احکام متفرقه ازدواج-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره)

هدایاى عروس و داماد

سؤال 426. معمولاً خانواده ى عروس بعد از عقد و عروسى، براى دخترشان هدایایى مى برند. پس از جدا شدن این عروس و داماد یا مرگ عروس این هدایا متعلّق به چه کسى است؟

پاسخ: اگر براى دختر هدیه آورده اند و او قبض کرده است، مِلک دختر است.

ادّعاى کم شدن جهیزیه

سؤال 427. جهیزیه زنى بعد از متارکه ى زندگى، مدتى در منزل شوهر بوده است. حال هنگام تحویل ادّعا مى کند مقدارى از جهیزیه کم شده است، ولى شوهر مى گوید: من به آن دست نزده ام و اگر کم شده خود زن یا اقوام او برده اند. قول کدام یک مقدّم است؟

پاسخ: قول مرد مقدّم است، مگر این که زن بیّنه کند.

پولى که از جهیزیّه زیاد مى آید

سؤال428. پولى که پدر دختر از داماد جهت جهیزیه ى دخترش مى گیرد، در صورتى که از جهیزیه زیاد بیاید، آیا براى پدر دختر حلال است؟

پاسخ: بستگى به کیفیت دادن پول داماد دارد.

اختلاف نظر زن و شوهر در موقت و یا دایم بودن عقد

سؤال429. اگر بعد از واقع شدن عقد، زن و شوهر در دوام و انقطاع ازدواج اختلاف نظر پیدا کنند، ازدواج آن ها چه صورتى پیدا مى کند؟

پاسخ: بنابراین که مدّعى دوام را مدّعى بقاى بعد از اجل بدانیم، قول مدّعى انقطاع، مقدم است.

هدایاى ازدواج پس از فسخ عقد

سؤال430. در مواردى که نکاح فسخ مى شود، آیا مى توان به بازگرداندن هدایا و پولى که هزینه شده اقدام نمود؟

پاسخ: فقط در هدایا ـ اگر موجود باشند ـ مى توانند رجوع کنند.

یاد کردن شوهر مرده

سؤال431. زنى پس از فوت همسرش، با مرد دیگرى ازدواج نموده است، به یاد آوردن همسر اولش، صدقه دادن براى او و رفتن بر سر مزار او، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اشکال ندارد.

خودسوزى زن بر اثر آزار همسر

سؤال432. اگر زنى به علت آزار و اذیت هایى که شوهرش نسبت به او روا داشته است اقدام به خودسوزى کند، آیا هزینه ى درمان او بر عهده شوهر است؟ اگر آتش سوزى به دلیل دیگرى باشد، بر عهده چه کسى است؟

پاسخ: در بودن هزینه ى درمان زن بر شوهر تأمل است و در ضمانِ سبب، احراز اقوائیت او از مباشر لازم است.

فرزنددار شدن همسر در مسافرت شوهر

سؤال433. در مسافرت هایى که بیش از یک سال به طول مى انجامد، اگر در سفر شوهر، همسر او داراى اولاد شود و اهل ایمان و عفت باشد، مرد نیز بچه را از خود نفى کند، آیا فرزند ملحق به پدر است و احکام فرزندى بر او مترتب مى شود یا خیر؟

پاسخ: خیر، باید امکان لحوق باشد ـ از حیث کم ترین و بیشترین مدت حمل ـ تا حتى موضوع براى لعان محقق شود.

جدایى بین زن و شوهر توسط اطرافیان

سؤال434. اگر بعد از ازدواج، پدر و مادر زن به دلایلى مانند بى کار بودن داماد یا نداشتن خانه و... براى مدتى طولانى بین آن دو جدایى بیاندازند، شوهر در این جا چه تکلیفى دارد؟

پاسخ: شوهر مى تواند زن را الزام به تمکین کند، هر چند با شکایت به محاکم قضایى.

وسایل خریدارى شده توسط شوهر

سؤال435. وسایلى که قبل از ازدواج توسط شوهر خریدارى شده و به خانه زن فرستاده مى شوند و جزو جهیزیه او محسوب مى شوند، مالک اصلى آن ها چه کسى مى باشد و آیا قول زن مبنى بر مالکیت آن ها مورد قبول است؟

پاسخ: اگر در تصرف زن است، قول زن مقدم است و اگر معلوم است که از آن هایى است که شوهر خریده است، حکم تابع این است که به چه عنوان داده است.

تصرف در اثاثیه پس از فوت همسر

سؤال436. اگر شوهر فوت کند، جهیزیه ى زن که دیگر جزیى از زندگى آن ها شده بود، جزو «ما ترک» او محسوب مى شود یا خیر؟

اگر زن فوت کند چه حکمى دارد؟ آیا ورّاث مى توانند در آن ها تصرف کنند؟

پاسخ: ظاهرا جهیزیه اى است که از اموال زن است و به ورثه او مى رسد.

زن و مردى که با هم مسلمان شوند

سؤال437. زن و شوهر غیر مسلمان که در آن واحد با هم مسلمان شوند، آیا باید صیغه عقد نکاح را جارى کنند؟

پاسخ: نیازى به تجدید عقد نکاح ندارند، زیرا زمانى متخلّل نشده که عقدشان در آن زمان باطل شده باشد.

حکم عقد دختر چهارساله بى سرپرست

سؤال438. از خانواده اى فقط یک دختر خردسال کمتر از 4 سال باقى مانده و بقیّه در تصادف کشته شدند و این دختر بچّه هیچ فامیلى ندارد. آیا اجازه است که این دختر به عقد پدر یک فرد محترم درآید تا به عنوان زن پدر این فرد، تلقّى و محرم شود و این فرد بتواند سرپرستى او را به عهده بگیرد؟

پاسخ: اجازه نیست و قبل از رسیدن به حدّ بلوغ و رشد نمى توانند او را عقد کنند. بلى در موارد ضرورت، که مراعات آن براى طفل لازم است، حاکم شرع دخالت مى کند.

عدم رضایت پسر و دختر

سؤال439. در صورتى که پسر و دختر در ازدواج با همدیگر رضایت نداشته باشند و با حاکم شدن نظر پدر و مادر به عقد هم درآیند و بعد از مراسم عقد و عروسى به خاطر عرف مردم به چنین ازدواجى رضایت دهند، آیا این ازدواج مشروع است یا خیر؟

پاسخ: با فرض این که رضایت داده اند، اشکالى نیست و زن و شوهر هستند.

رابطه عقد شرعى با عقد قانونى

سؤال440. اگر مقدّمات عقد ازدواج قانونى فراهم نباشد، آیا مى توان شرعا عقد شرعى نمود؟

پاسخ: بر عقد شرعى اثر شرعى مترتّب مى شود و منافاتى با اقدام دولت ندارد.

مفقود شدن شوهر و ازدواج مجدّد

سؤال441. همسر اینجانب مبتلا به اختلال حواس و روان است و قدرت شعورو تشخیص را از دست داده است، به همین دلیل، چندى قبل بر اثر تصادف، تعادل جسمانى خود را نیز از دست داده است. اکنون قریب دو سال است که هیچ خبرى از ایشان نیست و به تمام مراکزى که احتمال مى رفت مراجعه کرده ام. هیچ گونه آثارى از ایشان به دست نیامده است و براى من یقین حاصل شده که وى در قید حیات نیست، آیا مى توانم ازدواج نمایم؟

پاسخ: اگر یقین به فوت شوهرتان ندارید، نمى توانید ازدواج کنید، مگر آن که با وجود شرایط، حاکم شرع طلاق دهد و اگر یقین دارید، بعد از گذشت عدّه ى وفات از زمان یقین به فوت او، ازدواج مانع ندارد، واللّه العالم.

سؤال442. زنى شوهرش در دفاع مقدّس مفقودالاثر شده و از قراین و امارات، علم به شهادت زوج پیدا کرد و شوهر نمود اما پس از پایان جنگ تحمیلى، شوهرش از اسارت برگشت، وظیفه ى این زوجه چیست؟

پاسخ: زوجه متعلّقه به او است و نسبت به دوّمى شبهه است و باید عدّه ى وطى به شبهه نگه دارد.

عقدنامه باید نزد چه کسى باشد

سؤال443. عقدنامه باید نزد چه کسى باشد؟ خانواده ى عروس یا نزد خود داماد؟

پاسخ: تعیین شرعى ندارد و تناسب با متعهد له دارد و معمولاً نزد خانواده ى عروس مى گذارند.

محلّل

سؤال444. در بحث محلّل، صرف دخول کفایت مى کند یا هر دو باید ارضا شوند؟

پاسخ: علاوه بر دخول از جلو، بنابر احتیاط لازم است انزال نیز صورت بگیرد. (به مسأله ى 2021 رساله رجوع شود)

منظور از عدالت میان همسران

سؤال445. منظور از عدالت میان همسران چیست؟

پاسخ: عدالت واجبه، همان عمل به حقّ قِسْم است.

ازدواج دوقلوهاى به هم چسبیده

سؤال446. حکم ازدواج دوقلوهاى به هم چسبیده را بیان فرمایید؟

پاسخ: بعض موارد آن مشکل است.

اداى وعده

سؤال447. آیا اداى وعده به زن واجب است؟

پاسخ: مثل موارد دیگر است.

دروغ جهت جلب محبت زن

سؤال448. دروغ گفتن به زن براى جلب محبّت او، چه حکمى دارد؟

پاسخ: مثل موارد دیگر است.

عدم جواز گفتن عیوب زن و تحقیر وى

سؤال449. آیا شوهر مى تواند در مقابل دیگران، عیوب زنش را بگوید و او را تحقیر کند، اگرچه به شوخى باشد؟

1) در صورتى که زن ناراحت شود؟

2) در صورتى که زن ناراحت نشود؟

پاسخ: ایذاى مؤمن و مؤمنه جایز نیست.

تهمت به زن

سؤال450. اگر مردى به زنش تهمت ارتباط نامشروع بزند و نتواند ادّعاى خویش را در دادگاه صالحه اثبات نماید.

1) آیا براى مرد جایز است دوباره با زن خویش ادامه ى زندگى دهد؟

2) آیا براى زن از لحاظ شرعى واجب است با همسرش ادامه ى زندگى دهد؟

3) آیا در این خصوص زن مى تواند تقاضاى طلاق نماید و به حقّ و حقوق خویش اعمّ از مهریّه و جهیزیه و دارایى هاى زندگى برسد؟

پاسخ: با درخواست زوجه، مرد استحقاق حدّ قذف دارد؛ مگر این که لعان را واقع سازد. ولى دوباره زندگى کردن بدون لعان مانعى ندارد و زن هم باید به وظایفش عمل کند، مگر این که طلاق خلع یا مبارات بگیرد.

اعتبار قول زن

سؤال451. آیا شرعا مى شود روى حرف زنان بى بند و بار، در پاک بودن از حیض و نداشتن شوهر و انقضاى عدّه حساب کرد؟

پاسخ:سؤال و فحص از حال آنان خوب است، ولى شرط نیست.

حکم فرزند متولّد شده بعد از عقد دوم با فرض شک

سؤال452. خانمى ابتدا به عقد موقّت مردى درآمده و پس از انقضاى عدّه، به عقد دایم مرد دیگرى درآمده است و بعد از شش ماه صاحب فرزند مى شود. شوهر اوّلى سیّد بوده و دوّمى عام، قراینى هست که فرزند ملحق به اوّلى باشد. مانند:

1) شباهت کامل کودک به شوهر اوّل و همین طور شباهت کامل فرزندان آن کودک به شوهر اوّلى؛

2) دو دختر آن کودک تا سنّ شصت سالگى حیض دیده اند؛

مرحوم آیة اللّه بروجردى ـ رحمه اللّه ـ در چهل سال پیش فتوا به سیادت آن کودک و فرزندانش داده است.

آیا این قراین، انتساب به شوهر اولّى را اثبات مى کند؟

پاسخ: الولد للفراش الفعلى مادامى که امر موجب علم، برخلاف نیست.

عقد غیابى دخترى براى فرزند

سؤال453. پدرى در غیاب فرزندش که در سفر خارج بوده، دخترى را به عقد او در مى آورد و پس از یک سال براى روشن شدن وضعیّت دختر، فرد مذکور به خارج سفر مى کند و موضوع را با پسرش در میان مى گذارد. پسر نه جواب مثبت داده و نه جواب منفى و فعلاً هم معلوم نیست پسر مذکور در کدام کشور است. آیا عقد صحیح بوده است؟ در صورت صحّت، آیا فضولى است؟ و بر فرض فضولى، آیا پدر حقّ فسخ دارد؟

پاسخ: فضولى است و فضولى نیاز به فسخ ندارد.

حکم خنثاى مشکل

سؤال454. آیا به خنثاى مشکل، عنوان زن (مؤنث) اطلاق مى شود یا مرد؟

پاسخ: اگر خنثاى مشکل است، حکم زن یا مرد ندارد.

ازدواج باخنثاى مشکل

سؤال455. مردى با خنثاى مشکل ازدواج کرده و از دُبُر با او وطى کرده است، پس از آن متوجه شده است. آیا این ازدواج صحیح است؟

پاسخ: این ازدواج باطل است واگر با جهل وطى کرده، به وجهى وطى به شبهه است و اگر با علم وطى کرده، نه محکوم به زنا است و نه لواط؛ اگرچه کار حرام است و استحقاق مهر هم ندارد.

اگر میّت زنده شود

سؤال456. اگر میتى ـ فرضا با دعا یا اعجاز و خرق عادت ـ زنده شود، آیا زوجه اش بر وى حلال است؟

پاسخ: زن او در عده ى وفات است، با رجوع به او حلال نمى شود، نیاز به عقد مجدّد دارد.

ادعاى تعویض دختر هنگام عقد

سؤال457. صیغه ى عقد دایم جارى شده و عاقد مى گوید: با وکالت از زوج بوده است و دو شاهد هم حاضر بودند. ولى زوج مى گوید که عقد باطل است، زیرا من از مجلس بیرون رفتم و دختر را عوض کرده بودند و صیغه بدون وکالت و رضایت من جارى شده است. زوج شهادت شهود را هم قبول ندارد. آیا قول وى پذیرفته مى شود؟

پاسخ: زوج مدّعى فساد است که خلاف ظاهر امر است، زیرا ظاهر حمل بر صحّت است و باید فساد را اثبات کند.

لزوم اطلاع به زوج با فرض حرام بودن زن بر او

سؤال458. اگر بدانیم زوجه ى فردى بر او حرام است، ولى خودش به جهت جهل به حکم نمى داند، آیا واجب است وى را آگاه کرد؟

پاسخ: واجب است به او گفته شود، زیرا جهلش عذر نیست.

اختصاص ازاله ى بکارت به جماع

سؤال459. دخترانى که با جماع پرده ى بکارت آن ها زایل نمى شود و اصل جماع هم قابل اثبات نیست، آیا حکم باکره را دارند؟

پاسخ: اگر دخول درباره ى آن ها ثابت شود، دیگر حکم باکره ندارند.

عدم صدق نشوز با عدم امنیّت جانى و ناموسى براى زن

سؤال460. مردى زوجه اش را کتک و افتراهاى فراوان ناموسى و حیثیّتى مى زند. زوجه در اثر ضربات، بى هوش مى شود. چند ساعت پس از درمان پزشک، به هوش مى آید. زوج، با میل و اراده خود، وى را به منزل پدرش مى برد و تا شش ماه وى را رها مى کند و هیچ تماسى جهت درخواست مراجعت نمى گیرد. تنها مى گوید زوجه باید بدون قید و شرط به منزلم بازگردد. آیا خوددارى زوجه از مراجعت به منزل شوهر، در فرض عدم امنیت جانى و مالى و ناموسى، نشوز محسوب مى شود؟

پاسخ: نشوز صدق نمى کند، و اللّه العالم.

عقد پسر و دختر نابالغ در فرض کراهت پس از بلوغ

سؤال461. به اصرار پدرم در هفت سالگى به عقد ازدواج دایم پیرمردى درآمدم. آن موقع در این باره هیچ خبر نداشتم، حالا که بالغ شدم، پدر و مادر با زور و اکراه به خانه شوهرم مى فرستند. من همیشه به پدر و مادرم مى گفتم: من اصلاً نمى دانم عروسى من کى انجام شده و شوهرم را تا به حال ندیدم. ولى از آغاز عقد و پس از بلوغ اصلاً بر این نکاح رضایت نداشته ام و مصلحت عقلایى هم در این نکاح نیست. حکم شرع مقدس اسلام درباره صحّت عقد مذکور چیست؟

پاسخ: اگر هنگام عقد ـ یعنى سنّ هفت سالگى ـ مفسده بوده، عقد صحیح نیست و اگر اکنون مفسده است نه هنگام عقد، تأثیرى ندارد.

دریافت پول از زن براى امتناع از ازدواج مجدد

سؤال462. اگر زن در قبال بذل مالى ـ که متعلق به او است ـ به مرد، از او بخواهد که ازدواج مجدد نکند، این شرط صحیح است؟ اگر مرد بعد از قبول شرط به آن عمل نکند، نسبت به مالى که دریافت کرده چه تکلیفى دارد؟

پاسخ: هبه ى مشروطه است و با تخلف، زن مى تواند مالش را پس بگیرد.

اختلاف مرجع زن و مرد

سؤال463. در صورتى که فتواى مرجع تقلید زن و مرد مختلف باشد، وظیفه چیست؟

پاسخ: هر کس باید به وظیفه ى مرجع تقلیدى که باید، یا مى تواند از او تقلید کند عمل نماید، واللّه العالم.

ازدواج فرزند نفى شده

سؤال464. فرزندى که به وسیله ى لعان از الحاق به پدر نفى شده است، آیا مى تواند با کسانى که قبل از نفى (لعان) محرم بوده، ازدواج کند؟

پاسخ: ظاهرا مى تواند.

پیوند تخمدان

سؤال465. در صورتى که تخمدان زنى را به دیگرى پیوند دهند و این پیوند موفقیت آمیز باشد، فرزندانى که از این زن متولد مى شود متعلق به صاحب تخمدان است یا به زن دوم؟ مسأله محارم شوهر و زن اوّل و دوم و محارم فرزند چگونه است؟

پاسخ: با فرض بقا و عدم تغییر تخمک ها، فرزند متعلق به صاحب تخمدان است و نسبت به زن دوم و اقوام او هم احتیاطا باید احکام محرمیّت را جارى کنند.

ازدواج دوم قبل از فسخ عقد اوّل

سؤال466. پدر، دختر نابالغى را به عقد کسى درآورده است. دختر بعد از بلوغ مى خواهد با شخص دیگرى ازدواج کند و پدر هم راضى است. قبل از فسخ عقد اوّل با شخص دوّم ازدواج کرده است و دخول هم صورت گرفته است، وظیفه چیست؟

پاسخ: عقد اوّلى باطل نشده و حکم آن مثل ازدواج و دخول با زن شوهردار است.

مراد از بکارت

سؤال467. اگر مراد و منظور از باکره بودن عدم ازاله ى بکارت و وجود آن مى باشد، پس زنى که چه به صورت اختیار همسر و چه به صورت خلاف شرع ازاله ى بکارت شده است و یا سابقه ى نزدیکى با مرد را دارد، در صورتى که به طریق پزشکى بتواند پرده ى بکارت را ترمیم کند، آیا از نظر ازدواج و مهریه،... مشمول زن باکره خواهد شد؟

پاسخ: باکره نیست، ولى احتیاط کنند.

ازاله بکارت بر اثر جراحى

سؤال468. اگر بکارت زنى با عمل جراحى از بین رود، آیا این موجب جواز فسخ نکاح مى شود؟

پاسخ: خیر.

ادعاى شوهر مبنى بر باکره نبودن همسر

سؤال469. در مواردى اتفاق افتاده است که دختر و پسرى در زمان عقد با یکدیگر روابط زناشویى داشته اند، ولى شب عروسى، پسر ادعا مى کند که عروس باکره نیست و او را رها مى کند و به سراغ زن دیگرى مى رود، حکم شرعى در این موارد چه مى باشد؟

پاسخ: در فرض سوال، مرد باید زوال بکارت را قبل از عقد ثابت کند. (جهت توضیح بیشتر به مسأله ى 1945 رساله رجوع شود.)

اختلاف زن و شوهر در بکارت

سؤال470. اگر مردى در شب زفاف ادعا کند که خون خارج شده خون حیض است نه بکارت و زن آن را از بکارت خود بداند، تکلیف چیست؟

پاسخ: توسط زن هاى خبره استعلام مى شود و اگر خون کم است، طریقى براى تشخیص آن در مسأله ى 410 رساله آمده است.

قبول قول زن در عدم بکارت

سؤال471. آیا از نظر شرعى، اظهار شفاهى یا کتبى زن در باکره نبودن خود براى عقد دایم یا متعه وى کفایت مى نماید؟

پاسخ: اگر ظن به صداقت و راستگویى او باشد، کفایت مى کند