نماز احتیاط

نماز احتیاط

مسأله 1215- کسی که نمازاحتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فوراً نیت نماز احتیاط کند و تکبیر بگوید و حمد را بخواند1 و به رکوع رود و دو سجده نماید، پس اگر یک رکعت نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از دو سجده تشهد بخواند و سلام دهد و اگر دو رکعت نماز احتیاط بر او واجب است2 بعد از دو سجده، یک رکعت دیگر مثل رکعت اول بجا آورد و بعد از تشهد سلام دهد.

1- بهجت: بنابرأظهر حمد را بخواند...

2- زنجانی: بعد از رکعت دوم تشهد خوانده و سلام دهد.

مسأله 1216- نمازاحتیاط، سوره و قنوت ندارد و باید نیت آن را به زبان نیاورند و احتیاط واجب آن است که سوره حمد و «بسم الله» آن را آهسته بگویند1.

1- سیستانی: بنابراحتیاط لازم ، حمد را آهسته بخوانند و احتیاط مستحبّ آن است که «بسم الله» آن را هم آهسته بگویند.

*****

گلپایگانی، خوئی، فاضل، تبریزی، نوری، وحید، سبحانی: مسأله- نماز احتیاط ، سوره و قنوت ندارد و باید آن را آهسته بخوانند و نیت آن را به زبان نیاورند، و احتیاط واجب . آن است که «بسم الله الرحمن الرحیم» آن را هم آهسته بگویند.

. زنجانی: احتیاط...

بهجت: مسأله- نماز احتیاط، سوره و قنوت ندارد و باید آن را آهسته بخواند – بنابرلزوم آهسته خواندن در قرائت رکعت سوم و چهارم- و نیّت آن را به زبان نیاورد.

مکارم: مسأله- نماز احتیاط اذان و اقامه و سوره و قنوت ندارد، و حمد را باید آهسته بخواند حتی احتیاط واجب آن است که «بسم الله» را نیز آهسته بگوید و در میان اصل نماز و نماز احتیاط ، کاری که نماز را باطل می کند انجام ندهد.

مظاهری: مسأله- نماز احتیاط اذان و اقامه و سوره و قنوت ندارد و باید حمد و حتی «بسم الله» آن را هم آهسته بخواند.

مسأله 1217- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد، نمازی که خوانده درست بوده ، لازم نیست نماز احتیاط را بخواند. و اگر در بین نماز احتیاط بفهمد، لازم نیست آن را تمام نماید1.

این مسأله در رساله آیات عظام: سبحانی و مظاهری نیست.

1- بهجت: بلکه مثل نماز نافله می شود، که قطع و ادامه آن ، هر دو جایز است.

وحید: و می تواند آن را به قصد نافله دو رکعتی تمام نماید.

مسأله 1218- اگر پیش از خواندن نماز احتیاط بفهمد که رکعتهای نمازش کم بوده1، چنانچه کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده، باید آنچه از نماز نخوانده بخواند و برای سلام بیجا دو سجده سهو بنماید 2. و اگر کاری که نماز را باطل می کند ، انجام داده، مثلاً پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره بجا آورد.

این مسأله در رساله آیت الله بهجت نیست

1- مکارم: مثلاً بجای چهار رکعت سه رکعت خوانده...

2- سیستانی: بنابراحتیاط لازم..

وحید: بنابراحتیاط واجب...

مکارم: احتیاطاً...

مسأله 1219- اگر بعد از نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش به مقدار نماز احتیاط بوده1، مثلاً در شک بین سه و چهار، یک رکعت نماز احتیاط بخواند2 بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده، نمازش صحیح است3.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست

1- وحید: مثلا در شک بین دو و چهار دو رکعت نماز احتیاط بخواند و بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده ، نمازش صحیح است.

2- گلپایگانی، صافی: ایستاده بخواند...

زنجانی: دو رکعت نماز احتیاط نشسته بخواند ، که به منزله یک رکعت نماز ایستاده است...

3- مظاهری: ولی اگر بفهمد کسری نماز کمتر یا بیشتر از نماز احتیاط بوده باید نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1220- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز کمتر از نماز احتیاط بوده1، مثلاً در شک بین دو و چهار، دو رکعت نماز احتیاط بخواند2 بعد بفهمد نماز را سه رکعت خوانده3 ، باید 4 کسری نماز را به نماز متصل نموده و نماز را هم دوباره بخواند5.

این مسأله در  رساله آیت الله بهجت نیست

1- مکارم: بنابراحتیاط واجب باید کسری نماز را بلافاصله بجا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.

2- گلپایگانی، صافی، زنجانی: ایستاده بخواند...

3- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، فاضل، وحید: باید نماز را دوباره بخواند.

4- نوری: بنابراحتیاط واجب...

5- گلپایگانی، صافی: چنانچه منافی بجا نیاورده باشد، بنابراحتیاط لازم، کسری را تمام کند و نماز را دوباره بخواند تا یقین کند به تکلیف خود عمل کرده.

سبحانی: بنابراحتیاط واجب باید کسری نماز را بلافاصله انجام دهد و اصل نماز را هم دوباره بخواند.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1219.

مسأله 1221- اگر بعد از خواندن نماز احتیاط بفهمد کسری نماز بیشتر از نماز احتیاط بوده1(مثلاً در شک بین سه و چهار2 یک رکعت نماز احتیاط بخواند3، بعد بفهمد نماز را دو رکعت خوانده4) ، چنانچه بعد از نماز احتیاط ، کاری که نماز را باطل می کند انجام داده، مثلاً پشت به قبله کرده، باید نماز را دوباره بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده5 باید6 دو رکعت کسری نمازش را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند.

1- مکارم: چنانچه بعد از نماز احتیاط کاری که نماز را باطل می کند انجام نداده، احتیاط واجب این است کسری نماز را بجا آورد و اصل نماز را هم اعاده کند.

2- زنجانی: شک بین دو و سه...

3- گلپایگانی، صافی، زنجانی: ایستاده بخواند...

4- [قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله وحید نیست.]

5- خوئی، تبریزی، زنجانی: نماز احتیاطش (زنجانی : جزء نماز او) محسوب است و یک رکعت کسری نمازش را بجا آورد و نمازش صحیح است و برای زیادی هر یک از سلام (زنجانی: هر یک از دو سلام) در اصل نماز و نماز احتیاط دو سجده سهو بجا آورد.

سیستانی: احتیاط لازم آن است که در این صورت نیز نمازش را دوباره بخواند، و اکتفا به ضمیمه کردن یک رکعت متصل به نماز نکند.

بهجت: باید یک رکعت دیگر نماز بخواند و بنابراحتیاط نمازش را دو مرتبه اعاده کند.

فاضل: باید کسری نمازش را بجا آورد و احتیاط این است که اصل نماز را هم دوباره بخواند.

وحید: بنابراحتیاط واجب کسری نمازش را ضمیمه نماید و نماز را تمام کند. و برای هر یک از سلام در اصل نماز و نماز احتیاط و هر موجب دیگری که پیش امده باشد  دو سجده سهو بجا آورد و نماز را هم اعاده نماید.

سبحانی: باید یک رکعت کسری نماز را به طور متصل بجا آورد

6- گلپایگانی، صافی: بنابراحتیاط لازم...

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1219.

مسأله 1222- اگر بین دو و سه و چهار شک کند و بعد از خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده لازم نیست1 دو رکعت نماز احتیاط نشسته را بخواند.

این مسأله در رساله آیات عظام مکارم سبحانی ومظاهری  نیست.

1- بهجت : بنابر أظهر...

مسأله 1223- اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته یا یک رکعت ایستاده را می خواند1، یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است2.

این مسأله در رساله ایات عظام مکارم سبحانی ومظاهری نیست.

1- خوئی، تبریزی، بهجت: موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند...

2- خوئی، تبریزی: و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید و اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند یادش بیاید، پس اگر قبل از رکوع اول یادش بیاید، بایستد و نماز را مطابق کسری که دارد تمام نماید و اگر بعد از رکوع یادش بیاید ، نمازش باطل است.

بهجت: بنابرأظهر، ولی اگر در اثناء دو رکعت نماز احتیاط نشسته یادش بیاید باید احتیاطاً نمازش را اعاده کند.

گلپایگانی، صافی: باید نماز احتیاط را رها کند و بنابراحتیاط لازم کسری را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند.

*****

فاضل: مسأله- اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که نماز احتیاط را می خواند یادش بیاید که سه رکعت خوانده باید نماز احتیاط را تمام کند، هر چند دو رکعت نشسته باشد و احتیاط در اعاده نماز در این صورت ترک نشود.

زنجانی: مسأله- اگر بین دو و سه شک کند و موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده نماز احتیاط را رکعت چهارم محسوب کرده، آن را تمام کند و نمازش صحیح است و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید ، و به احتیاط استحبابی نماز را نیز دوباره بخواند. و اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند یادش بیاید نماز را سه رکعت خوانده، اگر قبل از رکوع اول یادش بیاید بایستد و به احتیاط واجب قرائت را به قصد آنچه مطلوب شارع است دوباره بخواند و باید نماز را تمام نماید و اگر در رکوع اول یا پس از آن یادش بیاید، نمازش باطل است.

سیستانی: مسأله - اگر بین  سه و چهار شک کند و کموقعی که یک رکعت نماز احتیاط  ایستاده را می خواند یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید نماز احتیاط را رها کند و چنانچه پیش از داخل شدن در رکوع یادش آمده باشد یک رکعت به طور متصل بخواند و نمازش صحیح است و برای سلام زیادی بنابراحتیاط لازم دو سجده سهو بنماید و اما اگر پس از داخل شدن در رکوع یادش آمده باشد، باید نماز را دوباره بخواند و بنابراحتیاط نمی تواند اکتفا به ضمیمه کردن رکعت باقیمانده نماید.

وحید: مسأله-  اگر بین سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند قبل از رکوع اول یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده ، آن چرا که خوانده به حساب نیاورد ، و بنابر احتیاط واجب بایستد و کسری نماز را تمام کند و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده دیگر برای زیادی تشهد –اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را دوباره بخواند و اگر بعد از رکوع یادش بیاید نمازش باطل است.

مسأله 1224- اگر بین دو و سه و چهار شک کند و موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند 1 پیش از رکوع رکعت دوم یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده2، باید بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کند3 و بنابراحتیاط مستحبّ نماز را دوباره بخواند4.

این مسأله در رساله ایات عظام : مکارم ومظاهری نیست.

1- سیستانی: یادش بیاید که نماز را سه رکعت خوانده، نظیر آنچه در مسأله گذشته گفته شد در اینجا جاری است.

2- گلپایگانی، صافی: باید نماز احتیاط را رها کند و بنابراحتیاط لازم کسری نماز را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند.

3- خوئی، زنجانی: و برای سلام زیادی سجده سهو بنماید (زنجانی: و اگر در رکوع رکعت دوم یا بعد از آن یادش بیاید نمازش باطل است).

وحید: بنابراحتیاط واجب بنشیند و نماز احتیاط را یک رکعتی تمام کندف و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده دیگر برای زیادی تشهد – اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را اعاده نماید.

بهجت: و بنابرأظهر نمازش صحیح است.

سبحانی: و دو سجده سهو بجا اورد.

4- نوری: بنابراحتیاط واجب نماز را هم دوباره بخواند.

تبریزی: بهتر آن است که نماز را دوباره بخواند.

فاضل: احتیاط به اعاده نماز ترک نشود.

مسأله 1225- اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده1، چنانچه نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کند، باید آن را رها کند2 و کسری نماز را بجا آورد( و بنابراحتیاط واجب، نماز را دوباره بخواند3، ) مثلاً در شک بین سه و چهار اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده ، (چون نمی تواند دو رکعت نشسته را بجای دو رکعت ایستاده حساب کند، به احتیاط واجب4) باید نماز احتیاط نشسته را رها کند5 و دو رکعت کسری نمازش را بخواند6 و  نماز را هم دوباره بجا آورد. 7

این مسأله در رساله ایات عظام : مکارم ومظاهری نیست.

1- سیستانی: نظیر آنچه در مسأله [1223] گفته شد در اینجا می آید. [پایان مسأله]

2- فاضل: و نماز را دوباره بخواند مثلاً در شک بین دو و چهار اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط ایستاده را می خواند و به رکوع رکعت دوم رفته یاشد بیاید که نماز را سه رکعت خوانده باید نماز را دوباره بجا آورد.

3- گلپایگانی، صافی: اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده باید آن را رها کند و بنابراحتیاط لازم کسری نماز را بجا آورد و نماز را دوباره بخواند...

خوئی، تبریزی: باید آن را رها کند و در این صورت اگر ممکن باشد، کسری نماز را بجا آورد و اگر ممکن نباشد نماز را دوباره بخواند...

بهجت: باید آن را تمام کند و بنابراحتیاط واجب نماز را دوباره بخواند...

[قسمت داخل پرانتز در رساله آیت الله سبحانی نیامده است.]

4- [عبارت «به احتیاط واجب» در رساله آیات عظام: خوئی، بهجت، تبریزی و نوری نیست]

5- خوئی، تبریزی: پس اگر قبل از رکوع اول نماز احتیاط یادش آمده بود باید کسری نمازش را بخواند و اگر بعد از آن بوده باید نماز را دوباره بجا آورد.

بهجت: باید بعد از تمام کردن نماز احتیاط، نماز را احتیاطاً اعاده نماید و احتیاط بیشتر در این است که اگر قبل از رکوع رکعت اول متوجه نقصان نماز شد، بایستد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند و بعد نمازش را دو مرتبه اعاده کند.

6- سبحانی: و دو سجده سهو برای زیادی سلام بجا آورد.

 7- نوری: و احتیاطاً...

*****

اراکی: مسأله- اگر در هنگام خواندن نماز احتیاط ، مقدار کمبود رکعات نماز را یادش بیاد مسأله چند صورت دارد:

الف: نماز احتیاطی که می خواند، با کمبود نماز هم در تعداد رکعات و هم در کیفیّت، یکنواخت است، مثل آن که در نماز شک بین سه و چهار برایش پیش آمده و وقتی مشغول خواندن یک رکعت نماز احتیاط ایستاده است یادش می آید که نمازش سه رکعت بوده، پس باید یک رکعت نماز احتیاط را تمام کند و نمازش صحیح است.

 ب: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز هم در تعداد رکعات و هم در کیفیت مختلف است، مثل آنکه در مثال فوق هنگامی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته می خواند متوجه شود نمازش سه رکعت بوده است که باید دو رکعت نماز را به پایان ببرد و نمازش صحیح است.

 ج: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز از نظر تعداد رکعت مختلف است ولی از نظر کیفیت موافق است مثل آن که در نماز شک بین دو و سه و چهار پیش آمده و هنگام خواندن دو رکعت نماز احتیاط ایستاده متوجه می شود که نمازش سه رکعت بوده که اگر وارد رکوع رکعت دوم نشده باشد باید کمبود نماز را تمام نماید و نماز را دوباره بخواند.

 د: نماز احتیاطی که می خواند با کمبود نماز نظر تعداد رکعت با هم یکنواخت است ولی از نظر کیفیت مختلف می باشد که در مثال فوق، هنگام خواندن دو رکعت نماز احتیاط نشسته (بر فرض آن که مقدم داشتن دو رکعت نشسته جایز باشد ) یادش بیاید نمازش دو رکعت بوده که اگر وارد رکوع اول نشده است بنابر احتیاط واجب باید کمبود نمازش را تمام کرده و نماز را دوباره بخواند.

وحید: مسأله- اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر از نماز احتیاط بوده ، چنانچه نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام نماید ، مثل آنکه در شک بین سه و چهار موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند ، یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده ، چون نمی تواند دو رکعت نشسته را بجای دو رکعت ایستاده حساب کند باید نماز احتیاط نشسته را رها کند و بنابراحتیاط واجب کسری نمازش را تمام کند و دو سجده سهو برای زیادی سلام و دو سجده سهو دیگر برای زیادی تشهد  -اگر آورده باشد- بجا آورد و نماز را اعاده نماید در صورتی که قبل از رکوع اول یادش بیاید ، و در غیر این صورت نمازش باطل است.

زنجانی: مسأله- اگر در بین نماز احتیاط بفهمد کسری نمازش بیشتر یا کمتر بوده ، چنانچه بتواند باید نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کند، مثلاً اگر شک بین دو و سه کرده و موقعی که یک رکعت نماز احتیاط ایستاده می خواند بفهمد نمازش را دو رکعتی خوانده، باید یک رکعت نماز احتیاط را رکعت سوم خود حساب کند و ان را تمام نماید. سپس رکعت چهارم نمازش را بخواند. و اگر نتواند نماز احتیاط را مطابق کسری نمازش تمام کندباید آن را رها کند، در این صورت اگر ممکن باشد کسری نماز را بجا آورد و اگر ممکن نباشد نماز را دوباره بخواند؛ مثلاً در شک بین سه و چهار، اگر موقعی که دو رکعت نماز احتیاط نشسته را می خواند یادش بیاید که نماز را دو رکعت خوانده چون نمی تواند دو رکعت نشسته را به جای دو رکعت ایستاده حساب کند باید نماز احتیاط نشسته را رها کند، پس اگر قبل از رکوع اول نماز احتیاط یادش آمده باید بایستد و به احتیاط واجب قرائت را به قصد آنچه مطلوب شارع است بجا آورده و پس از آن باید کسری نمازش را بخواند و اگر در رکوع اول نماز احتیاط یا بعداز آن یادش بیاید باید نماز را دوباره بخواند. و نیز اگر در شک بین دو و چهار هنگامی که مشغول دو رکعت نماز احتیاط ایستاده است بفهمد نماز خود را سه رکعتی خوانده ، پس اگر در رکعت اول است، این رکعت را رکعت چهارم به حساب می آورد،و نمازش را تمام می کند و اگر در رکعت دوم قبل از رکوع باشد، باید آن را رکعت را رها کند و بنشیند و تشهد و سلام بخواند و نماز را تمام کند و اگر در رکوع و پس از آن باشد نمازش باطل است. و در همه صورتهای مسأله اگر نماز را تمام می کند، به جهت زیادی سلام باید دو سجده سهو بجا آورد.

مسأله 1226- اگر شک کند نماز احتیاطی را که بر او واجب بوده بجا آورده یا نه1، چنانچه وقت نماز گذشته به شک خود اعتنا نکند و اگر وقت دارد2؛ در صورتی که مشغول کار دیگری نشده3 و از جای برنخاسته4 و کاری هم مثل رو گرداندن از قبله5 که نماز را باطل می کند انجام نداده باید نماز احتیاط را بخواند6 و اگر مشغول کار دیگری شده یا کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده، یا بین نماز و شک او زیاد کشیده، احتیاط استحبابی آن است که نماز احتیاط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند7، اگر چه می تواند بنابر انجام نماز احتیاط گذارد و بر همان اکتفا نماید.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- بهجت: بنا می گذارد که خوانده است، اگر چه احتیاط مستحب آن است که در صورتی که از حال نماز خارج نشده ، آن را بجا آورد. [پایان مسأله]

مظاهری: در صورتی که مشغول کار  دیگری نشده باشد باید نماز احتیاط را بخواند و اگر مشغول کار دیگری شده است به شک خود اعتنا نکند.[پایان مسأله]

2- صافی: و یا محل بجا آوردن نماز احتیاط بعد از وقت باشد، مثل کسی که بیشتر از یک رکعت از وقت را درک نکرده باشد...

وحید: در صورتی که بین شک و نماز زیاد طول نکشیده و کاری که منافی با نماز است –مثل روبرگرداندن از قبله- انجام نداده باید نماز احتیاط بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند انجام داده یا بین نماز و شک او زیاد طول کشیده بنابراحتیاط واجب نماز را اعاده نماید.

3- مکارم: باید نماز احتیاط را بخواند و اگر کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده است احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را بخواند و نمازرا هم اعاده کند.

4- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی: اگر وقت دارد در صورتی که بین شک و نماز زیاد طول نکشیده (سیستانی: و در کار دیگری وارد نشده است)...

5- گلپایگانی، صافی: مثل پشت کردن به قبله...

6- خوئی، تبریزی، زنجانی: و اگر کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده، یا بین نماز و شکّ او زیاد طول کشیده اعتنا به شکّ ننماید.

سیستانی: و اگر کاری که نماز را باطل می کند بجا آورده، یا در کار دیگری وارد شده یا بین نماز و شک او زیاد طول کشیده بنابراحتیاط لازم باید نماز را دوباره بخواند.

7- گلپایگانی، صافی: احتیاط واجب (فاضل، نوری: احتیاط) آن است که نماز احتیاط را بجا آورد و نماز را هم دوباره بخواند. [پایان مسأله]

مسأله 1227- اگر در نماز احتیاط، رکنی را زیاد کند1، یا مثلاً به جای یک رکعت دو رکعت بخواند، نماز احتیاط باطل می شود2 بنابراحتیاط واجب، و باید دوباره نماز احتیاط و اصل نماز را بخواند.

1- بهجت: کم یا زیاد کند...

2- اراکی، گلپایگانی، صافی، نوری: و باید دوباره نماز احتیاط و اصل نماز رابخواند.

خوئی، تبریزی، سبحانی ، مظاهری، وحید: و باید دوباره اصل نماز را بخواند.

فاضل: و بعید نیست که در این حال تنها به اعاده اصل نماز اکتفا کند.

بهجت: و احتیاط در جایی است که سهواً نماز احتیاط را باطل کرده باشد، این است که نماز احتیاط و اصل نماز را دوباره بخواند.

*****

سیستانی: مسأله- اگر در نماز احتیاط بجای یک رکعت دو رکعت بخواند، نماز احتیاط باطل می شود و باید دوباره اصل نماز را بخواند و همچنین است – بنابراحتیاط لازم – اگر در نماز احتیاط رکنی را اضافه کند.

زنجانی: مسأله- نماز احتیاط به منزله اجزای نماز اصلی است، پس اگر در آن مثلاً رکوع را زیاد کند یا به جای یک رکعت، دو رکعت بخواند –هرچند از روی سهو باشد-  نماز احتیاط باطل می شود، و باید دوباره اصل نماز را بخواند.

مکارم: مسأله- دستور نماز احتیاط از نظر کم و زیادکردن رکن و اجزاء غیر رکن و شک در بجا آوردن اجزاء، مانند سایر نمازهای واجب است.

مسأله 1228- موقعی که مشغول نماز احتیاط است اگر در یکی از کارهای آن شک کند، چنانچه محل آن نگذشته، باید بجاآورد1 و اگر محلش گذشته، باید به شک خود اعتنا نکند، مثلاً اگر شک کند که حمد را بخوانده یا نه، چنانچه به رکوع نرفته باید بخواند و اگر به رکوع رفته باید به شک خود اعتنا نکند.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- بهجت: باید به شک خود اعتنا نکند، اگر چه محل آن نگذشته باشد بنابرأظهر.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1227.

مسأله 1229- اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد1 ولی چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند2 بنابر کمتر گذارد3 و احتیاط مستحب آن است که نماز احتیاط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نماید.

این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.

1- فاضل: و نماز را ادامه دهد و صحیح است...

2- نوری: باید نماز را از سر بخواند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست.

3- مکارم: و نمازش صحیح است.

فاضل: و نماز را تمام کند و اصل نماز را هم اعاده کند.

سبحانی: و بنابراحتیاط نماز را اعاده کند.

*****

اراکی: مسأله- اگر در شماره رکعتهای نماز احتیاط شک کند، بنابراحتیاط واجب باید یا بنا را بر بیشتر بگذارد یا کمتر ولی چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند بنا بر کمتر گذارد و یا در هر حال بنا را بر کمتر بگذارد و در هر دو صورت احتیاط واجب آن است که نماز احتیاط را دوباره بخواند و بعد از آن اصل نماز را اعاده نماید.

گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، صافی، وحید: مسأله- اگر در شماره رکعتهای نمازاحتیاط شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد و اگر طرف بیشتر شک نمازرا باطل نمی کند، باید بنا را بر بیشتر بگذارد (گلپایگانی، صافی: و در هر دو صورت بعد از تمام شدن نماز احتیاط، اصل نماز را نیز بنابر احتیاط دوباره بخواند) مثلاً موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده  و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل نمی کند، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است (گلپایگانی، صافی: و اصل نماز را نیز اعاده نماید).

بهجت: مسأله- اگر در عدد رکعات نماز احتیاط شک کند، به آن اعتنا نمی کند و بنابرأظهر بنا را بر صحیح بودن نماز می گذارد، و اگر بعد از نماز شک کرده که احتیاط لازم، یک رکعت است یا دو رکعت، احتیاطاً هر دو را بجا می آورد و سپس نماز را اعاده می کند.

زنجانی: مسأله- اگر موقعی که مشغول نماز احتیاط است در شماره رکعتهای آن شک کند، چنانچه طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، به احتیاط واجب بنا را بر کمتر بگذارد و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند، و اگر طرف بیشتر نماز را باطل نمی کند، به احتیاط واجب بنا را بر بیشتر بگذارد و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند؛ مثلاً موقعی که مشغول خواندن دو رکعت نماز احتیاط است، اگر شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چون طرف بیشتر شک نماز را باطل می کند، به احتیاط واجب بنا بگذارد که دو رکعت خوانده و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند، و اگر شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون طرف بیشتر نماز را باطل نمی کند، به احتیاط واجب بنا بگذارد که دو رکعت خوانده است و پس از پایان نماز احتیاط، اصل نماز را دوباره بخواند.

مسأله 1230- اگر در نمازاحتیاط چیزی که رکن نیست سهواً کم یا زیاد شود، سجده سهو ندارد1.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1-  اراکی: بنابراحتیاط واجب باید دو سجده سهو بجاآورد.

گلپایگانی، صافی: [اگر] از چیزهایی باشد که در خود نماز سجده سهو دارد احتیاط لازم آن است که سجده سهو را بجا آورد و اگر از چیزهایی است که سجده سهو ندارد در نماز احتیاط نیز لازم نیست.

فاضل: أقوی این است که سجده سهو ندارد.

وحید: مگر آنچه که در مسأله [1232] می آید.

بهجت: رجوع کنید به ذیل مسأله 1239.

*****

مکارم: مسأله- برای کم یا زیاد کردن اجزاء نماز احتیاط از روی سهو ، سجده سهو واجب نیست.

زنجانی: مسأله- کارهایی که در اصل نماز واجب سجده سهو را واجب می کند در نماز احتیاط موجب سجده سهو نمی شود بنابراین اگر در نماز احتیاط چیزی که رکن نیست سهوا کم یا زیاد شود سجده سهو ندارد.

مسأله 1231- اگر بعد از سلام نماز احتیاط شک کند که یکی از اجزاء یا شرایط ان را بجا آورده یا نه، به شک خود اعتنا نکند1.

این مسأله در رساله ایات عظام : سبحانی ومظاهری نیست.

1- بهجت: و اگر سهواً در نماز احتیاط، کلام بیجا گفت، بنابرأظهر سجده سهو واجب نیست، اگر چه احتیاط در بجا آوردن است.

مکارم: رجوع کنید به ذیل مسأله 1235.

مسأله 1232- اگر در نماز احتیاط، تشهد یایک سجده را فراموش کند1، احتیاط آن است که بعد از سلام، آن را قضا نماید، اگر چه واجب نیست2.

این مسأله در رساله ایات عظام : بهجت، سبحانی ومظاهری نیست.

1- خوئی، تبریزی، سیستانی: و در جای خود تدارکش ممکن نباشد...

زنجانی: و نتواند در جای خود آن را جبران کند احتیاط واجب آن است که بعداز سلام نماز آنرا قضا کند.

2- اراکی، گلپایگانی، خوئی، تبریزی، سیستانی، ، مکارم ، صافی، فاضل: احتیاط واجب آن است که بعد از سلام نماز، آن را (سیستانی: سجده را) قضا نماید.

نوری: احتیاط مستحبّ آن است که بعد از سلام، آن راقضا نماید.

وحید: مسأله- اگر در نماز احتیاط تشهد یا یک سجده را فراموش کند و در جای خود تدارکش ممکن نباشد باید بعد از سلام نماز اگر تشهد را فراموش کرده ، بنا بر احتیاط مستحب آن را قضا نماید و باید دو سجده سهو بجا اورد و اگر سجده را فراموش کرده باید ان را قضا نماید.

مسأله 1233- اگر نماز احتیاط و قضای یک سجده یا قضای یک تشهد یا دو سجده سهو بر او واجب شود، باید1 اول نماز احتیاط را بجا آورد2.

این مسأله در رساله آیت الله سبحانی نیست.

1- فاضل: بنابرأقوی باید...

2- مکارم: بعد قضای سجده یا تشهد را و بعد سجده سهو را.

*****

اراکی: مسأله- اگر نماز احتیاط و قضای یک سجده یا قضای یک تشهد بر او واجب شود هر کدام را بخواند می تواند اول بجا آورد، گرچه احتیاط مستحبّ است که اول نماز احتیاط را بخواند ولی چنانچه سجده سهو هم بر او واجب باشد، باید سجده سهو را بعد از آنها بجا آورد.

سیستانی: مسأله- اگر نماز احتیاط و دو سجده سهو بر او واجب شود، باید اول نماز احتیاط را بجا آورد و همچنین است بنابراحتیاط واجب اگر نماز احتیاط و قضای سجده بر او واجب شود.

بهجت: مسأله- اگر هم نماز احتیاط و هم سجده سهو بر نمازگزار لازم شد، بنابرأظهر باید نماز احتیاط را بر سجده سهو، مقدم بدارد، و اگر همراه با نماز احتیاط، قضای سجده یا تشهد هم بر او واجب شد، پس در لزوم تقدیم آنها بر نماز احتیاط و یا تأخیر، تأمل است، و در هر صورت، علاوه بر بجا آوردن آن دو، أحوط اعاده نماز است.

مسأله 1234- حکم گمان در رکعتهای نماز حکم یقین است، مثلاً اگر در نماز چهار رکعتی انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند1، ولی اگر در غیر رکعتها گمان پیدا کند باید به احتیاط عمل نماید و دستور در هر موردی طور مخصوصی است که در کتابهای مفصل گفته شده است.

این مسأله در رساله آیت الله مکارم نیست.

1- سبحانی: [پایان مسأله]

فاضل: و همین طور در غیر رکعتهای گمان معتبر است هر چند بهتر است به احتیاط عمل کند.

بهجت: و همچنین اگر به افعال نماز گمان پیدا کرد، مثلاً گمان کرد که حمد خوانده است مثل این است که یقین کرده و لازم نیست بخواند. و اگر گمان کرد که نخوانده ، باید دو مرتبه بخواند؛ چه گمان به چیزی پیدا کند که موجب صحیح بودن نماز است یا به چیزی که نماز راباطل می کند ، به رکنی از ارکان نماز گمان پیدا کند یا به غیر رکن، موقع شک یا فراموشی، گمان حاصل شود یا خود بخود گمان پیدا کند، در تمام این صورتها، گمان داشتن مانند یقین است و حکم یقین را دارد اگر چه احتیاط مستحبّ در این است که اگر گمان به انجام دادن فعلی پیدا کرد که رکن نیست، دو مرتبه آن را انجام بدهد.

مظاهری: رجوع کنید به مسائل اختصاصی 927 و 928 و929 قبل از مسائل شکیات.

*****

گلپایگانی، صافی: مسأله- حکم گمان در نماز مثل حکم یقین است مثلاً اگر انسان گمان دارد که نماز را چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند و اگر گمان دارد رکوع کرده، نباید آن را بجا آورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده، چنانچه به رکوع نرفته باید بخواند و اگر به رکوع رفته نمازش صحیح است.

خوئی، تبریزی، وحید: مسأله- حکم گمان در نماز نسبت به رکعات مثل حکم یقین است. .مثلاً اگر نداند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت و گمان داشته باشد که دو رکعت خوانده بنا می گذارد که دو رکعت خوانده است و اگر در نماز چهار رکعتی گمان دارد که چهار رکعت خوانده، نباید نماز احتیاط بخواند* و اما نسبت به افعال، گمان ، حکم شک را دارد پس اگر گمان دارد رکوع کرده در صورتی که داخل سجده نشده است باید آن را بجا آورد و اگر گمان دارد حمد را نخوانده ، چنانچه در سوره داخل شده باشد اعتنا به گمان ننماید و نمازش صحیح است.

.  زنجانی: گمان در نماز نسبت به رکعات، حکم یقین را دارد خواه نماز چهاررکعتی باشد یا نه...

* سیستانی: نماز احتیاط ندارد...

* زنجانی: لازم نیست نماز احتیاط بخواند، و اما در مورد افعال ، چنانچه گمان به انجام کاری یا ترک کاری داشته باشد بنابراحتیاط واجب بر طبق گمان عمل کند و اگر کار او بر خلاف وظیفه شک بود، نمازش را نیز دوباره بخواند.

مسأله 1235- حکم شک و سهو و گمان در نمازهای واجب یومیه و نمازهای واجب دیگر1 فرق ندارد، مثلاً اگر در نماز آیات شک کند که یک رکعت خوانده یا دو رکعت، چون شک او در نمازهای دو رکعتی است، نمازش باطل می شود2.

این مسأله در رساله ایات عظام : بهجت ومظاهری نیست.

1- فاضل: نمازهای واجب یومیه و نمازهای واجب دیگر غیر یومیه...

2- خوئی، تبریزی، سیستانی، زنجانی، وحید: و اگر گمان داشته باشد که دو رکعت یا یک رکعت است، بر طبق گمان خود  نماز را تمام می نماید.

مکارم: همچنین سایر احکام شک و سهو و ظنّ.