تفسیر نور

سیمای سوره همزه

(1)وای بر هر عیب جوی طعنه زن.(2)آنکه مالی جمع کرد و شماره اش کرد.(3)او خیال می کند که اموالش او را جاودان ساخته است.(4)چنین نیست(که می پندارد)قطعاً او در(آتش)شکننده ای افکنده شود.(5)و تو چه دانی که(آتش)خورد کننده چیست؟(6)آتش افروخته الهی،(7)که بر دلها راه یابد.(8)آن آتش بر آنان فرو بسته شده(و راه گریزی از آن نیست.)(9)در ستونهایی بلند و کشیده.

نکته ها:

* «هُمَزَهٍ» از«همز»به معنای عیب جویی از طریق چشم و ابرو و اشاره است.«لمز»به معنای عیب جویی با زبان است.حرف(ه)در پایان این دو کلمه برای مبالغه است،نظیر«ضحکه» به معنای کسی که زیاد می خندد.

* «حطمه»به معنای خورد کردن و شکستن کامل است. «مُؤْصَدَهٌ» به حفره ای گفته می شود که در کوه ایجاد کنند و درب آن را محکم ببندند.

* منظور از «عَمَدٍ مُمَدَّدَهٍ» (ستون های بلند و کشیده)،یا میخ های بلندی است که اهل عذاب

را با آن میخکوب و زندانی می کنند و یا شعله های عظیم آتش که همچون ستون های بلند، کشیده است.

* در لسان قرآن اگر بعد از توجه به خدا به سراغ مال رفتید ارزش است، قُضِیَتِ الصَّلاهُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا ... [1]ولی اگر به جای یاد خدا به سراغ مال رفتید مورد انتقاد است. وَ إِذا رَأَوْا تِجارَهً أَوْ لَهْواً انْفَضُّوا ...[2]

* عیب جویی و طعنه به هر نحو و شکل ممنوع و حرام است.غیابی یا حضوری،با زبان یا اشاره،شوخی یا جدی،کوچک یا بزرگ مربوط به کار و صنعت یا آفرینش طبیعت.

* برخی افراد از شمارش اموال خود،به رخ کشیدن آن و سرگرم شدن به آن لذت می بردند و گمان می کنند این ثروت همیشگی است و آنها را برای همیشه در دنیا نگه می دارد و دیگر بیماری و مرگ به سراغ آنها نمی آید.قرآن این دیدگاه را مذمّت کرده و می فرماید:این نگاه به دنیا،انسان را دوزخی می کند.وگرنه داشتن مال دنیا و بهره بردن از آن مذمّتی ندارد.

* چون آخر این سوره کیفر اهل نیش و زخم زبان را دوزخ سرپوشیده و در بسته دانسته و این نوع عذاب برای کافران است،پس به نظر می رسد که سوره مربوط به کسانی است که پیامبران الهی را مسخره می کنند.

پیام ها:

1- یکی از آفات و خطرات ثروت اندوزی،تحقیر دیگران است. هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ ... جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ

2- مسائل اخلاقی جزء دین است و انسان مؤمن،باید زبان و نگاه خود را کنترل کند. «وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ»

3- مراقب باشیم فریب دنیا را نخوریم و به مال دنیا مغرور نشویم. «یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ»

4- آنان که به جای انفاق مال،در فکر جمع و احتکار اموال هستند،منتظر عذاب

خورد کننده قیامت باشند. جَمَعَ مالاً وَ عَدَّدَهُ ... لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَهِ

5-نیش زبان و طعنه زدن،از گناهان کبیره است،زیرا درباره آن وعده عذاب آمده است. وَیْلٌ لِکُلِّ هُمَزَهٍ لُمَزَهٍ ... لَیُنْبَذَنَّ فِی الْحُطَمَهِ

6- آتشی که خدا بیفروزد،نه فقط بر جسم،بلکه بر جان و دل مجرمان نفوذ می کند. «نارُ اللّهِ الْمُوقَدَهُ اَلَّتِی تَطَّلِعُ عَلَی الْأَفْئِدَهِ»

7- فکر بشر از درک حقایق دوزخ و بهشت عاجز است. «وَ ما أَدْراکَ مَا الْحُطَمَهُ»

8-ستون های بلند آتش،راه فرار را بر دوزخیان می بندد. «مُؤْصَدَهٌ فِی عَمَدٍ مُمَدَّدَهٍ»

«والحمدللّه ربّ العالمین»