انهار
انهار
مطالب خواندنی

(۱۱) جایگاه، فضیلت و احکام مسجد

بزرگ نمایی کوچک نمایی
بسم الله الرحمن الرحیم
جایگاه، فضیلت و احکام مسجد
    
جایگاه رفیع مسجد در حدیث قدسی:

حديث قدسی؛ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى اَلْأَرْمَنِيِّ عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ (صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم): قَالَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى:

إِنَّ بُيُوتِي فِي اَلْأَرْضِ اَلْمَسَاجِدُ تُضِيءُ لِأَهْلِ اَلسَّمَاءِ كَمَا تُضِيءُ اَلنُّجُومُ لِأَهْلِ اَلْأَرْضِ،

أَلاَ طُوبَى لِمَنْ كَانَتِ اَلْمَسَاجِدُ بُيُوتَهُ،

أَلاَ طُوبَى لِعَبْدٍ تَوَضَّأَ فِي بَيْتِهِ ثُمَّ زَارَنِي فِي بَيْتِي،

أَلاَ إِنَّ عَلَى اَلْمَزُورِ كَرَامَةَ اَلزَّائِرِ،

أَلاَ بَشِّرِ اَلْمَشَّاءِينَ فِي اَلظُّلُمَاتِ إِلَى اَلْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ اَلسَّاطِعِ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ.

آقا رسول اکرم (صلي الله عليه و آله و سلّم) فرمود: خداوند بلند مرتبه و فرازمند فرمود:
هان خانه هاي من بر روي زمين مسجدها هستند كه براي آسمانيان بدرخشند همان گونه كه ستارگان براي زمينيان پرتو افكنند.
هان خوشا بر آن كس كه مسجدها اقامتگاه اويند.
هان خوشا بر بنده اي كه در خانه اش وضو گيرد و پس آنگاه مرا در خانه ام زيارت كند.
هان بي گمان بر عهده زيارت شونده باشد كه زيارت كننده را احترام كند.
هان رهرواني را كه در تاريكي ها به مسجدها گام نهند به نورافشاني روز واپسين بشارتشان ده.
المحاسن، ج ۱، ص ۴۷، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ج ۲، ص ۲۸.
تعداد بیان کلمه مسجد در قرآن
کلمه مسجد، جمعاً ۲۸ مرتبه در قرآن آمده است؛ ۲۲ بار به صورت مفرد و ۶ بار به صورت جمع.
    
مراد از مساجد:
مراد از مساجد، مکان‌هایی است که برای نماز و ذکر خدا بنا شده است.
کشف الاسرار و عدّة الابرار میبدی، ج۱، ص۲۵۶. 
ویژگی های مسجد
{۱} مسجد متعلق و منسوب به خدا.
نکته‌ی جالب توجه اینکه، خداوند به جهت اهمیت و فضیلت مساجد بر دیگر مکان‌ها، مسجد را به خود منسوب کرده و متعلق به خود دانسته است تا مزیت آن بر دیگر مکان‌ها روشن شود. اختصاص مساجد به خداوند که منزه از صفات حسّی است، جنبه‌ی سمبلیک دارد و اشارتی است بر اینکه مساجد مورد توجه خاص ذات اقدس اوست، بنابراین، در مساجد جز کار خدایی نباید کار دیگری صورت پذیرد و جز مصالح مسلمانان، امر دیگری نباید مطرح شود؛ با این توضیح در تاسیس مساجد هم نمی‌توان نیتی جز خدا، و هدفی جز اعتلای کلمه‌ی توحید داشت.
    
{۲} مسجد محل پاکیزگی.
قرآن: فِيهِ رِجَالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا ۚ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ.
در مسجد مردانی اند که مشتاق تهذیب نفوس خود هستند، و خدا مردان پاک مهذّب را دوست می‌دارد.
سوره توبه آیه ۱۰۸.
{۳} مسجد کانون هدایت.
قرآن: فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ.
(نور هدايت) در خانه‌هايى است كه خدا اذن داده رفعت يابند و نام او در آنها ذكر شود. در آنها بامدادان و شامگاهان او را تسبيح گويند.
قرآن در سوره نور آیه ۳۶.
{۴} مسجد پایگاه ضد ستم.
قرآن: وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَىٰ فِي خَرَابِهَا ۚ أُولَٰئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ ۚ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ.
و کیست ستمکارتر از آن که مردم را از ذکر نام خدا در مساجد منع کند و در خرابی آن اهتمام و کوشش نماید؟ چنین گروه را نشاید که در مساجد مسلمین در آیند جز آنکه (بر خود) ترسان باشند. این گروه را در دنیا ذلت و خواری نصیب است و در آخرت عذابی بزرگ.
سوره بقره آیه ۱۱۴.
از مضمون آیه کریمه چنین استفاده می‌شود که مساجد در طول تاریخ همواره پایگاه‌های وحدت و همدلی و سنگرهای مبارزه علیه طاغوت و فساد بوده است، لذا کافران و اهل شرک و نفاق با ترس از این مراکز؛ آنها را برای خویش خطری جدی به حساب آورده‌اند.
    
برخی از احکام مساجد:
{۱} نجس کردن مسجد.
{۲} زینت کردن مسجد به طلا.
{۳} انجام کارهای حرام و خلاف شأن مسجد.
{۴} ورود کفار به مسجد.
{۵} تخریب مسجد.
{۶} عمل بر خلاف کیفیت و وقف مسجد.
{۷} روضه خوانی در مسجد.
    
{۱} نجس کردن مسجد.
نجس كردن زمين و سقف و بام و طرف داخل ديوار مسجد حرام است و هر كس بفهمد كه نجس شده است بايد فوراً نجاست آن را برطرف كند. و احتياط واجب آن است كه طرف بيرون ديوار مسجد را هم نجس نكنند، و اگر نجس شود نجاستش را برطرف نمايند، مگر آن كه واقف آن را جزء مسجد قرار نداده باشد.
توضیح المسائل مراجع، مسأله  ۹۰۰.
{۲} زینت کردن مسجد به طلا.
بنابراحتياط واجب مسجد را به طلا نبايد زينت نمايند و همچنين نبايد صورت چيزهايي كه مثل انسان و حيوان روح دارد در مسجد نقش كنند. و نقاشي چيزهايي كه روح ندارد ، مثل گل و بوته مكروه است.
توضیح المسائل مراجع، مسأله ۹۰۸.
{۳} انجام کارهای حرام و خلاف شأن مسجد.
مراعات شأن و منزلت و جایگاه مسجد واجب است، و از کارهایی که با شان و منزلت مسجد منافات دارد باید پرهیز شود، بنابر این:
۱. مسجد جای ورزش و تمرین ورزشی نیست.
۲.اگر پخش موسیقی در مسجد منافی با حرمت آن باشد حرام است، حتی اگر موسیقی غیر مطرب باشد.
    
{۴} ورود کفار به مسجد.
ورود کفار به مساجد مسلمانان جایز نیست، هر چند برای مشاهده‌ی آثار تاریخی باشد، خواه مسجدالحرام باشد یا سایر مساجد، و خواه ورود آنان هتک و بی حرمتی مسجد شمرده شود یا نه.
    
{۵} تخریب مسجد.
خراب کردن تمام مسجد یا قسمتی از آن جایز نیست، مگر در صورت مصلحتی که اهمیت ندادن و بی توجهی به آن ممکن نباشد.
توجه:
خراب کردن مسجد، آن را از مسجد بودن خارج نمی‌کند، و از این رو آثار شرعی مسجد را خواهد داشت، مگر مسجدی که خراب و متروک شده و به جای آن بنای دیگر ساخته شده یا به خاطر متروک ماندن،آثار مسجدی از آن محو گردیده و امیدی هم به دوباره سازی آن نیست، بنابراین زمینی که جزء قسمت سرپوشیده‌ی مسجد بوده و بر اثر واقع شدن مسجد در مسیر طرح عمرانی شهرداری در خیابان افتاده و قسمتی از آن به علت اضطرار تخریب شده اگر احتمال برگشت آن به حالت اولیه ضعیف باشد آثار شرعی مسجد را ندارد.
    
{۶} عمل بر خلاف کیفیت و وقف مسجد.
مخالفت با کیفیت وقف مسجد یا تغییر و تبدیل آن جایز نیست، بنابراین:
{۱} استفاده از صحن یا ایوان مسجد برای رشد فکری، فرهنگی، و نظامی (با آموزشهای نظامی) جوانان، تابع کیفیت وقف صحن مسجد و ایوان آن است، و باید از امام جماعت و هیأت امنای مسجد در این باره نظرخواهی شود. البته حضور جوانان در مساجد و برپایی درس‌های دینی زیر نظر امام جماعت و هیأت امنای آن کار خوب و مطلوبی است.
{۲} تبدیل مسجد به مکانی برای نمایش فیلم‌های سینمایی جایز نیست، ولی نمایش فیلم‌های مذهبی و انقلابی دارای محتوای مفید و آموزنده به مناسبت خاصی و بر حسب نیاز و تحت نظارت امام جماعت مسجد اشکال ندارد.        
{۳} جواز استفاده از امکانات مسجد، مثل برق و سیستم تهویه در اقامه‌ی مجلس فاتحه برای اموات و امثال آن، منوط به کیفیت وقف و نذر آن امکانات برای مسجد است.
{۴} حفر زمین مسجد برای تأسیس کارگاه و مانند آن جایز نیست، هر چند برای اداره‌ی امور و تأمین مخارج خود مسجد باشد.
{۵} ایجاد موزه یا کتابخانه در گوشه‌ی صحن مسجد، اگر مخالف کیفیت وقف تالار و شبستان و صحن مسجد باشد و یا موجب تغییر ساختمان مسجد گردد جایز نیست. بهتر این است که مکانی در کنار مسجد برای این منظور تهیه شود.
{۶} استفاده‌ی شخصی از آب مساجد، مثل نوشیدن، درست کردن چای و مانند آن، در صورتی که ندانیم آب آن برای خصوص وضوگرفتن نمازگزاران وقف شده است و عرف رایج در محله‌ی مسجد، این باشد که همسایه‌ها و عبورکنندگان هم از آب آن استفاده می‌کنند اشکال ندارد، هر چند احتیاط در این مورد مطلوب است. همچنین اگر مسجد در مجاورت قبرستان باشد، استفاده از آب مسجد برای پاشیدن روی قبرهایی که خارج از آن قرار دارد، در صورتی که امر رایجی باشد و کسی به آن اعتراض نکند و دلیلی هم بر وقف آن آب برای خصوص وضو و تطهیر نباشد اشکال ندارد.
{۷} هرگاه در قسمت سر پوشیده‌ی مسجد به خاطر عدم آگاهی از احکام شرعی مسجد، اتاقهایی ساخته شود، واجب است با خراب کردن اتاق‌ها، قسمت سرپوشیده را به حالت قبل برگردانند. همچنین اگر در محلی که قبلاً مسجد بوده بر اثر جهل به مسأله اتاقی برای تهیه‌ی چای و مانند آن ساخته شود، واجب است آن مکان به حالت مسجد بودن خود برگردد.
{۸} کندن چند درخت از صحن مسجد، اگر تغییر و تبدیل وقف شمرده نشود اشکال ندارد.
{۹} دفن میت در مسجد جایز نیست، و وصیت میت مبنی بر این که مرا در فلان مسجد دفن کنید اعتباری ندارد، مگر هنگام اجرای صیغه‌ی وقف، دفن میت استثنا شده باشد.
{۱۰} ایجاد مزاحمت برای نمازگزاران در مسجد جایز نیست، بنابراین تعلیم قرآن و احکام و آموزش اخلاق اسلامی و تمرین سرود های انقلابی در مسجد در صورتی اشکال ندارد که مزاحمت برای نماز گزاران نداشته باشد.
{۱۱} زیر زمین مسجد را با سه شرط می‌توان اجاره داد:
۱. عنوان مسجد نداشته باشد.
۲. جزو تأسیساتی نباشد که مسجد به آن نیاز دارد.
۳. وقف آن وقف انتفاع نباشد (وقف منفعت باشد).
    
{۷} روضه خوانی در مسجد.
اگر مسجد را براي روضه خواني چادر بزنند و فرش كنند و سياهي بكوبند و اسباب چاي در آن ببرند، در صورتي كه اين كارها به مسجد ضرر نرساند و مانع نماز خواندن نشود اشكال ندارد.
توضیح المسائل مراجع، مسأله ۹۰۷.
برخی از احکام مستحبّ مساجد:
۱. تمیز و آباد کردن مسجد.
۲. خوشبو کردن و پوشیدن لباس پاکیزه و نیکو برای رفتن به مسجد.
۳. مراقبت کردن کفش یا پا برای این که به نجاست یا کثافتی آلوده نباشد.
۴. زودتر از همه به مسجد رفتن و پس از دیگران از مسجد خارج شدن.
۵. هنگام ورود به مسجد و خروج از آن، زبان ذاکر و قلب خاشع داشتن.
۶. چون وارد مسجد شد، دو رکعت نماز به قصد تحیت مسجد بگذارد.
    
چند نکته:
۱. خوابیدن در مسجد کراهت دارد.
۲. فضیلت خواندن نماز در مسجد، مختص مردان نیست و شامل زنها نیز می‌شود.
۳. ترک نماز در مسجد محله برای خواندن نماز جماعت در مسجد دیگر به خصوص اگر مسجد جامع شهر باشد، اشکال ندارد.
    
توجه:
مسجد جامع، مسجدی است که در شهر برای اجتماع همه‌ی اهل شهر بنا شده است بدون این که اختصاص به گروه و قشر خاصی داشته باشد.
    

  

 
پاسخ به احکام شرعی
 
موتور جستجوی سایت

تابلو اعلانات

ویژه نامه ماه مبارک رمضان




پیوندها

حدیث روز
بسم الله الرحمن الرحیم
چهار پناهگاه در قرآن
   
أَبَانُ بْنُ عُثْمَانَ وَ هِشَامُ بْنُ سَالِمٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ حُمْرَانَ عَنِ الصَّادِقِ (علیه السلام) قَالَ:
عَجِبْتُ لِمَنْ فَزِعَ مِنْ أَرْبَعٍ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى أَرْبَعٍ
(۱) عَجِبْتُ لِمَنْ خَافَ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَ فَضْلٍ لَمْ يَمْسَسْهُمْ سُوءٌ
(۲) وَ عَجِبْتُ لِمَنِ اغْتَمَّ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- وَ نَجَّيْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ كَذلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنِينَ
(۳) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ مُكِرَ بِهِ كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- فَوَقاهُ اللَّهُ سَيِّئاتِ ما مَكَرُوا
(۴) وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَرَادَ الدُّنْيَا وَ زِينَتَهَا كَيْفَ لَا يَفْزَعُ إِلَى قَوْلِهِ- ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ فَإِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ بِعَقَبِهَا- إِنْ تَرَنِ أَنَا أَقَلَّ مِنْكَ مالًا وَ وَلَداً. فَعَسى‏ رَبِّي أَنْ يُؤْتِيَنِ خَيْراً مِنْ جَنَّتِكَ وَ عَسَى مُوجِبَةٌ
    
آقا امام صادق (عليه السّلام) فرمود: در شگفتم از كسى كه از چهار چيز مى‌هراسد چرا بچهار چيز پناهنده نميشود:
(۱) شگفتم از آنكه ميترسد چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل« حَسْبُنَا اَللّٰهُ‌ وَ نِعْمَ‌ اَلْوَكِيلُ‌ » خداوند ما را بس است و چه وكيل خوبى است زيرا شنيدم خداى جل جلاله بدنبال آن ميفرمايد:بواسطۀ نعمت و فضلى كه از طرف خداوند شامل حالشان گرديد باز گشتند و هيچ بدى بآنان نرسيد.
(۲) و شگفتم در كسى كه اندوهناك است چرا پناه نمى‌برد بفرمودۀ خداى عز و جل:« لاٰ إِلٰهَ‌ إِلاّٰ أَنْتَ‌ سُبْحٰانَكَ‌ إِنِّي كُنْتُ‌ مِنَ‌ اَلظّٰالِمِينَ‌ » زيرا شنيدم خداى عز و جل بدنبال آن ميفرمايد در خواستش را برآورديم و از اندوه نجاتش داديم و مؤمنين را هم چنين ميرهانيم.
(۳) و در شگفتم از كسى كه حيله‌اى در بارۀ او بكار رفته چرا بفرمودۀ خداى تعالى پناه نمى‌برد« وَ أُفَوِّضُ‌ أَمْرِي إِلَى اَللّٰهِ‌ إِنَّ‌ اَللّٰهَ‌ بَصِيرٌ بِالْعِبٰادِ »:كار خود را بخدا واگذار ميكنيم كه خداوند بحال بندگان بينا است)زيرا شنيدم خداى بزرگ و پاك بدنبالش مى‌فرمايد خداوند او را از بديهائى كه در بارۀ او بحيله انجام داده بودند نگه داشت.
(۴) و در شگفتم از كسى كه خواستار دنيا و آرايش آن است چرا پناهنده نميشود بفرمايش خداى تبارك و تعالى(« مٰا شٰاءَ اَللّٰهُ‌ لاٰ قُوَّةَ‌ إِلاّٰ بِاللّٰهِ‌ »)(آنچه خدا خواست همان است و نيروئى جز به يارى خداوند نيست)زيرا شنيدم خداى عز اسمه بدنبال آن ميفرمايد اگر چه مرا در مال و فرزند از خودت كمتر مى‌بينى ولى اميد هست كه پروردگار من بهتر از باغ تو مرا نصيب فرمايد (و كلمۀ:عسى در اين آيه بمعناى اميد تنها نيست بلكه بمعناى اثبات و تحقق يافتن است).
من لا يحضره الفقيه، ج‏۴، ص: ۳۹۲؛
الأمالي( للصدوق)، ص: ۶؛
الخصال، ج‏۱، ص: ۲۱۸.


کلیه حقوق مادی و معنوی این پورتال محفوظ و متعلق به حجت الاسلام و المسلمین سید محمدحسن بنی هاشمی خمینی میباشد.

طراحی و پیاده سازی: FARTECH/فرتک - فکور رایانه توسعه کویر -