معاشرت زن و شوهر-فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)

١ – عدم رضایت مرد از نوع پوشش زن

سؤال:اگر مرد راضی نباشد همسرش با مانتو در جامعه حاضر شود و از او بخواهد که با چادر بیرون رود و زن امتناع نماید، چه حکمی دارد؟

جواب:مرد نمی تواند زن را به پوشش خاصی مجبور کند مگر این که حجاب اسلامی با آن پوشش مراعات نگردد و مانتو در صورتی که تنگ و چسبان نباشد و تمام بدن زن به جز گردی صورت و دست ها تا مچ را بپوشاند، حجاب اسلامی محسوب می شود هر چند چادر حجاب برتر است.

٢ – مواردی که اطاعت از شوهر واجب نیست

سؤال:در چه مواردی اطاعت از شوهر واجب نیست؟

جواب:در مواردی اطاعت از شوهر لازم نیست که با انجام اموری مانند واجبات (حج واجب، صله رحم نسبت به پدر و مادر و برادر و خواهر و امثال آن به مقدار لازم)، فراگرفتن احکام اسلام مانند رفتن به مسجد و امثال آن، تهیه اجناس ضروری منزل در حالی که مجبور باشد، شرکت در انتخابات و راهپیمایی های ضروری و همچنین در مورد مراجعه به طبیب مخالفت کند.

٣ – حق زن در انتخاب نوع التذاذ

سؤال:آیا زن حق دارد از شوهر بخواهد که به جای آمیزش واجب (هر چهار ماه یک بار) از راه های دیگر او را ارضا کند؟

جواب:در صورتی که طرفین راضی شوند مانعی ندارد.

٤ – حکم نفقه در صورت خروج از منزل بدون رضایت شوهر

سؤال:لطفاً به سوالات زیر پیرامون محدوده ی اطلاعت زوجه پاسخ دهید:
الف) آیا زوجه بدون رضایت زوج حقّ خروج از منزل را دارد؟
ب) در صورت ترک منزل با وجود عدم رضایت زوج و تقاضای مکرر بازگشت و عدم تمکین مشارالیها، آیا شرایط ناشزه بر روی محقّق می گردد؟
ج) در شرایط فوق، آیا زوجه استحقاق دریافت نفقه را دارد؟

جواب:الف) بنابر احتیاط واجب باید اجازه بگیرد مگر برای کارهای واجب شرعی یا ضروری زندگی.
ب) چنین زنی ناشزه است.
ج) قدر مسلّم از نشوز و عدم تمکین که موجب سلب حقّ نفقه می شود عدم تمکین در برابر تمتّعات جنسی است؛ بنابراین نفقه در فرض بالا یعنی خروج از منزل، ساقط نمی شود (بنابر احتیاط واجب).

٥ – وظیفه زن در زندگی مشترک

سؤال:آیا وظیفه زن مسلمان صرفاً تمکین است؟ اگر چنین است، نگهداری از فرزندان، نظافت منزل، شستشوی ظروف و البسه و پخت و پز وظیفه کیست؟ تقسیم کاری که رسول الله (صلی الله علیه و آله) بین دختر گرامی و داماد عزیزش انجام داد (وسائل الشیعه، ج 14، ابواب مقدمات النکاح، باب 89، ح 1) که کار بیرون منزل را به علی (علیه السلام) و کار درون منزل را به زهرا (سلام الله علیها) واگذار کرد به چه معنایی است؟ اگر فلسفه ی ازدواج، فقط رفع شهوت است، آیا بهتر نیست مرد با هزینه ای کمتر از آوردن زن به خانه به عنوان موجودی پرخرج، شهوتش را بیرون خانه به طریق شرعی (صیغه) رفع کند؟ اگر وظیفه ی زن صرفاً تمکین است، چرا مرد مخارج عروسی، خورد و خوراک، لباس، وسایل رفاهی، پزشکی، درمانی، مهریه، شیربها و مانند آن را برگردن می گیرد؟ بهتر نیست مجرد و بی مسئولیت به کار و عبادت و زندگی خود بپردازد؟ نه دغدغه خاطری، نه دل بستگی، نه ترس از دست دادنی، نه جنگ اعصابی و نه نگرانی های دیگر. لطفاً نظرتان را به طور صریح در این زمینه بیان فرمایید.

جواب:هدف از ازدواج، همان گونه که قرآن می گوید، آن است که زن و مرد در کنار یکدیگر زندگی آرامی داشته باشند (لتسکنوا الیها، سوره روم، آیه 21) و این هدف بدون زندگی مشترک حاصل نمی شود و زندگی توأم با تجرد موجب بدبختی و انواع مشکلات و بیماری هاست ولی زن نباید به صورت برده مرد درآید و اگر کارهای خانه را انجام می دهد باید با میل و رضایتش باشد. البته تقسیم کار بر اساس رضایت طرفین کار بسیار خوبی است.

٦ – خودداری از انزال داخل رحم بدون رضایت زن

سؤال:آیا شوهر حق دارد بدون رضایت همسرش از انزال نطفه داخل رحم خودداری نموده و به آمیزش تنها قناعت کند؟

جواب:مانعی ندارد ولی در مورد آمیزش واجب، بدون رضایت همسر نمی تواند این کار را انجام دهد.

٧ – کتک زدن همسر

سؤال:آیا مرد می تواند همسر خودش را کتک بزند یا نه؟ اگر می تواند تا چه حد؟

جواب:جائز نیست.

٨ – خروج از منزل بدون اذن شوهر

سؤال:آیا زن اجازه دارد بدون اذن و اجازه شوهرش به سر کار برود و اگر رفت مال بدست آمده چه صورتی دارد.
جواب:ضمنا آیا زن میتواند از نظر شرعی بدون اجازه شوهرش از منزل خارج شده و به بهانه دیدار با خانواده اش منزل را ترک کند.
سؤال:اگر زنی که در دادگاه محکوم به تمکین شده تمکین نکند و از شوهرش متابعت ننماید میتواند به بهانه زیارت مستحبی به سفر برود؟

جواب:از قضیّه شخصیّه اطلاعی نداریم ولی بطور کلّی اگر زن قرار دادی با شوهر در موقع عقد نکاح راجع به کار در خارج منزل نداشته باشد نمی تواند این کار را انجام دهد و رفتن به زیارت مستحب برای او بدون موافقت شوهر جائز نیست ولی درآمدی که از کار خود پیدا می کند مال اوست.

٩ – انجام کارهای منزل توسط زن

سؤال:آیا زن مى تواند در منزل وظایف خود را انجام ندهد مثلا غذا نپزد، خانه را مرتب نکند؟ آیا مرد مى تواند زن را مجبور به انجام این گونه امور بنماید؟

جواب:حق ندارد او را مجبور کند، مگر این که زن بامیل خود این کارها را انجام دهد.

١٠ – رضایت همسر برای خروج از منزل

سؤال:آیا زن مى تواند بدون کسب اجازه از همسرش از منزل خارج و با افراد یا خانواده هایى رفت و آمد داشته باشد و یا در جلسات مذهبى شرکت کند؟

جواب:باید با رضایت همسرش باشد.

١١ – رضایت همسر برای خروج از منزل

جواب:باید با رضایت همسرش باشد.

١٢ – تهمت ارتباط نامشروع به همسر

سؤال:اگر مردى به زنش تهمت ارتباط نامشروع بزند و نتواند ادّعاى خویش را در دادگاه صالحه اثبات نماید:
الف) آیا براى مرد جایز است دوباره با زن خویش ادامه زندگى دهد؟
ب) آیا براى زن از لحاظ شرعى واجب است با همسرش ادامه زندگى دهد؟
ج) آیا در این خصوص زن مى تواند تقاضاى طلاق نماید و به حقّ و حقوق خویش اعمّ از مهریّه و جهیزیّه و دارایى هاى زندگى برسد؟

اگر ادّعاى رویت نکند مى تواند بدون هیچ تشریفاتى با او ادامه زندگى دهد ولى به خاطر تهمتى که به او زده است زوجه مى تواند از حاکم شرع تقاضاى حدّ قذف کند (حدّ آن 80 تازیانه است) مگر این که زوجه او را ببخشد. آرى لازم است ادامه زندگى دهد.

١٣ – بازگو کردن عیوب همسر در جمع

سؤال:آیا شوهر مى تواند در مقابل دیگران عیوب زنش را بگوید و او را تحقیر کند اگر چه به شوخى باشد؟ الف) در صورتى که زن ناراحت شود؟
ب) در صورتى که زن ناراحت نشود؟

جواب:جایز نیست.
جواب:بهتر ترک است.

١٤ – دروغ گفتن برای جلب محبت همسر

سؤال:دروغ گفتن به زن براى جلب محبّت او چه حکمى دارد مثلا بگوید: امروز از صبح تا به حال یک لحظه از فکر تو بیرون نبودم و حال آن که چنین نباشد؟

جواب:دروغ جایز نیست مگر در موارد ضرورت.

١٥ – توهین به همسر

سؤال:حکم توهین کردن زن به شوهر و بالعکس چیست؟

جواب:هیچ کس حقّ توهین به دیگرى را ندارد حتّى زن و شوهر.

١٦ – وفای به عهد

سؤال:آیا اداى وعده به زن واجب است؟

جواب:بهتر این است که مسلمان همیشه به وعده خود وفا کند مگر در جایى که توانایى ندارد.

١٧ – رعایت عدالت میان همسران

سؤال:منظور از عدالت میان همسران چیست؟

جواب:منظور از عدالت آن است که بر طبق شئون آنها هرکدام متناسب حالش رفتار کند و عدالت همیشه به معناى مساوات نیست و در مورد حقّ القسم آن است که براى هرکدام یکى از چهار شب را قرار دهد.

١٨ – انجام فعالیت های خارج از منزل بدون اطلاع شوهر

سؤال:آیا زن می تواند بدون کسب اجازه از همسرش از منزل خارج و با افراد یا خانواده هایی رفت و آمد داشته باشد و یا در جلسات مذهبی شرکت کند؟

جواب:باید با رضایت همسرش باشد.

١٩ – اطاعت نکردن از شوهر در غیر واجبات و مستحبات

سؤال:آیا اطاعت نکردن زن از شوهر در غیر مسائل واجب و مستحب، حرام است؟

جواب:اطاعت زن از شوهر مربوط به حقوق زناشویی و بیرون رفتن از منزل است، در کارهای دیگر اطاعت بر او واجب نیست هر چند بهتر است زن و مرد در تمام مسائل با هم تفاهم داشته باشند.

٢٠ – فعالیت در امور مسجد بدون کسب اجازه از شوهر

سؤال:آیا زنان می توانند بدون اجازه و رضایت همسران خویش که افرادی مومن و متدین می باشند در مسجد فعالیت نمایند به طوری که کاملاً امورات یک مسجد را به دست گیرند در حالی که این عمل موجب اختلاف در بین اعضای خانواده می شود؟

جواب:بدون اجازه همسر جایز نیست؛ ولی رفتن به مسجد برای فراگرفتن احکام و معارف دین جایز است.

٢١ – مخالفت شوهر با فعالیت زن بعد از رضایت اولیه

سؤال:لطفاً به سوالات ذیل پاسخ فرمایید:
الف) اگر شوهر اجازه انتخاب شغلی را به همسر خود بدهد، آیا بعد از طیّ مراحل خاص و اشتغال، شوهر می تواند مانع ادامه کار او شود یا اجازه اول التزام به تمام لوازم آن می باشد؟ در این مورد آیا تفاوتی بین کار موقّت و دائم هست؟
ب) آیا بین کاری که با حقّ شوهر منافات داشته باشد، با شغلی که چنین منافاتی ندارد فرقی هست؟
ج) آیا بین شغلی که با رها کردن آن به صاحب کار و یا دیگران لطمه ی جدّی می خورد، با شغلی که چنین نیست فرقی هست؟ (مثل ممنوعیت زن از ادامه تدریس در وسط سال تحصیلی که باعث ضرر زدن به آموزشگاه و محصّلین می گردد).

جواب:الف) هرگاه زن قراردادی با اجازه شوهر نسبت به مدّتی با اداره یا موسّسه ای بسته است، آن قرارداد لازم الاجراست و شوهر حقّ ممانعت ندارد و این در صورتی است که هنگام عقد، اجازه کار بیرون زن شرط نشده باشد والّا احتیاجی به اجازه شوهر در عقد قرارداد نیست ولی در هر حال باید شؤون شوهر و خانواده را رعایت کند.
ب)در فرض سوال تفاوتی نیست.
ج) در این فرض، شوهر حقّ ممانعت ندارد.

٢٢ – خرج اموال شخصی بدون اجازه ی شوهر

سؤال:آیا زن شوهردار می تواند از مال شخصی خود در موارد تبرّع بدون اجازه ی شوهر استفاده نماید؟

جواب:اشکالی ندارد.

٢٣ – مدت زمان ترک نزدیکی از طرف مرد

سؤال:آیا مرد می تواند برای مدت طولانی از نزدیکی با همسر خود اجتناب کند؟

جواب:مرد نمی تواند بیش از چهار ماه، نزدیکی با همسر دائمی خود را ترک کند بلکه اگر زن جوان باشد و در این مدت بیم آن برود که به گناه بیافتد، احتیاط واجب آن است که طوری رفتار کند که او به گناه نیافتد.

٢٤ – ترک نزدیکی برای مدت طولانی از طرف مرد

سؤال:چنانچه زنی جوان نباشد ولی اگر شوهر به آمیزش یک بار در چهار ماه اکتفا کند بیم گناه بر او می رود، در این صورت مرد در برابر او چه وظیفه ای دارد؟

احتیاط واجب آن است ترتیبی بدهد که او آلوده گناه نشود.

٢٥ – ترک طولانی مدت زن دائم

سؤال:آیا مرد می تواند زن دائمی خود را طوری ترک کند که نه مانند زن شوهردار باشد نه بی شوهر؟

جواب:مرد حق ندارد چنین کاری را انجام دهد ولی واجب نیست هر چهار شب یک شب نزد او بماند اما اگر کسی همسرهای متعدد دارد باید در میان آن ها از این جهت با عدالت رفتار نماید.

٢٦ – خروج از منزل جهت فعالیت های اقتصادی و سیاسی

سؤال:آیا زن بدون رضایت شوهر می تواند برای فعالیت های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، از منزل خارج شود؟

جواب:جایز نیست ولی اگر زن در عقد ازدواج چنین حقی را برای خود قائل شده باشد اشکالی ندارد .

٢٧ – وظیفه ی زن در قبال مخالفت شوهر

سؤال:در صورتی که مرد با رفتن همسرش به دانشگاه، اداره و هر محیط دیگری مخالف باشد، زن شرعاً چه وظیفه ای دارد؟

جواب:باید رضایت شوهر را جلب کند؛ مگر این که در عقد ازدواج شرط کرده باشند.

٢٨ – رعایت مساوات در همخوابی بین دو زوجه

سؤال:اگر شخصی دو همسر داشته باشد، آیا لازم است یک شب را نزد یکی و شب بعد را نزد دیگری باشد یا از هر چهار شب باید یک شب را نزد هر یک از آن ها باشد و دو شب دیگر را آزاد است؟

جواب:از هر چهار شب واجب است یک شب را نزد هر یک از آن ها باشد و دو شب دیگر را مختار است، هر چند بهتر آن است که رعایت مساوات در همخوابی بین دو زوجه را بنماید.

٢٩ – ازدواج با مسلمانی که نماز نمی خواند

سؤال:می خواستم بدانم اگر مسلمانی در انجام فریضه نماز کوتاهی کند یا به طور کامل آن را بجا نیاورد، حکم کافر را دارد یا نه؟ ازدواج با چنین شخصی چه حکمی دارد؟ در برخورد با چنین شخصی چه باید کرد؟ و اگر ازدواج کرده باشد چگونه است؟

جواب:در صورتی که معتقد به نماز باشد ولی بر اثر تنبلی آن را بجا نیاورد کافر محسوب نمی شود بلکه مسلمان گناهکاری است و ازدواج با او جایز است ولی لازم است با زبان خوش توأم با ادب و احترام او را امر به معروف و نهی از منکر کرد تا این فریضه بزرگ را بجا آورد.