زکات فطره-آیت الله العظمی بهجت (قدس سره )

مقصود از غنى بودن که شرط وجوب زکات فطره است

سؤال1865. مقصود از غنى بودن ـ که شرط وجوب زکات فطره است ـ چیست؟

پاسخ: منظور کسى است که خرج سال خود و خانواده‏اش را دارد؛ و کسى که فعلاً خرج سال را ندارد ولى به تدریج به دست مى‏آورد و مصرف مى‏کند، اگر غیر از آن چه خرج مى‏کند، با قرض کردن و مانند آن بتواند زکات فطره را بدهد، به طورى که نظم امور او به هم نخورد و موجب خرج و اجحاف نباشد، بنابر احتیاط واجب باید زکات فطره را بدهد.

کسى که بعد از اذان مغرب شب عید فطر توانگر مى‏شود

سؤال1866. کسى غروب شب عید فطر توانایى تهیه‏ى نان خانواده را نداشت؛ ولى پس از اذان مغرب مالى به او رسید که توانگر شد، آیا زکات فطره بر عهده او مى‏باشد یا خیر؟

پاسخ: خیر، بر عهده‏ى او نمى‏باشد، لکن مستحبّ است، (مسأله‏ى 1569 رساله).

زکات فطره شخص بى‏ هوش

سؤال1867. اگر شخصى هنگام غروب شب عید فطر بى‏هوش شود، آیا زکات فطره از او ساقط است؟

پاسخ: بله، ساقط است، (مسأله‏ى 1567 رساله).

کسى که فقط شب عید فطر میهمان بوده

سؤال1868. آیا کسى که فقط شب عید فطر میهمان بوده، نان‏خور میزبان محسوب مى‏شود و فطره‏اش بر میزبان واجب است؟

پاسخ: اگر پیش از برآمدن هلال ماه شوال میهمان شده است، فطره‏اش بر میزبان واجب است، به شرط آن که براى خوردن غذا به منزل او آمده باشد، هر چند بعدا مانعى پیش آید که نتواند غذا صرف کند.

سؤال1869. اگر میزبان زکات فطریه‏ى میهمان را بر عهده‏ى خودش بداند و میهمان طبق نظر مرجع تقلیدش، خود را موظّف به پرداخت فطریه بداند، تکلیف چیست؟

پاسخ: یکى با اذن دیگرى بپردازد.

فطریّه‏ ى بچّه در شکم مادر

سؤال1870. آیا پرداخت زکات فطریه بچّه‏اى که در شکم مادر است، واجب است یا نه؟

پاسخ: بچّه در شکم، فطریّه ندارد.

فطریّه‏ى بچّه‏هاى شرکت‏ کننده در فاتحه

سؤال1871. شخصى شب عید فطر مجلس فاتحه داشته است. بیست نفر از روستاییان را به مجلس دعوت مى‏کند، ولى بیست بچّه‏ى کوچک هم بدون رضایت و دعوتِ او قبل از غروب یا پس از غروب کنار سفره مى‏نشینند. فطره آن‏ها به عهده چه کسى است؟

پاسخ: احتیاطا بر همین دعوت کننده است، نسبت به آن‏ها که قبل از هلال شوّال آمده‏اند.

فطریه‏ى رزمندگان و سربازان

سؤال1872. زکات فطره رزمندگان اسلام و سربازان نظام جمهورى اسلامى که مخارج آن‏ها را دولت یا مردم مى‏دهند، در ماه مبارک رمضان به عهده چه کسى است؟

پاسخ: اگر نان‏خور کسى به حساب نیایند و ماهیانه از دولت حقوق مى‏گیرند، ظاهرا به عهده‏ى خودشان است و اگر نان‏خور کسى دیگر هستند و مخارج آن‏ها را کس دیگر ـ مانند دیگر ـ مى‏پردازد، زکات فطره بر عهده‏ى آن کس ـ پدر ـ مى‏باشد.

فطریه دانشجوى مستقر در خوابگاه

سؤال1873. فطریه دانشجویى که در خوابگاه دانشگاه به سر مى‏برد و از غذاى دانشگاه استفاده مى‏کند، بر عهده چه کسى است؟

پاسخ: اگر نان خور دانشگاه محسوب نمى‏شوند، بر عهده‏ى خود آن‏هاست یا معیلشان، اگر دارند.

فطره‏ى زندانیان

سؤال1874. کسانى که در شب عید فطر زندانى باشند، چه کسى باید فطریه آن‏ها را بدهد؟

پاسخ: اگر فقیر نباشد و نان‏خور دیگرى هم نباشد باید خودش فطریه‏اش را کنار بگذارد.

میهمانى که قبل از اذان خارج شود و بعد از اذان بازگردد

سؤال1875. روز آخر ماه مبارک رمضان با اطّلاع قبلى ده نفر میهمان به منزل ما آمدند و موقع نهار در منزل ما بودند و نزدیک غروب آفتاب از منزل خارج شدند و بعد از اذان دوباره برگشتند. آیا فطریه‏ى آن‏ها به عهده‏ى اینجانب مى‏باشد یا خودشان؟

پاسخ: میزان صدق میهمان در وقت مخصوص است.(مسأله 1566 رساله)

افطار میهمان از نان خودش

سؤال1876. اگر پیش از غروب شب عید فطر میهمان وارد خانه شود، ولى از نان خودش افطار کند، آیا فطره او بر عهده‏ى صاحب‏خانه است؟

پاسخ: تحقّق افطار نزد میزبان نه شرط است و نه موضوعیّت دارد؛ بلکه ملاک صدق میهمان در وقت مخصوص است. پس اگر قبل از هلال شوّال با ورود بر او به قصد تناول غذا و نحو آن صدق ضیافت او نموده باشد، فطریه بر صاحب‏خانه است؛ اگرچه به عذرى تناول نکند.(مسأله 1566 رساله).

فرستادن غذا به منازل در شب عید

سؤال1877. در شهرستانى رسم است شب عید فطر پیش از غروب براى خانواده‏هاى فقیر به تعداد نفرات غذا مى‏فرستند. آیا زکات فطره بر فرستنده غذا واجب است؟ اگر پس از غروب غذا بفرستند چه طور؟ اگر افرادى که غذا مى‏گیرند فقیر نباشند، چه حکمى دارد؟

پاسخ: اگر چنین برنامه‏اى مستمر نبوده و نان‏خور یا میهمان بر آن افراد صدق نکند، فطره آن‏ها بر هدیه دهنده واجب نیست؛ هر چند با طعام او افطار کرده باشند.

وجوب فطره‏ى پسر بر پدر یا میزبانش

سؤال1878. فرزند واجب النّفقه انسان، در شب عید فطر میهمان کسى دیگر مى‏شود. آیا فطره‏ى او بر گردن پدر است یا بر عهده‏ى میزبان؟

پاسخ: بر عهده‏ى میزبان است.

کسب اجازه‏ى میهمان از میزبان جهت پرداخت فطریه‏ى خودش

سؤال1879. اگر کسى شب عید فطر میهمان باشد و فطره‏ى خود را با اجازه و صلاحدید صاحب خانه بدهد؛ آیا از گردن میزبان ساقط مى‏شود؟

پاسخ: اگر به نیابت از طرف میزبان دهد، از گردن او ساقط مى‏شود، (مسأله‏ى 1575 رساله).

اطعام در غیر منزل در شب عید فطر

سؤال1880. اگر شخصى در شب عید فطر به اشخاصى در مسجد یا سالن پذیرایى، طعام دهد، باید زکات فطره‏ى آن‏ها را نیز بدهد؟

پاسخ: خیر، اگر صدق عیال یا میهمانان نمى‏کند.

میهمانى دادن به طور مشترک در شب عید فطر

سؤال1881. دو برادر تصمیم مى‏گیرند شب عید فطر چند نفر را به میهمانى دعوت کنند و خرج میهمانى را هر کدام مساوى بر عهده مى‏گیرند. آیا زکات فطره میهمان نان به طور مساوى بین آن دو تقسیم مى‏شود یا خیر؟ اگر 43 و 41 تقسیم کرده باشند چه طور؟

پاسخ: بلى در صورت وجوب، هر کدام سهم خود را مى‏دهد.

تکلیف فطریه‏ى دو خانواده‏اى که از غذاى همدیگر تناول کرده‏اند

سؤال1882. دو خانواده شب عید فطر قرار مى‏گذارند که براى افطار و شام به پارک بروند و دور هم باشند. هر کدام غذاى خود را جداگانه تهیه کرده است و لکن موقع غذا خوردن، از غذاى همدیگر تناول مى‏کنند. آیا فطریه‏ى آن‏ها به گردن دیگرى مى‏افتد یا خیر؟

پاسخ: ظاهرا خیر.

زکات فطره‏ى عیال میهمان

سؤال1883. اگر زکات فطره‏ى میهمان بر صاحب خانه باشد و خودش تنهایى به میهمانى آمده باشد، آیا زکات فطره‏ى عیالش باز بر عهده‏ى خودش است یا خیر؟

پاسخ: زکات فطره‏ى عیالش بر عهده‏ى خودش است.

زکات فطره‏ى سید میهمان

سؤال1884. اگر سیدى شب عید فطر نان‏خور میزبان غیر سید محسوب شود، آیا فطره‏ى آن سید را باید به سید داد یا به غیر سید؟

پاسخ: باید به غیر سیّد داد.

نان خور غیر سید براى سید

سؤال1885. اگر غیر سیدى شب عید فطر نان‏خور میزبان محسوب شود، میزبان سید مى‏تواند فطره‏ى او را به سید بدهد یا خیر؟

پاسخ: مى‏تواند به سیّد هم بدهد.

زکات فطره‏ى فقیرى که غذا طلب مى‏کند

سؤال1886. شب عید فطر، فقیرى درب خانه‏اى را مى‏زند و صاحب خانه نیز مقدارى نان و خرما به او مى‏دهد. لیکن فقیر وارد خانه نمى‏شود و بعد از تشکر از صاحب‏خانه آن‏جا را ترک مى‏کند. آیا فطریه‏ى او بر عهده‏ى صاحب‏خانه است یا خیر؟

پاسخ: خیر.

دادن زکات فطره از طرف حضرت حجت ـ عجّل‏اللّه‏تعالى‏فرجه‏الشّریف ـ

سؤال1887. آیا پرداختن زکات فطره از طرف حضرت ولى عصر ـ عجّل‏اللّه‏تعالى‏فرجه‏الشّریف ـ مشروع است؟

پاسخ: خیر، مشروع نیست.

فطریه فرزند بسترى در بیمارستان

سؤال1888. اگر شب عید فطر فرزند انسان در بیمارستان بسترى باشد، به نحوى که از غذاى بیمارستان استفاده مى‏کند و پدر خرج بیمارستان او را مى‏دهد، آیا باز هم فطریه بر عهده پدر مى‏باشد یا خیر؟

پاسخ: بله، بر عهده‏ى پدر است.

فطریه‏ى خانواده‏ى شخص زندانى که پدرش خرج آن‏ها را مى‏دهد

سؤال1889. شخصى زندانى است و پدرش خرج و مخارج زن و فرزندانش را مى‏دهد. زکات فطره‏ى زن و فرزندان بر عهده‏ى چه کسى مى‏باشد؟

پاسخ: بر عهده‏ى پدر فرد زندانى است.

دریافت فطریه توسط طلاّب

سؤال1890. آیا امروز طلاب را ـ با وضعیت شهریه کنونى ـ مستحق دریافت زکات فطره مى‏دانید؟

پاسخ: اگر فقیر شرعى باشند، بله استحقاق دارند.

فطریه‏ى فرزند طلبه‏اى که شهریه مى‏گیرد

سؤال1891. طلبه‏اى که علاوه بر شهریه، مبالغى را پدر به او کمک مى‏کند. آیا فطریه این فرزند، بر پدر واجب است یا خیر؟

پاسخ: اگر صدق نان خور پدر بکند، فطریه‏اش بر پدر است و در غیر این صورت بر عهده‏ى او نیست.

زکات فطره فردى که شغلش از راه حرام است

سؤال1892. کسى که حساب سال دارد ولى شغل او از راه حرام است، ـ مانند کسى که آرایشگرى دارد و ریش افراد را مى‏تراشد ـ آیا باید اوّل خمس پولى که براى زکات فطره مى‏دهد را بپردازد؟

پاسخ: اگر حلال و حرام هر دو را دارد، به نیّت حلال، زکات فطره را بدهد و غیر حلال را خودش به هر جور ممکن است تصفیه و تحلیل کند، مثلاً اگر مورد تخمیس است به جهت اختلاط با حرام، زکات فطره را هم جزو مجموع به حساب آورد