سؤال: سربازانی که در جبهه از دشمن، لباس و ساعت و یا چیزهای دیگری بر می دارند، اجازه می فرمایید که ملک خود کنند و آیا خمس بر آن ها تعلق می گیرد؟
جواب: غیر آلات و ادوات جنگی، چیزهای مختصری که به دست رزمندگان می افتد مانع ندارد برای خود بردارند و خمس واجب نیست.
سؤال: رزمنده ای در عملیات بستان اورکت عراقی را گرفت و آن اورکت برای شخص گیرنده بزرگ بود آن اورکت را به خیاطی داده که کوتاه کند ولی خیاط خیلی کوتاه کرده که به بدن شخص نمی خورد اورکت را به شخص دیگری داده که اندازه تن او می باشد وضعیت آن اورکت چیست اگر خمس دارد بفرمایید که چقدر خمس دارد و خمس را به چه کسی بدهد؟
جواب: اشکال ندارد و خمس آن واجب نیست.
سؤال: این جانب چندی پیش با شرکت در حمله ی محرم پس از چند روز درگیری، اورکت و رادیوئی از مزدوران بعثی برداشته و چند روزی را که بعد از حمله در جبهه بودیم پوشیدم بعد از پایان مأموریت اشیاء مذکور را با خود آوردم. اولاً: نماز خواندن با آن اورکت چه صورتی دارد؟ ثانیاً: بر فرض نماز داشتن، خمس دارد؟
جواب: مانع ندارد و خمس واجب نیست.
سؤال: در تحریرالوسیله گچ و گل سرشور را به احتیاط واجب جزء معدن شمرده اید کسانی که این مسأله را ندانسته و در مساجد و حمام ها و خانه ها گچ مصرف کرده اند، و کارگاه ها و استخراج کنندگان گچ خمس آن را نداده و بعضی اصلاً سال خمس ندارند تکلیف مردم با خانه ها و مساجد و حمام ها چیست؟ اگر خمس آن ها واجب است قیمت روز مصرف را بدهند؟ یا ذمه آن ها مشغول عین گچ است و باید قیمت روز پرداخت شود؟
جواب: اگر یقین دارد که گچ مورد خمس بوده و خمس آن داده نشده باید خمس قیمت روز به کار بردن آن را بدهد.
سؤال: نظر به اینکه معادن خمس دارند؛ آیا امروزه نفت سفید، بنزین، گازوئیل و مانند آن ها خمس دارد؟ البته برای مصرف کنندگان؟
جواب: برای مصرف کنندگان خمس ندارد.
سؤال: زمین های زراعی که موات بوده و احیاء کرده و با آن کشاورزی می کند آیا اصل زمین خمس دارد یا نه؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: باغی را احداث کرده هم برای کسب و امرار معاش و هم استفاده شخصی از میوه های آن، آیا اصل درخت های میوه خمس دارد یا نه؟ و آیا جزء رأس المال است یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: باغی را خریده هم برای استفاده شخصی و هم برای کسب و امرار معاش، مسأله خمس باغ و میوه های آن را بیان فرمائید؟
جواب: اصل باغ خمس دارد و میوه در زائد بر مؤونه خمس دارد.
سؤال: میوه ها و زراعت هایی که سر سال خمسی، وقت چیدن آن ها نرسیده است، آیا باید خمسشان داده شود؟
جواب: باید به همان قیمت سر سال، خمس آن را بدهد.
سؤال: کشاورزانی هستیم که با وامی که از دولت به ما داده می شود چاه عمیق حفر می کنیم و با اقساط، سال به سال وام آن را می پردازیم و سال خمسی نیز داریم؛ آیا این چاه و موتور آن جزو سرمایه ی زراعت است که در بین هر سال که از اقساط وام را می دهیم سر سال باید آن را حساب نموده و خمس آن را بدهیم؟ یا پس از تمام شدن اقساط، مجموع آن را حساب نموده، خمس آن را بدهیم یا این که اصلاً سرمایه زراعت نبوده و خمس به آن تعلق نمی گیرد؟
جواب: زمین و چاه آب و موتور، حکم سرمایه دارد؛ هر مقدار از آن که قسط آن تا سر سال پرداخت شده خمس دارد.
سؤال: زمین هائی را خریده برای کشاورزی، آیا اصل زمین وترقی قیمت آن خمس دارد یا نه؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: کشاورزانی که جهت کشاورزی خود ملکی خریده اند و آن ملک ابزار کار آن ها می باشد، آیا به آن ملک هم خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ با توجه به این که تا به حال«سال» برای خود تعیین ننموده اند.
جواب: زمین زراعتی و ابزار کشاورزی، در حکم سرمایه است و خمس دارد.
سؤال: آیا به منفعت کسب کسی که شغل موقت دارد خمس تعلق می گیرد؟
جواب: خمس به او تعلق می گیرد که بعد از مؤونه سال باید بپردازد.
سؤال: آیا کسی از در آمد کارش از قبیل ماشین سواری یخچال تلویزیون یا لوازم زندگی دیگر که در این زمان مورد استفاده قرار می گیرد تهیه کند خمس اینها چگونه می باشد؟
جواب: اگر از درآمد بین سال تهیه کرده خمس ندارد مگر آنکه در زندگی احتیاج به آن نداشته باشد و از شؤون او نباشد.
سؤال: آیا به تمام سرمایه، خمس تعلق می گیرد یا فقط به مقدار سود به دست آمده؟
جواب: سرمایه هم اگر از درآمد کسب و حقوق تهیه شده، خمس دارد.
سؤال: در محل کسب ملک شخصی یا اجاره ای، مخارجی می کند که بعضی مربوط به کسب می شود و بعضی مربوط به کاسب، مانند تلفن و آب و برق و تهویه هوا، بعض مخارج اثری در کسب ندارد، مانند مخارج بنایی و کارگری یا تعمیرات و تزیینات، مثل سنگفرش و ... اگر همه این ها خمس دارد چگونه قیمت گذاری کند، در حالی که بعضی نایاب شده و چندین برابر قیمت پیدا کرده، مثل تلفن و وسائل تهویه؟
جواب: هرگونه مخارجی که مربوط به محل یا مربوط به احتیاجات شخص به حساب کسب و محل کسب می شود خمس دارد. مگر این که عین آن تلف شده و صرف آن برای کسب به مورد بوده است.
سؤال: شخصی دو محل درآمد یا چند محل درآمد دارد، مثلاً حقوق دولتی می گیرد و ماشین هم به کرایه می دهد، هر کدام از این درآمدها ربح و خسرانش جدا است و مخارجش را از یکی تأمین می کند مگر آن که مضطر به دیگری شود، شروع به کسب دوم در ضمن سال خمسی کسب اول است، آیا می تواند دو سال خمس قرار دهد؟ یا الزاماً باید یک سال قرار دهد که همان سال کسب اول است؟
جواب: می تواند برای هر یک سال جداگانه قرار دهد ولی در فرض سؤال، زیان در یکی از سود در دیگری جبران نمی شود.
سؤال: کسی برای مصارف عروسی پسرش پول تهیه کرده و قبل از تکمیل مراسم، سال به سر رسیده است، آیا خمس به این پول تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: در فرض مرقوم مبلغ پس انداز شده از درآمد کسب خمس دارد.
سؤال: شخصی پولی از دولت طلب دارد و دولت می خواهد پول را یکجا به ایشان بپردازد اگر شخص بخواهد پول را در کارهای خیر مثل تعمیر مساجد یا قبرستان یا جبهه خرج کند آیا باید خمس آن را بپردازد یا خیر؟
جواب: اگر از درآمد کسب و حقوق است باید خمس آن را بپردازد. مگر آن که در بین سال صرف خیرات شود.
سؤال: تاکنون مدتی تمام حقوق خود را پس انداز می کرده ام تا در موقع لزوم(ازدواج) از آن استفاده کنم و مقداری از آن را نیز به برادرم قرض داده ام تا در موقع مناسب آن را پس بگیرم؛ وظیفه ام نسبت به خمس حقوقم چیست؟
جواب: هر مقدار از حقوق که پس انداز کرده اید و سال بر آن گذشته خمس دارد، هر چند بعد از سال آن را قرض داده باشید ولی اگر بین سال قرض داده باشید، هر وقت وصول شد باید خمس بدهید.
سؤال: پنج سال است که دیپلم گرفته و بیکارم؛ در بین این پنج سال، تقریباً به مدت یک سال به صورت متفرقه و کارگری، کار کرده و مقداری پول جمع کرده ام، از آن پول، هم خودم خرج می کنم و هم به خانواده ام کمک می کنم؛ با توجه به این که هنوز بیکار هستم؛ آیا به این پول خمس یا زکات تعلق می گیرد؟
جواب: اگر سال بر آن گذشته، خمس دارد.
سؤال: آیا خمس بر سرباز واجب است؟ لازم به تذکر است که این جانب مجرد بوده و ماهانه حدود هزار تومان از ارتش حقوق می گیرم که مقداری از این مبلغ را برای آینده پس انداز می کنم و تا به حال حدود یک سال و نیم است که در ارتش هستم و خمس هم نداده ام، تکلیف چیست؟
جواب: هر مقدار از حقوق که پس انداز شده، خمس دارد.
سؤال: کسانی که ازدواج نکرده اند و مبلغی پول دارند و بخاطر اینکه این مبلغ پولی که دارند در راههای بیهوده مصرف نشود لوازم خانگی می خرند کنار می گذارند که وقتی ازدواج کردند از آن ها استفاده کنند بفرمایید که خمس دارد یا خیر؟
جواب: اگر آن چه تهیه کرده اند مورد حاجت آن هاست و در وقت لزوم نمی توانند تهیه نمایند و از درآمد سال تهیه شده خمس ندارد.
سؤال: به پولی که انسان برای ازدواج یا تحصیل کنار می گذارد آیا خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: اگر از درآمد کسب باشد و سال بر آن بگذرد خمس دارد.
سؤال: بعضی از دختر خانم های آموزگار حقوق دریافتی شان را کلاً پس انداز می کنند و چون فعلا در خانه پدر و مادر هستند احتیاج به خرج کردن پول ندارند از طرفی قصد تهیه خانه هم ندارند و فقط مقداری از این پول را جهیزیه تهیه می کنند آیا اینها باید سال مالی داشته باشند یا خیر؟ آیا به پس انداز آن ها یا جهیزیه شان خمس و سهم امام تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: اگر در بین سال جهیزیه تهیه کرده باشند خمس ندارد ولی اگر پول پس انداز نموده باید خمس آن را بدهد.
سؤال: آیا به جهیزیه ی زنی که به خانه شوهر آمده- و پدرش خمس مالش را نپرداخته- خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: اگر یقین نداشته باشد که در جهیزیه خمس است، لازم نیست خمس بدهد و اگر یقین دارد باید به حاکم شرع مراجعه کند و در صورت پرداخت خمس یا اجازه می تواند در جهیزیه تصرف نماید.
سؤال: اگر کسی جهیزیه و یا قباله را فروخت، مازاد بر قیمت اول را، سر سال خود چه کند؟ ترقی جهیزیه و قباله که زمانی صد تومان بوده و اکنون یکصد هزار تومان گردیده، خمس دارد یا نه؟
جواب: خمس ندارد مگر آن که از پولی تهیه شده باشد که باید خمس آن را بدهد.
سؤال: جهیزیه ای که برای دختر کنار گذاشته می شود و یا پولی که برای خرید جهیزیه کنار گذاشته می شود خمس دارد یا نه؟
جواب: اگر پول کنار بگذارد خمس دارد.
سؤال: خرج عروسی پسر خمس دارد یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: طبق فتوای شما: «جهیزیه ای که پدر برای دخترش در طول سال و از مخارج سالانه اش تهیه می کند، خمس ندارد»، پدری است که در ضمن تهیه جهیزیه برای دختر خود، برای پسرش نیز وسائلی می خرد تا موقع شروع زندگی خود در آینده سختی نکشد؛ آیا باید خمس این وسائل را بدهد؟
جواب: اگر مرسوم و متعارف نیست، خمس آن را بدهد.
سؤال: پیراهنی را گلدوزی کردم و مدت یک سال و اندی اتمام آن طول کشید آیا به این لباس خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: اگر زنی طلای زینتی خود را که بدان نیز احتیاج دارد برای رفع نیازمندی ها و مؤونه زندگی بفروشد و در سال مصرف کند، 1- آیا متعلق خمس است یا نه؟ 2- چنانچه پولش تا تمام سال به مصرف نرسید و ماند برای سال دیگر آیا خمس دارد یا خیر؟ 3- و در هر صورت اگر سالهای بعد چون نیاز به زینت دارد اگر بخواهد دو مرتبه از درآمد کار، طلایی بخرد باید خمس آن را بدهد یا نه؟
جواب: طلا اگر از درآمد کسب پیش از پرداخت خمس تهیه شده و در سال بعد بفروش رسیده پول فروش آن خمس دارد، و بعد اگر خواست از درآمد کسب به مقدار شؤون خود زینت آلات تهیه کند از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سؤال: طلایی که مرد برای زن خود می خرد، آیا باید خمسش را بدهد؟
جواب: اگر به مقدار شؤون باشد، خمس ندارد.
سؤال: کسی با سختی سرمایه ای را تهیه کرده است که اگر خمس آن را بدهد با بقیه آن نمی تواند کاری که با آن می خواهد امرار معاش کند شروع نماید چه وقت باید خمس این سرمایه را بدهد؟
جواب: اگر با دادن خمس نمی تواند امرار معاش نماید خمس ندارد.
سؤال: یک دستگاه کامیون را برای امرار معاش به قیمت دولتی خریده ام، حال برای پرداخت خمس، قیمت دولتی آن ملاک است یا قیمت آزاد؟
جواب: کامیون اگر از درآمد کسب تهیه شده به قیمت فعلی خمس دارد و میزان قیمت فعلی، قیمت عادله ی بازار است.
سؤال: بنده پاسدار هستم و از حقوق خویش یک موتور سیکلت خریداری نموده ام تا به درس های متفرقه حوزه جهت تحصیل بروم و سایر نیازها و حوائج خود را که با وسیله نقلیه حل می شود با وسیله مذکور برآورم آیا به این وسیله خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: این جانب یک دستگاه موتور سیکلت جهت انجام کارهای شخصی خریداری نمودم ولی در زمانی، آن را تحویل گرفتم که از طرف سپاه عازم به مأموریت یک ساله به منطقه جنگی بودم و نتوانستم از آن استفاده کنم ولی بعد از برگشتن از آن استفاده نمودم، آیا خمس به آن تعلق می گیرد؟
جواب: در فرض مرقوم خمس واجب نیست.
سؤال: شخصی مبلغی قرض نموده برای خرید ماشین سواری یا درست نمودن منزل مسکونی، قبل از خرید، سال خمس وی می رسد و نفس پول باقی است آیا به چنین پولی خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: آیا به تمبرهای یادگاری که از طرف وزارت پست، نشر می شده یا می شود و بعد از گذشت مدتی بر اثر بورس بازی قیمت آن تا چندین برابر قیمت اصلی می رسد، خمس تعلق می گیرد یا نه؟ و اگر بعد از گذشت مدتی و پرداخت خمس، مجدداً قیمت آن تغییر بکند، باز هم باید خمس مابه التفاوت آن را پرداخت یا نه؟
جواب: اگر برای تجارت تهیه نشده و قبلاً خمس آن داده شده، ترقی قیمت خمس ندارد. و آلبوم در حدّ شأن بدون قصد تجارت خمس ندارد.
سؤال: شخصی از ارباح(سودها) کولر یا یخچال می خرد برای استفاده، و در بین سال مورد استفاده قرار نمی گیرد آیا خمس دارد یا خیر؟ به فرض اینکه خمس داشته باشد آیا قیمت فعلی مناط است یا قیمت خرید؟
جواب: در صورت احتیاج، از مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سؤال: قطعه زمینی به مساحت250 متر مربع داشتم که نصف قیمتش را نقد و مابقی را به اقساط پرداخته ام و آن را در سال 56 خریداری نموده ام و حالا که مبلغی وام گرفته ام و در حال ساخت است، چون کارمند دولت هستم و منزل سازمانی دارم و به خاطر این که بومی منطقه می باشم، قصد دارم در خانه ای که می سازم زندگی کنم و منزل سازمانی را به کسی که از شهر دیگر می آید بدهم تا استفاده نماید، آیا خانه ی مذکور خمس دارد یا خیر؟
جواب: اگر پول نقدی که برای خانه پرداخته اید از درآمد کسب و حقوق بوده و پس انداز کرده اید تا سال بر آن گذشته، نسبت به آن مقدار، زمین خمس دارد و مابقی زمین وساختمان خمس ندارد؛ به شرط آن که خانه ملکی، مورد نیاز شما باشد.
سؤال: شخصی بیست هزار تومان برای رفتن زیارت حج بیت الله الحرام واریز کرده است و حال آنکه در وسط سال حسابش می باشد اگر امسال قرعه به نام او نیفتاد و بنا شد سال های بعد حج برود و پول هم نزد دولت است آیا این 20 هزار تومان را سر سال حساب، باید خمسش را داد و جزء موجودی است یا آنکه هر سال که بنا باشد به مکه برود خمس او را بدهد دیگر آنکه همین حاجی که امسال مستطیع شده اگر تا موقع حج فوت کند لازم است برای او نائب بگیرند و آیا فرق دارد بین اینکه حج بر او مستقر شده باشد یا نه؟
جواب: اگر حج بر او مستقر شده و نمی تواند به حج برود مگر این پول را در این سال بپردازد خمس ندارد و اگر مستطیع نشده مگر در همین سال در فرض مسأله باید خمس بدهد و در صورت فوت حج واجب نیست.
سؤال: آیا مبلغ بیست هزار تومان هزینه سفر حج و مبلغ همراه به عربستان صعودی خمس دارد یا جزء خرج سال می باشد؟ و آیا مخارج مهمانی مکه جزء خرج سال است یا نه؟ و آیا لباس برای فامیل در شأن شخص خمس دارد یا نه؟ و آیا اتومبیل سواری معمولی که برای استفاده ی خانواده ی ده نفری است خمس دارد یا خیر؟
جواب: مخارج سفر حج و مخارج مهمانی و پول سوغاتی و اتومبیلی که در حدود شؤون شخص برای استفاده خانوادگی است جزء مؤونه ی سال است و خمس ندارد.
سؤال: این جانب مبلغ بیست هزار تومان قرض کردم و برای تشرف به مکه به بانک سپردم و نوبت من برای عازم شدن به حج، به دو سال دیگر افتاده است. در ضمن مایملک این جانب فقط منزل مسکونی است که مبلغ یکصد و پنجاه هزار تومان بدهکارم و منزل هم مقداری اضافه بر شأن من می باشد؛ به هر حال مبلغ بیست هزار تومانی را که قرض کرده ام، ماهانه اقساطش را پرداخت می نمایم و تاکنون11- 12 هزار تومان آن پرداخت شده؛ آیا باید خمس آن را بپردازم؟
جواب: اگر از سال های قبل استطاعت داشته اید، خمس ندارد و در غیر اینصورت، هر مقدار از اقساط را که پرداخته اید باید تخمیس نمایید.
سؤال: شخصی در ماه جمادی الاول بیست هزار تومان به بانک تحویل داده برای سفر حج و قصد پس گرفتن ندارد، اگر چه قرعه به نامش نیفتد، حتی حاضر است که اگر فوت کرد یکی از فرزندانش برود و سال حساب خمسش نیمه شعبان است. آیا این مبلغ را باید حساب کند یا اینکه چون تحت تصرفش نیست مثل اینکه به کسی قرض داده باشد هروقت به دستش آمد خمسش را بدهد؟
جواب: اگر قرعه برای همین سال به نام او در آمد خمس ندارد و اگر برای سال های بعد درآمد باید حساب کند مگر این که قبلاً استطاعت داشته و نتواند به حج برود مگر این که این پول را بدهد.
سؤال: این جانب- کارمند دولت- هر سال آخر ماه شعبان بدهی خود را از بابت خمس حساب کرده و پرداخت می نمایم، امسال ان شاء الله قصد تشرف به بیت الله را دارم، مبلغی معادل سی و هشت هزار تومان بابت پول حج پرداخت کرده ام، آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد و جزء مؤونه می باشد؟ با توجه به اینکه سفر حج بعد از ماه مبارک رمضان انجام خواهد گرفت و وجه مذکور در عرض سال پرداخت شده است.
جواب: در فرض مذکور خمس ندارد.
سؤال: در حدود هجده مثقال طلا داشته ام، موقعی که آن را فروختم، 21800 تومان شد، بیست هزار تومان آن را برای اسم نویسی مکه برداشتم و بنا بر قرعه کشی باید چند سال دیگر به مکه بروم، ولی چون فرزندم شهید شده ممکن است که همین امسال به مکه بروم، آیا این پول خمس دارد یا نه؟
جواب: اگر طلاها از درآمد کسب و حقوق شما تهیه شده پول فروش آن خمس دارد مگر آن که خمس پول آن داده شده باشد و اگر بخشش و مثل آن بوده خمس ندارد.
سؤال: کسی که خانه مسکونی خود را که در شرف خرابی است خراب نمود و منافع کسبی امسال خود را برای تجدید بنا اختصاص داد هنوز بنا ناقص و ناتمام است که سال جدید او فرا می رسد آیا مقداری که از منافع در دست او باقی مانده- با این که بایستی این منافع در تکمیل خانه ی مسکونی او صرف شود- خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: باید خمس آنچه که مصرف نشده داده شود.
سؤال: اگر کسی در اواسط سال خمسی اش یک فرش بخرد ولی تا پایان سال از آن استفاده ننماید، خمس آن لازم است یا خیر؟
جواب: اگر زائد بر حاجت و شئون اوست باید تخمیس شود.
سؤال: خانه ای که درخور شأن کسی نیست، به چه صورت خمسش پرداخت شود؟
جواب: مقدار زائد بر شأن باید تخمیس شود.
سؤال: شخصی در اثر گرفتاری زندگی، خانه ی خود را ترک کرده و در جای دیگر خانه خریده آیا این خانه ای که خریده خمس دارد؟
جواب: اگر نیاز به یک خانه بیشتر ندارد، باید خمس یکی از خانه ها را بدهد، به شرط آن که از ارباح مکاسب بدون دادن خمس تهیه کرده باشد.
سؤال: شخصی از درآمد بین سال خانه ای در تهران خریده و پس از چند سال سکونت آن را فروخته و در منطقه ای دیگر از پول آن زمینی خریده و دو طبقه ساختمان ساخته، طبقه تحتانی به صورت مغازه بوده، دو باب از پنج مغازه های نام برده را مبلغ صد هزار تومان به عنوان سرقفلی فروخته و دو قسمت طبقه فوقانی را جهت سکونت خود ساخته است و سه باب از مغازه ها را هم خودش در آن ها کسب می کند، آیا پول ساختمان اول خمس دارد؟ و آیا مغازه ها و سرمایه آن جزو سرمایه است و باید خمس بدهد یا نه؟
جواب: پول ساختمان اول خمس دارد و آن چه با آن پول بدون دادن خمس تهیه شده باید تخمیس شود.
سؤال: آیا معیار، جهت معافیت خمس، استفاده کردن آن ها تا مدت یک سال از تاریخ خرید است و یا استفاده کردن از آن ها تا رسیدن سال خمسی؟
جواب: استفاده میزان نیست و معیار، نیاز فعلی و شؤون است.
سؤال: شخصی یک دستگاه آبگرمکن جهت ساختن حمام شخصی در منزلش، به منظور استفاده خود و عائله اش، خریداری می کند ولی به علت فقر و نداشتن امکانات مادی موفق به ساختن حمام نمی شود و یک سال کامل و بیشتر از یک سال بر آن می گذرد، آیا دادن خمس پول آن واجب است؟
جواب: در فرض سؤال، خمس ندارد.
سؤال: کسی که تدریجاً خانه ی مسکونی ساخته- از پول غیر خمس- حال می خواهد خمس بدهد، همان پول خرج شده را باید خمس بدهد یا قیمت امروز را؟
جواب: در فرض سؤال باید به قیمت روز تخمیس شود و اگر از ربع بین سال صرف کرده خمس ندارد.
سؤال: کسی که خانه ای محقر داشته و آن را به فروش رسانده و خمس آن پول را داده و با آن پول خانه ی دیگری خریده و دوباره به مقدار زیادتری آن را به فروش رسانده- با این که خود فروشنده خانه مسکونی ندارد- با این پول خانه ای را برای سکونت خریده، آیا باید خمس مازاد آن را پرداخت کند؟
جواب: در فرض مسأله، خمس زیاده واجب نیست.
سؤال: این جانب منزل نداشتم ولی تقریباً چهل هزار تومان پول داشتم منزل نیمه تمامی را خریدم به هفتاد هزار تومان و آن را خرده خرده درست کردم موقع سال خمس بنده رسید هنوز منزل تمام نشده بود که بروم ساکن بشوم، آیا خمس تعلق گرفته است یا نه؟
جواب: در فرض سؤال خمس منزل لازم نیست ولی اگر چهل هزارتومان مرقوم، از درآمد کسب بوده و بعد از سال، بدون دادن خمس، صرف در خرید منزل شده، از قیمت فعلی، نسبت به آن، باید خمس داده شود.
سؤال: شخصی خدمت گزار و فراش مدرسه است خانه ی شخصی داشت که در آن زندگی می کرد بعد از مدتی او را سرایدار کردند و او از منزل شخصی به مدرسه تغییر مسکن داد با توجه به اینکه بعد از 5 یا 6 سال او را بیرون می کنند از مدرسه، بالاخره به خانه اش برمی گردد، آیا منزل که 5 سال محل زندگی او نبوده خمس داشته یا خیر؟
جواب: در فرض مرقوم منزل مسکونی خمس ندارد.
سؤال: شخصی برای فرزندش بعد از ازدواج خانه ای خریده برای سکونت آیا خمس دارد یا نه؟
جواب: خانه خمس ندارد ولی اگر با پولی که سال بر آن گذشته بدون دادن خمس خریده باید خمس بدهد.
سؤال: کسی منزلی خریده(با توجه به اینکه منزلی برای خودش داشت) برای اینکه 5 سال دیگر پسرش را داماد کند نه به قصد تجارت و خرید و فروش به خیال خودش خمس ندارد ولی بعد از 2 سال فهمید که آن منزل خمس دارد حالا که می خواهد بدهد خمس قیمت قدیم را باید بدهد یا جدید را؟
جواب: اگر از درآمد کسب خریده باید به قیمت روز پرداخت خمس، خمس بدهد.
سؤال: چنانچه کسی از روی اجبار و به جهت مقروض بودن، منزل مسکونی خود را بفروشد و پس از پرداخت دیون منزل دیگری را که ارزان تر از اولی است بخرد، تکلیفش نسبت به پرداخت خمس چیست؟ البته سال هم دارد و این معاملات هم در بین سال انجام شده.
جواب: اگر منزل اول را از ربح کسب بدون دادن خمس تهیه نکرده، در فرض مسأله خمس واجب نیست.
سؤال: اگر شخص فوق، قبل از اینکه منزل محل سکونتش را بفروشد، منزلی را که می خواهد بخرد، قولنامه کند و وجه پیش پرداخت آن را از فروش یک تخته قالی مورد استفاده در منزل، و اتومبیل سواری مورد لزومش، داده باشد، سپس منزلش را بفروشد و بدهی خود را از بابت منزل خریداری شده بدهد- باتوجه به اینکه منزل خریداری شده احتیاج به تعمیر دارد- آیا می تواند وجوهات خمس را پس از تهیه قالی و خرید اتومبیل مشابه و انجام تعمیرات، پرداخت نماید؟
جواب: اگر سال بر آن گذشته باشد اول خمس بدهد.
سؤال: شخصی با پول کارگری و قرض، خانه ای برای سکونت خود ساخته و اکنون می خواهد آن خانه را بفروشد و منزل دیگری تهیه نماید و هنوز به مردم مقروض است به جهت ساختن آن خانه آیا باید خمس قیمت خانه را بدهد یا خیر؟
جواب: باید نسبت به زائد بر مقداری که در خانه فروخته شده قرض دارد خمس بدهد و در مقدار قرض خمس واجب نیست. و در ترقی قیمت بالنسبه حساب می شود.
سؤال: اگر کسی خانه اش را بفروشد و خانه ای دیگر بخرد یا بسازد آیا پول خانه ی فروخته شده خمس دارد، اگر چه بر آن پول، سال نگذرد؟
جواب: اگر خانه فروخته شده از ارباح مکاسب و حقوق و درآمد بدون دادن خمس تهیه شده، پول فروش آن فوراً خمس دارد.
سؤال: فردی منزل خود را فروخته و حالا به علت گران شدن قیمت ها نمی تواند منزل دیگری بخرد، اکنون خانه ای اجاره کرده و پول خانه ی فروخته شده را در بانک گذاشته، آیا به این پول منزل فروخته شده خمس تعلق می گیرد؟
جواب: اگر خانه ای که فروخته اید را با درآمد کسب و حقوق بدون دادن خمس تهیه کرده اید، پول فروش آن بدون انتظار سر سال خمس دارد.
سؤال: شخصی قبل از فروش خانه مسکونی خود خانه ای دیگر را خریده و قیمت آن را عمدتاً به اعتبار فروش خانه ی اولیه اش نسیه گذارده است؛ اگر پس از فروش خانه ی اولیه باز هم مبلغی کسر بیاورد و مجبور گردد مقداری وام بگیرد، آیا بر قیمت فروش اولیه خمس تعلق می گیرد؟ و آیا پولی که از بانک قرض گرفته نیز مشمول خمس می شود؟ اگر تمام یا قسمتی از وام دریافتی تا سر سال او موجود باشد چطور؟ آیا می تواند کل مبلغ وام را به حساب مؤونه ی این سال خود محسوب نماید، هر چند قسمت مهمی از اقساط آن مربوط به سال های آتیه باشد؟
جواب: اگر خانه ی فروخته شده را از درآمد کسب بدون دادن خمس تهیه کرده، پول فروش آن خمس دارد و وام خمس ندارد و هر مقدار از اقساط آن که بین سال پرداخت شود، به حساب مؤونه سال کسر می شود.
سؤال: کسی که منزل مسکونی خویش را اضطراراً برای خرید منزل مسکونی ضروری در محل انتقال جدید می فروشد؛ آیا در فاصله ایام بیع و شری، وجه بهای منزل فروخته شده مشمول خمس می شود؟ و با فرض مشمولیت خمس و عدم پرداختش در منزل مسکونی ابتیاعی جدید از وجه تخمیس نشده، نماز و تصرفات دیگر جایز است؟
جواب: منزل سابق اگر از درآمد کسب غیر مخمّس تهیه شده پول فروش آن خمس دارد و تصرف در منزل ابتیاعی با آن پول، موقوف بر اجازه حاکم شرع و پرداخت خمس است.
سؤال: کارگر یا کاسب جزء، خانه ای را به مبلغ مثلاً هزار تومان به اقساط می خرد، پس از چند سال این خانه را در اثر ترقّی محل به مبلغ دویست هزار تومان در بین سال خمسی می فروشد، بلافاصله خانه ی دیگری که یک اطاق اضافه دارد و مورد احتیاج او است به مبلغ سیصد هزار تومان می خرد و صد هزار تومان هم از بانک و غیره قرض می نماید و به اقساط می پردازد. بفرمایید اینگونه نقل و انتقال در بین سال خمسی در صورتی که سلب احتیاج او از خانه ی مسکونی نشده، آیا اینگونه ترقیّات سوقیه و خرید و فروش در بین سال، موجب پرداخت خمس می شود یا خیر؟
جواب: اگر اقساط خانه را از درآمد کسب و حقوق پرداخته اید، پول فروش خانه خمس دارد.
سؤال: چه می فرمایید درباره ی کسی که خانه ی خود را فروخته و نصف خانه را قبلاً به عیال خود بابت مهریه واگذار کرده و اکنون نمی تواند با قیمت نصف خانه که مال خود او است خانه ی دیگری مانند خانه ی اول تهیه نماید، آیا این شخص باید خمس سهم خود را پس از فروختن بپردازد یا خیر؟
جواب: اگر خانه را از درآمد کسب و حقوق قبل از ادای خمس تهیه کرده نسبت به نصف خودش باید خمس بدهد.
سؤال: اشیائی که برای استفاده امرار معاشش مثل گوسفند یا گاو یا نخل از وجه خمس داده بخرد و در بین سال به سببی بفروشد اگر زیادی قیمت داشته باشد جزء سایر ارباح است که آخر سال حساب کند؟ یا فوری خمس آن را بدهد.
جواب: اگر برای خرید و فروش و تجارت نبوده زیادی خمس ندارد.
سؤال: اگر کسی خانه مسکونی خود را بفروشد در صورتی که آن را با پول مخمس خریده باشد آیا مازاد قیمت آن خمس دارد یا نه و اگر از ربح سال خریده است چه مقدار و در چه صورتی باید خمس بدهد؟
جواب: اگر خانه را با ربح مخمس تهیه کرده است پول فروش آن خمس ندارد هر چند قیمت آن ترقی کرده باشد و چنانچه با درآمد کسب و حقوق بدون پرداخت خمس تهیه کرده است هر چند از مؤونه بوده تمام پول فروش آن بدون مراعات سر سال خمس دارد.
سؤال: فی کتاب عروه الوثقی کتاب خمس مسأله 53: اذا کان عنده من الاعیان التی لم یتعلق بها الخمس او تعلق بها لکنه اداه فنمت و زادت زیاده متصله اومنفصله وجب الخمس فی ذلک النماء2 و اما لوارتفعت قیمتها السوقیه من غیر زیاده عینیه لم یجب خمس تلک الزیاده لعدم صدق التکسب و لا صدق حصول الفائده نعم لو باعها لم یبعد 4 وجوب خمس تلک الزیاده من الثمن هذا اذا لم تکن تلک العین من مال التجاره و رأس ما لها الخ.
2- اذا کان الاستیفاء للاکتساب بنمائها- خمینی.
4- بل لا یبعد عدم الوجوب- خمینی.
اکنون مطابق مسأله فوق و فتوای حضرت امام خمینی- کسی که منزل مسکونی خود را مثلاً به ده تومان خرید جهت سکونت و بعد از گذشت چند سال در اواسط سال یا انتهای سال خانه ی فوق الذکر را به پانزده تومان فروخته و این پول را خانه دیگری جهت سکونت خود خریده این شخص خمس این مبلغ زیادی را که فروخته یعنی پنج تومان بهره فوق را نباید بدهد و مورد خمس قرار نمی گیرد ولی بطوری که نقل شده فتوای حضرت امام در مورد مسأله فوق تغییر کرده و چنین کسی باید خمس این زیادی در فروش را پرداخت نماید، لطفاً جواب مرقوم دارید.
جواب: اگر خانه را از ارباح مکاسب بدون دادن خمس ولو در بین سال خریده پس از فروش خمس پول آن را باید بپردازد و منافی مسأله فوق الذکر نیست.
سؤال: شخصی زمینی را خریده برای فروش و مدت ده سال نگهداشته اکنون به چندین برابر قیمت خرید می تواند بفروشد و قیمت زمین در طول ده سال بالا و پایین رفته یا همه بالا رفته است آیا خمس سود فعلی را باید بدهد یا اهل خمس در سال اول به لحاظ ارتفاع قیمت شریک شده اند و خمس به طور تصاعدی بالا رفته است. لطفاً حکم مسأله را در دو صورت خرید زمین از پول مخمس و غیر مخمس بیان فرمایید.
جواب: چنانچه در طی آن مدت تنزل قیمت پیدا نکرده باشد، در صورتی که زمین از پول مخمس تهیه شده یک خمس برای ترقی قیمت به قیمت فعلی کافی است و اگر از پول مخمس بوده علاوه بر خمس زمین به قیمت فعلی باید خمس ترقی قیمت چهار خمس دیگر را نیز به قیمت فعلی بدهد و اگر در اثناء آن مدت تنزل قیمت نیز حاصل شده، احتیاطاًَ خمس ترقی سال قبل و ترقی سال بعد را باید بدهد.
سؤال: احتراماً صندوق قرض الحسنه سازمان قند و شکر از اردیبهشت ماه 60 فعالیت خود را برای مدت نا محدودی آغاز نموده و به موجب اساسنامه جهت تأمین هزینه های خود و بالا بردن توان مالی صندوق می تواند فعالیت انتفاعی داشته باشد. در یک ساله ی گذشته از محل تأسیس فروشگاه درآمدی حاصل که تماماً به حساب سرمایه(اندوخته) صندوق منظور گردیده به موجب اساسنامه، هنگام انحلال دارایی صندوق با تصویب هیأت امنا در اختیار یکی از مراجع مشهور تقلید قرار خواهد گرفت و یا با نظر مرجع مذکور تمام یا قسمتی از آن به یکی از مراکز خیریه داخل کشور واگذار خواهد شد، لذا خواهشمند است بفرمایید آیا خمس بر درآمد(پس از کسب تمام مخارج) حاصل از فعالیت انتفاعی تعمیم پیدا می کند؟ در صورت تعمیم محل مصرف را تعیین نمایید؟
جواب: اگر صندوق مذکور مطابق شرع عمل کند و از کسب حلال نفی ببرد باید خمس منافع را بپردازد.
سؤال: اگر کسی در گذشته مقلد مرجعی بود که می گفت سرمایه و ابزار خمس ندارد و طبق این فتوای مرجع خود خمس نداد حالا آن مرجع فوت کرده مقلد حضرتعالی است می خواهد بداند حالا از همان سرمایه و ابزار که باقی است باید خمس بدهد یا نه؟
جواب: باید خمس بدهد.
سؤال: اگر شخصی قبلاً از مجتهدی تقلید می کرده که خمس بعضی اشیاء را واجب نمی دانسته ولی فعلاً از مجتهدی تقلید می کند که خمس را در آن چیز واجب می داند، آیا باید این شخص خمس آن را بدهد یا نه؟
جواب: اگر عین مال موجود است باید خمس آن را طبق تقلید فعلی بپردازد.
سؤال: اگر شخصی مقلد مجتهدی بوده و مبلغی بابت خمس که با مشارالیه حساب کرده، بدهکار شد و تاکنون بدهکاری فوق را نداده، نسبت به بدهکاری به مجتهد سابق که فعلاً مقلد او نیست تکلیفش چیست؟
جواب: باید به نظر مرجع تقلید فعلی بپردازد.
سؤال: اگر ابزار کسب و کار که به فتوای شما خمس دارد خمسش را داده حالا قیمت آن ها زیاد شده آیا سر سال که حساب می کند باید آن زیاده قیمت ابزار و کار را هم حساب کند یا نه؟
جواب: ترقی قیمت آن خمس ندارد.
سؤال: مال حلالی که به انسان ارث می رسد و آن مال در اثر تجارت و کسب اضافه می شود، آیا اضافه ی آن خمس دارد یا نه؟
جواب: سود تجارت ارث در زائد بر مؤونه سال خمس دارد.
سؤال: اگر کسی خانه ای را که جزء مؤونه اش نیست بخرد و از اجاره ی آن خانه، صرف تعمیر و رنگ کاری خانه کند و ممکن است به واسطه ی تعمیر و رنگ، تا اندازه ای به قیمت خانه اضافه شده باشد؛ البته آن خانه را نمی خواهد بفروشد؛ آیا در آخر سال باید خمس آن مقداری که خرج کرده بدهد یا آن مقداری که به قیمت خانه اضافه شده؟
جواب: باید خمس قیمت اضافی را بدهد.
سؤال: شخصی که در بین سال فرشهائی تهیه کرده بعد از چند سال برای تعویض فروخته که فرش جدیدی بخرد در اثر بالا رفتن قیمت فرش نتوانسته مجدداً خریداری نماید پول فرش ها را در بین سال مقداری برای ادای دین و مقداری هم برای خرج روزانه صرف نموده است و کمی هم از آن پول ها باقی مانده تا سر سال حالا بفرمایید آیا خمس به او تعلق گرفته است یا نه؟
جواب: اگر از درآمد کسب تهیه شده و خمس آن ادا نشده به مجرد فروش باید تخمیس شود.
سؤال: اگر به شخصی ارثی برسد و از پول آن ارث خانه ای تهیه کند آیا بر وی خمس واجب است یا خیر؟
جواب: ارثیه خمس ندارد.
سؤال: این جانب یک قطعه زمین موروثی داشتم و آن را فروختم آیا باید زکات یا وجوهاتی دیگر بپردازم؟ و اگر مثلاً اداره دارایی از من مالیات دریافت کرده باز به چه نحو می شود؟
جواب: زمین زکات ندارد و اگر یقین ندارد که متعلق خمس باشد خمس هم ندارد و مالیات مربوط به مقررات دولت اسلامی است و بابت خمس و زکات حساب نمی شود.
سؤال: اسباب و وسائلی از طریق ارث به انسان می رسد، در صورت فروش آیا به سود و ترقی آن خمس تعلق می گیرد؟
جواب: ترقی آن خمس ندارد، حتی بعد از فروش.
سؤال: منزلی که به ارث رسیده و قبل از تقسیم ارث قیمت آن چند برابر شده آیا همه ی آن خمس دارد یا مابه التفاوت قیمت امروز با قیمت سابق، یا اصلاً خمس ندارد؟
جواب: چیزی که به ارث رسیده خمس ندارد هر چند قیمت آن ترقی کرده باشد.
سؤال: مالی که ارث می باشد و بیش از دو سال است که از تصرف صاحب مال گرفته شده که حق مداخله و منافع از مالک سلب است؛ آیا وجوهات شرعیه به آن تعلق می گیرد؟
جواب: وجوهی که قبلاً بر آن مال تعلق گرفته، بر عهده ی مالک است. که بعد از رفع منع بپردازد و اگر قبلاً وجوهی به آن متعلق نبوده خمس ندارد.
سؤال: کتاب هایی که انسان می خرد تا در آینده از آن ها استفاده نماید اما در حال حاضر از آن ها استفاده نمی کند آیا خمس به آن ها تعلق می گیرد؟
جواب: اگر داشتن آن ها از شؤون شخص باشد خمس ندارد.
سؤال: محصلینی کتاب می خرند و بعداً این کتاب ها مورد استفاده قرار نگیرد و تا سر سال بمانند. باید خمس آن ها را بدهند؟ دفتر و وسائل تحصیلی که زیاد می آیند چطور؟
جواب: در کتب و وسائل تحصیل مورد نیاز، خمس واجب نیست.
سؤال: شخصی مقداری کتاب خریده و هنوز همه ی کتاب ها را مطالعه نکرده و به مرور زمان مطالعه می کند؛ اگر سر سال رسید خمس به آن تعلق می گیرد؟
جواب: اگر تهیه آن جزء احتیاجات او محسوب می شود و مورد حاجت است، خمس ندارد.
سؤال: کسی کتاب های مذهبی و اسلامی را خریده است به منظور این که خود یا دیگران از آن استفاده نمایند، اکنون که یک سال از مدت خرید گذشته باید حساب خمس آن را بکنند یا خیر؟
جواب: اگر کتاب های مورد نیاز او و به مقدار شؤون او باشد، خمس ندارد.
سؤال: اشیائی از قبیل: لباس و کتاب و کاغذ و دفترچه ای که مقداری از آن ها استفاده شده، اگر یک سال بدون استفاده بماند، آیا خمس دارند؟
جواب: اگر چیزهایی است که مورد حاجت و جزء شؤون شخص است، خمس ندارد وگرنه باید خمس آن داده شود.
سؤال: اخیراً مقداری طلا از قبیل النگو و غیره که مربوط به همسر و دخترم بود به مبلغ 000/261 ریال به منظور خرید آپارتمانی فروخته ام که مبلغ هجده هزار تومان از ارزش مبلغ طلای فروخته شده دائماً به طور مستمر مورد استفاده خانواده ام بوده و بقیه آن بیش از یک سال است که مورد استفاده قرار نگرفته است با توجه به اینکه کل طلاهای خریداری شده قبل از زمان داشتن حساب سال(خمس) در طول مدت خدمت هجده ساله خریداری شده لطفا بفرمایند.
1- آیا باید خمس کل مبلغ طلاهای فروخته شده را پرداخت نمود؟
2- آیا باید خمس آن مقدار از پول طلاهای فروخته شده که بیش از یک سال مورد استفاده قرار نگرفته داده شود؟
3- یا با توجه به موارد اشاره شده به منظور خرید خانه اصلا تعلق نمی گیرد؟
جواب: اگر طلاها به همسر و دختران بخشیده شده یا از مهریه ی ایشان بوده پول فروش آن خمس ندارد مگر اینکه با پول غیر مخمس تهیه شده باشد.
سؤال: اینجانب قرارداد تولید ذغال سنگ با جهاد سازندگی مرکز به پیمانکاری منعقد کرده ام و در این قرارداد نوشته شده که از کل استخراج 30% مال جهاد سازندگی و بقیه با تمام مخارج مال پیمانکار و شرکاء و پرداخت حقوق بیمه و غیره آیا با پرداخت 30% از کل استخراج کفایت از خمس می کند یا نه؟
جواب: کفایت از خمس نمی کند.
سؤال: اشخاصی مطالباتی از مردم دارند و آخر سال خمس آن ها آن مطالبات دریافت نمی شود و بعضی از مدیونین احتمال دارد که 4 تا 5 سال دین خود را نپردازند در رابطه با اداء خمس آن مطالبات چه می فرمائید؟
جواب: اگر از درآمد کسب قرض داده هر وقت وصول شده همان موقع خمس دارد و اگر جنس را نسیه فروخته و در سال های بعد وصول می شود وصولی جزء درآمد سال وصول محسوب است.
سؤال: این جانب مبلغی به طور قرض الحسنه، به مدت یک سال از کسی دریافت نموده ام که این مبلغ را کم کم در جایی پس انداز نموده تا هنگام ادای قرض، کلّ مبلغ را پرداخت نمایم؛ لذا بفرمایید که آیا این مبلغ پس انداز شده در پایان سال خمس دارد یا نه؟
جواب: اگر قرض را پس انداز کرده اید، خمس ندارد ولی اگر از حقوق پس انداز کرده اید، در صورتی که قرض برای مؤونه سال باشد، به مقدار آن خمس ندارد.
سؤال: مبلغ000/20 تومان که خمس آن داده شده بود، از پدرم قرض گرفته ایم و برای شرکت در قرعه کشی ماشین به حساب مشخص شده واریز نموده ایم و الان یک ماه به روز تعیین خمس سالمان باقی است.000/20 تومان اضافه نسبت به سال گذشته داریم. آیا می توانیم قرضمان را پس بدهیم و آیا برای این 000/20 تومان باید خمسی بدهیم یا نه؟ پدرم چطور؟
جواب: اگر زائد بر000/20 تومان که قرض کرده اید پول دیگری دارید باید خمس بدهید و بر پدر شما که یک بار خمس آن را داده دو مرتبه خمس واجب نیست.
سؤال: شخصی از ربح در اثناء سال که هنوز خمس به او تعلق نگرفته است و سالش نرسیده است کفنی برای خود و عائله اش خرید می نماید سر سالش که رسید باید خمس و قیمت آن کفنی را که خریده بدهد یا نه و بر فرض داشتن خمس به قیمتی که خریده است بدهد یا قیمت فعلی هرگاه قیمت زیاد شده باشد؟
جواب: باید خمس آن را به قیمت فعلی بدهد.
سؤال: با توجه به فتوای حضرت عالی در مورد شخصی که حیاط مسکونی خود را در بین سال خمس می فروشد تا حیاط بزرگتری تهیه نماید ظاهراً می فرماید به محض تبدیل شدن به وجه نقد خمس همه ی آن را باید بدهد ممکن است موقع باز کردن حساب سال آن حیاط مصالحه شده باشد و معمولاً هم همه ی پول حیاط یا بیشتر را صرف در خریداری حیاط جدید می کنند راهی دارد برای تخفیف این طور اشخاص اجازه می فرمایید مقداری به ایشان بخشیده شود یا خیر؟
جواب: اگر خانه ی مسکونی از درآمد کسب تهیه شده پول فروش آن خمس دارد و چنانچه خمس خانه را داده یا با او مصالحه شده پول فروش آن خمس ندارد.
سؤال: قبلاً در شهرستانی که مشغول خدمت بودم با استفاده از وام و قرض الحسنه و مقداری از پس انداز خودم خانه ای خریدم ضمناً از روزی که صاحب در آمد شده ام برای خود سال داشته و خمس اموالم را نیز می دادم اینک از آن شهر به شهر دیگری انتقال یافته و خانه ی قبلی را فروخته ام و پس از بازپرداخت و استرداد وام دریافتی و مالیات آن؛ مبلغی برایم مانده که می خواهم در محل خدمت فعلی، خانه ای بخرم و غیر از این مبلغ، وجه دیگری ندارم آیا مبلغ مذکور خمس دارد؟
جواب: اگر بعد از فروش خانه وام آن را ادا کرده اید و پولی که داده اید از همان پول فروش خانه بوده، خمس واجب نیست.
سؤال: چنانچه خمس طلا و مسکوک طلا قبلاً پرداخت شده باشد آیا مجدداً در پایان هر سال نیز تخمیس آن باید محاسبه و پرداخت گردد؟
جواب: چیزی که خمس آن داده شده دوباره خمس ندارد.
سؤال: کسی که از پول خمس داده شده ماشینی می خرد تا از درآمد آن استفاده نماید و بعد از مدتی می فروشد و از آن سود می برد، آیا به سودش خمس تعلق می گیرد؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: نحن لدینا رأس سنه و عند بلوغ السنه المالیه نحسب مقدار الحقوق و کما حدث فی العام الماضی تم تحویلها ثم تصرفنا فی المبلغ الذی أخرجنا الحقوق منه و عند بلوغ السنه المالیه الجدیده عرفنا أن لدینا زیاده علی المبلغ الذی اخرجنا خمسه. فهل الحقوق الشرعیه لهذا العام متعلقه بالزیاده ام فی کل المبلغ؟ علماً انه الزیاده هی من أجرنا لهذالعام.
جواب: لا یجب تخمیس المال المخمس ثانیاً و بعد اعطاء خمس الاصل یجب تخمیس ما یحصل منه من الارباح فی کل سنه.
سؤال: یک خانواده 3 یا 4 نفری آیا دست رختخواب می تواند داشته باشد که جزء ضروریات اولیه منزل می باشد لطفاً حکم شرعی را بیان فرمایید؟
جواب: اشخاص مختلفند و میزان نیاز عرفی و مراعات شؤون است.
سؤال: شخصی برای خانواده ی خود یک دستگاه تلویزیون و یک دستگاه ویدئو(برای استفاده مذهبی) تهیه می نماید؛ آیا باید خمس آن ها را بدهد یا این که ضروریات زندگی محسوب می شود؟
جواب: اگر تلویزیون به مقدار شأن اوست، خمس ندارد و غیر آن را باید تخمیس کند. مگر این که از شؤون او محسوب شود.
سؤال: اشخاصی که در قم یا در جای دیگر منزل دارند و خودشان طبق وظایف شرعیه در تهران در یکی از ارگان ها اشتغال دارند و منزل خود را در قم یا جای دیگر، بعضی اتاق هایش را به مستأجر داده اند ولی انگیزه برای حفظ منزل است، البته مختصری اجاره هم می گیرند، آیا این مقدار از منزل که دست مستأجر است با وصف مرقوم، خروج از مؤونه است و خمس دارد یا خیر؟ توضیح این که این اجاره دادن موقت است تا وقتی که به آن وظیفه اشتغال دارند؛ یعنی هر وقت اشتغال آن ها تمام شد قصد دارند که برگردند و تمام منزل را در اختیار و تصرف خود در آورند.
جواب: در فرض مسأله خمس واجب نیست.
سؤال: آیا به وجهی که برای زیارت مستحب به حساب مربوطه واریز می شود، اگر در سال های بعد مشرف شود، خمس تعلق می گیر؟
جواب: در فرض مذکور خمس دارد.
سؤال: آیا مخارج حج استحبابی جزء مؤونه محسوب است یا خیر؟
جواب: از مؤونه محسوب است.
سؤال: خرج حج واجب همسر که شخصاً مستطیع است اما نقداً ندارد که مخارج خود را بپردازد، اگر شوهرش بپردازد، جزء مؤونه به حساب می آید؟
جواب: تحمل مصارف حج زوجه اگر مطابق شأن زوج باشد، جزء مؤونه محسوب است.
سؤال: شخص روستایی که حساب سالیانه نداشته مقداری گوسفند دارد که برای معاش خود و عیالاتش احتیاج به شیر و دوغ آنها دارد و موقع حساب دارایی خود آیا باید خمس آن حیوان ها را بدهد یا خیر؟
جواب: باید خمس آن ها را بدهد.
سؤال: کسانی که دو یا سه گوسفند دارند و معمولاً بعد از چند سال که پشم گوسفندان به حد کفایت رسید، با آن لباس می بافند، به آن پشم خمس تعلق می گیرد؟
جواب: اگر طوری است که لباس خود را باید به این راه تهیه کند، خمس ندارد.
سؤال: شخصی دو عدد میش خریده است که شیر او را به مصرف خانواده برساند، آیا خمس دارد؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: اشخاصی که دامدار می باشند و دارای گوسفندانی هستند و تا به حال برای خودشان سال تعیین ننموده اند و حالا که می خواهند سال تعیین کنند، آیا بر گوسفندان آن ها هم خمس تعلق می گیرد؟
جواب: گوسفندان اگر از درآمد کسب تهیه شده خمس دارد و همچنین اگر از نتاج گوسفند ارثی یا نتاج گوسفند بخششی باشد، خمس دارد.
سؤال: زمینی زراعتی به یک نفر مجاناً واگذار شده، ولی از آن جا که او کشاورز نبوده و کار او نجاری هست، زمین را فروخته و از پول آن ماشینی برای کارگران خود خریده است. آیا این پول خمس دارد یا نه؟
جواب: زمین اگر جزء درآمد کسب نبوده و با آن تهیه نشده، پول فروش آن خمس ندارد.
سؤال: اگر مبلغی نزد شخصی بطور امانت و یا رهن برای اجاره منزل نزد صاحب خانه بسپارد آیا با توجه به اینکه از این پول به عنوان یک وسیله استفاده می شود وجوهات به این تعلق می گیرد؟
جواب: خمس دارد و هر وقت امکان وصول آن باشد باید خمس آن را بدهد.
سؤال: سر قفلی مشروع جزء سرمایه است یا خیر؟ به عبارت دیگر مبلغ پانصد هزار تومان به مالک دکان در عرض سال خمسی سرقفلی می دهد آیا موقع حساب خمس مبلغ نامبرده از مؤونه، محسوب است یا نه؟ بر فرض عدم مؤونه سالیانه ترقی و تنزل آن باید حساب شود یا نه؟
جواب: جزء سرمایه است و باید تخمیس شود و در صورت تخمیس ترقی بعد از آن خمس ندارد.
سؤال: مستأجر مبلغی به عنوان سپرده(معروف به سرقفلی) به موجر پرداخت نموده، اگر موجر در مدت اجاره از سپرده استفاده نماید و یا ننماید، خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: سرقفلی ملک گیرنده می شود و جزء سرمایه و درآمد است و خمس به آن تعلق می گیرد ولی اگر پول امانت یا قرض نزد او باشد خمس ندارد.
سؤال: اگر موجر به اداره ی دارایی جمهوری اسلامی مالیات سپرده را به اندازه خمس بپردازد، وظیفه ی الهی او در این صورت چه می باشد؟
جواب: مالیات کفایت از خمس نمی کند.
سؤال: مغازه یا محل کسب که اشخاصی از مالک اجاره می کنند مثلاً به مدت دو سال یا بیشتر، و مالک از آن ها علاوه بر مال الاجاره مبلغی به عنوان سرقفلی می گیرد و آن ها- بدون این که با مالک شرط کنند که بعد از اتمام شدن مدت حق داشته باشند به دیگری اجاره بدهند- آن را به دیگری اجاره می دهند و مبلغی سرقفلی می گیرند؛ این سرقفلی حلال است یا خیر؟
در هر صورت این سرقفلی که از شخص ثالث می گیرند، شخص ثالث بعد از دادن سرقفلی به مستأجر اول، خمس آن را باید بدهد یا خیر؟ و بر فرض وجوب خمس، آیا فرقی هست بین این که این شخص ثالث جاهل باشد به این که با توافق مالک به اصل اجاره باید بعد از تمام شدن مدت، محل را تخلیه کند و بین این که عالم به مسأله باشد؟
جواب: کسی که حق سرقفلی به نحو شرعی به او منتقل شده می تواند حق خود را به دیگری در مقابل مبلغی پول واگذار نماید و حق مذکور جزو سرمایه محسوب است که خمس دارد و فرقی بین علم و جهل خریدار نیست.
سؤال: در صورتی که خود مالک محل را اجاره دهد با مدت طولانی، و سرقفلی هم بگیرد، ولی مستأجر شرط نکند با مالک، که بعد از تمام شدن مدت، اگر مالک خودش خواست ملک را تحویل بگیرد، مستأجر حقی داشته باشد از مالک سرقفلی بگیرد، در این صورت سرقفلی که اول به مالک داده می شود خمس دارد یا خیر؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: به مواد غذایی روزانه که به صورت عادی و اندک در منزل وجود دارد مانند برنج و روغن و حبوبات و امثالهم نیز خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
سؤال: اگر سر سال زیاد بیاید باید خمس آن را بدهند.
سؤال: آیا بر تمام اثاث منزل خمس واجب است یا فقط چیزهای نقدی و اشیاء خوردنی هستند که خمس دارند؟
جواب: تمام آن چه که از درآمد کسب تهیه شده و سال بر آن گذشته خمس دارد. مگر در مؤونه.
سؤال: کارمندی از فروشگاه دولتی برنج و روغن و پارچه خرید برای مصرف خانه، ولی مصرف نکرده سال گذشت و می خواهد خمس بدهد آیا قیمت فروشگاه را در نظر بگیرد یا قیمت بازار را؟
جواب: در فرض مسأله قیمت فعلی فروشگاه کافی نیست و باید به قیمت عادله ی بازار که منعی از فروش به آن نیست حساب کند.
سؤال: مغازه داری جنسی را که از طرف صنف به آن ها داده می شود، به طور معمول مصرف می کند، سر سال که می شود مقداری از این جنس زیاد می آید، مغازه دار ممکن است زیادی را مصرف سال آینده ی دکان بکند و یا به مصرف زن و فرزند برساند و ممکن است به قیمت آزاد بفروشد؛ در هر سه صورت تکلیف خمس این شخص چه می شود؟ با توجه به این که قیمت آزاد با قیمت صنف تفاوت دارد.
جواب: در هر سه صورت خمس واجب است و میزان قیمتی است که به آن فروخته یا برابر مقررات می تواند بفروشد.
سؤال: کسی که کارگر دولتی است و ماهیانه حقوق می گیرد اگر به مرور زمان مقداری ابزار کار تهیه نماید و یک دکان تعمیرگاه اتومبیل باز نماید که بعد از ظهرها برای بهبود زندگی خود و خانواده کار کند آیا این ابزارها خمس دارند یا نه؟
جواب: در حکم سرمایه است و خمس دارد.
سؤال: اگر فردی ابزار کار خرید و می خواهد با آن امرار معاش نماید، آیا این ابزارها در سال هم خمس دارند یا خیر؟
جواب: ابزار کار در حکم سرمایه است و خمس دارد.
سؤال: خانمی که نان و خوراک و وسائل زندگیش را شوهرش تأمین می کند و خود نیز کار کند و پولش را فرش و وسائل مورد نیاز زندگی تهیه کند آیا خمس به او تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: اگر بین سال صرف در مؤونه نموده خس ندارد.
سؤال: زنی که همه ی حقوق خود یا مقداری از آن را- برای خرج زندگی- در اختیار شوهر خود قرار می دهد؛ آیا باید خمس همه ی حقوق را بدهد یا خمس باقیمانده را؟
جواب: هر مقدار از حقوق هر یک از زن و شوره از مخارج سال زیاد بیاید، صاحب حقوق مالک آن است و باید خمس آن را بپردازد و چنان چه زن به شوهر بخشیده است و چیزی از آن چه بخشیده شده زیاد بیاید، خمس ندارد.
سؤال: زن و شوهری هر دو کار می کنند و درآمد دارند، آیا به پول زن هم خمس تعلق می گیرد؟
جواب: در زائد بر آن چه در بین سال خرج زندگی کرده خمس واجب است.
سؤال: شهریه ای که در جمهوری اسلامی به کارمندان دولت پرداخته می شود اجرالعمل است یا حق نفقه؟ و چنان چه این وجه به طور مساوی میان نان خوران منزل به وسیله ی کارمند توزیع شود با علم به این که تارک واجبات شرعیه هستند آیا از بابت تخمیس وجوه متعلقه به آنان، مسئوولیتی به عهده ی مالک اجرالعمل هست؟
جواب: بابت مزد کار است و مقداری که خرج عائله می شود مؤونه محسوب است و خمس ندارد.
سؤال: حقوق بازنشستگی که عموماً طبق قرارداد از درآمد سال های قبل کسر شده است و پرداخت آن به زمان بازنشستگی اختصاص یافته، آیا به مجرد دریافت باید خمس آن را بدهند یا پس از کسر مؤونه و سر سال باید خمس آن پرداخت شود؟
جواب: چنان چه طبق قرارداد باید پس از بازنشستگی حقوق را دریافت دارد جزء درآمد سال است و پس از کسر مؤونه سر سال باید خمس آن را پرداخت کند.
سؤال: حقوقی که یک نفر بازنشسته می گیرد یک قسمت از آن بابت مبلغی است که در سابق از حقوق او کم شده و بقیه از آن بابت نیست آیا از همه ی حقوقی که تا آخر عمر یک نفر بازنشسته می گیرد باید خمس بدهد؟
جواب: فقط آن قسمت که از حقوق او کم شده در زائد بر مؤونه خمس دارد.
سؤال: اینجانب از حقوق بازنشستگی پدرم استفاده می کنم، آیا خمس دارد یا نه؟ ضمناً برادرم کرایه نشین است و حقوق خود را پس انداز می کند تا خانه بخرد، وظیفه ی او چیست؟
جواب: با فرض این که بعد از مردن پدر شما، حقوق او را به شما می دهند، خمس ندارد و حقوقی که برادرتان از خودش پس انداز می کند خمس ندارد.
سؤال: از آن جا که حقوق بازنشستگی باید خمسش داده شود، آیا می توانم به جای پرداخت خمس این حقوق، به طور رایگان در مؤسسه ای برای مردم کار کنم؟ یا این که در ازای کار، حقوق دریافت نموده و خمس حقوق بازنشستگی را بپردازم؟
جواب: می توانید در برابر انجام کار مزبور حقوق دریافت کنید و حقوق بازنشستگی اگر از حقوق زمان خدمت کسر شده، خمس دارد و خدمت ذکر شده بابت خمس مذکور حساب نمی شود.
سؤال: در موقع بازنشستگی، مبلغی را که درمدت 8 سال- هر ماه- به عنوان پس انداز، کسر کرده بودند، با مقداری سود- حدود سی و پنج هزار تومان- به من دادند، این پول آیا خمس دارد و چه صورتی دارد؟
جواب: هر مقدار که از کسر کردن حقوق زمان خدمت بعداً به شما پرداخت شده خمس دارد، و مقداری که بابت ربح بر آن اضافه شده ملک شما نمی شود، باید آن را به مالک واقعی برگردانید و اگر از دسترسی به او مأیوس هستید از طرف او به فقرا صدقه بدهید.
سؤال: تعیین مبدأ سال برای پرداخت خمس چگونه انجام می گیرد؟
جواب: کسانی که درآمد تدریجی روزانه دارند مبدأ سال شان روز شروع به کسب و کار است و کسانی که درآمد کارشان در زمان معینی به دست می آید مبدأ سال شان روزی است که درآمد در اختیارشان قرار می گیرد مانند کارمند وقتی که اولین حقوق به حسابش واریز می شود و کشاورز هنگام جمع آوری محصول و باغدار در زمان چیدن میوه.
سؤال: اگر به واسطه ی گرفتاری نتوانم به حساب سال خود رسیدگی نمایم، آیا می توانم آن را به سال آینده موکول کنم؟
جواب: شما حساب کنید و چنان چه نتوانید بپردازید، با دستگردان به شما مهلت می دهند.
سؤال: شنیده ام که خمس را می توان به این صورت داد که: آخر ماه، پول اضافه را یادداشت کرده و بگذاریم تا سال آینده، خمس پولی که سال گذشته اضافه بوده را بدهیم؛ آیا می شود این کار را کرد؟
جواب: اگر بین سال صرف در مؤونه نشده مانع ندارد ولی برای«سال» مبدأ آن را زمان گرفتن اولین حقوق قرار دهند و تا یک سال از آن تاریخ آنچه از مؤونه زیاد آمده را تخمیس نمایند.
سؤال: من دختری هستم کارمند آموزش و پرورش، خرج مادر و خواهرم به عهده ام می باشد، تا به حال خمسی پرداخت ننموده و سالی برای خود تعیین نکرده ام، در این باره از کسانی پرسش نموده ام، گفته اند چون سال نداشته ام به کلیه وسایل زندگی خمس تعلق می گیرد؛ لذا صورت وسائل زندگی ام را که قبلاً خریداری کرده ام به شرح زیر به اطلاع می رسانم: دو تخته فرش، مقداری وسائل آشپزخانه، وسایل دیگر زندگی ...، خانه ای هم جهت سکونت خودم و برادرم با خانواده اش از طریق گرفتن وام با هم خریداری نموده ایم که در حال حاضر هر ماه من و برادرم مبلغی بابت قسط این وام ها می پردازیم، ضمناً سال گذشته هم به مقدار بیست هزار تومان دیگر جهت تعمیر خانه از بانک وام گرفته ایم؛ خواهشمند است با این اطلاعات که در اختیار شما گذاشتم، برای من روشن بفرمایید چه مبلغی باید خمس بپردازم، در ضمن در این زمینه سؤالاتی نیز دارم که امیدوارم جواب آن ها را عنایت فرمایید:
1- آیا می توانم ماهیانه به طور قسط خمس را بپردازم، چون می دانم برایم امکان این که یک جا بپردازم نیست؟
2- آیا سالی را که تعیین می کنم، می شود هر وقت باشد، یا این که باید ماه مشخصی از سال باشد؟
3- اگر کسی را بشناسیم که سید باشد و احتیاج داشته باشد، می توانیم خودمان خمس را به او بدهیم یا این که باید به حاکم شرع داد که پرداخت کند؟
4- آیا حاکم شرع، خودش مقلد امام نباشد، می توان خمس را به او داد؟
5- کفاره روزه را به کسی که مقلد امام نیست داده ام که از طرف من وکالت داشته باشد به مستحق بپردازد، آیا قبول هست یا نه؟
6- وسائلی که نامشان برده شد، قبلاً خریداری شده، آیا خمس را باید به قیمت قبلی بدهم یا قیمت فعلی؟
7- آیا به وسایلی که جهت جهیزیه خریداری شده- چون نمی توانستم یک جا خریداری کنم، کم کم خریداری کرده و نگه داشته ام برای خواهرم- خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: اگر اجناس مذکوره را از حقوق در وسط سال تهیه کرده اید و به قدر شأن و نیاز باشد، خمس واجب نیست و همچنین آن چه به واسطه ی وام تهیه شده و از ما یحتاج زندگی باشد، از قبیل خانه و تعمیر آن، خمس ندارد.
پاسخ1- به یکی از نمایندگان اینجانب مراجعه و با دستگردان کردن خمس با او، تدریجاً بپردازید.
پاسخ2- سال از وقتی شروع می شود که اول حقوق، به شما رسیده و پایان سال گذشت یک سال کامل از آن وقت می باشد.
پاسخ3- سهم سادات(نصف خمس) خود را مجازید به سید فقیر بدهید .
پاسخ4- خمس باید به مرجع تقلید و نمایندگان او برسد. که از طرف او اجازه در وجوه شرعیه دارند.
پاسخ5- اگر اطمینان دارید که به طوری که در شرع مقرر است به مصرف رسانده، کافی است.
پاسخ6- هر چه متعلق خمس است باید به قیمت فعلی حساب شود.
پاسخ7- خمس واجب نیست مگر بدانید که از پولی که سال بر او گذشته تهیه شده.
سؤال: آیا سال خمس باید سال شمسی باشد یا سال قمری؟
جواب: سال را شمسی قرار دهید اگر چه قمری هم مانع ندارد.
سؤال: هر چند سال، صد الی چهارصد تومان به حقوق ما افزوده می شود، در این صورت باز به آن خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: کل حقوق دریافتی زائد بر مخارج زندگی هر چه آخر سال باقی مانده، خمس دارد.
سؤال: با توجه به اینکه سال کارمندان از اولین روزی که حقوق می گیرند آغاز می شود آیا سال بعد در همان روز که کارمند حقوق ماه را می گیرد باید خمس همه آن را بپردازد یا آن حقوق، جزء سال بعد به حساب می آید؟(با توجه به اینکه غالب کارمندان و کارگران به سختی با حقوق خود ماه را می گذرانند و اگر خمس آن را از اول ماه بپردازند به سختی بیشتری می افتند).
جواب: اگر از وقتی که در سال اول حقوق گرفته یک سال گذشته و بعد حقوقی گرفته است از درآمد سال بعد محسوب می شود.
سؤال: اینجانب معلم و کارمند دولت اسلامی می باشم و حقوق ماهیانه ام 3700 تومان می باشد و طبعاً درآمد سالانه ام با سال دیگر فرقی ندارد.
الف: از حقوق دریافتی اگر آخر سال چیزی باقی بماند خمس دارد.
ب: اگر مقداری پول قرض کرده باشم برای مخارج ازدوج یا خرید بعضی از وسایل نیاز زندگی، و مقداری از حقوقم را در هر ماه بابت این قرض بدهم، باز هم در این مورد خمس به اموال بنده تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: هر چه که در بین سال بابت بدهی مزبور پرداخت شده خمس ندارد.
سؤال: بنده مبلغ پانزده هزار تومان از اداره ی متبوعم وام گرفتم و این وام را در اختیار یکی از اقوامم که بدان نیازمند بود قرار دادم و اداره نیز ماهیانه مبلغ معینی از حقوق کم می کند؛ حال به این پولی که من در اختیار شخص مزبور قرار داده ام، خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: وام اگر از حقوق ماهانه اداء شده و پس از گذشت سال آن را از طرف وصول نمودید خمس دارد.
سؤال: لطفاً جواب سؤالهای ذیل را مرحمت فرمایید:
1- طرز محاسبه ی خمس برای کارمند دولت و یا هر فردی که مانند آن حقوق و یا مزدی ماهیانه دریافت می دارد چگونه است؟
جواب: مبدأ سال وقتی است که حقوق خود را می گیرد و آخر سال او وقتی است که دوازده ماه کامل از آن بگذرد.
2- اگر کارمند با وجود درآمد جدید(حقوق ماهانه) و یا به فرضی که هنوز اجرتی دریافت نکرده، از پول مخمّس نشده برای نیازمندی های روزانه استفاده نماید، می تواند در آخر سال از مازاد به جای آن ها بگذارد؟
جواب: از درآمد سال، جبران مخارجی را که با پول دیگر صرف کرده جایز نیست.
3- می توان ارزاق منزل- روغن، نان، ووو- را به قیمت پول در آورد و پول آن ها را حساب کرد؟
جواب: جایز است.
4- اگر اجناس خوراکی مخمس شده را به تدریج مصرف نماید، می تواند معادل آن را در آخر سال از اجناسی که خریده کنار بگذارد یا پول آن ها از مازاد سال کم نماید؟
جواب: حکم مسأله دوم را دارد.
سؤال: فردی هر سال بعد از ظهر روز اول ماه مبارک رمضان، خمس سال خود را می داده است؛ امسال اول صبح فرشی را که مورد احتیاج بوده خریده و بعدازظهر همان روز حساب مالش را کرده است؛ آیا این فرشی که جزو لوازم زندگی اوست؛ خمسش لازم است؟
جواب: خمس آن واجب نیست.
سؤال: کسی که حساب سال داشته و سرمایه ی او از بین رفته و دوباره از کسب و کار پولی پیدا کرده، به چه صورت خمس بدهد؟
جواب: آن چه از ربح سر سال باقی بماند، خمس دارد.
سؤال: کسی که سال شرعی ندارد و پدرش هم خمس نداده اکنون می خواهد خمس میراث و اموال خود را بپردازد.
بفرمایید قیمت میراث از چه زمانی باید حساب شود زمان خرید پدر؟ یا زمان فوت پدر و انتقال ارث؟ یا زمان تعیین سال شرعی؟
جواب: میزان در حساب و پرداخت خمس قیمت فعلی است.
سؤال: پدر من از اول عمرش تا به حال خمس نداده است و خودش می گوید: «بر من واجب نبوده و نیست» چون در تمام مدتی که کار می کرده و درآمد داشته بدهکار نیز بوده است؛ آیا ایشان حتماً باید حساب سال قرار می داد و نزد روحانی می رفت تا ایشان به او بگوید خمس ندارد، یا این که نظر خودش قابل قبول است؟
جواب: قول خود او قبول است.
سؤال: هنگام ازدواج، پدرم مقداری جهیزیه به من دادند، اگر چه پول آن ها از درآمد ماهیانه اش بوده، ولی با نهایت تأسف، ایشان خمس و زکات نمی پردازند و در بعضی از زمینه ها گران فروشی نیز کرده اند؛ با این صورت، آیا من باید خمس جهیزیه هایم را بپردازم؟
جواب: اگر یقین ندارید که جهیزیه از پولی که باید خمس آن داده شود، تهیه شده باشد، چیزی بر شما نیست.
سؤال: پسر عموی من که او را در حسب ظاهر عادل- راستگو می دانم ایشان می گویند که پدر زن تو خمس نمی دهد و بنا بر شناختی که به پدر زنم و نحوه ی زندگی ایشان دارم احتمالاً ایشان خمس مالش را نمی دهد در رابطه عروسی با دخترش(که دختر عموی بنده هست) پدر زنم به من و همسرم جهیزیه داده است حال تکلیف بنده در رابطه با استفاده از آن چیست؟
جواب: اگر یقین به بودن خمس در جهیزیه ندارید بر شما چیزی نیست.
سؤال: اگر اموالی که وجوهات به آن تعلق می گیرد از راه قناعت و صرفه جوئی جمع شده باشد آیا تخفیف هم دارد؟
جواب: تخفیف ندارد و باید آن چه سر سال زیاد آمده تخمیس شود.
سؤال: شخصی برای اولین مرتبه اموالش را حساب کرده که خمس آن را رد کند و مقداری هم مدیون است که باید از حالا تا یک سال به تدریج بپردازد آیا این بدهی را می تواند از اصل سرمایه کم کند یا خیر؟
جواب: در صورتی که دین مربوط به سرمایه یا مؤونه ی همان سال باشد می تواند کسر نماید.
سؤال: کسی که حساب سال دارد، تراکتوری را شراکتی می خرد، در صورتی که نیمی از سهم خود را بدهکار باشد، آیا باید خمس تراکتور را بدهد؟ و آیا می تواند از منفعت سالانه بدهی خود را بپردازد؟
جواب: نسبت به مقداری که مالک شده و بدهی ندارد، باید خمس بدهد و می تواند از منفعت سال، بدهی را بدهد لکن باید خمس آن را هم بپردازد.
سؤال: کسی که حساب سال نگه نداشته و اموالی را اعمّ از منقول و غیر منقول خریده و بابت خرید آن ها مبالغی هم بدهکار شده است، آیا می تواند بدهکاری خود را جزو مؤونه حساب کند؟
جواب: بدهی اگر برای خود آن اموال است از آن کسر می شود.
سؤال: اگر شخصی برای رفت و آمد خود وسیله نقلیه ای بخرد، آیا لازم است خمس آن را بدهد، یا از مخارج سالیانه محسوب می شود؟
جواب: اگر در زندگی احتیاج به آن دارد و فقط برای کار و کسبش نیست خمس ندارد.
سؤال: اگر کسی در اواسط سال خمسی اش، یک عدد ماشین سواری جهت مصارف شخصی اش بخرد ولی تحویل آن به بعد از سال خمسی اش موکول شود، آیا می بایستی خمس آن را پرداخت یا خیر؟
جواب: لازم نیست خمس بدهد.
سؤال: آیا دوچرخه، موتورسیکلت و ماشین شخصی خمس دارد یا خیر؟ و اگر دارد، آیا قیمت اصلی را باید حساب کرد یا قیمت بازار را؟ و اگر شخصی ماشین یا موتورسیکلت یا دوچرخه ای قبلاً خریده و خمس آن را نداده، آیا باید خمس قیمت فعلی آن داده شود یا قیمت روز خرید؟ و آیا لازم است سال بر آن بگذرد یا به محض خرید، باید خمس آن پرداخت گردد؟
جواب: اگر وسائل مذکوره فقط برای رفتن به محل کار مورد نیاز است، به قیمت فعلی خمس دارد و چنانچه از طرف دولت، ممنوع از فروش در بازار باشند، به قیمت دولتی آن باید تخمیس شود.
سؤال: تاکسی، اتوبوس، مینی بوس و وانت بار و ماشین های شرکت های خصوصی که برای حمل اجناس تجارتی می باشند و با پول مخمس تهیه شده اند و قیمت سوقی آن ها در ترقّی و تنزّل است، آیا در رأس هر سال خمسی باید به قیمت عادله ی روز حساب شده و تخمیس شود یا بعد از فروش اگر سود کرد، خمس آن ها داده شود؟
جواب: در فرض سؤال تا نفروخته خمس ندارد. و همچنین بعد از فروش مگر آن را سرمایه ی تجارت قرار دهد.
سؤال: شخصی که دو کوره ی آجرپزی دارد، دو دستگاه ماشین برای آجرکشی خریده است، بفرمایید خمس دارد؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: در رساله ی حضرت امام آمده، مرکبی که از ربح کسب تهیه می شود برای این که سوار شود و به تجارتخانه یا مزرعه یا دکان یا محل کار خود برود ولو بدون آن که جنس تجارت با آن حمل نماید، باید خمس آن داده شود، و در استفتائات جدید فرموده اید که مرکب مورد احتیاج برای رسیدن به محل کار و کسب خمس ندارد، توضیح مطلب چگونه است؟
جواب: مرکب اگر فقط برای رفتن به محل کار مورد نیاز است، خمس دارد و اگر در زندگی شخصی خود و عائله اش به آن حاجت دارد خمس ندارد.
سؤال: شخصی از درآمد بین سال برای امرار معاش خود ماشین وانت باری می خرد و از حمل بار و مسافر و دریافت کرایه از آن استفاده می کند، آیا ماشین جزو سرمایه است و باید خمس آن را بدهد یا نه؟
جواب: خمس دارد.
سؤال: اگر شخصی پولی به دست آورد و در بین سال خمس آن پول را رد کرد و بعد ملکی خرید و آن ملک قیمتش بالا رفت بدون آن که ملک را بفروشد آیا خمس بعین آن تعلق گرفته است یا خیر؟
جواب: عین ملک متعلق خمس نیست و اگر برای تجارت بوده ترقی قیمت آن خمس دارد.
سؤال: 1- شخصی دارای مبلغی سرمایه است که خمس آن را داده آیا می تواند با افراد دیگر که بعضاً خمس نداده مشترکاً برای کار تولیدی یا تجارت سرمایه گذاری کنند و به نسبت سرمایه یا قراری که می گذارند در سود و زیان حاصل شریک باشند؟
2- شرکت تولیدی یا تعاونی بزرگی است که سرمایه ی آن از تعداد زیادی سهام متعلق به اشخاص مختلف تشکیل شده است. اگر یقین باشد که در بین صاحبان سهام افرادی هستند که اهل نماز و خمس و سایر فرایض نیستند آیا جایز می باشد با مالی که خمس آن داده شده از سهام آن شرکت خرید و طبق مقررات شرکت در منافع آن شریک شد؟
جواب: اصل شرکت اشکال ندارد ولی اگر یقین دارد مال بعض شرکاء غیر مخمس بوده تصرف در مال مشترک پیش از پرداخت خمس یا اجازه مرجع تقلید جایز نیست.
سؤال: یازده نفر با هم صندوق قرض الحسنه تأسیس نموده اند و ماهیانه هر نفر پنجاه تومان به سرمایه صندوق به نام خودشان می افزایند و این صندوق حدود ده سال است که کار می کند؛ آیا این سرمایه مشمول خمس می شود؟ و مسؤول پرداخت آن کیست؟ با توجه به این که مسؤولیت حسابداری و نگهداری صندوق به عهده ی یک نفر می باشد.
جواب: خمس واجب است و هر یک به حساب سهم خودش باید خمس بدهد.
سؤال: کسی که شریک دارد و می داند شرکای او خمس نمی دهند و حاضر به تقسیم هم نمی شوند، آیا می شود بدون اجازه ی آن ها خمس سرمایه آن ها را بدهد؟
جواب: حق ندارد.
سؤال: کسی که سرمایه خود را با قرض تهیه کرده است آیا خمس آن را از اول باید پرداخت نماید؟
جواب: تا قرض سرمایه را ادا نکرده است مقدار قرض خمس ندارد.
سؤال: فردی مبلغی از بانک قرض کرده و در مؤونه مصرف نموده، ولی این پول را باید در سال های بعد به بانک بپردازد؛ آیا در رأس سال، این شخص می تواند مبلغی را که برای مؤونه قرض کرده، از ربح به دست آمده در همان سال کسر نماید؟
جواب: در این سال نمی تواند کسر کند و از ربح سالی که قرض را باید ادا کند، کسر می شود.
سؤال: شخصی سر سالش رسیده ولی 20 هزار تومان به صندوق قرض الحسنه بدهکار است که ماهی هزار تومان می دهد. آیا این 20 هزار تومان را کم کند از منفعت خود یا نه؟
جواب: اگر قرض برای مؤونه بوده مبلغی که قسط همان سال است کسر می شود.
سؤال: شخصی وسائلی از قبیل فرش و یا یخچال و سایر چیزهایی که جزو مؤونه حساب می شود، خریداری می نماید ولی پول آن ها را در رأس سال نپرداخته و بدهکار است؛ آیا می تواند بدهکاری خود را از ربح آن سال کسر و استثناء کند یا خیر؟ ضمناً چنان چه اجناس خریداری شده را مدت دار خریده و باید در سال آینده پرداخت نماید ولی چون از مؤونه امسال است، در این صورت می تواند از ربح سال کسر نماید یا این که نمی تواند و باید ربح به دست آمده کاملاً تخمیس شود؟
جواب: بدهی بر مؤونه سال از ربح بین سال کسر می شود ولی چنانچه بدهی را باید به اقساط بپردازد، اقساط هر سال از مؤونه آن سال محسوب می شود.
سؤال: اگر در ضمن سال خمسی، اموالی که مورد معامله و کسب است به سرقت رفت یا تلف غیر عمدی شد، آیا در آخر سال مجموع موجودی فعلی را نسبت به موجودی مخمس اول سال ملاحظه کند یا این که باید از مخمس سال گذشته قیمت اموال سرقت شده یا تلف شده را کسر کند(در حالی که در اول سال عین آن اموال شاید نبوده است یا بعضی بوده) و بعد ملاحظه ی نسبت را بکند تا اضافه را خمس دهد و اگر مقدار سرقت شده را کاملاً نمی داند چگونه محاسبه کند؟
جواب: اگر سرمایه یا مال التجاره و قسمتی در وسط سال تلف شود و یا آن که در معامله ای زیان پیدا شود، از بقیه درآمد همان رشته کسب جبران می شود و در آخر سال باقیمانده ی درآمد پس از کسر تمام خسارات حساب می شود.
سؤال: اینجانب قبلاً در وجود خداوند تردید داشتم(استغفرالله) و حتی به صراحت اعتراف می کردم که مسلمان نیستم، ولی بعد از انقلاب اسلامی تحقیق و تفکر زیاد نمودم تا بالاخره در سال 60 دین اسلام را از میان تمامی ادیان و مکتب ها برگزیدم و اکنون مصمّم شده ام یک مسلمان حقیقی و مؤمن باشم و حضرت امام را به عنوان مرجع تقلید نیز انتخاب کرده ام در این رابطه مسأله ی خمس قبل از این که مسلمان شوم با توجه به این که بالغ بوده ام چیست؟ و اموالی که داشتم بعضی از بین رفته و بعضی موجود است.
جواب: نسبت به آن چه خمس داشته و بعد از اسلام آوردن شما موجود نبوده خمس ساقط است مگر آن که قبلاً مرتد شده باشید.
سؤال: اگر کسی مقروض باشد آیا به مواد غذایی و غیره که در عرض سال خریده و اضافه آمده است خمس تعلق می گیرد؟
جواب: اگر دین بر مؤونه سال باشد می تواند از آن چه از درآمد کسب و حقوق، سر سال باقیمانده کسر نماید.
سؤال: اگر کسی خمس مال خود را حساب کند و مبلغ خمس را از خرجی و مؤونه سال دیگری بدهد که از کسب و کار به دست آمده آیا دادن خمس از مال جدید صحیح است یا نه؟
جواب: اگر خواست از درآمد جدید بپردازد باید خمس آن را بدهد.
سؤال: گفته می شود که فتوای حضرت امام بر این است که: «هر گاه انسان چیزی برای مؤونه از ربح سال تهیه کند و آن را در سال بعد بفروشد، واجب است خمس آن را فوراً بدهد» بفرمایید اگر این مؤونه را به عنوان تعویض بفروشد، یعنی مثلاً فرش را می فروشد که فرش دیگری تهیه نماید، آیا به طریق مذکور باید خمس را ادا نماید یا چون سلب احتیاج نشده حکم دیگری دارد؟
جو اب: اگر مؤونه را به مؤونه دیگر تبدیل کند، خمس ندارد ولی اگر بعد از سال مؤونه را بفروشد، پول فروش آن بدون انتظار سر سال خمس دارد.
سؤال: کسی که بدهی خمس مالش را دستگردان می نماید و آن را از درآمد مال جدید می دهد، آیا خمس آن مقدار که از درآمد پرداخت نموده، باید بدهد یا خیر؟
جواب: باید خمس آن را بدهد.
سؤال: آیا خمس را حتماً باید از نفس پول یا مالی که خمس بدان تعلق گرفته است پرداخت نمود؟ یا خمس را از مال یا نقدینه مشابه او هم می توان پرداخت؟
جواب: می توانند از مال دیگر بدهند. ولی اگر از درآمد کسب دیگر بدهند، باید خمس آن را هم بدهند.
سؤال: شخصی از نظر نداشتن منزل مسکونی در مشقت است، ارباح به دست آمده ی خود را قبل از فرا رسیدن سال به زوجه ی خود می بخشد تا چنان چه به حدّ کافی رسید منزل مورد نیاز خود را بتواند تهیه نماید؛ بفرمایید در این مورد اشکالی وارد است یا خیر؟ و آیا خمس به زوجه یا زوج تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: در فرض مزبور باید خمس بدهد.
سؤال: قطعه زمینی است که برای تأمین منزل خریداری شده و فعلاً تصمیم گرفته ایم این زمین را بفروشیم جهت خرید منزل ولی این پول به مقدار خرید منزل نیست آیا می توانیم تا هنوز سال مالی ما نرسیده پول زمین یا خود زمین را به همسر یا فرزندمان هبه کنیم یا نه؟
جواب: هبه مانع ندارد ولی اگر زمین از درآمد و حقوق بدون دادن خمس تهیه شده با فروش، خمس پول آن را باید بپردازید و هم چنین اگر هبه ی خود زمین، زائد بر شأن، یا برای فرار از خمس باشد، باید خمس زمین داده شود.
سؤال: اگر مقداری پول قرض کرده باشم برای مخارج ازدواج یا خرید بعضی از وسایل مورد نیاز زندگی و مقداری از حقوقم را در هر ماه بابت این قرض بدهم باز هم در این مورد خمس به اموال بنده تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: هر چه که در بین سال بابت بدهی مزبور پرداخت شده خمس ندارد.
سؤال: پولی را که تخمیس شده به مدت چند ماه یا یک سال به دیگری قرض می دهد یا چندین سال در بانک به عنوان قرض الحسنه می ماند آیا بعد از پس گرفتن باز هم باید تخمیس کند یا نه؟ و اگر نداند پولی را که مدیون می دهد تخمیس شده یا نه می شود تصرف کرد یا نه؟
جواب: دو مرتبه خمس ندارد و در فرض جهل تصرف مانع ندارد.
سؤال: یکی از مراجع تقلید سابق، فتوا به جواز استفاده از حقوق دولتی نظام طاغوت معدوم به شرط تخمیس[داده بودند] و مرجعی جواز تصرف از ناحیه خویش صادر فرموده اند آیا عمل به احکام فتاوی مزبور رافع تکلیف بوده است؟
جواب: حقوقی که در مقابل کارهای حلال اخذ شده حلال است و غیر از خمس ارباح مکاسب خمس دیگری ندارد.
سؤال: پسری که هنوز ازدواج نکرده است پدر پولی یا زمینی یا اشیائی به پسر می بخشد که ازدواج کند این اشیاء که بخشیده شده است خمس دارد یا خیر؟
جواب: بخشش خمس ندارد.
سؤال: کسی که از دنیا رفته و بر عهده ی او خمس هست آیا ورثه می توانند در ماترک او تصرف کنند؟
جواب: اگر معلوم است که در مال متوفی یا بر ذمه او خمس هست تا اداء نشده ورثه نمی توانند در ترکه تصرف کنند.
سؤال: پدری فوت کرده و مقداری پول نقد به ارث می گذارد، چند بچه ی صغیر دارد که مادرشان قیم آن هاست؛ آیا پرداخت خمس آن پول بر آن ها لازم است؟
جواب: اگر یقین ندارند که خمس پول مزبور را در حیات خود نداده است، لازم نیست خمس بدهند.
سؤال: پدرم مبلغ 200 هزار تومان و یک مغازه به من بخشید و چون قبل از رسیدن آخر سالش بود باید من خمس مبلغ مذکور و خمس سرقفلی مغازه را بدهم یا نه؟ ضمناً 27 هزار تومان از طرف همسرم به اینجانب به عنوان چشم روشنی و عیدی داده اند آیا خمس دارد؟
جواب: بخشش و چشم روشنی و عیدی خمس ندارد.
سؤال: به قصد سهم الارث به دو تا از دخترهایم که ازدواج نموده اند، برای هر کدام مبلغی- جهت خریدن خانه و گشایش در امر زندگی آن ها- به حساب پس انداز مسکن که به نامشان افتتاح شده، از محل وجوه پس انداز شده، واریز کرده ام؛ آیا به مبالغ فوق که به عنوان سهم الارث پرداخت شده، خمس تعلق می گیرد؟
جواب: پیش از سر آمدن سال، اگر مبلغ مزبور را به آن ها تملیک نمودید خمس ندارد.
سؤال: شخصی از درآمد بین سال، زمینی را خریده و پس از چند سال به فرزندانش می بخشد که برای خود خانه ای بسازند و ازدواج کنند؛ آیا پدر باید خمس زمین نام برده را بدهد؟ بر فرض وجوب خمس، قیمت خرید ملاک است یا قیمت فعلی؟
جواب: اگر زمین را برای تهیه منزل نخریده، به قیمت فعلی خمس دارد و پدر باید خمس آن را بدهد و تا خمس نداده، فرزندان نمی توانند در آن تصرف کنند مگر با اجازه حاکم شرع خودشان خمس را بپردازند.
سؤال: پذیرفتن هدیه از کسی که علم داریم خمس نمی دهد، چه صورتی دارد؛ آیا گیرنده باید خمس آن را پرداخت کند؟
جواب: اگر علم به وجود خمس در آن مال نباشد، اشکال ندارد.
سؤال: کسی که از پول خمس نداده اشیائی را بخرد و به خانواده خود ببخشد چه حکمی دارد؟
جواب: با علم به وجود خمس در آن جایز نیست.
سؤال: در تحرالوسیله در رابطه با مسأله خمس هبات و امثال ها فرموده اید: لا ینبغی ترک الاحتیاط، که ظهور در احتیاط وجوبی برای پرداخت دارد، لیکن در حاشیه عروه الوثقی می فرمایید: ... و علی هذا لا یتعلق بنحو هبات و ما تتلوها... به کدام نظریه عمل شود؟
جواب: هبه خمس ندارد.
سؤال: شخصی شرعاً می بایست خمس پرداخت نماید، حال اگر بخشی از اموال خود را قبل از پرداخت خمس به فرزند کوچک یا همسر خود واگذار نماید و آنان نیز خمس را هنوز نپرداخته اند(و احتمال می رود این واگذای برای فرار از پرداخت خمس یا فرار از مالیات و غیره باشد) آیا پرداخت خمس مال واگذار شده به عهده ی کیست؟ پدر یا فرزند یا همسر؟
جواب: اگر در مال مورد بخشش خمس باشد بخشش نسبت به مقدار خمس فضولی است و چنان چه تحویل داده شده کسانی که بر آن«ید» پیدا کرده اند ضامن هستند ولی مکلف به اداء خمس بخشنده است.
سؤال: آیا عیدی و پاداشی که دولت به کارمندان می دهد و به صورت پول نقد و یا سکه آزادی است خمس دارد یا نه؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: از ارتش، ماهانه یا سالانه چیزهایی از جمله: لباس، پارچه، حوله، پوتین و غیره می دهند؛ آیا اگر از سر سال گذشت و مصرف نشدند؛ خمس دارند یا نه؟
جواب: اگر در مقابل کار، نمی دهند، خمس ندارد.
سؤال: پولی که انسان به نام فرزندش پس انداز می کند و در صورت احتیاج از آن پول برداشته و دوباره به حساب فرزند می گذارد، آیا باید خمس آن را بپردازد؟
جواب: اگر مناسب شأن خود به فرزند بخشیده خمس ندارد.
سؤال: طلایی که زن به صورت بخشش دریافت کرده، البته نه از شوهر، بلکه از مادر یا خواهرش، آیا این طلا خمس دارد؟
جواب: بخشش خمس ندارد.
سؤال: اگر فردی که درآمد او حلال نیست به انسان هدیه ای بدهد، و نمی دانیم که او درآمد حلال دیگری داشته یا نه؟ آیا این هدیه حلال است یا حرام و خمس لازم است یا خیر؟ و نیز اگر حلال بودن هدیه مشروط به این است که درآمد حلال دیگری داشته باشد، آیا لازم است برای این که بفهمیم وی درآمد دیگری داشته یا نه، در زندگی وی تفحص و جستجو کنیم؟
جواب: تحقیق لازم نیست و خمس ندارد و محکوم به حلیت است.
سؤال: این جانب فرزندی داشتم در ارتش که در جنگ مفقود الاثر شد و ارتش او را شهید قلمداد کرد و مبلغی به فدوی داد و بنده چون خودم نیز در جنگ معلول شده ام و تمام زندگی ام در آن جا از بین رفت با مبلغی از این پول و پول های دیگر که به او تعلق گرفت وسائل مختصری برای بچه هایم و یک خانه ی پنجاه متری خریداری نمودم و مابقی پول در بانک موجود است. بعضی فرموده اند چون ارتش تبرعاً داده است خمس ندارد، آیا این صحیح است؟ و در صورتی که خمس ندارد اگر آن را سرمایه قرار دهم و معامله نمایم آیا در هر سال بر اضافه ی آن خمس تعلق می گیرد یا نه؟
جواب: پول ذکر شده خمس ندارد ولو اینکه چند سال در نزد شما بماند ولی اگر با آن کسب نمایید درآمد کسب در زائد بر مخارج سال خمس دارد.
سؤال: مبلغی بنیاد شهید و ارتش به خانواده ی شهدا می پردازند آیا خمس دارد یا خیر؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: پولی که به عنوان وام از بانک یا جایی دیگر جهت انجام معامله و یا راه اندازی کارگاه گرفته شده باشد به آن خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: وام خمس ندارد.
سؤال: دولت جمهوری اسلامی از حقوقی که به کارمندان خود می دهد مبلغی به نام مالیات برداشت می نماید و تنها حقوق بگیران هستند که این مالیات را می دهند، آیا پرداخت مالیات از نظر شرعی جزء کدام وجوهات حساب می شود؟(خمس، زکات).
جواب: مالیات بابت وجوه شرعیه محسوب نیست.
سؤال: محترماً به عرض می رساند: به علت نداشتن مسکن، در خانه ای که پدر زنم به ما واگذار کرده زندگی می کنم و این طور که متوجه شده ام، ایشان خمس نمی دهد و کارش را بدین گونه توجیه می کند که: «چون دولت، دولت اسلامی است لذا مالیات همان خمس می باشد!»، آیا در چنین منزلی نماز باطل است؟ سکونت در آن چه حکمی دارد؟
جواب: مالیات بابت خمس محسوب نمی شود و اگر منزل از پول مخمس تهیه شود، تا در مقدار خمس از مرجع تقلید کسب اجازه نکنند و خمس پرداخت نشود، نمی توانند در آن منزل تصرف نمایند.
سؤال: من ده هزار تومان پول دارم که خمس آن را پرداخته ام و هم اکنون آن را در بانک قرض الحسنه قرار داده ام و در کنار آن از درآمد سالانه ام پولی که در می آورم مقداری خرج می کنم و بقیه اش را پس انداز می کنم حال آیا می شود بر این نیت باشم که سر سال خمس پولی را بدهم که هم از آن خرج کرده ام و هم جدای ده هزار تومان پس انداز کرده ام و منظورم کلاً این است که در طی سال خرجی را که می کنم و خمسی که می خواهم سر سال بدهم از ده هزار تومان نباشد آیا چنین چیزی ممکن است؟
جواب: امکان دارد و با نیت می تواند تعیین کند.
سؤال: در رساله جنابعالی مذکور است که اگر شخصی دو مال: یکی مخمس و دیگری غیر مخمس داشته باشد، می تواند مخارج سال خود را فقط از مال غیر مخمس بپردازد در این صورت بفرمایید: آیا به صرف نیت- اگر این دو مال مخلوط شده باشند- این دو مال جدا می شوند یا خیر؟
جواب: مالک می تواند مال خمس خود را جدا بگذارد و مؤونه ی خود را از درآمد وسط سال صرف نماید و مجرد نیت کافی نیست.
سؤال: طلابی از حضرت امام شهریه می گیرند، اگر از مخارج سال آن ها اضافه بیاید در حالی که از منبر نیز درآمد دارند، تکلیفشان چیست؟
جواب: در زیادی شهریه خمس واجب نیست و اگر پول منبر از مؤونه زیاد آمد، باید تخمیس شود.
سؤال: رفتم جبهه برای ارشاد وقتی برگشتم مبلغی پول به من دادند، اگر هم نمی دادند در خواست نمی کردم آیا این پول خمس دارد یا نه؟
جواب: اگر در مقابل کار نداده اند خمس ندارد و در فرض مرقوم احتیاط استحبابی در دادن خمس است.
سؤال: مدرسی به طلاب درس می دهد و هر ماه مبلغی شهریه می گیرد و امورات او از شهریه است که در مدرسه های مختلف درس می دهد آیا سر سال خمسی اش که رسیده و مقداری پول زیاد آورد خمس تعلق می گیرد؟ آیا منفعت کسب است؟
جواب: اگر شهریه ای است که در حوزه های علمیه داده می شود خمس ندارد و اگر حقوق می گیرد در زائد بر مؤونه ی سال باید خمس بدهد.
سؤال: پولی که از طریق سهمین جمع آوری شده و سال بر آن ها گذشته، خمس دارد یا خیر؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: طلابی که به تبلیغ می روند و وجهی دریافت می نمایند در صورت پس انداز خمس به آن تعلق می گیرد یا خیر؟
جواب: خمس زائد بر مؤونه باید داده شود.
سؤال: اینجانب معتقد و مقید به اجرای دستورات اسلام هستم متأسفانه پدر و مادرم تقید کامل به مسائل اسلامی ندارند و از چیزهای حرام پرهیز نمی کنند به همین جهت خمس نمی دهند و از طرفی من به منزل آن ها رفت و آمد دارم و احتیاطاً چیزی می گیرم یا می خورم یا آن ها هدیه ای خوراکی یا غیره به من می دهند، با توجه به این که خمس نمی دهند غذا خوردن در خانه ی آن ها و یا قبول هدیه برای من صحیح است؟ و می توانم تصرف نمایم یا خیر؟
جواب: اگر یقین ندارید که در آن چه مورد تصرف شما است در خانه ی آن ها، یا به شما می دهند، مال حرام باشد می توانید تصرف کنید.
سؤال: از آن جایی که در خانواده ای زندگی می کنم که از مال حلال مخلوط به حرام زندگیمان می چرخد و سرپرست خانواده هم، نمی خواهد مال حلال مخلوط به حرام را جدا کند و خمس هم نمی دهد و من هم هیچ کاری نمی توانم بکنم؛ تکلیف پولی که می گیرم و لباس های مورد استفاده و اشیاء و غذاهایی که می خورم و مکان نمازم چیست؟
جواب: اگر یقین دارید اموالی که تحت تصرّف شما قرار می گیرد از مال حرام است یا با مال حرام تهیه شده، تصرف جایز نیست مگر آن که با اجازه ی حاکم شرع، مال حرام یا مقدار خمس مال را جدا کنید.
سؤال: شخصی با اطلاع به اینکه پدرش خمس مال خود را نمی پردازد و تا به حال نپرداخته است، آیا با وجود اینکه دارای ثروت و درآمد کافی است می تواند از آن پول جهت تأمین مایحتاج خود بگیرد؟ مثلاً خرید خانه- ازدواج- خرج روزمره- خرج تحصیلی؟
حکم کسی که تا به حال از این پول استفاده می کرده و نمی داند که چه مقدار استفاده کرده چیست؟ و در صورتی که خودش هیچ درآمدی نداشته باشد چطور؟
جواب: اگر یقین دارد که در آن چه تصرف کرده یا می کند خمس هست باید به حاکم شرع مراجعه و استجازه کند.
سؤال: آیا حاکم می تواند کسی را که خمس بدهکار است، مجبور به پرداخت خمس کند، یا این که بر خود شخص واجب است و اجباری در کار نیست؟
جواب: اجباری در کار نیست و اگر کسی به وظیفه عمل نمی کند باید او را امر به معروف نمایند.
سؤال: بنده به منازلی که دعوت می شوم و می دانم حساب سال شرعی ندارند و خمس نمی دهند مقدار غذای مصرفی خود را در نظر می گیرم و خمس آن را می پردازم و خود را در این امر ملزم می دانم.
آیا این عمل لازم و به مورد است یا بطور کلی بی مورد و بی اساس می باشد؟
جواب: در صورت یقین به وجود خمس در اشیاء مورد تصرف، اجازه تصرف در مقدار خمس و پرداخت آن، لازم است.
سؤال: شخصی(متوفی) وصیت می کند: «خمس و سهم امام تمام اموالم را بدهید»، بعضی از ورثه مدعی هستند که متوفی خودش خمس و سهم امام را داده و بعضی بدون مدرک مدعی هستند که متوفی خمس اموالش را نداده حالا تکلیف وصی متوفی چیست؟
جواب: با فرض ثبوت وصیت به خمس، باید خمس را ادا کنند و از اصل ترکه خارج می شود و اگر شرعاً ثابت شود که بدهکار خمس نیست و وصیت نموده، وصیت او در ثلث ترکه اش نافذ است.
سؤال: اموال و ماترک متوفی که باید تخمیس گردد، معیار پرداخت سهمین بر حسب قیمت روز خرید شخص متوفی است یا قیمت روز فوت متوفی یا بر حسب قیمت روز تقسیم ماترک می باشد؟
جواب: باید برای تصحیح معاملات به مرجع یا وکیل او مراجعه کنند و پس از تحصیل اجازه خمس مقدار متیقن را بدهند و در موارد مشکوک مصالحه نمایند.
سؤال: چند ماه پیش از یک کتابفروشی چهار جلد کتاب خریدم؛ بعداً متوجه شدم؛ در پولی که بابت کتاب ها داده ام، خمس بوده است و اکنون نیز دسترسی به کتابفروش ندارم: لطفاً بفرمایید تکلیف شرعی من در مقابل معامله ی انجام شده و مبلغ خمس پرداخت نشده چیست؟
جواب: شما مجازید مبلغ مرقوم را به مصرف خمس برسانید و کتاب را برای خودتان بردارید.
سؤال: کسی که چند سالی از حساب سالش گذشته، برای محاسبه ی خمس، باید موجودی فعلی را حساب کند یا این که مخارج سابق و وسائلی را که خریده نیز در نظر بگیرد؟
جواب: موجودی فعلی را حساب کند و آن چه در زندگی صرف کرده و معلوم نیست که از ربح بین سال بوده را با حاکم شرع مصالحه کند.
سؤال: اشخاصی که سرمایه ی اول آن ها متعلق به خمس بوده و خمس آن را نداده اند و چندین سال با همین سرمایه ی غیر مخمس کسب کرده اند و در ظرف این چند سال منزل و لوازم منزل از قبیل فرش و ظرف و سایر مؤونه زندگی خود را از منافع همین سرمایه غیر مخمس تهیه کرده اند، آیا اینگونه مؤونه ها خمس دارد؟ و بر فرض وجوب خمس به قیمت خرید باید بدهند یا به قیمت فعلی؟ و در صورت وجوب خمس به قیمت دولتی باید بدهد یا قیمت آزاد؟
جواب: در فرض مرقوم خمس آن ها را باید به قیمت عادله ی روز بدهد.
سؤال: کسی که تاکنون اصلاً خمس نداده برای دادن خمس چگونه باید عمل کند، آیا خمس تمام وسائل و لوازم ضروری(مثل موتور، ماشین، یخچال، خانه و غیره) را نیز باید بدهد؟ و اگر باید بدهد همان قیمت خرید را بدهد یا خمس قیمت فعلی را؟
جواب: به قیمت فعلی باید خمس بدهد و برای تصفیه حساب مصالحه لازم است که باید به یکی از وکلای مسلم الوکاله اینجانب مراجعه نماید.
سؤال: پسر اینجانب از دنیا رفته و دو فرزند دختر و پسر از او بجا مانده، مبلغی هم پس از ادای قرضش از او باقی مانده؛ آیا این پول خمس دارد؟ ضمناً بعداً متوجه شدم که مقداری نیز در حساب بانکی اش موجود است، آیا این مبلغ دوم هم خمس دارد؟
جواب: اگر احتمال بدهند که پول مزبور از درآمد کسب و حقوق نبوده یا خمس آن را خود متوفی داده است، خمس ندارد و حکم در هر دو مورد یکی است.
سؤال: خانمی با دو فرزند خود زندگی می کند و خرج معاش خود را از راه سرمایه ای که دارد به دست می آورد، اگر این سرمایه را به کسی که خمس مالش را نمی دهد، داده باشد تا برای او کار کند، وضع پولی که از این راه به دست می آید چیست؟
جواب: اگر با پول غیر مخمس مخلوط نشده باشد مانع ندارد و الّا باید از حاکم شرع اجازه بگیرد.
سؤال: آیا کسی که قرض دارد و می داند آخر سال چیزی زیاد نمی آورد باید حساب سال داشته باشد و حساب کند یا خیر؟
جواب: در فرض سؤال لازم نیست.
سؤال: خمس از چه موقعی بر انسان واجب می شود؟
جواب: مکلف از موقعی که شروع به پیدا کردن درآمد می کند، تا سر سال اگر از درآمد چیزی باقی ماند، خمس دارد.
سؤال: راننده ای که تا به حال حساب سال نداشته و ماشینی دارد که روی آن کار می کند و معیشتش از این راه اداره می شود، حالا که می خواهد[ماشین را] حساب نماید و خمسش را بپردازد، آیا باید قیمت فعلیش را حساب کند یا قیمتی که موقع خرید پرداخته؟
جواب: اگر حاکم شرع معامله را نسبت به مقدار خمس امضاء نماید، میزان قیمت فعلی است.
سؤال: سن دختران و پسرانی که خمس و زکات به آن ها واجب می شود چند سال باید باشد؟
جواب: همان سن بلوغ ایشان است.
سؤال: دانش آموزی هستم 16 ساله، (پدرم فوت کرده) از ماهیانه ای که مادرم به من می دهد 700 تومان جمع کرده ام و یک سال است که این پول را به عنوان قرض الحسنه به برادرم قرض داده ام و قرار است پس از مدتی به من پس بدهد، آیا به این پس انداز من خمس تعلق می گیرد؟
جواب: خمس ندارد.
سؤال: مبلغی پول که در طول 5 الی 6 سال به صورت منفعت کسب به دست آمده موجود است البته مقداری از آن در دوران قبل از بلوغ بوده و مقداری از آن بعد از بلوغ، ولی مقدار آن پول در هر یک از دو دوران معلوم نیست، تکلیف خمس این پول چیست؟
جواب: خمس درآمد بعد از بلوغ و بنا بر احتیاط خمس درآمد قبل از بلوغ را باید بپردازد.
سؤال: فرزندی از یک خانواده مدت 4 ماه در جبهه بوده که بابت خدمتش مبلغی به او داده اند، آیا خمس دارد؟
جواب: احتیاطاً حساب کند.
سؤال: اگر کسی مبلغی پول از بابت سهمین مبارکین از مقلدین حضرت امام دریافت نماید به قصد اینکه به نماینده امام برساند در این میان بدون تفریط مفقود شود آیا مفقود کننده ضامن است یا خیر؟ در صورت عدم ضمان ذمه ی صاحب وجه بری می شود یا خیر در اینصورت عدم برائت ذمه جهت پرداخت وجه استجازه لازم است از صاحب پول یا نه؟
جواب: اگر حامل امانت در حفظ آن تعدی و تفریط نکرده ضامن نیست ولی اگر از طرف مرجع تقلید صاحبان پول، وکیل در اخذ وجوه نبوده، وجه مزبور بابت وجوه، محسوب نیست. و صاحبان پول باید بدهی خود را دوباره پرداخت نمایند.
سؤال: آیا پول خمس را می شود به حساب جنگ زدگان یا حساب 100 امام یا حساب های دیگر که برای ارگان ها است، واریز کرد؟
جواب: عجالتاً اجازه نمی دهم.
سؤال: اینجانب مبلغ شش هزار تومان بابت خمس به حساب 100 امام، در بانک ملی واریز نمودم؛ خواهشمندم بفرمایید آیا قبول است یا نه؟
جواب: آن چه را پراخته اید مورد قبول است ولی از این به بعد خمس را به حساب مزبور واریز نکنید. ان شاء الله موفق باشید.
سؤال: کسی که مقلد مجتهدی بوده و برای خود حساب سال درست کرده و تمامی بدهکاری خود را هم داده است و بعد از مدتی بر اثر روشن شدن و با دلیل و برهان تغییر مجتهد داده برنامه حساب سال او چطور است آیا دوباره حساب کند یا نه؟
جواب: بدهی بابت سهمین را اگر بر طبق وظیفه شرعی به مصارف مقرره رسانده دوباره حساب کردن لازم نیست.
جلد3:
أحکام خمس و زکات
سؤال 1 : آیا از خمس و زکات می توان برای مخارج جبهه استفاده کرد؟
جواب: صرف زکاة در رفع نیازمندیهای جبهه مانع ندارد و از سهمِین شریفین منوط به أجازۀ مرجع تقلید است.
سؤال 2 : شخصی که معتقد به مبانی اسلامی بوده است و تا سال پنجاه خمس خود را پرداخت می کرده در سال 51 به علت فعالیت در سازمان منافقین به زندان می افتد، و پس از سه سال و نیم از زندان آزاد می گردد، تا بعد از انقلاب باز هم در فرۀ منافقین بود( که عقیده اش را دربارۀ خمس و أحکام اسلامی نمی دانیم، ولی نماز میخواند و روزه می گرفت) در سال 60 دستگیر و زندانی شد و پس از چندی به دستور حاکم شرع اسلامی محکوم به اعدام گردید و تیرباران شد، در وصیت ایشان که در زندان نموده اسمی از اینکه خمس بدهکار هستم نیاورده، ما هم نمی دانیم که ایشام آیا خمس مال خود را داده است یا خیر؟ اکنون می خواهند مایملک او را بین وراث تقسیم کنند، آیا باید خمس بدهیم یا خیر؟ در صورتی که باید خمس بدهیم ( با توجه به اینکه ایشان تا قبل از سال 1350 أهل خمس بوده ) چه مقدار از مال او را باید خمس بدهیم. ضمناً چهار فرزند صغیر و کبیر دارند، و عیال و پدر و مادر هم دارد، و اصلاً دفاتری هم ندارد که معلوم گردد چه مقدار خمس داده و یا چه مقدار از مال او بدون خمس است؟
جواب: اگر معلوم نیست که بدهکار خمس است تمام ترکه به ورثه می رسد.
سؤال 3 : 1 – شخصی دارای مبلغی سرمایه است که خمس آن را داده، آیا می تواند با افراد دیگر که بعضاً خمس نداده اند مشترکاً (برای کار تولیدی یا تجارت) سرمایه گذاری کند و به نسبت سرمایه یا قراری که می گذارند در سود و زیان شریک باشند؟
2 – شرکت تولیدی یا تعاونی بزرگی است که سرمایۀ آن از تعداد زیادی سهام متعلق به اشخاص مختلف تشکیل شده است، اگر یقین داشته باشد که در بین صاحبان سهام افرادی هستند که أهل نماز و خمس و سائر فرایض نیستند آیا جائز است با مالی که خمس آن داده شده از سهام آن شرکت خرید، و طبق مقررات شرکت در منافع آن شریک شد؟
جواب: أصل شرکت اشکال ندارد، ولی اگر یین دارد مال بعض شرکاء غیر خمس بوده، تصرف در مال مشترک پیش از رداخت خمس یا اجازۀ مرجع تقلید جائز نیست.
سؤال 4 : شخصی نصف مشاع منزل را برای سکونت خود می خرد و سپس با شریکش مصالحه می کند، و سهم خود را جدا می کند، و دیواری در میان خانه می کشند، و هر نیمه به صورت منزلی مستقل در می آید. بعد از مدتی، نیمۀ دوم را هم می خرد ( و داشتن چنین خانه ای مجموعۀ آن را اجاره می دهد، آیا باید خمس منزل را بدهد و حج هم بر او واجب می شود؟ و آیا در حکم فرقی هست بین اینکه احتیاج به مال الاجارۀ آن داشته باشد و بدین جهت خودش آن را مورد استفاده قرار ندهد و یا فرقی نیست؟
جواب: قسمتی که فعلاً در آن سکونت نمی کند ولی داشتن مجموعه به حسب شأن مؤنۀ او محسوب است متعلق خمس نیست، ولو اینکه به سبب احتیاج آن را اجاره بدهد، لیکن در صورت احتیاج به مال الاجارۀ ان در معیشت، استطاعت با آن محقق نمی شود.
سؤال 5 : دو نفر تاجر با هم در تجارت شریک هستند، یکی از آنان خمس نمی دهد، آیا بر دیگری (با علم به اینکه مال التجارۀ آن شریک متعلق خمس است و آن را پرداخت نمی کند) جائز است بر این شراکت باقی بماند ؟ و بر فرض عدم جواز، اگر جدا شدن و تفکیک شرکت برای او یا مشکل است و یا موجب ضرر و خسارت می شود، در این صورت هم واجب است جدا شود؟
جواب: یا باید جدا شود یا از حاکم شرع اجازه بگیرد
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
(1).gif)
(1)(3).jpg)
.jpg)
