احکام جماعت

سؤال 551: امام جماعت در نماز بايد چه نيتى بکند؟ آيا نيت جماعت بايد بکند يا نيت فرادى؟
جواب: اگر بخواهد فضيلت نماز جماعت را درک کند، بايد قصد امامت و جماعت کند، و اگر بدون قصد امامت نماز، مشغول آن شود، نماز وى و اقتداى ديگران به او اشکال ندارد.

سؤال 552: در اماکن نظامى هنگام بر پايى نماز جماعت که در وقت ادارى است، تعدادى از نظاميان به خاطر شرايط کارى در آن شرکت نمى‏کنند، با آنکه انجام آن کارها بعد از وقت ادارى و يا در روز بعد ممکن است. آيا اين عمل سبک شمردن نماز است؟
جواب: بهتر است براى درک فضيلت نماز اول وقت و جماعت، کارهاى ادارى به گونه‏اى تنظيم شود که آنها بتوانند اين فريضه الهى را به‌صورت جماعت و در کمترين مدت بخوانند.

سؤال 553: نظر جنابعالى درباره انجام کارهاى مستحبى مثل نماز مستحب يا دعاى توسل و يا ساير دعاهاى طولانى که قبل يا بعد از نماز جماعت و يا در اثناى آن در نماز خانه ادارات دولتى برگزار مى‏شود و بيشتر از نماز جماعت طول مى‏کشد، چيست؟
جواب: دعاها و اعمال مستحبى زائد بر فريضه الهى نماز جماعت که از شعائر اسلامى است، اگر منجر به تضييع وقت ادارى و تأخير در انجام کارهاى واجب شود، اشکال دارد.

سؤال 554: آيا اقامه نماز جماعت دوم در نزديکى مکانى که نماز جماعت در آن جا با حضور تعداد زيادى از نمازگزاران اقامه مى‏شود، و صداى اذان و اقامه آن شنيده مى‏شود، صحيح است؟
جواب: اقامه نماز جماعت دوم اشکال ندارد، ولى مناسب است که مؤمنين در يک مکان اجتماع کرده و همگى در يک نماز جماعت شرکت کنند تا بر عظمت مراسم دينى نماز جماعت افزوده شود.

سؤال 555: بعضى از اشخاص هنگام برپايى نماز جماعت، اقدام به خواندن نماز فرادى مى‏کنند، اين کار چه حکمى دارد؟
جواب: اين عمل اگر تضعيف نماز جماعت و اهانت و بى‌احترامى‏ به امام جماعتى که مردم اعتماد به عدالت او دارند، محسوب شود، جايز نيست.

سؤال 556: در محله‏اى چند مسجد وجود دارد که در همه آنها نماز جماعت اقامه مى‏شود، خانه‏اى بين دو مسجد واقع شده که فاصله آن از يک مسجد ده خانه و از ديگرى دو خانه است، در اين خانه هم نماز جماعت اقامه مى‏شود، اين نماز جماعت چه حکمى دارد؟
جواب: سزاوار است که اقامه نماز جماعت وسيله وحدت و انس باشد، نه اينکه باعث ايجاد جو اختلاف و تفرقه گردد، در هر صورت اقامه نماز جماعت در خانه مجاور مسجد، اگر باعث اختلاف و پراکندگى نگردد، اشکال ندارد.

سؤال 557: آيا جايز است شخصى بدون اجازه امام جماعت راتب مسجد که مورد تأييد مرکز اداره امور مساجد است، در آن مسجد نماز جماعت اقامه کند؟
جواب: اقامه نماز جماعت متوقف بر اجازه امام جماعت راتب مسجد نيست، ولى بهتر است کسى مزاحم امام جماعت راتب مسجد هنگام حضور وى در آن مسجد براى اقامه نماز جماعت نشود، و حتى اگر ايجاد مزاحمت براى او موجب برانگيخته شدن فتنه و مانند آن شود، حرام است.

سؤال 558: اگر گاهى امام جماعت سخنى بگويد و يا مزاحى کند که خوشايند و مناسب شأن عالم دينى نباشد، آيا با اين کار از عدالت ساقط مى‏شود؟
جواب: اگر مخالف شرع نباشد، ضررى به عدالت نمى‏زند.

سؤال 559: آيا اقتدا به امام جماعت بدون شناخت واقعى او جايز است؟
جواب: اگر عدالت او نزد مأموم به هر طريقى ثابت باشد، اقتدا به او جايز و نماز جماعت صحيح است.

سؤال 560: اگر شخصى اعتقاد به عدالت و تقواى فردى داشته باشد و در همان زمان معتقد باشد که شخص مزبور در مواردى به او ظلم کرده است، آيا مى‏تواند او را به‌طور کلى عادل بداند؟
جواب: تا براى او احراز نشود که عمل آن امام جماعت که او آن را ظلم مى‏شمارد، با علم و اختيار و بدون مجوّز شرعى بوده، مجاز نيست که حکم به فسق او نمايد.

سؤال 561: آيا اقتدا به امام جماعتى که مى‏تواند امر به معروف و نهى از منکر کند، ولى انجام نمى‏دهد، جايز است؟
جواب: مجرد ترک امر به معروف و نهى از منکر که ممکن است بر اثر عذر مقبولى نزد مکلّف باشد، به عدالت ضرر نمى‏زند و مانع اقتدا به او نيست.

سؤال 562: به نظر شما معناى عدالت چيست؟
جواب: عدالت عبارت از حالت نفسانى است که باعث مى‏شود انسان هميشه تقوايى داشته باشد که مانع از ترک واجبات يا انجام محرمات شرعى است، و براى احراز آن، حسن ظاهر، کافى است.

سؤال 563: ما تعدادى جوان هستيم که در تکيه‏ها و حسينيه‏ها دور هم جمع مى‏شويم و هنگام رسيدن وقت نماز فرد عادلى را مقدم کرده و براى نماز به او اقتدا مى‏کنيم. ولى بعضى از برادران به اين کار اشکال نموده و مى‏گويند امام راحل(قدّس‏سرّه) خواندن نماز پشت سر غير عالم دينى را حرام مى‏داند، وظيفه ما چيست؟
جواب: با دسترسى به روحانى، به غير روحانى اقتداء نکنند.

سؤال 564: آيا دو نفر مى‏توانند نماز جماعت اقامه کنند؟
جواب: اگر مراد تشکيل نماز جماعتى است که مرکب از امام و يک مأموم باشد، اشکال ندارد.

سؤال 565: اگر مأموم در نماز جماعت ظهر و عصر حمد و سوره را براى تمرکز ذهن قرائت کند با اينکه بر او واجب نيست، نماز او چه حکمى دارد؟
جواب: در نمازى که بايد آهسته خوانده شود، مثل نماز ظهر و عصر، قرائت براى او جايز نيست حتى اگر براى تمرکز ذهن باشد.

سؤال 566: اگر امام جماعت با دوچرخه براى اقامه نماز جماعت برود و همه قوانين عبور و مرور را رعايت کند، چه حکمى دارد؟
جواب: اين کار به عدالت و صحّت‏ امامت جماعت ضرر نمى‏زند.

سؤال 567: اگر انسان نماز جماعت را به‌طور کامل درک نکند و به آخر آن برسد و براى درک ثواب آن، تکبيرة الاحرام را گفته و بنشيند و تشهد را با امام بخواند و بعد از سلام او برخيزد و رکعت اول را بخواند، آيا اين کار را در تشهد رکعت دوم نمازهاى چهار رکعتى هم مى‏تواند انجام دهد؟
جواب: اين طريق مختص تشهد آخر نماز جماعت و براى درک ثواب جماعت است.

سؤال 568: آيا جايز است امام جماعت براى نماز اجرت بگيرد؟
جواب: جايز نيست، مگر آنکه براى مقدمات حضور در جماعت باشد.

سؤال 569: آيا جايز است امام جماعت در يک زمان عهده‏دار امامت دو نماز (دو نماز عيد يا هر نمازى) گردد؟
جواب: تکرار نماز جماعت براى يکبار به خاطر مأمومين ديگر در نمازهاى يوميه جايز و بلکه مستحب است. ولى جواز آن در نماز عيد مشکل است.

سؤال 570: اگر امام جماعت در رکعت سوم يا چهارم نماز عشا باشد و مأموم در رکعت دوم، آيا بلند قرائت کردن حمد و سوره بر مأموم واجب است؟
جواب: در فرض سؤال واجب است که حمد و سوره را آهسته بخواند.

سؤال 571: در نماز جماعت بعد از سلام ابتدا آيه صلوات بر پيامبر تلاوت مى‏شود و نمازگزاران سه مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد(صلى الله عليهم اجمعين) مى‏فرستند، بعد از آن سه بار تکبير مى‏گويند و سپس شعارهاى سياسى به‌صورت دعا و برائت توسط مؤمنين با صداى بلند داده مى‏شود، آيا اين کار اشکال دارد؟
جواب: قرائت آيه و ذکر صلوات بر پيامبر و آل او(صلى الله عليهم اجمعين) نه تنها اشکال ندارد بلکه مطلوب بوده و ثواب دارد، و مواظبت بر شعارهاى اسلامى و شعار انقلاب اسلامى (تکبير و ملحقات آن) که يادآور رسالت و اهداف بلند انقلاب اسلامى‏است، هم مطلوب‏ است.

سؤال 572: اگر شخصى در رکعت دوم نماز جماعت به مسجد برسد و بر اثر جهل به مسأله، تشهد و قنوت را که بايد در رکعت بعد بجا آورد، انجام ندهد، آيا نماز وى صحيح است؟
جواب: نماز صحيح است. ولى بنا بر احتياط قضاى تشهد را بجا آورد و دو سجده سهو، هم براى ترک تشهد بر او واجب‏ است.

سؤال 573: آيا رضايت کسى که در نماز به او اقتدا مى‏شود، شرط است؟ آيا اقتدا به مأموم صحيح است؟
جواب: رضايت امام جماعت شرط صحّت‏ اقتدا نيست، و اقتدا به مأموم تا وقتى که نمازش را به جماعت ادامه مى‏دهد، صحيح نيست.

سؤال 574: دو نفر که يکى امام است و ديگرى مأموم، اقامه نماز جماعت کرده‏اند. شخص سومى به تصور اينکه فرد دوم امام است، به او اقتدا مى‏کند و بعد از نماز مى‏فهمد که وى مأموم بوده نه امام، نماز شخص سوم چه حکمى دارد؟
جواب: اقتدا به مأموم صحيح نيست، ولى زمانى که انسان نداند و به او اقتدا کند، اگر در رکوع و سجود به وظيفه نمازگزار منفرد عمل کرده، بدين معنى که رکنى را عمداً و يا سهواً کم يا زياد نکرده باشد، نمازش صحيح است.

سؤال 575: کسى که قصدِ خواندن نماز عشا را دارد، آيا مى‏تواند به کسى که نماز مغرب مى‏خواند، اقتدا نمايد؟
جواب: اشکال ندارد.

سؤال 576: آيا عدم رعايت ارتفاع محل نماز امام نسبت به مأمومين، موجب بطلان نماز آنها مى‏شود يا خير؟
جواب: اگر بلندى جايگاه امام نسبت به جايگاه مأمومين، بيشتر از حدى باشد که شرعاً مجاز است، موجب بطلان نماز جماعت است.

سؤال 577: اگر يکى از صفهاى نماز جماعت به‌طور کامل از افرادى تشکيل شده باشد که نمازشان قصر است و نماز همه افراد صف بعدى تمام باشد، اگر افراد صف جلو بعد از خواندن دو رکعت نماز فوراً براى خواندن دو رکعت بعدى اقتدا کنند، آيا نماز کسانى که در صف پشت سر آنها هستند، نسبت به دو رکعت آخر نماز، جماعت باقى مى‏ماند يا فرادى مى‏شود؟
جواب: با اين فرض که نماز همه افراد صف جلو قصر است، صحّت‏ نماز جماعت صفهاى بعدى محل اشکال است. احوط اين است که صفهاى بعدى، بعد از اينکه افراد صف اول براى سلام نماز نشستند، نماز خود را به‌صورت فرادى بخوانند.

سؤال 578: اگر مأموم در آخر يکى از دو طرف صف اول نماز ايستاده باشد، آيا مى‏تواند قبل از مأمومينى که بين او و امام ايستاده‏اند، وارد نماز جماعت شود؟
جواب: اگر مأمومينى که بين او و امام ايستاده‏اند، بعد از اينکه امام جماعت شروع به نماز کرد، به‌طور کامل آماده اقتدا نمودن باشند، مى‏تواند به نيت جماعت وارد نماز شود.

سؤال 579: کسى که به رکعت سوم نماز جماعت برسد و به خيال اينکه امام در رکعت اول است، چيزى نخواند، آيا اعاده نماز بر او واجب است؟
جواب: اگر قبل از رکوع متوجه شود قرائت واجب است، ولى اگر بعد از اينکه داخل رکوع شد متوجه شود، نماز او صحيح است و چيزى بر او واجب نيست؛ هرچند احتياط مستحب اين است که دو سجده سهو براى ترک سهوى قرائت بجا آورد.

سؤال 580: براى برگزارى نماز جماعت در اداره‏هاى دولتى و دبيرستانها نياز شديدى به امام جماعت وجود دارد، و چون غير از من عالم ديگرى در منطقه وجود ندارد، مجبور هستم يک نماز را در مکان‏هاى مختلف براى سه يا چهار بار به عنوان امام جماعت اقامه کنم و چون همه مراجع نماز جماعت دوم را اجازه مى‏هند، آيا در بيشتر از آن نيت نماز قضاى احتياطى جايز است؟
جواب: امامت به نيت نماز قضاى احتياطى صحيح نيست.

سؤال 581: يکى از دانشگاهها اقدام به برگزارى نماز جماعت براى کارمندان خود در يکى از ساختمان‏هاى مربوط به دانشگاه که در مجاورت يکى از مساجد شهر قرار دارد، کرده است، با توجه به اينکه در همان زمان در آن مسجد نماز جماعت اقامه مى‏شود، شرکت در نماز جماعت دانشگاه چه حکمى دارد؟
جواب: شرکت در نماز جماعتى که از نظر مأموم واجد شرايط اقتدا و جماعت است، اشکال ندارد، هرچند نزديک مسجدى باشد که در همان زمان در آن نماز جماعت برگزار مى‏شود.

سؤال 582: آيا نماز خواندن پشت سر امام جماعتى که شغل قضاوت دارد، ولى مجتهد نيست، صحيح است؟
جواب: اگر شغل قضاوت او بعد از نصب وى توسط کسى که صلاحيت نصب را دارد، باشد، مانع اقتدا به او در نماز نيست.

سؤال 583: آيا کسى که در نماز مسافر مقلد امام خمينى(قدّس‏سرّه) است، مى‏تواند به امام جماعتى ‏که‏ در آن مسأله مقلد مرجع ‏ديگرى ‏است، به‌خصوص در نماز جمعه، اقتدا نمايد؟
جواب: اختلاف در تقليد مانع از صحّت‏ اقتدا نيست، ولى اقتدا در نمازى که طبق فتواى مرجع تقليدِ مأموم، قصر است و طبق فتواى مرجع تقليدِ امام جماعت، تمام است، يا بالعکس صحيح نيست.

سؤال 584: اگرامام جماعت سهواً بعد از تکبيرةالاحرام به‏ رکوع برود، وظيفه مأموم چيست؟
جواب: اگر مأموم بعد از داخل شدن در نماز جماعت و پيش از رفتن به رکوع متوجه شود واجب است که نيت فرادى نموده و حمد و سوره را قرائت کند.

سؤال 585: اگر تعدادى از دانش‏آموزان غير بالغ مدارس بعد از صف سوم يا چهارم نماز جماعت ايستاده باشند و بعد از آنها تعدادى از افراد مکلّف ايستاده باشند، نماز مکلفين صفهاى بعدى چه حکمى دارد؟
جواب: در فرض مذکور اشکال ندارد.

سؤال 586: آيا تيمم بدل از غسل نسبت به امام جماعتى که معذور است، براى اقامه نماز جماعت کافى است؟
جواب: اگر شرعاً معذور باشد، مى‏تواند با تيمم بدل از غسل، امام جماعت شود و اقتدا به او اشکال ندارد.