سابقه برخوردهاى مرزى ایران و عراق قبل ازشروع جنگ
از سال 1350برخوردهاى مرزى بین دو کشور رو به افزایش گذاشت و این موضوع باتحولات سیاسى درروابط دو کشور و نیز منطقه در ارتباط مستقیم بود.
به دنبال اعاده حاکمیت ایرانبر جزایر سه گانه در آذر ماه 1350 نیروهاى نظامى ایران و عراق در مرزهاى دو کشورمتمرکز شدند و برخوردهایى نیز بین دو طرف روى داد.
پس از امضاى قرارداد دوستى وهمکارى پانزده ساله عراق و اتحاد جماهیر شوروى سابق، در فروردین 1350 (آوریل 1972)برخورد شدیدى بین نیروهاى دوم کشور ایران وعراق روى داد. در این برخوردها، طرفین ازتانک ، توپخانه و توپهاى صحرایى استفاده کردند.
در سال 1352 از تعداد برخوردهاکاسته شد، اما بر شدت آنها افزوده شد. شدیدترین و خونین ترین برخورد، معروف به (یکشنبه خونین در 21 بهمن 1352 ,10 فوریه1974 , در منطقه مهران و در حدعلائم 32 و 33 مرزى ) روى داد. متعاقب این برخورد دولت عراق پیشدستى کرده و به شوراىامنیت سازمان ملل شکایت کرد و ادعا نمود ایران ، پنج کیلومتر مربع از خاک عراقرااشغال کرده است و قصد تجاوز همه جانبه به عراق را دارد. دولت ایران ضمن این که ازدبیر کل خواست ، تا نماینده اى براى بازدید منطقه اعزام کند، ادعاهاى عراق را ردکرد واعلام داشت که سربازان عراقى به داخل خاک ایران تجاوز کرده اند.
شوراى امنیت پس از استمناع نظرات نمایندگان دو کشور در 28 فوریه 1974 (9 اسفند1352) طىجلسه اى تصمیم گرفت که نماینده ویژه اى به منطقه اعزام کند تا پس ازبررسیهاى لازم نتیجه را گزارش نماید. سرانجام آتش بس در 16 اسفند 1352 (7مارس1974) مورد اجراگذاشته شد.
شوراى امنیت براى استماع گزارش نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل تشکیل جلسه داد و پس از بررسى و مطالعه گزارش وى ، به تنظیم قطعنامه شماره 348 مبادرت ورزید. در این قطعنامه گفته شد که دو طرف در این مواردبه توافق رسیده اند.
1- رعایت اکید قرارداد آتش بس 17 اسفند 1352 (7 مارس 1974)
2- عقب نشینى سریع وهمزمان نیروهاى دو کشور از نواحى مرزى .
3- اجتناب از به کار بستن هر نوع اعمال خصمانه علیه یکدیگر.
4 -از سر گرفتن مذاکرات دو کشور بدون هیچ گونه قید و شرطبه منظورحل همه مسائل دو جانبه .
پس از مدتى دو کشور موفق شدند دستور مذاکرات راتنظیم کنند. البته این به معنى پایان مناقشات نبود، اما براى نخستین بار پس ازپنج سال چاره جویى براى حل اختلافهاى دو کشور به وجود آمد.
وزیران امور خارج ایران و عراق روز 19 مهر 1353 نخستین دور مذاکراتشان را درنیویورک انجام دادند. دومین دور مذاکرات وزیران امور خارجه در 24 مهر انجام شد و دوطرف توافق کردند که تماسهاى خود را براىحل اختلافهاى موجود ادامه دهند.
طى مذاکراتى که در استانبول در 26 دى 1353 (16 ژانویه 1975) با حضور وزیران خارجه ایران و عراق آغاز شد و تا 30دى ماه به طول انجامید، دولت ایران در خواستهایى را به شرح زیر مطرح کرد:
1- عراق تاسیسات نظامى به اتحاد جماهیر شوروى ندهد.
2- عراق به عناصر مخالف رژیم ایران پناه ندهد.
3- عراق به تبلیغات ضد ایرانى پایان دهد.
- 4با همکارىایران به حفظ امنیت خلیج فارس بپردازد.
البته اینها در خواستهاى سیاسى ایران بودو در موردمسائل مرزى ، ایران خواهان انعقاد قرارداد جدیدى در مورد اروند رود براساس خط تالوگ بود، دولت عراق نیز حل مساله کردها را خواستار بود.مشکل ترین قسمت مذاکراتمربوط به اروند رود بود و همین مساله به بن بست مذاکرات وسرانجام عدم موفقیت آن منجر شد. عراق بر روى قرارداد 1316 همچنان پافشارى مى کرد،در حالى که ایران انعقادقرارداد جدیدى براساس خط تالوگ را خواهان بود
|