کردن صحیح نیست.

١٧ – نذر روزه برای کسی که روزه قضا دارد

جواب:نذر در تمام این موارد اشکال دارد.

١٨ – نذر اهدای خون

سؤال: آیا نذر اهدای خون صحیح است؟ اگر نیست فردی که چنین نذری کرده چه تکلیفی دارد؟

جواب:اشکالی ندارد.

١٩ – تاخیر، مخالفت و عدول از نذر

سؤال: لطفاً به سؤالات زیر پاسخ دهید:

الف) اگر فردى قادر به انجام نذر خود نباشد، آیا مرتکب معصیت شده است؟

ب) عدول از نذر بدون دلیل چگونه است؟

ج) آیا تأخیر در آن جائز است؟

جواب:در صورتى که نذر مطلق باشد، تأخیر در آن جایز است. و اگر بدون عذر مخالفت شود، کفّاره دارد. و کفّاره آن مانند کفاره ماه رمضان است.

٢٠ – انجام نذرهای خلاف عرف

٢١ – نذر کردن از وسائل جهیزیه

سؤال: سلام- آیا دختری که مجرد است و هیچ در آمدی ندارد میتواند وسیله ای را که خانواده به عنوان جهیزیه برای او خریده اند نذر کند در صورتی که بداند با نذر آن وسیله خانواده ناراحت شده و شاید قدرت خرید دوباره آن را نداشته باشند؟

جواب:این گونه نذرها و تصرفات در مورد آن جهیزیه جایز نیست.

٢٢ – مراسم سفره امام حسن، سفره حضرت ابوالفضل و ...(علیهم السلام)

سؤال: آیا مراسمی نظیر سفره امام حسن، سفره ابوالفضل، سفره حضرت زینب یا سفره حضرت رقیه و جدیدا سفره حضرت امام زمان (علیهم السلام) که در بین خانمها رواج دارد صحیح است؟ با توجه به اینکه مثلا باید در سفره حضرت رقیه(ع) نان و خرما باشد و در سفره امام حسن(ع) همه چیز سبز و در بقیه نیز به همین صورت. نذر افرادی که این چیزها را نذر می کنند چگونه است؟ در کل آیا تاریخی بر این موضوعات وجود دارد؟

جواب:این نذرها اعتباری ندارد.

٢٣ – نذر کردن بدون درخواست حاجت

جواب:اشکالی ندارد و آن را نذر ابتدائی می گویند.

٢٤ – حکم شرعی نذر کردن

سؤال: آیا نذر کردن مکروه است؟

جواب:با توجه به آیات قرآن و روایات درباره نذر و مخصوصا روایاتی که مرحوم صاحب وسایل در جلد 16 «وسایل» در باب 6 از ابواب (کتاب النذر) بیان کرده، نذرهای مقطعی و محدود مانعی ندارد ولی نذرهای سنگین و طولانی مکروه است چرا که مشکلات مهمی در زندگی ایجاد می کند.