1- خرید و فروش با استفاده از رانت اطلاعاتی
سؤال: درصورتی که فردی با استفاده از رانت اطلاعاتی اقدام به خرید شیئی کند و از این طریق به منفعتی دست یابد
1- آیا این معامله وجه شرعی دارد؟
2- آیا این موجب ضمان می گردد؟ چه کسی ضامن است؟
3- با توجه به این که اطلاعات دهنده در انجام این معامله بدین صورت نقش داشته است, آیا چیزی بر عهده او نیست؟
4- در صورتی که مورد معامله زمین باشد نمازهایی که در آن خوانده شده و یا می شود چه حکمی دارد؟
پاسخ:هرگاه خدعه و نیرنگ و کلاه برداری بر آن صدق نکند استفاده کردن از اطلاعات خاص اشکالی ندارد. ولی اگر طرف مغبون شود خیار غبن دارد و اطلاع دهنده در صورتی که قصد تبرع نداشته باشد می تواند اجرة المثل بگیرد.
2- میزان سود کالا
سؤال: لطفا بفرمایید در خرید وفروش کالا حد سودی که روی کالا گذاشته می شود تا چه حد شرعی است وتاجر تا حد مجاز می باشد.
پاسخ: در صورتی که از سوی حکومت اسلامی قیمت خاصی برای کالا معیّن نشده، فروشنده می تواند کالای خود را به هر قیمتی بفروشد ولی رعایت انصاف در هر حال لازم است.
3- اشتغال به کارهای غیر سمت سازمانی در شرکت
سؤال:من در شرکتی بعنوان تائید کننده کالای خریداری شده کارمی کنم (نه بعنوان فروشنده ونه خریدار)حال بفرمائید اگر کالایی را که شرکت ما می خواهد بخرد(خرید معمولی و غیر مناقصه ایی) و من آنرا با کیفیت و قیمت بهتر از پیشنهاد فروشندگان دیگر به شرکت خودمان بفروشم آیا فروش آن و سود حاصله برای من حلال است یا خیر؟با تشکر التماس دعا
پاسخ: در صورتی که به نفع و مصلحت شرکت و مطابق مقررات آن باشد اشکالی ندارد.
4- فروش آپارتمانی که شرط ضمن عقد بر عدم معامله آن شده
سؤال: محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی پس از عرض سلام و آرزوی موفقیت برای حضرت عالی و برای استقرار اسلام عزیز ، لطف فرموده در موارد ذیل نظر فقهی خود را بیان فرمایید : اگر کسی با سازمان ملی زمین و مسکن ( از سازمانهای وزارت مسکن ) قراردادی جهت خرید آپارتمان تنظیم کند و در این رابطه شروط ضمن عقدی با آنها داشته باشد به شرح ذیل : بند 4 شرط ضمن عقد : اینجانب تحت هیچ عنوان اعم از موقت یا دائم ، عادی یا رسمی و به هر اسم ، به هر کس حق وا گذاری آپارتمان موضوع این صورت مجلس را به اشخاص حقیقی و حقوقی دیگر ندارم و در صورتی که خلاف آن محرز شود سازمان مسکن اختیار تام خواهد داشت ضمن خودداری از واگذاری آپارتمان در خصوص وجوه واریز شده طبق بند م با اینجانب رفتار نماید . بند 9 : خریدار حق وا گذاری حقوق مربوط به این قرارداد را قبل از ثبت رسمی معامله در دفتر خانه اسناد رسمی به دیگری تحت هیچ عنوان حقوقی از قبیل بیع ، صلح ، رهن ، وکالت و غیره را بدون موافقت کتبی فروشنده ندارد . سئوال 1 : اگر شخصی با علم به شرایط ضمن عقد فوق بدون هماهنگی با سازمان مسکن با خریدار وارد معامله شود و قبل از صدور سند رسمی از سوی اداره ثبت سه دانگ از این آپارتمان را که ساخته نشده و قیمت قطعی آن مشخص نشده را خریداری کند حکم مالکیت او چگونه است؟
پاسخ: در صورتی که سازمان مذکور موافقت نکند آن معامله اشکال دارد.
5- فروش میته و غذای نجس به کفار
سؤال: آیا جایز است ماهى هاى حرام را به کفّار بفروشند و پول حاصل آن را مصرف کنند یا به حکومت اسلامى بدهند؟
پاسخ: فروختن به کسانى که آن را حلال مى دانند جایز است و همچنین بیع میته و غذاى نجس و بعضى از حیوانات غیر مأکول، ولى فروختن شراب و مانند آن جایز نیست.
6- مجسمه هایی که اسباب بازی هستند
سؤال: خرید و فروش مجسمه هایى که از گچ یاموادساخته مى شود و به عنوان اسباب بازى و یا براى نگهدارى در منازل به کار مى رود، چه حکمى دارد؟ مثل انواع عروسکها و سگها و گربه ها و مرغها که از گچ یا مواد ساخته مى شود؟
پاسخ: هرگاه به صورت اسباب بازى باشد مانعى ندارد ولى بهتر آن است که از آنها براى تزیین استفاده نشود.
7- خرید و فروش مواد مخدّر
سؤال:آیا صحیح است که بگوییم خرید و فروش موادّ مخدّر مانند خرید وفروش شراب است به این معنا که خریدار مالک مواد نمى شود و فروشنده مالک ثمن و مبلغ آن مواد نمى باشد؟
پاسخ: آرى صحیح است و معامله این مواد باطل است.
8- عدم مراجعه خریدار برای اخذ جنس
سؤال: شخصى متاعى را فروخته و به صورت مجزّا آن را نگهدارى مى کند ولى هنوز از خریدار خبرى نشده است اکنون با این که در کیفیّت ساخت و تهیّه آن جنس ظرافت خاصّى قائل شده است بایع درباره آن جنس چه وظیفه اى دارد (و اگر پول آن را قبلا دریافت کرده باشد چطور)؟
پاسخ: هرگاه مشترى تا سه روز پول جنسى را که نقداً خریدارى کرده نیاورد فروشنده حق فسخ دارد و اگر پول آن متاع را داده آن چیز در نزد شما امانت است.
9- انتقال شرط ضمن عقد بیع به وراث مشتری
سؤال: یک نفر که در کنار نهر، زمین دارد با شخص دیگرى که زمین او در کنار نهر واقع نشده است زمینشان را مبادله مى کنند، با این شرط که شخصى که در کنار نهر زمین دارد تعهّد مى کند هرساله نهر را تمیز کند و خاک بردارى کند و براى همیشه این کار را تا قیامت انجام خواهد داد. او به این شرط عمل مى کند. بعد از او پسرهاى او هم به این شرط عمل مى کنند. الآن بعد از پسرها نوبت نوه ها رسیده که آنها به این شرط عمل نمى کنند، آیا بر این نوه ها واجب است که به شرط جدّ پدرى خود عمل کنند؟
پاسخ: گذاشتن شرط بر عهده غیر مشترى یا طرف معاوضه مشروعیّت ندارد.
10- سود تجارت در وقت اداری
سؤال: بنام خدا سلام علیکم- اگر فردی درشرایطی از محیط اداری درجهت کارهای شخصی استفاده کند وسود برد چگونه میتواند ان راجبران نماید ؟ متشکرم 19/5/87
پاسخ: سود مذکور تعلق به خود او دارد ولی به مقداری که از وقت اداره یا وسایل آن صرف کرده مدیون است.
11- حکم معامله در حال اعتکاف
سؤال: اگر در حال اعتکاف معامله ای انجام دهد آیا معامله نیز باطل می شود؟
پاسخ:معامله باطل نیست.
12- خرید و فروش ماهیهای حرام گوشت
سؤال: خرید و فروش ماهیهاى حرام گوشت چه حکمى دارد؟
پاسخ:هرگاه منافع حلالى، مانند تهیّه غذا براى مرغداریها و مانند آن، داشته باشد جایز است. همچنین فروختن آنها به غیر مسلمانان، که خوردن آن را جایز مى دانند اشکالى ندارد
13- فروش اجزای ماهیهای حرام گوشت
سؤال: خرید و فروش بالهاى ماهیهاى حرام گوشت، در صورتى که منافع مباحى داشته باشد، چه حکمى دارد؟
پاسخ:اشکالى ندارد.
14- قراردادن وجه التزام از سوی متعاقدین
سؤال: معمول است که در برخى قرار دادها ـ از جهت محکم کارى ـ مبلغى به عنوان وجه التزام از سوى متعاقدین پیش بینى مى گردد. تا چنانچه متعهّد از انجام تعهّد استنکاف ورزید، یا تعهّد را با تأخیر به انجام رسانید، مبلغ مزبور را به متعهّد له بپردازد. مثلا در قرارداد بیع، شرط مى گردد که چنانچه با بایع نسبت به انتقال رسمى مبیع اقدامى ننمود، مى بایست یک میلیون تومان به مشترى بپردازد. یا در قرار داد ساخت آپارتمان توافق مى شود که چنانچه پیمانکار در موعد مقرّر آپارتمان را تحویل نداد، باید به إزاى هر ماه تأخیر یک صد هزار تومان به کار فرما بپردازد. یعنى در واقع طرفین از قبل، خسارت و میزان آن را مفروض و پیش بینى مى نمایند. در حالى که ممکن است خسارت واقعى، کمتر یا بیشتر از مبلغ مذکور باشد، یا حقیقتاً خسارتى وارد نشده باشد. با عنایت به این که طبق موادّ 10 و 230قانون مدنى ایران اشتراط چنین امرى تجویز شده، لطفاً در این مورد به سؤالات زیر پاسخ فرمایید: الف) مشروعیّت آن چگونه است؟ب) بر فرض مشروعیّت شرط، اگر انتخاب انجام تعهّد، یا پرداخت وجه التزام به متعهّد تفویض گردد. یعنى توافق شده باشد که متعهّد به تشخیص خود یا تعهّد را به انجام رسانیده، یا به جاى آن وجه التزام را بپردازد. آیا این امر باعث مردّد شدن موضوع معامله، و در نتیجه ابطال عقد نخواهد شد؟ج) اگر متعهّد ضمن عقد توافق نماید که چنانچه عدم انجام تعهّد، یا تأخیر در اجراى آن، حتّى منتسب به شخص ثالثى باشد، باز هم وجه التزام را شخصاً بپردازد (یعنى به طور مطلق ضامن شود) حکم مسأله چیست؟د) اگر ضمن عقد شرط شود که در صورت امتناع متعهّد از انجام تعهّد، وى ملتزم باشد که هم تعهّد را انجام دهد و هم وجه التزام را بپردازد، چه حکمى خواهد داشت؟هـ) اگر به واسطه اوضاع و احوال زمان اجراى عقد، انجام تعهّد متعذّر گردد. یعنى اجراى آن براى متعهّد غیر ممکن نبوده، ولى طاقت فرسا باشد. آیا باز هم در مقابل عدم اجرا، یا تأخیر در اجراى تعهّد، وجه التزام باید پرداخت گردد؟ آیا در اینصورت، حاکم حقِّ تعدیل وجه التزام را دارد؟
پاسخ: مشروعیّت آن از دو طریق امکان پذیر است; نخست این که تخلّفات باعث حقّ فسخ مى شود، ولى خیار فسخ مشروط به پرداختن فلان مقدار به عنوان خسارت شده باشد. دوّم این که معامله فسخ نشود، و با تأخیر انجام شود، و خسارت پیش بینى شده به عنوان شرط ضمن عقد ذکر شده باشد. در هر دو صورت گرفتن آن مبلغ جایز است.
این امر باعث تردید در معامله نمى شود، بلکه مفهومش این است که اگر معامله را فسخ کرد، باید در مقابل این حقّ فسخ، فلان مبلغ را بپردازد.
در دو فرض بالا تفاوتى بین سبب تأخیر و خسارت نیست.
در صورتى که شرط مربوط به تأخیر بوده باشد، اشکالى ندارد.
اگر شرط مطلق بوده، و مطابق فهم عرف شامل چنین صورتى هم مى شده، باید مطابق آن عمل گردد.
15- خرید کالا با چک شخص دیگر
سؤال: مشترى چکهایى را به بایع مى پردازد، که صادر کننده آن شخص ثالثى است. در صورت عدم تبدیل چکها به وجه نقد (به لحاظ عدم موجودى) آیا بایع حقّ رجوع به مشترى را دارد، یا این که با قبول چک شخص ثالث، ذمّه مشترى برىء و ضمان به ذمّه صاحب چک (شخص ثالث) منتقل مى شود؟ آیا بین موردى که شخص ثالث چک مذکور را بابت بدهى خود به مشترى داده، و جایى که صرفاً به عنوان امانت، یا تضمین، تحویل او داده تفاوتى وجود دارد؟
پاسخ:چک حواله اى بیش نیست، و ذمّه خریدار تا چک وصول نشود، مدیون فروشنده است; مگر این که فروشنده در حین معامله بپذیرد که ذمّه ثالث را به جاى ذمّه خریدار قبول کند.
16- عدم پرداخت ثمن در موعد مقرر
سؤال: اگر آپارتمانی به فردی با مبایعه نامه فروخته شود و خریدار در ازای بخشی از ثمن معامله وهمچنین بیعانه یک فقره چک بدهد که این چک در تاریخ مقرر به علت عدم موجودی برگشت بخورد و فروشنده از این ثمن این معامله دیناری دریافت نکرده باشد .اما پس ازمدتی (۳ ماه) خریدار وجه چک را به حساب دادگستری واریز کند آیامعامله شرعا جایز است یا خیر؟
پاسخ: اگر شرط کرده باشند که ثمن در زمان معینی پرداخته شود و به این شرط عمل نکرده بایع حق فسخ دارد. در غیر اینصورت حق فسخ ندارد.
17- خرید طلا با احتمال سرقتی بودن آن
سؤال: خرید طلا از کسانى که احتمال داده مى شود طلایشان سرقتى باشد، چه حکمى دارد؟
پاسخ: در صورتى که احتمال قابل ملاحظه اى باشد اشکال دارد.
18- خرید و فروش طلای نگین دار
سؤال: طلا فروشان در هنگام خرید، نگین را از انگشتر یا گردنبند جدا مى کنند، و در هنگام فروش طلا را با نگین مى فروشند. این گونه معاملات شرعاً چه حکمى دارد؟
پاسخ: در صورتى که طبق توافق طرفین صورت گیرد اشکالى ندارد.
19- خرید و فروش اجساد کفار برای پیوند
سؤال:اجسادى از کفّار موجود است که برخى اعضاى آن را، جهت کارهاى تحقیقاتى یا پیوند و مانند آن، به مبالغ هنگفتى خریدارى مى کنند. آیا خرید و فروش این اعضا جایز است؟ آیا میان اجسادى که شناسایى نشده و اولیایى ندارند، با دیگر اجساد تفاوتى وجود دارد؟
پاسخ:هرگاه این کار براى حفظ جان افراد زنده، یا درمان بیمارى مهمّى ضرورت داشته باشد مانعى ندارد. و فرقى میان افراد شناخته شده و غیر آنها نیست.
20- خرید و فروش دارو خارج از سیستم نظارتی
سؤال: خرید و فروش داروهاى دولتى، خارج از سیستم نظارتى چه حکمى دارد؟
پاسخ: در صورتى که بر خلاف مقرّرات جمهورى اسلامى باشد، یا منشأ ضرر و زیانى شود، جایز نیست.
21- خرید و فروش داروی سقط جنین
سؤال: با تزریق آمپولى به نام «پروستودین» در سه ماهه اول حاملگى، معمولاً جنین پس از یک ساعت سقط مى شود، این داروها گاه به شکل شیاف یا ژل نیز عرضه مى گردد. آیا خرید و فروش چنین دارویى جایز است؟
پاسخ: خرید و فروش آن اشکالى ندارد، ولى باید حتماً با اجازه و نسخه پزشک متعهّد باشد، تا از آن سوء استفاده نشود.
22- حکم معاملاتی که در حال سکته مغزی انجام شده
سؤال: پدرم پس از سکته مغزى و بسترى شدن در بیمارستان، بعد از دو روز بیهوشى از مرگ نجات یافته، و از بیمارستان مرخّص شد. نامبرده که در حال صحّت جسمى و فکرى کامل نبود بنا به توصیه یک نفر، ملک خود را بین پسر و دخترش بطور مساوى تقسیم کرد، و این تقسیم به خاطر دریافت سند عادى از ثبت اسناد به صورت خرید و فروش نوشته شده است، بدین گونه که فروشنده پدرم و خریدار هر یک از فرزندان هستند; ولى در واقع هیچ گونه مبادله اى صورت نگرفته، و از طرف خریداران هیچ مبلغى پرداخت نشده، و قبض و اقباضى صورت نگرفته است، لطفاً در این باره به پرسشهاى زیر پاسخ دهید:
الف) آیا شخص مذکور با چنین حالى، که در اثر سکته مغزى قسمتى از مغزش از کار افتاده، مى تواند شخصاً به نقل و انتقال مالى دست بزند؟
ب) آیا تقسیم مزبور در تمام مال نافذ است، یا نسبت به ثلث مال اثر دارد؟
ج) آیا نوشتن قرار داد بیع بدون نقل و انتقال مال، و یا ردّ و بدل اسناد، صحیح است؟
پاسخ:
الف) اگر این مقدار از بیمارى موجب اختلال در عقل او نشده باشد، نقل وانتقالات او اشکالى ندارد، و فلج شدن بدن ارتباطى به اختلال فکرى ندارد.
ب) هرگاه واقعاً بیمار بوده، و سرانجام بیمارى اش سبب مرگ او شده، تصرّفات او که شکل بخشش داشته باشد تنها در یک سوم مال نافذ است بنا بر احتیاط واجب. و اگر بیمار نباشد و یا آن بیمارى سبب مرگ او نشود تصرّفات او بطور کامل جایز است، مشروط بر اینکه در صورت بخشش آن را تحویل دهد.
ج) اگر قرارداد معامله را بنویسند و امضا کنند و پول آن را نقداً بپردازند یا در ذمّه باشد مانعى ندارد، همچنین اگر قرائنى باشد که منظور از بیع هبه است آن هم مانعى ندارد، ولى باید ملک را تحویل طرف بدهد.
23- رجوع مالک اصلی در معامله فضولی
سؤال: در معامله فضولى، مالک اصلى حقّ رجوع به کدام یک از بایع و مشترى را دارد؟
پاسخ:مالک مى تواند مثل یا قیمت را از مشترى بگیرد و اگر دسترسى به او پیدا نکرد مى تواند از بایع بگیرد و در صورت اوّل مشترى مى تواند وجهى را که داده پس بگیرد و اگر قیمتى را که به مالک پرداخته بیش از آن وجه باشد تفاوت را نیز مى تواند از بایع بگیرد مگر این که آگاهانه این کار را کرده باشد که در این صورت تفاوت را نمى تواند بگیرد.
24- خرید زمین توسط حکومت بدون رضایت صاحب آن
سؤال: خرید زمینهاى کشاورزى از کشاورزان بدون رضایت آنها توسط زمین شهرى یا نهاد دیگر چه صورت دارد؟
پاسخ: هیچ کس حق ندارد ملک شرعى دیگرى را بدون رضایت او از او بگیرد و در فرض معامله مبلغ با توافق طرفین تعیین مى شود و چنانچه به زور بگیرند آن زمین غصبى است و نماز در آن اشکال دارد و هرگاه ضرورتى ایجاب کند که ملکى را براى مصلحت مسلمین از صاحبش بگیرند باید با او توافق کنند یا لااقل قیمت عادلانه روز را بپردازند و اگر در مالکیّت ملک اختلافى هست باید به محاکم صالحه مراجعه شود.
25- عدم پرداخت ثمن معامله نقدی تا مدت طولانی
سؤال: اگر فروشنده، جنس را به صورت نقد به خریدار بفروشد و خریدار هم در اثر سهل انگارى پول فروشنده را ندهد و تا ده یا پانزده سال پول فروشنده را نگهدارد و در این مدّت قیمت جنس چند برابر شود، آیا فروشنده مى تواند خود جنس را از خریدار مطالبه کند؟
پاسخ:فقط حق دارد پول خود را مطالبه کند، ولى چون مدّت زیادى گذشته و ارزش پول بسیار تغییر کرده، احتیاط واجب آن است که او را راضى کند و یا تفاوت را محاسبه نماید.
26- فروش تمبر به بیش از قیمت مندرج
سؤال: فروش تمبرهاى پستى که قیمت معینى دارند به قیمت بیشتر چه حکمى دارد؟
پاسخ: در صورتى که غرض عقلایى داشته باشد مانعى ندارد.
27- شرط کاهش یا افزایش عوضین در اقاله
سؤال:شرط کاهش یا افزایش عوضین در اقاله چه وضعیتی دارد؟ (باطل است یا صحیح؟) و آیا در صورت بطلان باعث بطلان عقد می شود ؟
پاسخ: این شرط باطل است ولی موجب بطلان اقاله نمی شود.
28- فروش جعبه اجناس به قیمت خود جنس
سؤال:آیا فروش کارتن همراه جنس در حالیکه مشتری راضی به خرید کارتن به قیمت جنس مورد نظر نیست، حکم غش را دارد؟ (مثلا کارتن تخم مرغ و یا شیرینی که به اجبار به همراه جنس و به قیمت آن فروخته می شود)
پاسخ: در صورتیکه مشتری راضی نباشد این کار جایز نیست مگر اینکه در صورتی که قولا یا عملا بگوید جعبه نیز به قیمت آن جنس فروخته می شود.
29- خرید و فروش آرد در نانوایی ها
سؤال: نظر شما درباره فروش آرد یارانه ای به مردم چیست؟
نانی که از این آرد پخته می شود حلال است یا حرام؟
پاسخ: اگر از آن نان بپزند برای کسانی که از آن نان استفاده می کنند اشکالی ندارد ولی فروشنده اگر پول بیشتری بگیرد برای او جایز نیست.
30- خرید و فروش قرآن کریم
سؤال: نظر حضرت آیت الله مکارم در مورد بیع مصحف چیست؟
پاسخ:بیع مصحف اشکالی ندارد ولی بهتر آن است که فروشنده مصحف را هدیه کند و شما هم وجه آن را به عنوان هدیه به او بدهید.
31- خرید و فروش دین (قرض)
سؤال: آیا خرید دین جایز است یا خیر؟اگر خرید دین جایز است آیا اگر اقدام به خرید یک دین نماییم و بخشی از آن را به صورت نقد و بخشی کمتری را به صورت نسیه پرداخت کنیم درست است؟
پاسخ:خرید دین در صورتی جایز است که با وجه نقد باشد.
32- شرط عدم تعلق ارث در معاملات
سؤال: گاهى در قراردادى مانند بیع شرط مىشود که یکىاز طرفین ارث نبرد این صورت چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر در ضمن قراردادى چنین شرطى کنند صحیح است، چون نوعى معاوضه است و در صورت تخلف از شرط خیار فسخ براى دیگرى است.
33- خرید و فروش پول و اسکناس نو
سؤال: از کارمندان بانک هستم. بعضاً مشاهده می شود که برخی مشتریان پول نو (اسکناس تازه منتشر شده بانک مرکزی) را از بانک تهیه و به قیمت هایی بالاتر از قیمت اسمی منقوش بر روی آنها به فروش می رسانند. لطفاً بفرمایید حکم خرید و فروش پول نو (در صورتی که هر دو طرف بیع رضایت دارند) چیست؟ در صورت حرمت این مسأله وظیفه شرعی کارمندان بانک در این صورت چیست؟
پاسخ: معامله نقدی اسکناس های کوچک و بزرگ یا نو و کهنه با تفاوت مختصر به خاطر استفاده از نو بودن اسکناس یا حجم کم پول بزرگ در مسافرت و مانند آن اشکالی ندارد و همچنین خرید و فروش ارزهای مختلف هم اشکالی ندارد.
34- تعویض طلای کهنه با طلای نو
سؤال: آیا تعویض جنس کهنه با جنس نو به مقدار کمتر ربا است؟ مثلا تعویض طلا از مصادیق ربا است یا خیر ؟
پاسخ:چنانچه به صورت دو معامله ی جداگانه انجام شود اشکالی ندارد یعنی طلای کهنه را به قیمت معین بفروشد و طلای نو را به قیمت بالاتر بخرد.
35- اطلاع از وقفی بودن جنس خریداری شده
سؤال:اگر کسی فرشی را بخرد و بعد از خریدن ببیند در پشت آن نوشته شده است: «وقف مسجد امام حسین (علیه السلام)» و او نداند که این مسجد کجاست، تکلیف او چیست؟
پاسخ:احتیاط آن است که تحقیق کند، اگر مسجدی در آن منطقه یا در آن جا به نام امام حسین (علیه السلام) است، تحویل آن جا بدهد و اگر نیست به یکی از مساجد دیگر بدهد.
36- خرید لوازم سرقت شده از مسجد
سؤال: اگر کسی فرش یا لوازم دیگری را از سارقی بخرد و بعد معلوم شود از اموال مسجد بوده که سارق آن را به سرقت برده است، وظیفه او چیست؟
پاسخ:وظیفه او این است که آن وسایل را به مسجد بازگرداند و اگر قدرت داشته باشد می تواند وجه خود را از سارق بازپس بگیرد.
37- معامله با مرتد
سؤال: آیا با فردی که مرتد شده می توان معامله کرد؟
پاسخ: با اموال قبل از ارتداد باطل است اما اموالی که بعد از ارتداد بدست آورده باطل نیست.
38- خرید و فروش اجناس لنج غرق شده
سؤال: در بندر ما لنجی غرق شد و اجناس آن که شامل پارچه بود توسط شخصی از آب گرفته شده و در مغازه می فروشد. ما مقداری از آن را خریدیم و چون به نظر خودمان مشکل شرعی داشت دوباره با همان قیمت به شخص دیگری فروختیم. نظر شما در مورد کار ما چیست؟
پاسخ:باید صاحب آن پارچه ها را پیدا کنید و پول آ را به او بدهید و اگر به هیچ وجه صاحب آن پیدا نشد باید پول آن را به شخص فقیری صدقه بدهید.
39- معامله با کفار
سؤال: معامله با کشورهای کفار یا افراد کافر و گرفتن سود از آنها چه حکمی دارد ؟
پاسخ: معامله با کفار و گرفتن سود از آنها اشکالی ندارد.
40- معاملات خارجی بر پایه قوانین بین المللی
سؤال: در مورد زیر شدیدا ابهام دارم لطفا تکلیف مرا از نظر شرعی بفرمایید:
بنده تاجر یک شرکت معتبر و بین المللی در تهران میباشم که تجارت خرید و فروش خارجی شرکت را بنده انجام میدهم. همانطورکه حضرت عالی اطلاع دارید کلیه تجارت ها و نحوه معامله ها میان تمامی کشورها اعم از مسلمان و غیرمسلمان براساس قانون تجارت انجام میشود و هیچ کشوری خلاف آن را قبول ندارد. حال سوال بنده این است که آیا ما باید تحقیق کنیم که قانون تجارت بر اساس موازین اسلامی است تا معاملات ما شرعا حلال باشد یا لازم نیست؟ (باتوجه به اینکه این قانون تجارت را کشورهای اروپایی وضع کرده اند و مورد پذیریش تمای کشورهای جهان است)
پاسخ:چنانچه معاملات و خرید و فروش ها مطابق عقود و احکام اسلامی باشد تحقیق لازم نیست.
41- شرط معامله ی دوباره یک جنس بین خریدار و فروشنده
سؤال: آیا جایز است در حین خرید کالایی از طرف فروشنده یا خریدار شرط شود که بعد از مدتی معلوم یا نامعلوم جنس را دوباره فروشنده از خریدار به همان قیمت یا بالاتر پایین تر بخرد؟
پاسخ:هرگاه شرط در مدت معلومی باشد مانعی ندارد.
42- ادعای فروشنده نسبت به نخل موجود در زمین فروخته شده
سؤال:زمینی را کسی فروخته و در آن نخلی بوده شرط نکردن که نخل مال فروشنده است یا خریدار الان فروشنده میگه تا وقتی که ساختمان نساخته ای و زمین خالی است من از نخلم استفاده میکنم با این وجود نخل از آن فروشنده است یا خریدار؟
پاسخ: در صورتی که شرط نشده باشد ؛ نخل تعلق به خریدار دارد مگر اینکه عرف محل برخلاف آن باشد .
43- فروش گوشت هایی که ذبح شرعی نشده اند به غیر مسلمانان
سؤال:فروش مواد غذایی بدون ذبح اسلامی به غیر مسلمانان چه حکمی دارد ؟
پاسخ:مانعی ندارد .
44- خرید و فروش اجناس شانسی
سؤال: خرید و فروش لپ لپ و از این نمونه که شانسی است چه حکمی دارد؟
پاسخ:چنانچه پول، در مقابل مقدار معلوم باشد اشکالی ندارد.
45- پیش فروش یا پیش خرید سکه
سؤال: در خرید و فروش سکه طلا (درمقابل پول) آیا باید معامله نقدی بوده و در مجلس تبادل طلا و پول انجام شود؟ درخصوص پیش فروش یا پیش خرید سکه طلا (درمقابل پول) چگونه است؟
پاسخ:پیش فروش و پیش خرید سکه طلا در صورتی که نقدا وجه آن پرداخته شود اشکالی ندارد و نقد بودن طرفین لازم نیست.
46- فروش اسپرم حیوانات
سؤال: فروش اسپرم حیوانات چه حکمی دارد؟
پاسخ: در صورتی که فایده معقولی داشته باشد مانعی ندارد.
47- خرید و فروش ارز دولتی به صورت آزاد
سؤال:خرید دلار دولتی و فروش آزاد آن چه حکمی دارد ؟
پاسخ:در امثال مسافران که به سفر می روند مانعی ندارد سهمیه خود را بفروشند ولی اگر از قبیل ارز و دلاری باشد که برای وارد کردن اجناس و مانند آن می گیرند ، چنانچه بفروشد و جنسی وارد نکند حرام است .
48- پرداخت باقی مانده وجه زمین به قیمت روز
سؤال: شخصى زمینى را به ارزش یکصد و سى هزار تومان فروخته است و خریدار فقط پنجاه هزار تومان از مبلغ فوق را تسلیم فروشنده نموده است حال با گذشت چهارده سال که زمین گران شده است مشترى ادعاى مالکیّت نموده، در صورتى که از همان روز اوّل هشتاد هزار تومان که قسمت اصلى ارزش زمین بوده است را به بایع پرداخت ننموده است در نتیجه بایع مدّعى است چون حقّ خیار تأخیر ثمن بلکه عدم پرداخت ثمن در کار است ملک برگشت کرده و متعلّق به خودش است و مشترى مدّعى است که تمام ملک متعلّق به ایشان است حکم مسأله چیست؟
پاسخ:خیار تأخیر مربوط به این موارد نیست و زمین متعلّق به مشترى است ولى احتیاط واجب آن است که به خاطر تفاوت فوق العاده زمین در این مدّت معادل مبلغ هشتاد هزار تومان را با توجّه به قیمت امروز زمین بدهد و یا بایع را راضى کند.
49- خرید و فروش آبزیان حرام گوشت
سؤال: آن دسته از آبزیان که خوردن آنها حرام است و لو این که زنده از آب گرفته شده باشد سؤال:آیا محکوم به حکم میته است که خرید و فروش آن حرام مى باشد؟ (چون از آنها استفاده هاى دیگرى مانند خوراک براى دام و طیور و بعضاً استفاده هاى صنعتى مى شود).
پاسخ: خرید و فروش آنها براى منافع دیگر اشکالى ندارد.
50- خرید و فروش کالاهایی که از قاچاقچیان ضبط می شود
سؤال: کالاهایى که از قاچاقچیان کشف مى شود یا کالاهایى که بعد از مدّتى انبار شدن در گمرکات با قیمت مناسب در اختیار بعضى از افراد قرار مى گیرد استفاده از آنها چه حکمى دارد؟
پاسخ:هرگاه مجتهد جامع الشّرایط به عنوان تعزیر از آنها بگیرد سپس بفروشد، خریدن آن اشکالى ندارد.
51- خرید و فروش کالاهایی که از قاچاقچیان ضبط می شود
سؤال:کالاهایى که از قاچاقچیان کشف مى شود یا کالاهایى که بعد از مدّتى انبار شدن در گمرکات با قیمت مناسب در اختیار بعضى از افراد قرار مى گیرد استفاده از آنها چه حکمى دارد؟
پاسخ:هرگاه مجتهد جامع الشّرایط به عنوان تعزیر از آنها بگیرد سپس بفروشد، خریدن آن اشکالى ندارد.
52- تاخیر تملیک مبیع
سؤال: آیا مى توان تملیک مورد معامله (مبیع) را به مدّت زمانى (مثلا دو ماه یا بیشتر) پس از زمان عقد موکول نمود، یا به محض انعقاد عقد تملیک مورد معامله نیز صورت مى گیرد؟
پاسخ:تملیک را نمى شود موکول به بعد کرد; ولى تحویل را مى توان مدّتى بعد (مثلا دو یا چند ماه بعد) انجام داد.
53- لوازم جانبی ساختمان در معامله
سؤال: در معامله ساختمانى نسبت به کابینت شرط خاصّى نشده است. بعد از تحویل و تحوّل ساختمان و بهاى آن، نزاعى بین فروشنده و خریدار مبنى بر این که کابینت جزء ساختمان بوده یا نبوده، در گرفته است. حکم نهایى را ارجاع به عرف داده اند، و بعد از مراجعه به عرف با حضور شهود، حکم به بردن کابینت کرده اند. اکنون خریدار مى گوید: با مراجعه مجدّد به عرف و نیز حکم شرعى، کابینت جزء لازم خانه است در حالى که در هر معامله اى که مى شود کابینت و امثال آن، مثل آبگرمکن، کولر، پرده کرکره و مانند آن شرط مى شود. از محضر حضرتعالى تقاضا داریم نسبت به این مسأله حکم شرعى را بیان فرمایید.
پاسخ: کابینت معمولا روى منزل است; مگر آن که صریحاً خلاف آن را شرط کنند. بنابراین، فروشنده در صورتى که شرط خاصّى نکرده، نباید کابینت را ببرد.
54- خرید کالا از دست فروشان
سؤال: آیا خریدن کالاهایی مانند میوه یا لباس و ... از افرادی که در کنار خیابان یا با وانت و ... اقدام به فروش این کالاها می نمایند در صورتی که این کار آنها سد معبر باشد آیا اشکال دارد ؟ اگر سد معبر نباشد اما خلاف قوانین باشد چه طور؟ و اگر اشکال دارد حکم کالاهایی که قبلا از این افراد خریده ایم چیست؟
پاسخ:در هر صورت خرید از آنها حرام نیست ولی اگر سدّ معبر کنند کارشان حرام است.
55- تحقیق در مورد رعایت قانون از طرف فروشنده
سؤال: آیا در خرید کالا لازم به تحقیق در مورد رعایت قانون و شرع از طرف فروشنده در تهیه و توزیع کالا است؟ در خرید از بازار غیر مسلمانان چطور مخصوصا در زمینه خمس و طهارت؟
پاسخ: در خرید از بازار مسلمین نیاز به تحقیق نیست در مواردی که شک دارید حمل به صحت کنید و تحقیق و تفحص لازم نیست. اما در مورد گوشت های حلال و حرام تنها در صورتی می توان از آنها استفاده کرد که از بازار مسلمین گرفته شود.
56- فرقه جهود و معامله با غیر شیعه
سؤال:آیا فرقه ای به نام جهودیت (معروف به پنج امامی) وجود دارد؟ در صورت وجود چنین فرقه ای خرید اجناسی مانند پوشاک از آنها چگونه است؟ (البته ندانسته) و در کل خرید اجناسی که هیچگونه اشاعه فرهنگی نامناسب ندارد از افرادی که شیعه نیستند (مثلا در خارج از کشور یا داخل کشور) چگونه است؟
پاسخ: در صورتیکه از افرادی که بر ضد اسلام اقدام می کنند نباشند مانعی ندارد.
57- بیع دین به دین
سؤال: مفهوم بیع دین به دین چیست؟ و نسبت آن با کالی به کالی از چه نوع است؟ به نظر جنابعالی چه علت و مبنایی (شائبه ی غرری بودن یا ربوی بودن و یا چه مسأله دیگری) در باطل دانستن این نوع بیع به نظر می رسد.
پاسخ: منظور از فروش کالی به کالی و دین به دین آن است که معامله ای صورت می گیرد که هم جنس آن نسیه است و هم پول آن؛ پیداست چنین معامله ای پایه و مایه ای ندارد و به همین دلیل در روایات اسلامی از آن نهی شده است.
58- موادی که از روغن خوک یا ژلاتین حیوانی ساخته شده
سؤال: متأسفانه در حال حاضر بعضی از مواد دارویی و آرایشی از روغن خوک و یا ژلاتین حیوانی که ذبح شرعی نشده اند ساخته می شوند. سوال این است که اولاً خرید و فروش این مواد جایز است یا خیر و ثانیاً استفاده از این مواد برای غیر از خوردن مانند تزریق کردن و یا چرب کردن دست و صورت جایز است یا نه؟
پاسخ: خرید و فروش آن اشکالی ندارد و همچنین تزریق و چرب کردن دست و صورت با آن اشکالی ندارد ولی برای نماز باید چربی را بشویید. در ضمن چربی خوک قطعاً نجس است ولی ژلاتین حیوانات حلال گوشت نجس نیست هر چند اگر ذبح اسلامی نباشد و خوردنش حرام است.
59- گرفتن مبلغ اضافی توسط وکیل در خرید
سؤال:عموی من به من پول داد که برایش یک وسیله بخرم. من وسیله را به قیمت 24 هزار تومان خریدم، اگر از او 27 هزار تومان بگیرم اشکال دارد یا خیر؟
پاسخ:بدون اطلاع او جایز نیست.
60- مامور خریدی که جنس را ارزانتر خریده
سؤال: اگر شخصی دیگری را مامور خرید جنسی به مبلغ معین نماید، و وکیل جنس را ارزانتر بخرد، آیا وکیل میتواند جنس را به قیمت تعیین شده فی مابین به موکلش بفروشد؟
پاسخ: اگر به عنوان وکیل باشد هر مقدار جنس را بخرد باید به همان مقدار بدهد و می تواند حق الوکالة خود را از موکل دریافت نماید ولی اگر به صورت بیع و به این عنوان که این جنس را به مبلغ تعیین شده به تو می فروشم باشد به هر مبلغی خریده می تواند به همان مبلغ تعیین شده بفروشد.
61- شرایطی که در مزایده ها باید رعایت گردد
سؤال: لطفا بفرمایید مزایده هایی که در بخش های مختلف برگزار می گردد باید چه شرایطی را از نظر شرع دارا باشند؟
پاسخ: در مزایده باید تمام شرایط صحت معامله رعایت شود.
62- فروش فیش واریزشده بانکها
سؤال: فردی برای دریافت گواهینامه یا چیزی شبیه به آن مبلغی را به حساب معرفی شده نزد بانک واریز میکند اما بدلیلی از ادامه کار مثلا گرفتن گواهینامه منصرف می شود آیا الان میتواند این فیشی که مبلغ آن واریز شده را به مبلغی بالاتر یا پایین تر از مبلغ مندرج در آن بفروشد ؟
پاسخ:در صورتی که بر خلاف مقررات نباشد اشکالی ندارد.
63- مزایده ی آنلاین
سؤال: آیا مزایده های آنلاین و خصوصاً مزایده به روش Penny Auctionوجوه شرعی معاملات را رعایت مینمایند یا خیر؟ لازم بذکر است که در این حراجی مثلای جنسی 240هزارتومنی نهایتاً بقیمت 10هزار تومن به کسی که آخرین پیشنهاد را داده است میفروشد. البته سایت از بابت حراجی، یعنی پیشنهادهایی که افراد میدهند شاید بیش از 2 برابر این مبلغ را کسب کرده است
شرح Penny Auction:
قیمت کالا ها از یک مبلغ پایه که مدیر سایت تعیین می کند ( معمولا 1000 تومان ) آغاز می شود و تا زمانی که تایمر معکوس فعال می باشد شما می توانید به آن کالا امتیاز دهید.
همانطور که در حراجیها و مزایده ها یا چوب زنی ها مرسوم می باشد بعد از پیشنهاد آخرین قیمت به بقیه شرکت کنندگان در مناقصه این اجازه داده می شود که یک زمان کمی برای دادن پیشنهاد داشته باشند (آخرین مبلغ 1 ، آخرین مبلغ 2 ، آخرین مبلغ 3 فروخته شد به..) .
در سایت فارس بید نیز این قانون رعایت می شود . بعد از آخرین پیشنهاد به زمان تایمر معکوس زمانی بین 8 تا 30 ثانیه اضافه می شود تا دیگران هم فرصت امتیاز دادن داشته باشند .
سعی کنید آخرین کسی باشید که بر روی دکمه بید کلیک می کند
زمانی که تایمر برابر 00:00:00 باشد و نام کاربری شما به عنوان آخرین امتیاز دهنده در زیر آن کالا نوشته شده باشد شما برنده آن کالا هستید .
پاسخ: اینگونه مزایده ها به بخت آزمایی می ماند که بعضی بدون حساب و کتاب به درآمد هنگفتی می رسند بی آنکه کاری انجام داده باشند و عده ای نیز محروم می شوند.
64- رعایت شرایط صحت معامله در خرید و فروش طلا
سؤال: با توجه به وضعیت بازار طلا برخی اقدام به خرید و فروش طلا البته در همین بازار نه در بورس میکنند لطفا بفرمایید در این معاملات آیا باید نکته یا شرایط خاصی رعایت شود ؟
پاسخ:خرید و فروش طلا مانند هر کالای دیگر است منتهی اگر طلا را با طلا می فروشند باید هم وزن و هر دو در مجلس تحویل داده شود.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
