فتاوای آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله)-دعا و دعانویسی

١ – عدم اعتبار حرز شرف الشمس

سؤال:آیا حرز شرف الشمس که به صورت اشکال مبهمی است و می گویند روز نوزدهم فروردین روی کاغذ زرد رنگی نوشته شود و آثار فراوانی دارد صحیح است؟

جواب:حرز مزبور اعتبار ندارد و در روایات معتبر نیامده است و محتوای آن هم محتوای قابل ملاحظه ای نیست و سزاوار است مومنین و مومنات برای حفظ خود از آیات و روایاتی که از معصومین علیهم السلام در کتب معتبر وارد شده است استفاده نمایند.

٢ – گرفتن محاسن با دست و تکان دادن انگشت سبابه هنگام دعای ماه رجب

سؤال:در انتهای دعای ماه رجب شاهد هستیم که مومنین با دست چپ ریش خود را گرفته و انگشت اشاره ی دست راست را رو به قبله تکان می دهند، سوال بنده اینست که

1- این تکان دادن انگشت چه دلیلی دارد و به چه معناست ؟

2- آیا حتما لازم است که در انتهای دعا این عمل را انجام داد ؟

3- کسانی که ریش خود را زده اند و یا اصلا در کل ریش ندارند ، آیا درست است که این عمل را ( گرفتن ریش با دست چپ ) انجام دهند؟

جواب:1ـ این یک نوع حالت خضوع و تضرع و التجا به درگاه باریتعالی می باشد اما در حال حاضر چون اینگونه حرکات عرف نیست ما آن را انجام نمی دهیم.

2ـ انجام این عمل لازم نیست.

٣ – سر کتاب باز کردن

سؤال:گاهی برخی افراد نزد اشخاص دعا گیر یا غیر آن میروند و از آنها می خواهند سر کتاب باز کند . حال بفرمایید باز کردن کتاب یا همان سر کتاب گرفتن چه حکمی دارد ؟

جواب:جایز نیست.

٤ – تغییر مقدرات الهی با دعا

سؤال:اگر همه ی امور در دست خداوند است و اگر خداوند متعال مقدّر فرموده که زمان وقوع هر امری چه وقت باشد (مانند فرج امام زمان(ع)، شفای مریضان و...) پس دعا کردن جهت زودتر رسیدن آن ها چه لزومی دارد؟ حال آنکه وقتی ما دعا می کنیم یا یکی از بزرگان را واسطه قرار می دهیم خواسته ی ما زودتر اجابت می شود؟

جواب:تقدیر الهی در بسیاری از اوقات مشروط به شرایطی است که یکی از آنها دعا است.

٥ – دست به محاسن گرفتن در دعای ماه رجب

سؤال:در دعای یامن ارجوه لکل خیر؛ آیا از اول دعا نباید دست به محاسن گرفت؟

جواب:ظاهر روایت این است که از اول دعا دست به محاسن بگیرد ولی تناسب با مضمون این است که قسمت آخر دعا دست به محاسن بگیرد.

٦ – خواندن ادعیه به قصد استحباب

سؤال:آیا ادعیّه و زیارات مفاتیح الجنان را مى توان به قصد استحباب خواند؟

جواب:به قصد زیارت مطلقه مانعى ندارد، و بهتر است به قصد رجا خوانده شود.

٧ – شرایط استجابت دعا

سؤال:-شرایط استجابت دعا چیست

جواب:استفاده از غذای حلال و توبه جدی از گناهان از مهم ترین شرایط استجابت دعاست.

٨ – اشتغال از طریق دعانویسی

سؤال:آیا دعانویسى و پول گرفتن در مقابل آن به عنوان کسب یا هدیه جایز است؟

جواب:اگر دعاهاى مشروعه مأثوره باشد مانعى ندارد ولى دعانویسى خرافى حرفه اى جایز نیست.

٩ – خواندن ترجمه ادعیه

سؤال:خواندن ادعیه و قرآن به زبان فارسی آیا خوب است یا نه؟ با توجه به اینکه ما زبان عربی را کاملا بلد نیستیم و نمی توانیم قواعد آن را رعایت کنیم و با توجه به اینکه اگر آیات را به صورت غلط بخوانیم کلا معنای آیه عوض می شود بهتر نیست آنها را به صورت فارسی خوانده و در معنای آنها نیز تامل کنیم؟ در بعضی از ادعیه آمده که مثلا ذکر خاصی را به تعداد مشخصی بخوانید حکمت اینها چیست و اگر آنها را کم و زیاد بخوانیم چه تاثیری دارد؟

جواب:لازم است ادعیه به زبان عربی خوانده شود و یاد گرفتن قواعد آن کار مشکلی نیست البته فهمیدن معنی فارسی آن بسیار خوب است. حکمت آنها بر ما روشن نیست ولی اگر بخواهیم به نتیجه مطلوب برسیم باید آن را رعایت کنیم.

١٠ – عمل کردن به محتوای دعا

سؤال:در بعضی کتب مذ هبی نوشته شده .اگر کسی این دعا را بخواند تمام گناهان او بخشیده میشود یا اگر کسی این صلوات را بفرستد جهنم بر او حرام می شود.و از این قبیل.... این مطالب با عقل جور در نمی آید؟ نظر شما چیست؟

جواب:البته اگر آن دعا را بخواند و محتوای آن را در وجود خود پیاده کند ممکن است چنین اثری داشته باشد، مهم پیاده کردن محتوا است.

١٢ – اعتبار سند دعای ام صبیان

سؤال:آیا دعای "ام صبیان" سند معتبری دارد؟

جواب:دعای مزبور مطابق آنچه در جلد 92 «بحار الانوار» صفحه 151 آمده دعای خوب و پرمحتوایی است.

١٣ – مراجعه به دعا نویسان

سؤال:آیا مراجعه به دعا نویس اشکال دارد؟ آیا شما کار دعا نویسان را تایید می نمایید؟

جواب:فریب افراد شیاد را نخورید و دنبال این حرف ها نروید، ما به شما توصیه می کنیم سعى کنید تمام نمازها، مخصوصاً نماز صبح را اوّل وقت بجا آورید. و پس از نماز صبح دست راست را بر سینه نهاده، هفتاد مرتبه ذکر «یا فتّاح» را تکرار کنید. سپس 110 مرتبه صلوات بفرستید، و گاه نیز ذکر «لا حول و لا قوة الا بالله» را تکرار نمایید، و هر روز هر چند به مقدار کمى صدقه دهید. انشاء الله این کار در رفع مشکلات شما مؤثّر است.

١٤ – تغییر در آیه شریفه قرآن به عنوان دعا

سؤال:بعضی افراد آیه شریفه «انی وجهت وجهی للذی فطر السموات والارض حنیفا و ما انا من المشرکین» را بعنوان دعا چنین قرائت می کنند: «انی وجهت وجهی للذی فطر السموات و الارض عالم الغیب و الشهاده حنیفا و ما انا من المشرکین»

آیا تغییر در آیه شریفه قرآن بعنوان دعا جایز می باشد؟

جواب:هرگاه به قصد دعا گفته شود مانعی ندارد.

١٥ – فلسفه دعا و نیایش

سؤال:آیا وقتی ما دعا می کنیم وقتی خداوند بخواهد اجابت کند به اصطلاح دلش به رحم می آید (که خداوند از صفت بشری مبراست ) و یا با علم الهی خود هر چیزی که درست است انجام می شود و دعا کردن ما فقط نشان دهنده ی افتادگی در برابر خداوند است در حالی که در قرآن آمده که مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم معنی این جمله چیست آیا با صفات خداوند جور در می آید در یک کلام فلسفه ی دعا چیست؟

جواب:انسان هنگامی که به درگاه خدا روی می آورد و دعا می کند شایستگی های تازه ای در وجودش شکوفه می زند و همین شایستگی ها سبب می شود که خداوند حکیم سهم بیشتر از مواهب خود را به او ارزانی دارد.

١٦ – فوت کردن دعا بر روی مریض

سؤال:فوت کردن بعد از دعا خواندن بر مریض یا بعد از خواندن سوره قرآن به منظور حفاظت از جان چقدر سندیت دارد؟ اگر فوت نکنیم اثر ندارد؟

جواب:این مطلب در مورد بعضی از دعا ها وارد شده است، برای توضیح بیشتر به کتاب «حلیة المتقین» مرحوم علامه مجلسی مراجعه فرمایید.

١٧ – اعتبار کتب سید بن طاووس

سؤال:آیا مطالب و دعاهای مهج الدعوات و منهج العبادات نوشته سید بن الطاووس (ره) دارای سند معتبر بوده و این کتاب معتبر است؟

جواب:آری، کتاب «سید بن طاووس» از کتب معتبر است.

١٨ – عزاداری و ذکر مصیبت در اثناء دعا

سؤال:در اثناى قرائت دعاهایى همچون دعاى کمیل، ندبه، توسّل و مانند آن، خواننده، یا شرکت کنندگان جملاتى از آن را با خود زمزمه، و حتّى بعضى کلمات دعا را چند بار تکرار مى نمایند، در حالى که در دعا تکرار نشده است. این کار چه حکمى دارد؟ نقل داستان و ذکر مصیبت در وسط دعا چطور؟

جواب:بهتر است دعاها را به همان صورتى که از ائمّه(علیهم السلام) رسیده بخوانند. و اگر قصد عزادارى و ذکر مصیبت دارند، قبل یا پس از اتمام دعا بخوانند. و چیزى از دعا را تکرار نکنند.

١٩ – زمان قرائت دعای توسل

سؤال:دعاى توسّل در چه شب یا روزى باید خوانده شود؟

جواب:دعاى توسل شب و روز خاصّى ندارد.

٢٠ – استغفار معصومین (علیهم السلام) در ادعیه

سؤال:دعاهایى از ائمّه(علیهم السلام)، بخصوص حضرت على(علیه السلام) و امام سجّاد(علیه السلام)، نقل شده که مضمون آن چنین است: «خداوندا! گناهانى که باعث قطع باران، یا تغییر نعمت ها، و نزول بلاها مى شود، ببخش و بیامرز.» یا دعاهایى که از ترس قبر و حساب و صراط سخن مى گوید، و شبیه این مضامین. در حالى که ما عقیده داریم آنان مصون از هر گناهى هستند. این دو مطلب را چگونه مى توان توجیه کرد؟

جواب:این سؤال دو پاسخ دارد; اوّل این که منظور، تشویق مردم، و بعد تعلیم آنان است; یعنى هنگامى که مردم مرتکب معاصى مى شوند، و رحمت الهى قطع مى شود، راه چاره چیست؟ دیگر این که منظور، اشاره به ترک اولى هاست. البتّه ترک اولى به این معنى نیست که کار حرام یا مکروهى انجام شده، بلکه ترک اولى ممکن است مستحبّ باشد، که نسبت به مستحبّ بالاتر، عنوان ترک اولى به خود مى گیرد. شرح این مسأله را در جلد 7 «پیام قرآن» صفحه 103 به بعد آورده ایم.

٢١ – مراجعه به ساحر برای حل مشکل

سؤال:شخصى، که زندگى عادى خود را مى گذرانده، ناگهان دچار مشکلات عدیده مى گردد! یکباره افسردگى، ناراحتى هاى عصبى، کم خوابى و بى حوصلگى، نظم زندگى اش را از هم مى پاشد! با مراجعه به چند پزشک متخصّص اعصاب و روان، نه تنها هیچ گرهى از کار او گشوده نمى شود، بلکه روز به روز حالش بدتر مى شود، تا بالاخره از مراجعه به پزشک نا امید، و به یک ساحر معروف مراجعه مى کند. وى پس از سعى و تلاش زیاد، مى گوید: «کسى تو را سحر کرده، شاید به زودى عمرت به سر آید!» ساحر معروف، با همدستى یک ساحر دیگر، چند عدد تعویذ و دعا را کشف مى کند، که اسم آن شخص روى آن نوشته شده، و همراه با اشیاى عجیب همچون فولاد، سوزن، استخوان و مانند آن، در یک جا قاب شده بود. ساحر با این که با آن شخص آشنا نیست، اسم کسى که این کارها را کرده به او مى گوید، او هم به یقین رسیده که عامل این سرگردانى و بدبختى همان شخص است. حال با توجّه به این که تمام زندگى وى از هم پاشیده (البتّه بعد از پیدا شدن و پاره شدن کاغذهاى مذکور حالش بهتر شده است) و اگر کمک ساحران نبود تا چند روز دیگر رشته زندگى اش از هم پاشیده مى شد. عامل این بدبختى ها و رنجهاى وى چه تاوانى باید بپردازد؟

جواب:قول ساحران اعتبارى ندارد، به آن اعتنا نکنید. دستورى به شما مى دهم، اگر عمل کنید حال شما ان شاء اللّه خوب خواهد شد: نمازها، مخصوصاً نماز صبح را اوّل وقت بخوانید، و بعد از نماز صبح دست راست را روى سینه بگذراید، و هفتاد مرتبه «یا فتّاح» بگویید. سپس 110 مرتبه صلوات بفرستید. در هر شبانه روز پنج مرتبه آیة الکرسى بخوانید، و به خود بدمید. و هر وقت گرفتار ناراحتى فکرى شدید، ذکر «لا حول و لا قوّة الاّ باللّه» را بگوئید. این برنامه را تا چهل روز ادامه دهید، ان شاء اللّه مشکل شما برطرف خواهد شد.

٢١ – مراجعه به ساحر برای حل مشکل

٢٢ – گناهانی که با خواندن ادعیه بخشیده می شوند

سؤال:در برخى روایات پیرامون فضیلت خواندن برخى از دعاها، و تسبیحات حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از نماز، آمده است: «هر کس این دعاها و تسبیحات را بخواند مثل این است که تازه از مادر متولّد شده، و هیچ گناهى ندارد.» نسبت به کرم و بخشندگى خداوند هیچ شکّى ندارم، ولى کسى که گناهان فراوانى دارد، آیا با خواندن این دعاها تمام گناهانش بخشیده مى شود؟ اگر نمازهاى قضاى زیادى داشته باشد، آیا (مثلا) با احیا گرفتن شبهاى قدر، یا خواندن این دعاها، خداوند تمام گناهانش را مى بخشد؟

جواب:این گونه روایات شامل حقّ النّاس نمى شود، آنها باید پرداخته شود. و همچنین شامل گناهانى که حدّ شرعى دارد نمى گردد، بلکه باید حدّ آنها شرعاً اجرا گردد، و شامل گناهانى که جبرانى، مانند قضا و کفّاره دارد نیز نمى شود، چون قضا و کفّاره با این اعمال ساقط نمى گردد، و شمول آن نسبت به بقیّه گناهان، با توجّه به عفو و کرم خداوند، چیز بعیدى نیست.

٢٣ – خواندن ادعیه و ازکار زیر نظر استاد

سؤال:فرموده اند: «اگر کسى بخواهد به کمالات معنوى برسد، باید ادعیه و اذکار را مانند دارو بداند، و آن را زیر نظر طبیب روحانى و مجتهد مصرف کند; زیرا ادعیه داراى مراتب روحى است.» آیا صحیح است؟

جواب:دعاهایی که از معصومین (علیهم السلام) رسیده، و گروهی خاصّ در آن ذکر نشده، برای همه مفید و مایه پیشرفت معنوی است.

٢٤ – اعتبار کتاب «جامع الدعوات»

سؤال:آیا کتاب «جامع الدّعوات» سند معتبرى دارد؟

جواب:سند معتبرى ندارد.

٢٥ – مراسم ختم (یا علی)

سؤال:اخیراً در بعضى از محافل «ختم یا على» معمول شده است. نظر مبارک حضرت عالى در این زمینه چیست؟

جواب:شکّى نیست که توسّل به معصومین(علیهم السلام)، مخصوصاً وجود مبارک امیرمؤمنان، على(علیه السلام)، و شفیع قرار دادن آنها در درگاه خداوند متعال، از بهترین عبادات و سبب حلّ مشکلات است. ولى سزاوار است پیروان مکتب اهل بیت به سراغ دعاها و توسّلاتى بروند که در کتب معتبره از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است; مانند دعاى توسّل که علاّمه مجلسى و دیگران آن را از کتب معتبره از ائمّه معصومین(علیهم السلام) نقل کرده اند، و براى برآمدن حاجات بسیار مؤثّر است.

٢٦ – کسب درآمد از دعا نویسی

سؤال:اگر کسى جهت نوشتن دعاهایى که در بعضى کتب براى شفاى سردرد و مانند آن آمده پول بگیرد، چه حکمى دارد؟

جواب:اگر دعاهایى باشد که در کتب معتبر نوشته شده، مانعى ندارد.

٢٧ – حکم شرعی دعا نویسی

سؤال:نظر شارع مقدّس در مورد دعا نویسى چیست؟ آیا در اسلام چیزى به نام دعا نویسى وجود دارد؟

جواب:نوشتن دعاهایى که از ائمّه معصومین(علیهم السلام) رسیده، و در کتب معتبره موجود است، اشکال ندارد. و امّا دعا نویسى حرفه اى، که متداول افراد سود جوست، صحیح نیست.

٢٨ – راه تشخیص دعانویسان معتبر از غیر معتبر

سؤال:گاه افرادى با عنوان دعا نویسى اقدام به کلاهبردارى مى کنند. براى این که بتوان تشخیص داد که کدام مورد کلاهبردارى و کدام مورد بر اساس دستورات اسلام است، چه راههایى وجود دارد؟

جواب:چنانچه افراد مزبور آدمهاى با سواد و با تقوایى باشند، و از کتب معتبر استفاده کنند، دعانویسى آنها صحیح است. در غیر این صورت اعتمادى بر آنها نیست.

٢٩ – سوزاندن یا شستن و به آب انداختن دعا

سؤال:آیا دعا نویسى صرفاً نوشتن دعایى خاصّ در کاغذ، و نگه داشتن به همراه خود مى باشد، یا دستور العملى هم دارد؟ مثل این که نوشته کاغذ را در آب حل کرده، و به کسى بخورانند! یا دعاى خاصّى را بسوزانند! یا در معرض باد قرار دهند! یا زیر سنگ بگذارند! یا آن را دفن کنند! یا در آب روان بیندازند. آیا این دستور العمل ها اعتبارى دارد؟

جواب:سوزاندن دعا مطلقاً جایز نیست. ولى شستن، یا به آب انداختن، در بعضى از کتب در مورد بعضى از دعاها یا عریضه ها آمده است.

٣٠ – مراد از «قبه» همان گنبد حرم امام است

سؤال:در خصوص حدیث دعا تحت قبه امام حسین(علیه السلام) مستجاب است، آیات قبه اعم از زیر گنبد امام و مجلس سوگواری حضرت است یا خیر؟

جواب:مراد از قبه امام حسین (علیه السلام)، گنبد آن حضرت است.

٣١ – اعتبار سند زیارت ناحیه مقدسة

سؤال:آیا زیارت «ناحيه مقدسه» سند معتبری دارد؟

جواب:اسناد زيارت ناحيه را در بحارالانوار بررسى كرديم دو سند براى آن در بحارالانوار ذكر شده كه يكى از آن دو سند معتبر و قابل قبول است و از اين نظر ايرادى ندارد ولى بعضى از جمله‌هاى آن زيارت را بايد توجه كرد تا با مقام شامخ آن بزرگواران سازگار باشد.