بسم الله الرحمن الرحیم
برخی از احکام سجده های قرآنی
فهرست اجمالی محتوا:
(۱) چرا پس از شنیدن برخی از آیات قرآن سجده می کنیم؟
(۲) نام آیات سجده دار و سوره هایی که آیات سجده دار در آنها هست چیست؟
(۳) چه شرایطی هنگام انجام سجده واجب است؟
(۴) چه شرایطی هنگام انجام سجده واجب نیست؟
(۵) آیا جُنُب و حائض و نفساء باید هنگام خوانده شدن آیات سجده از جلسه قرآنی خارج شوند؟
(۶) تعداد آیاتی که با خواندن یا شنیدن آنها سجده واجب است:
(۷) تعداد آیاتی که با خواندن یا شنیدن آنها سجده مستحبّ است:
(۸) چه ذکری باید در سجده خوانده شود؟
(۹) آیا تأخیر در انجام سجده قرآنی جایز است؟
(۱۰) آیا جُنُبُ حائض و نفساء از خواندن سوره هائی که آیه سجده واجب دارند یا آیه سجده ممنوع هستند؟
(۱) چرا پس از شنیدن برخی از آیات قرآن سجده می کنیم؟
پاسخ:
{۱} در قرآن آیات سجده به صورت فعل امر آمده است.
{۲} سجده کردن به معنای کُرنش در برابر خداوند است.
خداوند در قرآن به خلقت انسان و آسمان ها و زمين اشاره می فرماید و خداوند ضمن بيان كيفيت خلقت انسان و مراحل آن به خود آفرين گفته است:
فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ.
بزرگ است خدايي كه بهترين آفرينندگان است.
سوره مؤمنون، آیه ۱۴.
خداوند خلقت آسمان ها و زمين را بزرگ‌تر از خلقت انسان اعلام كرده و فرموده: لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ.
همانا آفرينش آسمان ها و زمين از آفرينش انسان ها مهم‌تر است، ولي بيشتر مردم نمي دانند.
سوره غافر، آیه ۵۷.
{۳} دستور سجده از معصومین (عليهم السّلام) نقل شده و در واقع دستور خداوند است.
خصال شیخ صدوق، ترجمه آيةالله كمره‌اي، ج۱، ص۲۳۱.
{۴} سجده در برابر خداوند، تكبر را از انسان دور مي‌كند.
{۵} سجده در برابر خداوند، نهايت تواضع و اخلاص است.
{۶} سجده برای مبارزه عملی با تفکر شرک‌آلود.
سوره‌های سجده در مکه نازل شده‌اند، جایی که مشرکان آنجا در مقابل بت‌ها سجده می‌کردند و بت‌ها را مدبر امور می‌دانستند و آنها را شفیعان خود در نزد خداوند می‌دانستند، خداوند برای مبارزه با این تفکر و باطل اعلام کردن این فکر، دستور داد که در برابر خداوند سجده کنند و برای غیر خدا سجده کردن جایز نیست.
وقتی که آقا رسول اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) آیات سوره نجم را تلاوت می‌کردند به گونه‌ای که این آیات در دل شنوندگان تأثیر گذاشته بود که وقتی آن حضرت آیه سجده را خواندند همه حاضرین اعم از مؤمنین و مشرکین به سجده افتادند به جز ولید بن مغیره که به خاطر ناراحتی جسمی نمی‌توانست خم شود و مشتی خاک برداشت و پیشانی بر آن خاک گذاشت.
تفسیر نمونه، ج۲۲، ص ۵۷۶.
(۲) نام آیات سجده دار و سوره هایی که آیات سجده دار در آنها هست چیست؟
پاسخ:
به آياتی که پس از خواندن یا شنیدن آنها واجب است سجده کنیم آيات «عزائم» گفته می شود.
به سوره‌هايی كه آيات سجده دار در آنها است، «سُور عزائم» گفته می شود.
(۳) چه شرایطی هنگام انجام سجده واجب است؟
پاسخ:
در موارد ذیل رعایت؛ به فتوا یا بنابراحتیاط؛ واجب است:
{۱} قرار گرفتن مواضع هفت گانه بر روی زمین،
{۲} قرار گرفتن پيشاني بر چیزی که در نماز؛ سجده بر آن صحیح است،
{۳} پوشاندن عورت،
{۴} غصبي نبودن پوشش عورت.
(۴) چه شرایطی هنگام انجام سجده واجب نیست؟
پاسخ:
در موارد ذیل رعایت واجب نیست. {هرچند رعایت بهتر است}:
{۱} حجاب و پوشش کامل برای بانوان اگر نامحرم نباشد،
{۲} رو به قبله بودن،
{۳} داشتن وضو.
{۴} داشتن طهارت و انجام غسل توسط: جُنُب یا حائض یا نفساء}، لذا واجب است پس از شنیدن آیات سجده، فوراً سجده کنند.
{۵} گفتن ذکر در سجده.
(۵) آیا جُنُب و حائض و نفساء باید هنگام خوانده شدن آیات سجده از جلسه قرآنی خارج شوند؟
پاسخ:
جُنُب، حائض یا نفساء لازم نیست هنگام خوانده شدن آیات سجده از جلسه قرآنی خارج شوند، بلکه واجب است پس از شنیدن آیات سجده، فوراً سجده کنند.
متأسفانه برخی از افراد بی اطلاع به جُنُب، حائض یا نفساء که در جلسه قرآن هستند می گویند از جلسه خارج شوند!! در حالی که انجام چنین عملی، - علاوه بر عوارض اخلاقی که دارد و افراد معذور به دلیل شناخته شدن شرمنده می شوند- لازم نیست.
(۶) تعداد آیاتی که با خواندن یا شنیدن آنها سجده واجب است:
پاسخ:
در چهار آیه از چهار سوره قرآن پس از خواندن یا شنیدن تمام آیه، سجده واجب است، البته برخی از مراجع عظام فرموده اند: با خواندن فقط بخشی از آیه سجده، احتیاطاً سجده شود:
{۱} سوره نجم آیه ۲۶، {فَاسْجُدُوا لِلَّهِ وَاعْبُدُوا}،
{۲} سوره علق: آیه ۹۱، {کَلا لا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ}،
{۳} سوره سجده (الم تنزیل) آیه ۱۵، {إِنَّمَا یُؤْمِنُ بِآیَاتِنَا الَّذِینَ إِذَا ذُکِّرُوا بِهَا خَرُّوا سُجَّدًا وَسَبَّحُوا بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَهُمْ لا یَسْتَکْبِرُونَ}،
{۴} سوره فصلت آیه ۳۷. {وَمِنْ آیَاتِهِ اللَّیْلُ وَالنَّهَارُ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ لا تَسْجُدُوا لِلشَّمْسِ وَلا لِلْقَمَرِ وَاسْجُدُوا لِلَّهِ الَّذِی خَلَقَهُنَّ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ}.
(۷) تعداد آیاتی که با خواندن یا شنیدن آنها سجده مستحبّ است:
پاسخ:
در یازده آیه از ده سوره قرآن پس از خواندن یا شنیدن آیه سجده مستحبّ است سجده شود، البته برخی گفته اند در ده آیه و البته تا پانزده آیه گفته شده است:
{۱} سوره اعراف، آیه ۲۰۶ آخر سوره وقتی که به «وَ لَهُ یسْجُدُونَ» رسید.
{۲} سوره رعد، آیه ۱۵ وقتی که به «وَ ظِلالَهُمْ بِالغُدُوِّ وُ الْاصالِ» رسید.
{۳} سوره نحل، آیه ۴۹ و ۵۰ وقتی که به «وَ یفْعَلُونَ ما یؤْمَرُونَ» رسید.
{۴} سوره بنی اسرائیل، آیه ۱۰۷ تا ۱۰۹ وقتی که به «وَ یزِیدُهُمْ خُشُوعاً» رسید.
{۵} سوره مریم، آیه ۵۸ وقتی که به «خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکیا» رسید.
{۶} سوره حج، آیه ۱۸ وقتی که به «یفْعَلُ ما یشاءُ» رسید.
{۷} سوره حج، آیه ۷۷ وقتی که به «وَ افْعَلُوا الْخَیرَ»رسید.
{۸} سوره فرقان، آیه ۶۰، وقتی که به «وَ زادَهُمْ نُفُوراً» رسید.
{۹} سوره نمل، آیه ۲۵ و ۲۶، وقتی که به «رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ» رسید.
{۱۰} سوره ص، آیه ۲۴، وقتی که به «وَ خَرَّ راکعاً وَ أَنابَ» رسید.
{۱۱} سوره انشقاق، ایه ۲۱، وقتی که به «إِذا قُرِئَ» رسید.
(۸) چه ذکری باید در سجده خوانده شود؟
پاسخ:
هرچند گفتن ذکر واجب نیست، ولی مستحب است ذکر بگوید و هر ذكري بگويد مانعي ندارد.
بهتر است این ذکر گفته شود: لااله الّا الله حقاً حقاً، لااله الّا الله ایماناً وتصدیقاً، لااله الّا الله عبودیّتاً ورقّاً، سجدتُ لک یا ربّ تعبّداً و رِقّاً، لامستنکفاً ولامُستکبراً، بل أنا عبدٌ ذلیلٌ ضعیفٌ خائفٌ مستجیرٌ.
(۹) آیا تأخیر در انجام سجده قرآنی جایز است؟
پاسخ:
پس از خواندن یا شنیدن آيه سجده، واجب است فوراً سجده کند؛ یعنی بايد قرائت قرآن را قطع کند و پس از انجام سجده، {در صورت تمایل به قرائت قرآن}؛ قرائت را ادامه دهد.
(۱۰) آیا جُنُبُ حائض و نفساء از خواندن سوره هائی که آیه سجده واجب دارند یا آیه سجده ممنوع هستند؟
پاسخ:
اولاً: حرمت شامل سوره هائی هست که آیات سجده واجب در آن سوره ها قرار دارند و آنها همانگونه که در بالا بیان شد چهار سوره اند:
{۱} سوره نجم آیه ۶۲. {آیه آخر}.
{۲} سوره علق: آیه ۱۹. {آیه آخر}.
{۳} سوره سجده (الم تنزیل) آیه ۱۵.
{۴} سوره فصلت آیه ۳۷.
ثانیاً: برخی از مراجع عظام خواندن سوره هائی که آیه سجده واجب دارند را بر جُنُب و حائض و نفساء حرام می دانند و برخی از مراجع عظام خواندن آیه سجده را حرام میدانند.
تفاوت فتاوای مراجع عظام در این این مورد:
ایات عظام: امام خمینی، اراکی، فاضل لنکرانی: خواندن سوره اي كه سجده واجب دارد حرام است، و اگر يك حرف از اين چهار سوره را هم بخواند حرام است.
آیات عظام: خوئی، تبریزی، سیستانی، مظاهری: خواندن هر یک از آیات سجده واجب حرام است.
آیات عظام: گلپایگانی، صافی گلپایگانی: خواندن هر یک از آیات سجده واجب حرام است و اگر یک حرف از این چهار آیه را هم بخواند حرام است و احتیاط مستحبّ آن است که آیات دیگر سوره سجده دار را نیز نخواند.
آیةالله العظمی بهجت: خواندن سوره اي كه سجده واجب دارد حرام است و اگر یک کلمه ازاین چهار سوره را هم بخواند حرام است.
آیةالله العظمی امام خامنه ای: خواندن خصوص آیات سجده حرام است ولی خواندن سایر آیات از این سوره ها اشکال ندارد.
آیةالله العظمی مکارم شیرازی: خواندن یکی از آیات سجده حرام است، ولی خواندن غیر آیه سجده از سوره سجده مانعی ندارد.
آیةالله العظمی شبیری زنجانی: خواندن هر یک از آیات سجده واجب حرام است، بلکه بنابراحتیاط خواندن آیات دیگر یا قسمتی از یک آیه سوره های سجده نیز جایز نیست.
آیةالله العظمی جوادی آملی: خواندن هر یک از آیات سجده واجب حرام است و اگر یک کلمه ازاین چهار سوره را هم بخواند حرام است.
آیةالله العظمی وحید خراسانی: خواندن هر یک از آیات سجده واجب حرام است و بنابراحتیاط واجب از خواندن بقیه این چهار سوره ، حتی از خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم» بلکه بعض آن به قصد این سوره ها نیز خودداری کند.
آیةالله العظمی سبحانی: خواندن سوره اي كه سجده واجب دارد حرام است و احتیاط آن است که یک حرف از این چهار سوره را هم نخواند.
آیةالله العظمی نوری همدانی: خواندن سوره اي كه سجده واجب دارد حرام است و اگر یک حرف را به قصد یکی از این چهار سوره هم بخواند، حرام است.
به منابع ذیل کلیک کنید:
سایت انهار: anhar.ir
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
