فتاوای آیةالله العظمی مظاهری-(*) اعتکاف

فتاوای آیةالله العظمی مظاهری

اعتكاف‏

مسئله 1335- اعتكاف يك امر عبادى است كه ثواب بسيارى براى آن مترتب شده است و پيامبر گرامى«صلی‌ الله‌ علیه‌ و آله‌ و سلم» و ائمّۀ طاهرين «سلام‌ الله‌ علیهم» بارها به‌جا مى ‏آوردند و سفارش براى آن زياد شده است، مخصوصاً در دهۀ آخر ماه مبارك رمضان، و آن ماندن با قصد اعتكاف و با قصد قربت، سه روز يا بيشتر در مسجد است و در همۀ اوقات مى‏توان آن را به‌جا آورد، مگر در ايّامى كه انسان نمى‏تواند روزه بگيرد و همانطور كه مى‏شود براى خود اعتكاف كرد، مى‏توان نيابت از ميّت به طور تبرّعى يا استيجارى به‌جا آورد، بلكه نيابت از زنده به طور تبرّعى يا استيجارى جايز است.

{شرایط اعتکاف}

و اين عبادت شرايطى دارد:

اوّل: ايمان؛

دوّم: عقل؛ و كسى كه جنون ادوارى دارد، اگر مدّت زيادى در اعتكاف جنون او عود كند، اعتكاف او باطل مى‏شود، همچنين اگر مدّت زيادى بيهوش شود.

سوّم: چون عمل عبادى مستحبّى است، بايد با قصد قربت باشد و با قصد استحباب باشد، گرچه به‌واسطۀ نذر يا استيجار واجب شده باشد و بايد قبل از طلوع فجر روز اوّل نيّت كند.

چهارم: روزه؛ و بدون روزه اعتكاف صحيح نيست، بنابراين زن حائض نمى‏تواند معتكف شود، همچنين در ايّامى كه روزه گرفتن حرام است نظير عيد قربان و عيد فطر، اعتكاف صحيح نيست.

پنجم: بايد سه روز يا بيشتر باشد و اگر دو روز ماند، ماندن روز سوّم واجب است. و بعد از سه روز، هر چند روزى كه بخواهد مى‏تواند بر آن بيفزايد و ماندن روزهاى ششم و نهم و بعد از آن واجب نيست. و روز را بايد از طلوع فجر تا مغرب حساب كرد، ولى ماندن شبِ اوّل و شبِ چهارم لازم نيست.

ششم: بايد در مسجد باشد و در هر مسجدى مى‏توان معتكف شد؛ ولى اعتكاف در مسجدى كه پُر رفت و آمد باشد، افضل است.

هفتم: در مورد زنان بايد با اذن شوهر باشد. و اذن پدر و مادر براى اولاد شرط نيست؛ ولى اگر نهى كنند بايد معتكف نشوند.

هشتم: بايد به طور مداوم در مسجد بماند و اگر به قصد خروج از اعتكاف، از مسجد بيرون رفت؛ اعتكاف او باطل مى‏شود؛ ولى اگر در حال نسيان يا براى كارى بيرون رود و دو مرتبه برگردد مانعى ندارد، نظير بيرون رفتن براى تجديد وضو يا غسل يا شركت در نماز جماعت يا نماز جمعه يا خواندن درس و شركت در امتحان يا برآوردن حاجتى از مسلمان يا تهيۀ غذا براى خود يا زن و بچّه و مانند آن، ولى در هر صورت خارج نشدن معتكف از مسجد بهتر است.

مسئله 1336- معتكف مى‏تواند اعتكاف را به نيّت خود و نيابت از يك نفر يا از چند نفر، زنده يا مرده به‌جا آورد؛ بلكه مى‏تواند از كسى پول بگيرد و او را در زمرۀ كسانى كه نايب آنها شده قرار دهد، ولى آن شخص بايد نحوۀ نيابت را بداند.

مسئله 1337- اعتكافِ مسافر در ماه مبارك رمضان صحيح نيست، مگر اينكه قصد ده روز كرده باشد؛ ولى در غير ماه مبارك رمضان (به جُز ايّامى كه روزه گرفتن حرام است) روزۀ مستحبّى و اعتكافِ مسافر صحيح است و نياز به قصدِ ده روز و نذر هم ندارد.

مسئله 1338- روزۀ اعتكاف لازم نيست براى اعتكاف باشد، و اگر روزۀ واجب يا نذر يا استيجارى و مانند آنها باشد مانعى ندارد.

مسئله 1339- اعتكاف لازم نيست در خود مسجد باشد و اگر در اطاقى از مسجد يا در صحن يا روى بام آن و مانند اينها باشد اشكال ندارد.

{چیزهایی که بر معتکف حرام است}

مسئله 1340- چهار چيز براى معتكف حرام است:

1- هرگونه استمتاع از غريزۀ جنسى نظير جماع، لمس، استمناء، نگاه و مانند اينها.

2- استعمال بوى خوش نظير عطر و گل و ادكلن و مانند اينها.

3- خريد و فروش براى استفاده، ولى خريد و فروش براى رفع حوائج اشكال ندارد.

4- مجادله يعنى گفتگو به عنوان غلبه يا اظهار فضل، امّا گفتگو به عنوان اثبات حقّ يا رفع باطل مانعى ندارد.

مسئله 1341- محرّماتى كه گفته شد گرچه ارتكاب آنها گناه است، ولى اعتكاف را باطل نمى‏كند مگر جماع و استمناء اگر در روز واقع شود.

مسئله 1342- اگر كسى در حال اعتكاف جماع كند، علاوه بر اينكه گناه كرده است، بايد كفّاره نيز بدهد، يعنى شصت فقير را غذا بدهد يا شصت روزه بگيرد.

مسئله 1343- محرّماتى كه گفته شد در صورتى گناه دارد و يا نظير جماع اعتكاف را باطل مى‏كند و موجب كفّاره است كه از روى علم و عمد باشد، ولى اگر يكى از محرّمات را سهواً يا جهلًا به‌جا بياورد علاوه بر اينكه گناه نكرده است، موجب بطلان و كفّاره هم نيست.